11.02.2013 Views

Íjo - e-Archivo

Íjo - e-Archivo

Íjo - e-Archivo

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

fcelostícmpos. fo+ftcm'ij*<br />

C^cfpu^&ela muer tedc pafatoorc^no enefpaña cl<br />

rq (Sríúnostnyo re^no comenco año OCIOÍIUUÍODC*<br />

ioói.famcq\K ell?íjot)20íostomaffccarnel?umana#<br />

ii7i.año0^aiiteDelafundaaodeiRoma.i5o»afío0«<br />

f Dc^uen que Cro^a fue fódadaa3i*aiíO0. ^ííe re^<br />

cútDio fue ref.69.^1100^ perJluero en elrepo oc cf<br />

paíía falta que tro^a fueDeltm^da/<br />

C^efpíiesfuccdtoenelref no Deefpana el rey gargo<br />

rts DefpueBqüe a fue deltrnvda vn ano. IB oel><br />

pues oelDílaníOff ijuaíos • (B oeípuesDela fundacíó<br />

oeeíp3ñs«688+aíi00« ante Déla fundación oe roma*<br />

^{•anog^ anrequeclpüo De oíos mníeflealmnnde*<br />

iiSS*aiio6.íCuvo fenono fe acabo eñl pítmer ano que<br />

Eneas fihuo re^ Délos íatttios reinaría .pe mgneraq<br />

faerev Deerpg!la.67.3iiof*ía1:ere^feÍlanto posfob:c<br />

nobjemelíícolatpojquecnfefío alosefpailoles coger<br />

lamíelítenercufdadooeíoscnpmbje&Eftegargo<br />

rístuno TU meto llamado habido eu^a marauíílora/<br />

fojtana z rc^no cuenta JnMm en ellíbzo, 44iDefafl!<br />

cp(f oniasXa qual acoíde ce poner aqiiú<br />

C^ar^o^ís timo vna bija • Ha qualcomo De fo:mcfo<br />

cócíbíelfe f no lefueife poíUbleeitcubjír elpartot con^^<br />

feíTo rubelíctoa fumífmo padread qual pjoueyendo^ ^<br />

s'a bonrra Déla bijawado matar al infante re5r'é mci*~~^'<br />

(ío.y pozq no mataffen a otro en lugar De aql bÍ5o le"\<br />

cartas ra^as y feiíalescon fuego *f comole Dí.refct ¡<br />

a era muerto ímádo le traer Delante fi tga ver fi a q!<br />

« quíé elfeñalara ama oadola muerte^l qual traído<br />

l viendo q fumádamtéco z crueldad no fe anía cumplí<br />

pomanoDefuscríadoBí quífo el mtTmo feretecr^l<br />

lo; Deaqlía muerte^ no cótentado fe co De p?ciío ma


É5ticl?írídíoti<br />

tar lecc^olcenvricammomu^eílrec^o poj donde oc<br />

nceefTidadáijíloe paífar todos los ganados grades<br />

í peqiiciiost:t6dasíasbeiltas:po:q aüílc ijollaífen<br />

X le macbucaífen Y a^^«r^ííe*^uiTo oíos quemn<br />

baño recibió el infante »SíttC8 parecía q ama citado<br />

aquel tiempo cnloób^os oc ruama* iRo contento el<br />

abuelo co e!lo:mádo leecbaralos perros babriento»<br />

ga que lecomíeífenXósqualesno tocaron cncUZDÍ<br />

dolé Defpues arro jar alos puercos ^a quele bojafíen<br />

t le híatafen. i^sro como no rolainenteno leb^íeifen<br />

algñ nía! masalgunasoeáquellas fterasle oíeífen b<br />

cbe:mádole ecbarenmedíoDelmarí0ceanoíBa qallí<br />

fe acabaflefu oefuétura^trónt allí quífo oíos quefe<br />

termínaífefu vídatpoíqlas bodas t crecidas Del mar<br />

5 leapoitaroalariberatoullaoela¿ua*^eoódevna<br />

i cierna le tomo y le lleno a cueua i le oto oe fu lecbeí<br />

V le crío como fi fuera fu p:op:ío bno^ aflí el mácebo<br />

criado mamo laligere5a t filueftridadoela fiera.^o;<br />

lo qualauduno conaqlla lígereja Í feridad que anda<br />

uan las otras Síeras.^ conuerfaua entre ellas z mkc*<br />

nía fecomo ellas* y como vnos cacadojes le tomaífen<br />

Ueuaro le al rey í6arg;on's emparentado no conocía<br />

do la ptefa q llenauá»Hlqual como el re^ víelfeít co*<br />

nocíelfe las ra^as t feñales que auía becbo en fu nieto<br />

e lar muf patétes cu aquelüluafeí vio claramste fer<br />

aquel fu nieto tq oíos le auía efeapado falta allipara<br />

re^no oe eCpafía * íElqnalfegt<br />

5 ufíüofus oe rauta XD afeitad q no fm mvlteríofuc 10<br />

StadooecatospsUgroSf^oitatoDiole^csi t'oimt


oelos tiempos* fo* xwít*<br />

oebúiír ala Barbaría los á£fpsnoíee^ averio a ¿/<br />

vttír ios buejeBija arar las cierras t |>a fcmbwrlaeí ^<br />

como artteé 6lnooiuejfcenefpanaa%iefl3 maneraDe^<br />

fcmb:ar €lpá*F compeUoalos bobásoe aquel tíépo^^<br />

si trabafo para q gojaffen Délos fracros mas abona* hm*<br />

dos q la tierra podía oar. ^íje el nrífmo Jiillíno en el<br />

lugar allegado q parecería elle eafooeíte re^ fab«lo#<br />

ib: fino le^eííemos los fmtdadojesDe losiÉomanos q<br />

fon remo t romulo aner fido criados oe vm loba.F i*<br />

no tuuícflfemos po^cierto ^elre^ Ciro qtuno la mo^<br />

tiarcbía oelos perfas fue criado oe vna perraíDelos fit<br />

ectoee oe habido z oelos q etí efpaña reinare o?dí<br />

naríaméteofucefliuamenre: ninguno Delosantíguos<br />

nínueuos eferípío^esbajé cuenta níméden ^o^lo<br />

qlm5e5 uftinot el maeltro annío t otros aoctojee q<br />

cftiuio efpaña fmpntjcípes fMáq los Cartbaginení<br />

fesembiardfocojro-raf uda alosoela cúídadoeCaí*<br />

ái$ como a oeudos fa^orCpo; quito fegü5«ltií|pios<br />

pdítaiiosauíá reñido oeCarrbago )para cdtrafus<br />

Kjínof q los molc1tauá:po:que aníá trí f adaáo en fu<br />

tierra los facrifteios ó bercnlestí auméraiíá cada oía<br />

mas la ciudad oe íCadí5 q aníá edifica do» ^efta mancí<br />

ra fe metieron los carteaginefes en efpaua t ro maro<br />

po: fuerga óe armas la mayoz parte 6 aquella p:ouín<br />

íía^clpues para oe todo puto ftrlefeesoeelpsñat<br />

cwbíaro a amilcbar poj capítá gaieral J£l qual mii€r<br />

toajra^ciortífu^ernol^afdrubalvinoen efpaña *M<br />

W elfo mifmo mato vn fteruo oe vn feuo: queriendo<br />

^Wlamuerteoefuamo.Sucedioabafdrubalvn fu<br />

íliííadobijoDeamílcbar llamado atiníba!*^! qualb f<br />

titas t tales cofas en efpaña? qbíjo oluídar la^ bu


BncWáion<br />

5a{íag!Oeloscartl?agmcnrc0 qncmtc&üd mm vetii<br />

do*Befpuc0 ositos vínicvott ios romauos t l?í5íeroii<br />

guerra mnymrmlo&cmfy&$mmk&+y: alacados


t>clo3tíemp0*~ fo.jrt*<br />

i jiób:c0&elo0qijemmn enla ribera&e eb:o córm m<br />

tficmoM quarenta mil l?ób;e0+ y no Tolo fe foftuuo:<br />

mf loM}o \>iiyzcósrá oefponmjmatádo cruda !?ÍC<br />

temueboocellos • SI fin corno parmdfe cofa íncrev*<br />

i ble vencer los runo necedidadroma embíara 0cípía<br />

i aql gran capírá q a nía DeitruY^o acanogo * Cl qual<br />

i comoquíricffeoclosBnmamínoBverdaderavícrojía<br />

1 írmcoiidícíonalguna; fueronpuettosen tanto cftrci<br />

cl?o?que Determinadoe De mo;ír acordare De falír a (a<br />

¿mlla Defpues que fe ouíelfenbartado Decarner cr»<br />

¿0 z Decerueca en lugar Déla oífrenda que fefuele He<br />

liar po: loo muertos^dpíon auífado Deíto-.noqiuTo<br />

1 m la batalla a los que tanto Deffeauan mo:íren ella*<br />

1 B como les ap:emúfTe la Ipambje cercados 6 magra<br />

csma? Baluarte?afíenrados los reales al Derredor<br />

I po: quatro partes rogado a ^ctpíon que lesDíeííek<br />

batalla pozmonrraromlmctccnella/comono lo pn?<br />

díelfen alc5car:parecío les q feria bueno falíreoímpe<br />

to(.e aifúnomdos cd grádíííima rauía t ñtrozt Dieren<br />

etiel real Deíos enemigos * la qual batalla fegun q<br />

efcríue STito líuio;quatro mílbombzcs Délos Bumau<br />

tinos mataron a treinta mil DelosiRomanos*<br />

(Ceneílos tiempos fe moftro la gran lealtad z ñádU<br />

dadDelosfagñrínos ó quié Dije Balerío majeimo pot<br />

eft96palab:as.|2>eípues Déla muerte De los Dos BcU<br />

Piones en efpana tDel miferable eftrago Déla fangre<br />

romanan De otros DOS erercírosteercados Í conftre^<br />

wdos los ©agiintinos Détro De fu ciudad po: elccer<br />

ftfo De anníbal/como ya no pudíeíícn refiftír a la fuer<br />

í^elosaff ícanosílleuado en mitad Déla placa lo4 ca<br />

o tenía mas pcíado ^ l?ecl?o al Derredo; vn grá


i ftadDclo0romano0Sco:daro De€cl?3r fe todoe enaq<br />

I CComo los enemígóípí5íe


iivantodolo q tátosoe1l;6nomb:e^í5Ícron:9v«oro<br />

lo.Btñbicn relatado los púncipcsq en cfpgnate^<br />

(taró ante qlos africanos ntromanos la fubfectafíen<br />

mícáo pojcterro q afll fueron fenoles De efpañalos<br />

que aquíl?e nobjadotq rabien reinaría otros enel míf<br />

mo tiempo en otra parte oela mífma efpaña^ q auría<br />

tpánías? guerras entre vnos^ otros^^ues vemos<br />

quepocosoelosqaqtíínobjamos Dejcauanafus^iV<br />

jospojfuceflbjes^ero agoja ayan fido generales<br />

pjíncípes ago^a parn'culares oe efpañajoeftosfolos<br />

;, tefiemosmemonaenlosefcrípmes antiguos. Ho qt<br />

' \ ficsaíficomo loes véanlos curiofos quan lejcosm'o<br />

¡ 1 Déla verdad el que compufo la valeriana Di5íédo t fea^<br />

: blando oe berculer t Déla gran efterílídad t fequedad<br />

(liieDí5e quepadecío cfpaña po; tantos anos • l^o;q<br />

¡ i cofa tan feñalada como efta (conuiene a faber que no<br />

j Itom'effe en veinte t fevs años) ^a que los efpanoles<br />

I tiol?¿5íeííen mencióDelto ni lo efcnuíeíTen como lo acó<br />

j I tumbea no efereuir no creo ^0 que en alguno te los<br />

I clcrípto:es antiguos no fe bailara efcnpío+|&ues toí»<br />

I fe lo que De éfpana fefabe Y oe f11 antigüedad v ba$a><br />

j. iÍ38ícoftiimb;es Délos naturales Delía: lo balíames<br />

o j0 ea nueftros libaos fino enlos af enosXáro que^o<br />

,1 Pjoícbo en otra parteólos efpanoles tener las manos<br />

0 Frasotrasnacionestener la lengua oía pluma.<br />

1 CSoznando pues a babfa róelos equíuocos fegó co<br />

^cantosíesDefaber que los padres oeíos faturnos<br />

I,c llaman cielostt fus mugeres rbeasXos mayota?*<br />

¡o |08 o pzímogenitosoeftos fe Dijeron pozeítenclue<br />

v ^Píter o po; eftenomb:efuñóle aqui es q el re^ 6<br />

^tnloniaíquefegun el vulgar llamamos iBínoí cr^o


píopío nohzc es Mixto )c&DÍC1?O f upíter cerca Oelog „<br />

ailíríoátalos qualesllamo &e fu propia oenomínacíóv<br />

2103 caldeos como era fu re^-ie pufiero elle fob:s tío/<br />

b:e ifli«oqes lo mífmo q fupíter eii lengua Babíloní<br />

ca tz od fob^e nomb;e llamaron la ciudad De Bino»<br />

CXacdad fegú los egipcios es De treinta auos: t fe,<br />

gun los griegosDe veinte cinco• iGne! tpo Deagoía<br />

tío fe guarda numero tañado De asios t pero cada vno •<br />

femh la edad Délos auos q quiere: y atíí llaman toda<br />

ía pida Del l?ob;e vnaedad* Ros arios conuíenéDíucr<br />

fos tíepos fegñ Díuerías iwcíonesXos egvctos v(m i<br />

ocla fío lunar q es De vn me>\^ tras v c^zs le bajen u \<br />

í5os m efcsíalgunas ve5esDe tres mefesít muf contú<br />

ñámete le baje De quatro • ^ oz loqlenla cucta De los<br />

sil os verrá aígíiostíoínado vnaíío po: otro» S>eaqiií,<br />

vmoelerro:6losqDíteró:qlo0añosqelte.«ofagm<br />

do Di5e:q bluteró los patriarebar antíguor afíí como<br />

adáímatburalcmoe ^ otros muebos t no era fino DCW i<br />

meso alómenos no era folares * Xoqlrep:ueu30cto [<br />

atiguftin ífegu Dije feto antctiío 6 ñoitcía eñl pncipío<br />

De fu p mera p .irte b^lto:íalXosefpañolcs fegñ reno<br />

pbó vfaná antigúamete Del año De qtro mefes-.agoja<br />

allí elfos como todas las naciones vfanDelaííofplar;<br />

CLosbomerosfegun arebíloco enellíbao Déla ano i<br />

guedad Delostíépos fueron cebo • Blpn'mero fuecií |<br />

tícpoDelrev centro De babilonia telqual fue ávcyntt i<br />

-r fíeteDefpues61 revnínoXuuo lapfecturaDe\<br />

na De DO fue natural pot el mífmo re^ fiozeao en tíépf I(<br />

Deoemopbonre^ Delosatbeníefes^lfegundobo^l1<br />

ro u\n e^lqlíloiecío eñl aneóla medícína.íSlí?<br />

cero bomero fue 6 Ciimas;í!o;ecío en la mágica en ^ '<br />

r


el re^ agotto oe a trenas quinto pomero fue<br />

1 ¿níozífu tiatííra le5a era Colop!?onfa^í ferto file '&*<br />

i ¿enieíe? muv grá macftro ^ oocto: en le^er^ fiierofé<br />

j gifcptímo le loan los gríegoepo: eminente maeílro<br />

' ocmufica y geometnasSoíedo áloe oíe5^ fíete anoe 6<br />

pyogtteco re^ oe Jt£>ena0*á£l octano t vltítno l?ome^<br />

roflojedo enla oíimpíade veinte t trestt oefpueeDe<br />

íaDeítrn^cídá trova aloe quiHÍcto^añor.^ue mectu'o<br />

mzcióMn ÍUQ tícpcetuno repnracíó 61 mas emíné^<br />

1 icpoeta 6 todof lofqeferí útero ^olo eltnuo poder 6<br />

etnedar los caracteres ^ figuras ólas letras griegas:<br />

: füeclpmero q copufo arte ^ regla 6 ^ramarto como<br />

íik fu tpo cada vno i^ablafe v eferímefe a fu volñtad.<br />

C0límpíofe llama todo monte mu^ alto pojloqual<br />

1 a? muchos Olimpos fegun los griegos. ]Los barban<br />

' i m llaman todo efpacío circular limpio^ fi cniíédcn<br />

1! Pihmo cfpacíooe medíoíUaman leí0íimpío*<br />

1 Choteos fueron muebos «iSlpamcrofue ^aga q<br />

I fpíftea facerdote culos Cafpíos montes ocla 2lrm«<br />

1 femapt^lfegtmdo fuel5g^pcíoí enticpooelqiml<br />

i toee!oiluuio pbaronico que Oíximos+Cílc fue tetíido<br />

1 Pojoios^ le fueron becbos tcplos t altaresi lefue^<br />

1 ^l?ecbaseftatuasen toda Bfia/^uropa y cgf pto*<br />

1 ^cptoteofefingcmuebasfictíonesíconuienea fs^<br />

í !!eríq fe couertia en todas las figuras i ymagines q<br />

! JrÍ3^icomo el vírgíííolo trae eneUiiiNOlas feecjgi<br />

j eííi verfo q oíse^ft ín carpaibío neptunígiirgire<br />

: 19tcSí:c+Creaqcomo elle fueírepncípeeíi ^gypio t<br />

* í08T^SS oe aqlre^no atauíaifen la co;ona real oe oi¿


^nd?Cn'díon<br />

nctte&ñgim&fiitmáo motíuo a las fábulas t quefe M<br />

cdiiertta en Díuerfóg mmúts. l^erodoto oí^c que $ di<br />

TÍB vino a clocfpues que robo a^eícna re^na t>€6iu ^<br />

cía.Befte proteo fy^emubo cafo xpácuano cnk par ni<br />

técnicapzímera^tercera.TelcomeiitoDel Slcenfio %<br />

- . enlos mífmos lugares* C<br />

^^CJtosDíluuíosfuero muebos. íElp:ímerofueentíc ^<br />

de 0 gígo autlquílfimd • cite ogígo es el mífinoq<br />

noejel qúal fe Dito oefte nob:e:po:q enfeuo los facrifv '<br />

dos gritos fagradoí oe vn Díos:po:lo qualle Ditero<br />

0gígífan fap q fignfto ílluftre facerdote o pzopty<br />

ta^fte Díluaío fcgu el tetro fagrado fue De cíeto y m<br />

cuera Días * 3tos qies acabados comécaro las aguas<br />

a Defcrecer falta el oecímo mefíeuelpuntero Díaoelql<br />

fe Demoítraron las alturas ocios motes como Mp<br />

^¿rtefis octauo capítulo^enopbó Dí^e q efte Díluuío<br />

Duro nueue mefes.XO qual fe puede euteder queonro<br />

eftetíépofataqfecomécaronámoltrar los mom\<br />

e,cc!ulíue»M%&do Díluuío fuéen eg^pto en tícpow<br />

berciiíes t pjometbeo egipcios t el qual no Duro litio<br />

vrimef^l tercero fue en acba^a en tiempo De j0gígí)<br />

ücticotú qual tenopbo Duro po: Dos mefes* El qwi<br />

to fué en tbefalía en ttépo DeSmcalíomv Duro tref f<br />

fes^efte Dílúüio tomi los poetas muepos argüffl^<br />

tos oeilCííones^ fábulas oí5íédo:qlas piedras ccl?3<br />

dasa traspo: mano De ^>eucalíd vl^ibzrafe toítt^<br />

en bombtes y milgeres^o qual fe puede entend<br />

aquellos DOS DeípuesDel Díluuío enfeñarotoda 3<br />

nación a víuír políticaméte ^ como bombees ^<br />

ñas De ra5ó^ aitédímíento^tro Díluuío vgual<br />

Dí5^3ee»opbonqfuéeuelpbaróDees^ptoentW('


odoBtiempcg* 4o* xWU<br />

do ñic&dcr oíc]?o po; otro nomine^ arís tomo poz<br />

^cr^alare^nsl^eíena^c donde fe mñereclteDüu^<br />

PÍO auer fido iio mucl?o« años ante dda oeftru^cio oc<br />

%ropipuc& poz aquella rcym tro^a fue oeuaftada*<br />

([.IpuciJoecadmos l?á fido^iEI pumcrofue l?ermano<br />

tief.cíít5Defpue0qelre^nooetro^afi¿e puefto po:el<br />

Íiielo*í0tfoc3dmo vuo engreda* Ctqiíalcomo fucú<br />

feocftcrrado oe fenícíatt víníeífe a Boedaífimdo a la<br />

ríadadoe SC^ebas.^tro cadmo fue aquel qfefío:eait<br />

do o vfurpádo el íeuouo ocla mífma cmdad:fueoeílcr<br />

náopoztíno y poz £eto • íEl quarto q tuuo elle no*<br />

b:e bí^o guerra alo 0 De fpartbe* El quinto fue el que<br />

lleuo DÍ€5 ftcy® letras a í6;eda íemefátes alas oelos<br />

pMpwz meoníos t las quales emedo Isómero mu*<br />

cijo tiempo oefpues fegun oí]címoSf^lo;ecío anteoe*<br />

la&cftruYcio oe Cro^a^l fejcto q fe llamooefte nomí<br />

he fue el q p;Cmero ufo efcreuíren p:ofao:acíd fegá<br />

íÍ5eíenopl?on en fus equíuocosícomofafta fun'épo<br />

todos efcríuíá en metro +Xo qnal no carece Deverdad*<br />

ínos llegamosa la auctoudad oc fant l^fidro que bi><br />

5cquclapíofa fueoefpuesoelmetroípuefto cafo que<br />

elno atribula eltainuencíon a cadmo fino a pl?ereciV<br />

f^:o el qual fue el primero que la vfo cerca oe los<br />

griegos afíícomoSpío cerca oeloslatínos.<br />

Ci^l?o;oneos fefm 36enopl?on fueron mucbostpero<br />

losmaseícelentesfueronoos^lpn'merofiotectoen<br />

Jpuncípío oel re^uadooel re^ TRínoen la región oe<br />

üellenícaí que Defp ues fe llamaua grecía* £1 fegundo<br />

Jiere^ ocios Srgiuos t bíjo oe ^tiac^o^Cntreel qual<br />

Í^Píímero pafái on oie? edades que fon í>o5íentos<br />

f úí


Bnc^iriáidn<br />

f cíncueitm años contando cadi edad a veinte t ci't<<br />

co años como 3uemo8 Dícl?o*<br />

C i^!?a mouCfegun mctfyó enhe epít^omag délo; i<br />

ríep os Dt5e)no nóbje p;o pío o e alguno, -j^ero era!<br />

ímpaeílo alosre^ea oe egvpto po^Dígnídad Deloéi/<br />

cio3£ inerte queoaentender qneafftfe llamananiosi<br />

pn'ncípes oe £$ypto pl?aí*aones ícomo agojafe h<br />

man los feñojes oeloo re^nosre^e^ o pjíndpes^af<br />

ñ OÍ5C qcl primero re^ o eíos egipcio gfe llamo<br />

pto |)Oi noínbjepiopíottpufo nombae alterno Í ÍHJ<br />

elpn'meropl?3rao!ifa:lfepiídopl;araonfellamoi!ie<br />

nopl?íQ,í£l tercero pl?araon fe llamo Eeto * (Bño míf/<br />

mo oí5e el maellro oelas t^ltouas fcolaitícas: qiiááo<br />

pone qel pl?araon en cu^o tpo elpatnarc^a^ofej)!?<br />

octano Dcrdeuépl?ie0)rell2manaamertopl?ís^ent3<br />

«ira q todos losllama el tepto fegrado p^araonefi<br />

que a menop'pís feaaql qne p errignícdo alos ^íjo oe<br />

^fraelfea^ogoeíielmsrcotodofnpodenpareccpo} -<br />

ío qne DÍ5e2panccl?on qneDefpuesoefte amenopbís ;<br />

no vno algún pl?araon en egypío:ní algún larrbcqw<br />

lomímio quere^op:íficípe^qfecónemo aqlre^o<br />

en Bimüiú q quiere De5Írpotentato o feñona: laqual<br />

6nro ciento ^ feréta f fíete años fegti n el mífmo tú®<br />

íierí?on DÍ5e fancto Antonio De flozéaa pone cnWl<br />

mera parte bvftojíal q elpnmero re^ feHamop^roo<br />

f qnc Del fe tiombjaron los q reñían oefpues pl^i*íi


idos tiempos, fo* fiíni*<br />

Smettopl?e5/ZPep:e0; a los nueue aííóg o el rc^na do<br />

Del qiiat murió fofept» en egvpto * ^eftafaerccpotící»<br />

tnosoejír qlóeteles mozosoeco:doua enefpsmife<br />

llama uan po;eftenomb:e almanco; queríédo que 41*<br />

m^ozfca lo mífmo q re^/o goííernadoa.i^oaqíie las<br />

caoefendíedoíto témete oe rcy*&e$m el aranígoXií<br />

J yo fiomb:e fue ta pzopío al p:incípc mo;o que $ontu<br />

. nm alterno oe co:doua que no leemos gouensado*<br />

j ooe otro reymo aner tenido eíle nomine pueílo q<br />

ú aaía otrosmuc&os p:ítiápes mojos en efpana alTico<br />

fl' mo el oe Toledo/^euí lla/¿5:anadaf © aluo q el pzincí<br />

u palDe todos era eloe co:doua^í$e nanetípon q el pzí<br />

l mero ano oela oínaíliaoclos eg^pcíosfue Cro^a de<br />

¡ ílru^da Del todo+Cneíte tiempo re^naua en efpana el<br />

i gar$o:ísíCouíenc a faber* Síio oel Dííuuío De noe<br />

g oe mil octeto z my\m Í vn años t y ante q cbzilto too<br />

J waírenueítra carne mili ciento z ocbéta t ocbo t fega<br />

)}. í)Í56 el coméradojDe berofo t^olo tengo feítafado en<br />

[s elarc^igrapbíaDelosre^esDeefpana/|^büo beb^eo<br />

n éijeq Dcfde elDiluuio general falla ía falída sexooy?<br />

10 ÍCIIÍ Délos bijos Deifrael De egvpto paliaron ferecíen<br />

i íostnouentat fíete años ^e fuerte que no concierta<br />

ai e"la cuenta Délos anos con lo que auenios Dfcbc^eí<br />

ijí Acornó tengo muebas vejes repetido? todos quan^<br />

IÓ ^sefermeu Difieren euel numero Délos años? puelto<br />

oí Que enlo quecuentanmo a^a muebaDíuerfidad»<br />

if! CHuíiqneennueilra efpaúa los'iHe^esno tengan o^,<br />

:(o ti* nonibie parctcnlar íi?io aquel que todas las nació<br />

\j tÍQitconnieieafaberquelos fcño;esfoberaiíos<br />

f Üij


Oellafellaml re^estpero enloBnobzespíopíosSlloüi<br />

muc^aBve5C8eQuoc3cíóerpccí3lmctc cerca oeloj<br />

«o ti lerdos enlas crónicas oc iEfpañato mádo vnrey<br />

potorro poíqnenévn mífinonob;e.,g>oztltoacoj(ié<br />

poner aquí los re^es q auía tenido vn mífmo nomine ¡<br />

po;q quando os alguno Rabiato ífupielíen oc quien f<br />

traerá na t x no k traftrocaifen los tíépos % las ob^s, i<br />

CSuo muebosre^es llamados alofos en efpaña.jgi (<br />

pwmero fe llamo oon alólo el carbólico bijooe oópo i<br />

dro ouqDecantabna^ ytxm Delre^ oo fauila.Sure| Í<br />

no coméco año oelfeño; De fetecíctos t.¡clíuj >añosjj \<br />

re^no.i:íjs:»aüos*Efte gano Délos mo:os la mas tierra i i<br />

oe caltílla y león % alaua z lepu5ca+pí llamo fe catl?olí i i<br />

co pojq edifico t atauio infinitas ^¿lefias • ^ellcrev i<br />

•r pb; eáa ra5on al r e^ DOfi femado el quinto le fucíin ;<br />

pueflo elrcnob:e De carbólico poj cfpapa fulio kp i<br />

do año De.í5[i;etádocn Burgos • dfegundore^oó i<br />

alonfo fe llamo el caíto pojqnñca conoció mugertpo; i<br />

lo qual los angeles lebi5ierótma crtt5i Coméco a rey<br />

nar ano De fetecietos x oebeta años * Bn tiempo Defte<br />

re^ fue vécido Cario magno Délos efpañoles en roces<br />

valiesen cu^otiépo flozecío bernardo Delcarpioa<br />

uallero mu^ famofo enefpaña fobííno 6fte mifmo rq<br />

x bíjodel conde fancbo fae5 De 0aldaña % cuyo cuerpo<br />

yajeencl monafterio De aguílar Decapo* ^eftefeoíje<br />

que ecbo a Carlomagno DC efpaña venció a los ooje i<br />

capitanes o D05Cpares: pueílo q algunas ty&oiü*<br />

atribulan elle vendmiéto alos mo:osfolos^o qwl 1<br />

m esinconueníentecomo fea cierto que ellos y el wíí<br />

mo bernardo fuero cuello • ¿El tercero Defte nombi^<br />

llamo Don alonfo el magnoxuy o rey no corneo año OÍ


elos tiempos fo* jrttn<br />

ocl?Oí:ícto0 í trc^nm z ocl?o aííos * ííntícpo deílé re^<br />

fuemart^Cjadomntl^éla^o en Cojdona. Ei«|íiarto<br />

iwocfte nób:c fae oon alonfo q meriendo fe monf e en<br />

0a¿3gñoe,co elrcyno afu l?ertnano Donramíro % oef<br />

pues falío oel monaterto t oío guerraa fn^ermano t<br />

fiieréddo^o:loqiwllel?í5ofnl?ennanoelre^Don<br />

laamíro facar los ofosf pufole en vnmoneíleno cer<br />

caoeUeon q Díjenmnt fulía a Donde murió onicdo co<br />

mécado a re^tát^fftfce ocl?ocíéros ^ noaenta Y cinco<br />

doSf f neorr«Jp^lonfoelqu3U en leo año<br />

oenonecíérowM^ nueiie+^lle en pago qcaío a<br />

fiil?ermana la Mm&Dofia 2Dere<br />

! peacbzífttanos ganaro la tierra fancta t ñozccío fatu<br />

o «oitefmesenlacíudad de Burgos t fancta Cafilda<br />

se uírgc !?ija 61 re^ DC toledojcu^a vida t milagros t fa n<br />

'e reliquias pa5c ílluftreala tierra6Bureuatro<br />

* ^ alonfo r no q Dijeron el feptímo el qualfue cafado<br />

! Doña Brracarevna De Caftilía+ypoz tanto cite<br />

Ji fuerev Dearagobe fnberéciatre^Decaítilla poz<br />

K 1«mu^erqfaebija Delref Don alonfo q


dpc pobló* fatia&>on alonfo ocmm fnt re^ U aHí<br />

lis po: faccefllon oe fu madre Dotía Urraca q fac<br />

da con el cóácoon remó De tolofa^ cite cometo a re^<br />

liar año oe mil t ciento z ocfyo tresno cíficuerira añosí<br />

eííerev fe ^150cozonar po; emperador oe efpailaeii<br />

Coleífottcafoafu^íja la infanta doílaf fabel conef<br />

rcfliiys oefranGÍanoeirancto. íEfteoonaloníbfecrío<br />

en aníta*^ oc alli tomo aquella dudad po:. ammu<br />

tozvc coíívnre^ enclla po:q alli le Defendieron oel re^<br />

son ^lonfoDearagonfa padraítro ^ 0152 el refim<br />

StiiiaDelre^ t po;quelefuemi^ leaUí0íroonoDoti<br />

alottfb llamado elnoueno • Cufo rc^no comeuco año<br />

De fml't dentó t íefentaauos.iElle^céiola ínfignebaf<br />

talla oclas nauií? Detolofa ^ edifico las ^uelgaa t l?o<br />

fpítal etiBurgo^Xlaml lepo: fob:e nomb?e el hm<br />

m*í£i oecímo rev oellertomlnefueoó alonfo el íabío<br />

que fue muy feualado aílrologo. Cílecpmenco a re^<br />

ñaraflo Demtl t Dojíentoat ciucuenta z bosauos^í<br />

jen que fue electo poz emperadoi^.i^ero fu co:onadói<br />

tío tunodfecío/iaevmo cu íEfpaüa otro 'ñcy llamado<br />

pot efenomb:e: elqualfue á tmdedmo: cu^o rqm<br />

tuno píwdpio ano De mil t trejíento» t Dlej aüosfté<br />

do oe edad oe vn ano -r veinte Días.Efte fue padre oeí<br />

re^ Don .pedro el cruel Del conde Don enr rtque q rqt<br />

no Defpue^Del Don ped'ro.e fie inftítUTO la ozácüáos<br />

cauallero^Dda vandacitando en BufgorY re co2í>np<br />

allí con gran folennídadXas cspitalaciones que ^<br />

llo0 caualleros aman De guardar eran. 0ue cada éo<br />

Día De Cincuefrna ríníeCen a futir a la cone ta ]}ip<br />

otros e^erdeíos mí lír ares.p q uc nobcuícíícn mn®<br />

De madera • f que nofe que^aílen cítsndo ^eríde^í 4


fcdos tiempos. fo*]clv/,<br />

d eft camino encontratíen a alguna miem o oonsclla íí<br />

pictU Hcaa íTcn en üi caualgadura z ü faelíe menefter<br />

lablaflsn po;ella al /uej^ otras cofas muchas* apit'<br />

fíoelre^ oon Slonfo oe peftíleticía teniendo cerco fo^<br />

bjeí6tbsaltar año oe mili trecientos t cincuenta vícr<br />

nesoela crus en veinte t fe^soe mar^o*^trore^ od<br />

alonfo fue re^ oearagoutel qualfue el fecto pnneipe z<br />

rq oc aquel re^noícu^ o feííono comenco año oe mil -r<br />

rítnto t quarenra i oos anosXeefe ai la Crónica oc<br />

sragon otro rev oefte nombre que fue el oecimo ifley<br />

oe aquel rey no año de mil ? oocíentos z ocl?éta z íeys<br />

anos. lEíqual como noquifielfc conocer muger fueoí<br />

¿o el caitos acabo fus oíasenel babíto oe fant fran<br />

cífeo enel conuento oeBarcelona*©tro 00 alonfofuc<br />

rq en Sragó que fue el 005C110 en aquel rey no: aquíc<br />

Díteron el piadofOf Comcco a reynar año oe mil z treo<br />

5íétos z veynteí fieteauos.^lltúno rey oefte nomb:e<br />

cnaragonfue el rey oon alonfo que conquifto el rey no<br />

otBapolesíal qualoiceron el ¿Dagnanimo* Cíle fue<br />

tíooel catbolicorey oon fernandot nieto oel rey 00«<br />

SíiáDecaftillapnmerooeíle nornbze: cuya mnertefue<br />

atío oe mil y qua trocíenros Í cincuenta z ocbo auos*<br />

fci qualcomo no timíeífebijos legitimortoejco los rey<br />

fiosoearagonalrey oonfuan fu bermauoy elreyno<br />

oe papóles a fu bijo baftardo que oí reron oon ^emá#<br />

üoMn i^onugal leemos otros reyef auerfdlamado<br />

, po; eíte nomb;e í pero oe^ca mos oe oe5ír oellos t pnes<br />

pocas veces caemos en fu equiuocacio po: fer fus b«<br />

jañascafi eftrañasaloscaftellanos'í bablaremos oc<br />

otroereyesquenospuedenoaralguna onda.<br />

Cüaa anido en Caftílla y^ecu cinco reyes llamados


iEncl?írídion<br />

Fernandos Í el p;ímcrofucl?no oe oon 0acl?o re^^c<br />

nauarraq Dírcró elmaYOitelqlrc^fto en Caílíüa por<br />

fer cafado cólainfanta ootla cluimz níetoDel códeoo<br />

^ancI?o fetioz oe calttlla, cfte oo fcrnádo fue el pamc<br />

ro rev oe caltílla como faíta el ficpie ouíelíe fido coda<br />

do*Commco a reinar año oe mil YOÍe^fieteaños,<br />

f ueocro re^oefteni5bzee«leól?íjODelre^ oonoloFo.<br />

el ocrauo.^l tercero fue oon femado q es DÍC^O elfait<br />

eco que gano a £o:doua v feuílla-.cuvo re^no cometo<br />

ano oemíl^oojíétos Í ofe^fe^s años* fcn tíépoocl<br />

qual fancto ^ omúigo padre oela oiác oelos p:edícaí<br />

do^es fino en efpaúa v pláto fuo:dé enella.íEl quam<br />

fueelre^ oo femado q murió empla5ado pozlorcm<br />

lleros caruafaíee q mando oefpenar oela peña oe mar<br />

tos^lqualcoméco a reinar añooe mtlt oo jíentoet<br />

nouera t cíncOf£lquinto fue elcacl?olíco re^ oonfer^<br />

nado q fue re^ oe arago -roelas oos f¿cílías t oe caíli<br />

lia í Xeon po;fer marido oela fereníffima re^na oofe<br />

l^fabel ¿ fue otro oonfemado re^ oe tragón tíjooel<br />

rc^ oo 5 u^n el pzímsro oe Caitílla íCftefue electo po?<br />

re^ en aragon faltandoí?eredero en aquel re^no*<br />

CXD «cl?05re^es oon fancbos bá fido en efpaua^e<br />

ro enelrepo oecaftilla t leóba anido cinco re^es oe^<br />

fte nobicMl pnmero fue oonfancbo el ^ozdo qucf«c<br />

re^ oeleocu^opn'ncipadocoméco año ónouecieto^<br />

veinte z cinco años.íElte rev> liberto a caítilla aíntw<br />

ccíÍTon oel códe berná gócalej z la biso q no fuelle fubf<br />

fecta aalgu rev en manos oel ttnfnto code -r oefusfw<br />

ceiUnes^B elíere^ mato el códe oó gocalo co vertías<br />

q k oto en vm macana • Elfegüdo rqroeílenoínefne<br />

el re^ D5 fancbo oe nauarra qfue km; oe caltílla po*


Cíelos tiempos* fe» xMu<br />

mftetc ta mugef la reym ooíia elutral?na oel cotidé<br />

ooít0áct>o*a eílere^ llama la crónica el re? oo fácl?o<br />

el ma^o:^ no fe cucta entre los re^ee De caitílla q m*<br />

Hiero elle nob jeXu^o fin fue año oe mil ^ oíe? t ocl?o<br />

añoso^fpuesoeauergouernado elre^no oearago-r<br />

nauarra ^ elcódado oe catílla cafidncuéta años .íBl<br />

tercero Deííenób:c fue el rev oo rancho 4 mataron en<br />

jamoza po;la tra^cío Del velU'doíel qual coméco a re^<br />

fiar año oel feñozoe mil t cincucta t ooe a ñof+Él quar<br />

to re^ ftie o o fancl?opo; fob:en5b:e el Dcfleadot q fue<br />

^jooclre^ oonalonfoel octano qnefecojoiíopojem<br />

petado:*0arcano comenco año oe mil t ciento t ctn#<br />

oiétaí ocbo años •íBlquínto renque fue oeltenobíé<br />

fue ooníancbo rc^ oecaftílla que quito loe re^noe a<br />

Donalonfo t Don femando bijoe oel infanteoon feríiáo<br />

do oela cerda fu bermano+HSfTo mífmo quito la ma^o;<br />

parte ocios re^fioBa fu padre el re^ oon aionfo el oe^<br />

címo 4 Coméco a reinar eíte re^ ano oel feño: oe mil i<br />

003icntos ^ ocbéta v quatro años.0u cuerpo Ya5e eft<br />

la capilla pnncípalbela ^glefia ma^oíOe toledo cort<br />

elcuerpo oe fu padre elre^ oon alonfo eloecimo»<br />

CÜos re^es Cnrriques en caítillabá fido qmtmíBl<br />

pn'mero fue el re^ enrrique bijo oel re^ Do alonfo que<br />

pecio al grá XDíramamolín ehlagnauas6íolofa.3CDu<br />

tío cfteoon enrríq en palccía ferídoó vna tefa enla csí<br />

beca qcayo Dé vn tejado •Fajefu cuerpo en lae H2uel#<br />

gaBDeBurgoscónfupadreoon alonfo clíiofio*¿Du><br />

no elaño be mil t oojiétos t quín je años oefpues oc<br />

auerreipnadoDosañosíDiejinefes^ i£l fegñdo oefte<br />

¡jombje fue oon enrrique q primero era conde oe Kré<br />

•támara toefpueg po?lamuenc oefubermanoel icf


tton pcdro el cruel fueuy eíierpaíía *fBl pxhdpm^ \ (<br />

íai&zyno fue año o^e tniiz ti^íentos z fckuut nneni i<br />

üño


Oeíostíeínpo0» fo^jcMtjV<br />

commco&rcymrmo ÜCJSTMO&IBÜC re^ era o^de<br />

nado oeoía0ono qoando fue aleado pozrcytz pez ti<br />

to oío el re^no a fu lobuno d rev oon Hlonfo el callo*<br />

jglfegundo re^ oonBentmdc vcynocn 3teofiauo oe«.<br />

p4z»aiioSfíSa cup tiempo los mojos ^íjíeron gran ^<br />

desoauos en todo elre^no en efpedal en la ciudad oe<br />

ieontvuogranfcca poz los grandes peccados DC<br />

U re^fegun q.ue fue reuelado a vn fiemo De oíos<br />

tercero Delíenomb:c fneDonbermudoqtic fnemuefí<br />

ro en la pega De Carríon en vm batalla queouo cotí<br />

cirev oon femando De mtílla fu cuñado» lelquaico*<br />

meneo a reinar año oe mil Tfejs años*<br />

CSno en león tres re^esraimrof»fi£l p:ímcro fucaqf<br />

aqméaparccio el apoftolfanctiago jñto alcaítíllo oe<br />

ümjo dos legns; De ^ogroño+i^oj lo qnal efte re\»<br />

con la a^udaoe oíos ^ elfocojro oel apoftol que ym<br />

Mantecón grá mucbcdamb:eDCangeles mato fefen^<br />

tamílmojos,0iire^no fue año oeocl?ocíétos t ve^tt<br />

te t tres.íS l fegundo fue elq comenco a re^na r año oc<br />

louecíentos i vn años t eucuf o tíépo cornécarou la»:<br />

grandes toanas oe! codebeman goncale5 a fer mu^<br />

cdeb^s^l tercero rey odie nólnc fue oon ramíro bí<br />

ío&elref oó fancbo elgo:do encubo rpo flo:ecío elef<br />

fo:c3docauallero gocalo fancbe56$alí5ía 9 cebo tví<br />

dma. grá flota oe iftojmados qaiua venido a ba jer<br />

perra en efpaña^ueotro re^ ramíro en Srago b^o<br />

Mre^ oofaacbo ofebo el ma^oj • ígflc 00 ramíro era<br />

to&t quífio 6 fu madraftra la revna ooña eluíra t bija<br />

í)clcÓdeoonfancbo feño: oe cartilla ^ poj tanto aun<br />


• • Cíic!?írCdíon':<br />

revéanos ene! af o De! fcñoznc mil t fefenta t<br />

fegñdo rc^ Do ramíro De aragonfue el mofe, tfooifa<br />

mo elrev DO pedro t DO alofo tercero tquarto rev oe<br />

ara gon murieííen fm l?!íoefue electo DO ramíro fu^r<br />

mano q eftana monfe en frácía enelmonefterío oe fant<br />

ponce De torneras Déla ozác De fant Benito: t fue cotit<br />

peíído po:el fnmmo pontífice a aceptar la elecíon eti<br />

el año De míl^ cícro t ^epte -t íe^^Cílcno tuuofmo<br />

vna bija llamada Doña f^etromUa • %a qual cafo con<br />

Don •¡Remon conde De Barcelona t le Dio en cafamícto<br />

el re^no Deara^onXo qual i?ec^o fe tomo a fu mone<br />

ílerío Y acabo ÜIB Díasfanccamenre enla ozden,<br />

C^tiarro re^es fíotederd en león fe llamaron édifa<br />

do /Elpumero fnel?tjo De Don ramíro elpnmero.Bii<br />

^revnotimo pnncípio año Dcoc^ocíétoeT ve^ntetfic<br />

/te añ0&J®on ozdoño elfegundo fue bíjo De Don alófo<br />

magno í el qual cometo arev^raño De^cbocíetog<br />

' Í^SIX^^S cinco añ^éttejH^e fundamétoTa v^íe"<br />

tt^TfiaDelincm 35amDe3Reg!£q o Y Día es la catbedral<br />

éilEcWa^De leon.^iTo mifmo mando msraralogcó<br />

des De CaftíUatque eran DonlBuño fernande5^onal<br />

modarblanco*^on Diego fu l?i]o^onferná anfureji<br />

Bi tercero fue Don ojdoño re^ Deleoníquecafo CODO*<br />

ña Brraca bija Del conde bernan goncale5í el qualco<br />

meneo a reinar año De noueciétos t ve^nte^on ^í<br />

doño el quarto ocfte nombse f ue bijo De Don 0táok<br />

elterceroXuvon^no comencoañoDe nouecienroeí<br />

ije^nte-rfiete^ltere^fuemuY vteiofo ^ malauenw<br />

TÚ do t couardetpo: lo qual t fue muerto po; los<br />

rosenvnabataílacercaDeCo:doíía* , .<br />

CSJosre^esftteronenleonquctnttíeroneílenoíiW<br />

fruela»


adóg tiempos, fo, tffc<br />

frnchM pzmcrofuc o4 re^ &o alonfo el catbo*<br />

Hco cuyo re^no timo pnndpío año 6lfeño^oe fetecíc<br />

to&tcincnmz tresañoatí tmo el rc^no treje mor*<br />

tríeflcíi caílamcre Í no tuuíeííen tniigere0:po:|oel tic<br />

po Del rev Hrífa ama quedado en coftunib:e oe rener<br />

todae las mujeres q qmfieííetu í£l fegsndo re^ oeltc<br />

iiombje fue germano Del rey Don ^«doño el fe¿mtdo<br />

oefpuee Déla muerte Del qual cometo a reinar año oel<br />

fmot oe ocl?ocíéto0 í nouéta t quatro añog 11 r e^no<br />

año t Dosmefes^fte re^ fue gafo t murió en león<br />

oo fae repiiltado,i£neftéríépo aleáronlos calMlano^<br />

I03 fue5e0 aitre fi; para q aquellos oeíermínaffen to*<br />

doelos Debates t contiendas q entre ft ouíelfcin^os<br />

qiialesfueronXavn caluo t Tfíuiío rafura*<br />

I ncytmon oosre^es llamados po: efte n5b:e gaw<br />

s. tim tcon % galíjía.íEl pn'mero fue biio Del re? Don<br />

alonfo el magno t cu^o re^nocomefo añoDelfcñoj DC<br />

1 ochocientos t oebenta ^ tresít re^no tres años, leftc<br />

K\ r uo grades vccímíenros Délos mo:os ^ en fin «itt<br />

río en^amo:a. C-uyo cuerpo fue licuado a ouíedo • á£l<br />

1 fcpndo rc^ llamado Don garcía fue búo Del re^ Don<br />

femando p:ímero Defte nombre • ígfte fue rey Degalú<br />

Jía ^ poztugal C-u^o re^JIO comento año Del feñoj DC<br />

mil V feteta t tresíbÍ50 mu basguerras ^ Defacatos<br />

«fiisternianos elre^ oonfancto^ DonalonfoípojDo<br />


áEncl?írfdíon<br />

jemos aquí tanta cuenca ;pues f \x cquíu-ocacíon no b^<br />

5€ tanta Duda erumcftr4sí?Yfto*ia0*<br />

CE-os re^ee q e» caMla Y leo ara reinado q no Catite I<br />

nido cópaslía cmlos not>;e0ífon loe fignúntest ¿l re*!<br />

oon pelado qcomego a recobzar aefpsnaoelosínfie,<br />

lesjel rev oou ^auílaíel rev Burelíotel re^ oou filo ;e[ \<br />

re^ Don'j^edroelcruelíelrcf Doíi^pbílíppeoebiit<br />

«a memon'a l?uo Del m&núox majcímíano t el qi murió<br />

en fu fuuétud enBurgosafío ó mil iquíníérost fc|r(<br />

@ul?!}o el re^ Don carlos queo^ rc^na y esmonarepa<br />

Oelmnndo^elqualesbnooela feremiíimaiRevHaow I<br />

na fuana % nieto Délos ínuíctíflímoGrq'ee Donfernait I<br />

do V Doña^íabel quellaman catbolícos*<br />

Céelpuncípío Délas monare^ías t revnos Del ttiuii<br />

do ^ De otras cofas feialadas que l?an rido toeltíení,<br />

po euquefuerou* 1<br />

C^efpues que el generobuíwano fe comenco a mnlrw<br />

a plicaresDecjeerqaefns^íjos tDefcendictesfeefpar,<br />

jtanpoielmundoa efcoger Díuerfas ^abitactoitcfi^'<br />

mo jadaspo; lo qnal como parece fundaron mudías<br />

ciudades^ reinos como largamente lo tractá los que<br />

¿^amatería^an pablado» '<br />

C^a pnmet^ monarcl?í3 o el p:ímero ref no Del<br />

do fue elbabílonícocuYo pmero monárct?»<br />

bjot%rsi?no cíncueta t fe^s años ^ Deico po: fuccciíoí<br />

a TÉ ^íjo bclot el qual leuáto los edificios DC la cíiidj»<br />

^ebabílonía q fu padre ania comecado a fndar, % ^<br />

íucedíero muchos ^muY grades T C Y ^ ^ ^ S Q}A


Mostfcmpófif» fo*U<br />

eítíto cctauo rq? oc caldca rehilo quarenm ti?R anos<br />

jicfpuefocauerfubfetadotoda latíerra &e ^aa a fii<br />

íiflpcrío*2Pctaftl?cnes bY^oiíador añade ocfpuee oc<br />

gr(;atade0 veinterc^eeq tuu¿er0el rcvno DC loe Calí<br />

dcoBfucceífiuanictetelpoílrerooelosqiialesfiie^o*<br />

tfofconcoleros qpo; otro vocablo llama losgríegog<br />

fardanapaloial qualbelocbo mato ficdo fu capítá ge^<br />

neralí partió el revno có elrej arbaceg pn'ncipe ¿los<br />

ttiedos tomado par a fi a babilonia oando al rev Sr#<br />

bacee los reinos oe perfia Í mediad po:q fe oe mas<br />

feealo qaqtiiírijrcrcocfta monarcbíaípo:«clagpalaí<br />

bjas formales &e berorotelqualoijcafli comentando<br />

oe l?3b lar oel M'luuio. Sntc ocla famofa beftru^cíó 51<br />

mndo po: agua pafíaro mucboe ílglos^lgtmnteaíwf^^<br />

fot cerca ocl líbano mu^ grade llamada fcuoB-enh<br />

auíabomb^es gigantes que feño:eaimoefdc occidctc.<br />

fcalta onentc>íEílo6 confiando en la grande5a &el cuer<br />

po ^ en fus fuercae t oprimían a todos í sanan fe a to^<br />

do Delecte«r paflarícmpo:comian lofibomb;esíp:octt<br />

ratian qne lasmugeres abonafíen po: comer lascría<br />

liiraeítenianaccefib a fne madres ra fus bijas t alos<br />

i?ob :cs t con los bintostí no ama p eccado que no co<br />

iueríefremenofp:ecú»ído la relígió-rales Dio fes^c^<br />

rocHtreeftosauíamucbos buenos t fanctosqpjedí<br />

iaua -r &ejia las cofas ¿j eítanápo: venir ^efcríiiía en<br />

pícdrask ocftruvcio Del mndo*íPas losmalcr bajil<br />

efeartiio oellos menofpjedádo fus palab:as* Huía en<br />

¡f« los gigantes vno que tenía en mneba veneraaon a<br />

100 oíofes el qual vinía en firia Y entre los buenos era<br />

« mas prudente t fabio • a efle llamauanlBoa Í a fli


íSrtcl?írídion<br />

fabcr/Sama/5apeto/Ct?€m;cuY30 mugeres erarte<br />

do:a/íBoela/iBoegU^liciBoatcmícndo eloíluuíoq<br />

conocía po: laseitrellas qauía oeferrfabzíco vna nao<br />

cabícrraa manera oe arcatt aloe» Incvíí/.años que[a<br />

anía edificado t falto el mar océano ^ todoe los mares<br />

medírerranos De madrea manaron todas las fuetes<br />

Í cañedo aguas ímpetnoTiCmas z mny copio fas po;<br />

muchos Días Del cíelo todo el genero tmmano fue ful)<br />

mergído-r abogado faino Boa t fus t?í)0ST nuerasq<br />

falcaron enlanao^alíileuantando tas crecidas la<br />

tíáo fe|3aro enla altara Del moreiSojdíeo^placadaf<br />

las a guas z falído IBoa con fus t?íí os Del arca i engen)<br />

dro illoa ligantes t otros mucl?os t?ííosí fus^íjos<br />

femejátevmeron generación Acornó éíos z hmm<br />

raleza nunca f altéenlo neceífaríoiparíá fiepze las tiitw<br />

geres De vn parto l?íjo z t?íí3:tlosfeñ^s De aqlloeetií<br />

gendrauá llegado a edad la generació Doblada • /Elle<br />

padrenoa eíiíeñoafasDecédícntes la religión Dtiúna<br />

^ los ricos fagradost todas las feiecias I?nmana6f<br />

efcríiuomucbor fecretor De naturalcjajt Deallifepar<br />

tío para aqlla tierra q o^ fe llama Italia Defpues que<br />

dio alguna mánel'a para el arte Déla ^gncultura* í£ti<br />

trélos í)í)OÍ q tuno ante bel Diluuio/al ma? oUlamado<br />

cljetn tenía tnuebo odio po:fns grandes z abomina<br />

bles pccadostlo qualpoí el bifo labídoicomo m vej<br />

elpadre eltunieífevencido oelfructo DC la cepa que el<br />

auía p;ímero platado z oníelfe ca^do befeubierto en<br />

tíerratapalpo Cbem fus verguécar t con arte magto<br />

(bela qual era grá fabío:po: lo ql lellamaro Mczod)<br />

becbí5oleDe tal fuerte qDc allí adelante nuca pudo lifl<br />

garamuger^comolasgétescrccícflentaaonec^


ciostíeitipofit fOf í|V<br />

¿ád^oáOCDfícurrír poz ámñáoá edificar cíudadeé<br />

para CÍÍM* Ifroi lo qm Ullende oeotras muchas q<br />

ío:cdtíico en efpafía la ciudad oe nocla t noegla llama<br />

¿o las ocios nóbicsófns nueras. Cífo mírmo rcpar#<br />

tío la tierra afus l?ijos t occcndícníeg DC manera qa<br />

ttíittb;otl?l?Í50 faturno eñl cjpo oe fennaaradode edw<br />

ico vu toirc altíiTima año oeloilmiio oe*c* yxwi.t<br />

vns ciudad feríalo enel mifmo higar,€fta es lágra ciii<br />

dadoebabílonta*Sariaonétalembíonoa a ganges*<br />

garabia embío a fabbo+H cl?cm fu l?i]ó embío a eg£<br />

pto»H l^bi^ Í a drene embío atrito ^ a todo élreftro<br />

áfrica a fu btjo fapeto.^ ^uUa embío a comero ga#<br />

llo^a farmatía a tu^fcon.a frácía embío a fomoter v a<br />

nmNfpanía a iubalfegoauemosoícl?o.®emanera q<br />

Deftoó pncípes fe oeríuá las monarebías oel modo f<br />

Dcllosoccíéden todas las naciones • 2.a ^mera oclas<br />

qualcefegun el mífmo berofo fue la Babilónica»<br />

C£l rc^no oeefpaúa tuuo principio 6 tubalo juba! g/. ><br />

nieto oe noc t bií o oe fapbel enel año Oecímo oel fatur. //<br />

tío o pnncípes nímbjorb ^fnc alos cíéto i quarenta t<br />

rres años oel oiluuio getierál^e cu^a condición^ \m<br />

wraleja oegétesoíjefuitino efpafía cierra los térmfe<br />

nos oeeuropa Y cita aífentada entre áfrica t francia*<br />

Cerca la los montes pirencos ^ el tnar océano, ^ áfll<br />

como es menoj q las oos t afltes mas fértil q la vna t<br />

laotrat pojqno^uemaeneUaelfol tato como en afrt<br />

caníes tanfeguida oe víctoí contófrlcta^s ta copio<br />

ften todas lascofastqnofolo puede aballar alss ge<br />

ffíqenella VÍUCJ pero puedejíoucer aroma ta |ta# .<br />

ua:po:quc a^ cnclla muebo jpá i vino t: miel Í ajcitet<br />

fierro imucl?os cattaUosv^t<br />

6 iií


^nd?índioti<br />

^fias^c mjmlcsríco^*^^ tmo^ cfparto t vcrntelio<br />

no tierra ta abimdacedos ríos oe cipatía no fon<br />

fobemíosí cometes como en otras tierras: imomuw<br />

ledos ^ blandos t taíesq con ellos fe riega las viñas I<br />

í Ids ca mpos Y cuello s fe cría miic]?o o;o t rnuclja pef'<br />

caspoih parte q la cercan los montes pirencoeei^ I<br />

arrimada a f mcía .po: todas las otras partes/eíta cer<br />

cada oe mar a figura oeqaadragulo^íene ellos mon<br />

res en largo fe^fcíentos mil pairos* l£s tierra mi^<br />

«a po; los a^;es fab:ofos: r q leuantan níeblast po;<br />

fer oacada continnainéte oelos a^esoel marfSffic^<br />

tno losefpanolesellá apareiadosa l?amb;e v íedtto I<br />

do traba ioíaífteftá ricpje ¿percebídos a mo:ir ttícné<br />

marauíllofa tép la$r.mas a ma guerra queocioficMli<br />

les falta cftrano con qaíé contiédá:b ufean en fu cafa t<br />

tierra có quíéreñínfon gétemafcallada^ en0fain31<br />

ñera guarda en fecreto lo q lef es encomédado íque cftí'<br />

tnan mas elcallarq el víuír*0ott géte mu^ ligera: Í fu<br />

animo nunca airomega;quierenloscauaUosoiellros<br />

para la guerra z los atamos Délas armas masque*<br />

fu vidaíiiingunaparato oemáfares fe l?aUa entre cito<br />

faino lasftcllastlama^o;oclic3de53 qentre ellos ar.<br />

es lanar feconagua caliéteUo qualap:endíeronoclos<br />

iromanos enla fegnnda guerra pnmca.áSsfii natoralí<br />

3» ta mdomítatqne parecaifer mas femeíates a fterás<br />

que ai?obacs^o; lo qnal en ta tos tíépos noíafríeró<br />

alga capítáfaluoa vírtaro q perfiguío alosromanoí.<br />

iDel qual feoi5e qcomo fiép:e fucile r écedozmnca ntii<br />

¿o el babíto militar ni la manera ocl comer ni las ro><br />

pás^efnertc qqualquíerocios fttYOí,fa5ia mas apa


oelos tiempos* foJtj*<br />

pUú* t a la qual pufo mhit i:euctro i?ijo oc S) 3ce d<br />

griego apojtádo a cafoal puerco ocmm)cm.í£neít&<br />

LVÜ rtíoíuequellanwn facro alqual 50 eelícito rom<br />

per co«!?rerro:í quaudoacaecequealgun ra^o cae-c<br />

fcmpcía ristra i fue Ufe fallar o;o en eí mífmo lugar*<br />

miígercs De aquella región íab jan las tierras z<br />

ú$m Im cafas: ios maridos no fe occupsu en otras co<br />

fatí; fino en guerras Í latrocinios» (BB muy bueno eí<br />

|?tcrro qalíi fecriaíelqúal fel^ajemas ouro co elrf pie<br />

Kisgua oelrio oe belbilis ooeírio cbalibí»í^ec ille*<br />

C^iref uo oe francía es mu^ antiguo tuuo principió<br />

fegua Bcrofo oe ©amotes pziiicípe Í gran fabidorel<br />

qual fundo eftere^no poco tiempo oefpuesque Cu#<br />

baleloeefpaña. Jtlamo fe gallia ocl re^ balates bíjo<br />

oe percutes libio t el qual vuo en galatea quádo paílb<br />

pajfraucia vedo a^taliaoefpttesqueoejeo en efpañr<br />

po; rev a bíípalo*)> es De notar lo q oí5eberofobablá<br />

do oemancaleo quarto Décimo re^ oe ©abilonía que<br />

en francía fue pzíncípe el re^ ^ugdo en tiempo q ÚGM<br />

ro repaua en efpa uait que oeíle re^ o De fu nomb je fe<br />

llamo todo el recrío Hugdonia z los pn'ncípes tomáí<br />

ron el mifmo nob:e comñmentc* 2^0 qual es argumen^<br />

10 clndb:e oela pncipal ciudad Defrancia q llamamos<br />

Jttigdunñí los reyes llamar fe^ugdouicoe q en nfo<br />

rotnáccllamatnos^uyfefXlamafepojfemciátcetíe<br />

r^no bélgica oel nób;e Del re^ belgio como fe trae m<br />

cfcapúDc mámelo fe.cto Décimo rey DC babilonia^ ñ<br />

efto tíenealguna femefája 6 verdad no csincóuenicte<br />

w ciudad DC parís noble entre las otras poblaciones<br />

^ftcreyno auer tomado Denominado oel* ndb5e©el<br />

K!P»i?;rís0equíent?a5eme»cídmanetl?one^pcí^<br />

g Ú!|


(Enátividion<br />

fcííblsMtcto bclosrc^esoc egvpto Riendo q reinado<br />

elr^ZOenopbigcneg^pto tenía el p:tndpado ocios<br />

celtas el rey i^a^ms • ^tama fepozfemef áte francú<br />

í>cl re^ fráfo ^íjo oel?€ctojq rc^no enella ocfpuce^ |<br />

la vítimt oeftnif don occro^a fegun 0Í5C XDanet|?on<br />

pueto cafo q figuíédo la glofa ocl acéfto fobiebaptu<br />

Itámltuanoenla vida DeSintoíon^riOi franco 1?I)OOÍ<br />

l?ectoj venícdo octro^a lM'50 fu aflicnto en la tierraoe<br />

I03 alanos enlaqnal edifico vna ciudad llamada ftcain<br />

b:ía -r nób^o aqllos pncblogfrancosXoe quálcs^e<br />

fpucs oemnct?ostícpos paíraróen^ermaníaadóde,<br />

edificaro la ciudad De fraucftndían • TL* qual líamaró<br />

franconú z oe alli vinieron ala ribera fequana río no*<br />

tablcenfrancía^aflíiDieroíielnombjeatodo clre^ f<br />

no^ es oe notar lo qenel mifmo lugar oije el accniio<br />

que la ciudad De parís fe llama po; nombje mas .<br />

pío pab^rafinsa pbarrafifscompafíeros 6 Hercules<br />

libio q fuere^ De efpaña los quales fueron naturales<br />

oe arcadiaqantiguamére fe llamaua pabrrafia v edíft<br />

caren aqlla cíudadXo qual afli fe p uede tener q la pn<br />

mera opinión no care^caoe verdad conmene a fabcnl<br />

tomo udtoe Delre^ pabms. ^uaguíno enelcópédío 1<br />

Déla b^ftotíafrancefa Di5e que elo;ígéoelos refeeoc<br />

francia esDe tro^a t lo mifmo ofcerYcio en el competí<br />

. mtMo Delosre^es cbnftíanos • Bi pjimero rq? De frácía<br />

querecíbío la fe carbólica fue Oodoueo quinto TRC^<br />

^e aquel rqpnoíd qual fue crifmado có el oleo fancto q<br />

t raro la palo ma Del cielo t tomo po; Dcuífa las tres<br />

flozdclíscomo antes los frlccfes tuuieífen po: armaí<br />

dnco fapos negrosXu^a vnciófue cerca Delosaíío0<br />

oeirefto;Dequatrodctoífíocl?ema*


íiowrcinantoe tiempos antes ocftcrcy aula en íEÍpa#<br />

jÍ3 pjniape vníuerfal que era cl?nftíano t fiel como pa<br />

ruceen «ueftrasl?^ttojías • 2.08 Déla nación francefa<br />

tío «ominan a fu re^/re^ oe francía fino re^ oe los frái<br />

cefes oanclo a entender que no folanufuefare^ esfe*<br />

I ¡jozoeire^noíoelosquevíuencnelíperoó todoslos<br />

oe aquella nación Donde quiera que elluuierem<br />

1 cHtio Del Díluuío De ciento t quaréta tuno fúndame<br />

todrc^noDe^faliapo:el reY Comero i6alloqmo ,<br />

oc0c^tl?iaíel qual enfeño alosfu^oscoponert YS"^<br />

lar las cíudadcscó carretones^ poj efta caufa enaq#<br />

1 Hiparte Dddefundo ciudad fe llaman o^í>ía lospue^<br />

bloSi Bciítelqual vocablo Decíéde De los ft^t^as que ,<br />

f llanta al carro veía % ala ciudad pequeña vcítuláí-r DC<br />

lie nob je tenemos el verbo veberet vebiculñ enla len<br />

I gua latina • ©ífo mífmo fe llama Italia po; efte nÓb:c<br />

I íefpería poz el nob:e Debcfpero re^ 4 ^ í*^0^ ^ ^ta<br />

líat efpaílaxu^o bermano fue ^ talo Stalaa q fe ínter<br />

I p;eta fabio; el g ualaflt como fue rey p^y talia afliDia v<br />

elnombzeala tíerra»5^^esDefaberq como Dijefa#<br />

bío pícto:cneUib;oDelaantiguedadDe los romanos<br />

\m q es el mifmo que noe vino en vtalíat occupo la /^5<br />

parce^quierda De la betruría q esno:encia^ enfeño?<br />

alia la religión % facrífteiofi inuétando llaues % cerrar<br />

w% puertas alascafaspara la guardatlímpieja oc<br />

las miigcrcs^oj loqualfe llama la puerta^anuaa<br />

[ano^n fin Déla edad De 0:0 vino camefes x recebido<br />

benígnamcteDe f ano bÍ50 íe feño: De los abongenes*<br />

E como fegun el mífmo fabio camefes fe llama fe ¿a*<br />

Jurnoípufoatodoelre^nonombíetllamolefaturhíat<br />

ilatno fe fegá Dije Catón íanículaa f ano 1 el qwal fe DÍ^


enctyridion<br />

jco Bnotrio poxqvic !?aUo el vino • ^o; lo qtial Dfto m -<br />

virgitto^ cnotrií tcitucrc vírt Blamofepoifcmcíjj !<br />

tccarrtefcnaoelaóbzcDecamcfee.a? ciiYcalíaciud3> i.<br />

dest fetíonas oíueifaíi en oínerfosuéposfundadas» «<br />

^ero pozque5e5ír oeílo es ajeno oel pzefence traetsí 1 c<br />

cto baile traerala tnemon'a lo q en principio Díjecia' (<br />

cindádoei(lom3atterfidofundada?>efu puntera funf, t<br />

daeíon po: la l?í|a oe ytalo re^ De ^talía piUtccfmki \ {<br />

aboírígines oCcl?a po; u5b;e romaít la ciudad oe 6tí ,<br />

nonaauertoinadonomb:e^!gimapo;elnomb;e^ ;<br />

3tigar bijo oepbeconteque la fnndo^ •<br />

CfiSlre^no pelos bjaccíanos timo pzíticípío enoneti i<br />

tecerca oelóílnuio poi


f<br />

6elos tiempos foflííí)V<br />

nm SríeSof ar$iüoéM\eMHym es aq lia grá<br />

cííidad Usimada atl?ena0 madre oetoaas las fcíenciaí<br />

lujiialta^do el rcf Cecropsod iiualfe llaman los DC<br />

dc^n^ Cccropíde.'flotecio eftere^ cerca ólos arlos<br />

D2lo^^ODe ere» wíl-r quinientos t emeaenía. ^eltsi<br />

(iudad I?a5£ fanc augnítin mécío» * ypuj* líb;o oc cíut^<br />

tate&^ tendea muchos tícpos coimienea fabereer^<br />

a losaíos 9c la creación oel mundo oe qnatro mil z<br />

ííiícuéc.i^lo:ecío cnefta ciudad el re^ codro:el ql fógn<br />

DÍ5C valerío majcímo en el lib;o quinto fabiedo que fu<br />

fc^no no podía tcuer pa5 ftno po; fu muerteíentro en#<br />

U batalla quitado elbabíto rcaí po:quc no pudieííc<br />

fer áfusenemígos conocido (fabicdo ellos q losarle<br />

ftíenfcsauíanoe fervencedozesfrmonafureyj tcoit / *<br />

fainttcrtefaluofupueblo+potciktp^<br />

ffojeao elpacíctíffimo fob el qual oíjen qoecíende<br />

iacboiparríarcba bífo oe tbare bermano 6 atoaba*<br />

Éitefanctilíímo varó vinioDefpuesqnfo Moi le ca#<br />

Up dito z quarétaaños fi elcuento aelos años lo fu<br />

ffCif uceó tempo;aneo oel fancto p:opbeta Ipo^fen»<br />

CCcrca oelos aíos Ddcomíéco oel módo oe tres mil<br />

{fei?fcíltost:.l,tuuo pncípio elrc^uo ólos Xacedemo<br />

nío^ícuyo pu'mero rc^ fuelacedemófiEl ql fundo vm<br />

cíadado fauobJei llamo elrc^no 5lnób?eoella.^llc<br />

íe^ fue brjo o-e 5 upírer c Ca^get es* Oeíte rc^uo ni<br />

no el feeptro t feñou'o elfamoriííimo rev ílluftríflimo<br />

«atot licurgo cerca oelos años oel comíéco ál mfi<br />

»o 6 qnatro mil t trc5iétos • Cae en fuerte oe greda el<br />

^no DdoslacedemonestcttYasfuercasfnerÓ ta infw<br />

te que la mefo^í: mas nombrada parteoela bÓ?m<br />

Po;mar tpouúrraa^an fíemp^elleuado entre lanaf


c{onDeloffgrCcgo0*íEn tiempo peltq? laccdemonflo/1<br />

rcaoelre^Bacheen Crecía qiicpoiotrosnombzes<br />

csoícl?o ^ionífioo Ubcr»ai ql kwíbnyccl arte oela.<br />

ULMO oclmundo oetres mílt ocljodentos.flojccío<br />

elre^ tro^s fundado: oe la ínfignc ciudad oe Cro^,<br />

Jla qual Dio ocnommadon a codo elre^no^uefte tic<br />

po mifmo qfe oíjeque el rey ^ralo futido la noble cíu<br />

dajl^%itóis engaita cerca ocl río Qlbula t%ciettt<br />

anofDéfpues fue la grí ciudad oetroYa oeltru^da re^<br />

nando enella puamo biljooeltapmedoiu<br />

CíBlreyno oe Inglaterra que poz otro nombze es oí<br />

cl?oalbíoncomencoaUamarfc b;íianíaDe vn captó<br />

italiano llamado oiutoí el qloeílerrado oc los ft^os<br />

pu^oengrecíattomo potmuger vnabtja oelrepc<br />

aquella nacion.&e allí bufeando en Dtuerfos lugares<br />

oo l^ajer allientoía cafo apozto en Inglaterra cercaoe<br />

los años oela creación oel mundo oe quatro mí l Í m<br />

cuéía«E>elaqual echando algunos gigantes q en ella<br />

veníájpolíe^o aquel re^no llamado leoe fu p;opío no<br />

b:e.íeitere^nore llama Inglaterra o po; mas gentes<br />

llamadas anglos q fon los faiconesó alemanía q vítiíc<br />

ron a poblar la:opo:q efta fituada en el ángulo o xm<br />

con oela tierra fegun lo q 0Í5e el Virgilio en la égloga»<br />

^nuerfos toto o:be butanos* •í^tolomeooi5e que %\*<br />

bióes lo mífmo que anglia*en eíte tíépo fueenífrael<br />

l^dífacerdoteíelqual murio a oefoza ofendo que los<br />

infieles auían tomado el Hrca oel teftamento.<br />

C Bl rc^no oe ifrael cometo cerca oelos años oel mu«<br />

do 5.4too? cu^o p;imero pzíncipe fue faul fet jo wctóí<br />

co mo faíla entonces los l?í jos oe ifrael fe omeflen


oelostícpos* fcUv*<br />

nm^do poi inescf.Bl njcccifoj í>€lrey fóitl fue Muid<br />

tii^crrto.Cti^a f ullícía T bondadfaeta grade Delante<br />

otoi5á&eloí¡co el rodo poderofo l?efallado vu varón<br />

fegíi mí oeííeo^ quando la l?^ftoaCa bcdífa quiere re^<br />

picbiátr a ígó rey fuccelfo: luego le oa en roftro DÍ5íf/ ^<br />

(lc> qno anduuo eulos camínosoc fupadre ^auíd^^<br />

tctqno fue mii^ enfalcado ^ cfimqcído po:el re^ me ©aló<br />

mon conuíene a faber ene! re^no oe 5uda y cu el re^no<br />

beífrael • ^e lo qual a oelantc fe tractara poniendo lá<br />

teífion oeoam'dfáfta el vltímo re^ que re^no enfu¿><br />

(lafob;e los l>ebieos enel qualfe acabo el rc^no*<br />

Cí£l revno oe macedoníattuuopjíncípío cerca oelos<br />

añosoel mudo oe quátro mil cquatrocíetos cu^o futt<br />

fedo^fue el rev Cbarano bijo Srbato que mato al<br />

rc^ fardanapafo re^ Délos Caldcof Xlama fe macedó<br />

«ía&e macedón bíjo oe í0f^:í0bno oe Cbamefenoí<br />

'•cNfsgñberofo.íEllereYno oemacedonía fue el terce<br />

ro e» poder % grádesa Í vencímíctos oe losqnatro4<br />

¡'«o enel mundo conuíene a faber el oe loe caldeof el oe<br />

^s mcdos t ocios macedones Y & tómanosle<br />

tterc^nofuepn'ttcípalmente pn'ndpc tfeño: elgra»<br />

^^leicandrc t el qual floiecíocerca oe lósanos ocla<br />

creación oel mñdo oe quatro mil z ocbocíctos t ocbei»<br />

viuio treinta añor t comeco a reinar oe edad oe<br />

^titetcíncOfSlejcandrccn fu muertcomídiofus fc^


BncWáion<br />

fiónos a ?)05c p:írtc{pc0t]tos qualcs como nopti^f \ i<br />

fencócertsrrc;l?i5Í€ro?iDíucrf46guerras^¿nalmef)te n<br />

quedaron quatro pnncípcsenlasmonarctíaspííncj <<br />

palesconuícnca fabcr*antígono fob:c los Slflíríog<br />

^>tolomeo fifooel re^ lago folnelos egipcios ••¿^<br />

líppo fob:e los JDacedones: z 0€lcucbo q po:otro<br />

nob:€fcUamanícbanoífob:e latiera oefirig* ásftef^<br />

leucbo fue bijo oe anríocbo-.el qí cotno oefp ues oe irnu 1<br />

cbas batallas oulefle cdqmilado a babilonia tomóla'<br />

cojona 6 toda aña a los troje años ófpues 6la muerte1<br />

l>e aletrádrc magno^l re^no De rnacedoma Duro faftí<br />

el tícpooe^nias gran facerdoteoel pueblo Deífrael i<br />

Cfisltevno ociosoe lidia corneo año oel ntudoSqua<br />

tro mñi quatrodétos Í cíncucta*á5nelqual tpo tiiuo<br />

pnndpíola Olimpia numero famofiffímo t fiojecíod<br />

re^ romulo q leuanto la ínfigne ciudad oe roma com<br />

«uentos va bícbd en la feptíma olímpiade ante q cl?^<br />

fto nacreíTe fetecíentos t cincuenta cDOS años»<br />

CiEl p:íncipado oelos Boígonojies comenco veinte<br />

añósanteq cbníto nacícfleoela fiepjcpírgenXí^s<br />

babítacionesfuerofundadarfob:e elrío rebno.€le^<br />

te anosantes oefta fundacíoft comenco la cefarca coi<br />

roña o imperial oelos romanos como oe pncípío poi<br />

/ ygyggt oerpuespo: confutes fe onieífen gouernado*<br />

hy^}n(j^i^^mpo6^ai que nació elfancto5orepbvm<br />

mueba fuftícía cfpofo oela Virgen ^<br />

vqualfepuedc p:óuar fer flaca la opinión De aqueííe;<br />

que enelnadmiefttooecb:ífto lepintá muf vicfOÍ bo<br />

b:eDemucbaedad«3qiu'o enel nacimiento oecb^^<br />

quecs antesDclqMínquagelfimoañofc acabo lati«^<br />

ta cdad;la qual auía tenido p?mcípío cnel oeílienoíx


&elosríempo0. fo.lvf*<br />

lo$W* &iTrael para babilonia t anía ourado qut#<br />

flícfitos t nouenta añoe pocos mas o mcfioSf<br />

CEire^to oelos roinanoe ruuopancípío ocromulo<br />

afp oel comíenco Del mundo DC qnatro mil t quatro^<br />

(íetirp6 Í oí0»Éel%imáo rc^ los romanos fuelRn<br />

m pompíiío telqual fiojego cnel vígclfimo reprimo<br />

fltíoí»clf ev IB5eclH'a.Sfío oe do5Ícntos t veinte t trer<br />

fundidon señe re^no fueron quítadoslos rc^eí<br />

oeroma Í ínUítu^dos confules*<br />

t C/Blrepoólosperfas tuno principio cnla quinqua<br />

[ gelñmaolímpíadetalostrcYntaañofi6lacaptúu'dad<br />

, | ocios Kfoeos cnbabílóníaíía ql ñic ano oel mudo oe<br />

[• jcromíl Y fe^iétos t sky.t Deloilimío oe oos milr»<br />

i |í(cl]cí,r^ oel nadmiéto oe Bb:al?á mil t quatrocictos<br />

[ ínpttz fíete:reinado tarqm'no en roma ^ enlos me<br />

\ áoselrtf$ñU$c$venloszpacedones0urope^e«#<br />

i los caldeos nabucb"odcnofo:.iElreY ciro vecio al rc^<br />

ateps odos mcdost paflb el imperio a los perfas<br />

; como lo oi5en i^erodoro t f uftino • i£lfegundo rc^ oc#<br />

5 losperfasfel!amocambifes:clqualfucccdíoafup«#<br />

í dredro año oc fefenta ocla tranrituaracion oe Babí<br />

^ lotiía.F es óe notar q como ^oiobabel gano licencia<br />

i \ ^Ire^círogareedificarelfc^loocfalomdt aqllarec<br />

( (locaciónnofueanteocfefentaafiíosoclacapfíuídadt<br />

5 (luelaü'ceciafueoada enelvlrímoañooelrev ciro'. ¡SI<br />

) reyCambífes llama el pjofet3í5fdrasartaf¡ccrfes el<br />

Í Wpo: Otro nomb:cftllamaflífuero como cfla ercrí<br />

> a los qtro capitules oel p2ímcro libao oe efdras*<br />

) Cfil re^no oe f^íia regio oeBfia tuno pnncípio po:<br />

i fcleucbo quepojotro nombze es oícbo ,Bícano:D05C<br />

t «nos&cfpues odamuertcoe alejandro magno q fue


Bncbiriáion '<br />

cera belosaiíos 5la creación ocl müdo £>cq«atro niíi!<br />

Tocbocíctos t ochenta, B fiil?íjo elqusl le fucecjio en i<br />

elrcvno llamaró anríocí?o oc cayo nomb:e los reyes t<br />

Oe aquel re^no fe llamaftcomunmeníeai?tíocl?o9* ^<br />

Ci£lre^no Conntl^íos cometo cerci 6ioBaño8 r<br />

bel mundo t>e tres mil t oct^ocíétos t vevutet cinco»<br />

IEI pzímero re^ odie nólne fue a letj>e» griego famo^<br />

filfímo l(icl?ado:tel o ual como vieffe q entre losoelref<br />

no era mu^ poderofo piifo fobze A ia cojoña 6lrept<br />

Cá£l re^no Délas amajo fias comeco en tiempo uti<br />

¡gaul?ijo 02 -pljalegrel qualnació año oel müdo 6 Oos<br />

mil z fetecíctoe z fetéta z tres Í víuío»ccc*t oosañor,<br />

3tas pmeras reinas oeílas mugeref llamard maride<br />

fia z lápedoní las qles veniedo oeeuropa fundaróla<br />

dudadoe epl?efoít la ciudad oe ffmrnaXuuíerópHie<br />

ro fu l?abítacid fñto al rio tañaos tz oefpues fobjed<br />

río to:modotaríos 6 Scítbia po:lo ql fon llamadas<br />

^cítbicasXuuiero eíle nob:e Sma5ones q ñgnifia<br />

mujeres fin pecbos po:que quita la tera ala bemhn<br />

pQzqm les fagaeftozuo ^a eltirar Oela fíecbat iu'ngn<br />

varón confientencofigo fino altiépo oela generado»<br />

CÉl reyno oe eg^pto tuuo ptíncípio en ttépo Deií\3<br />

gauíenelqual fcgñ Sufebío tuuo píímeramcteelpni<br />

cípado el re^ 0ojos • iDanetbóegv pcío otjeqelref<br />

egvptocoecuvo nowbze fe llamo aqlre^no) ecboafa<br />

bermanó oanao óela tierra:t fe bÍ5o feíío: ab folutooc<br />

Itaten la qnal re^no fefenta -r ocbo años • ^oiteq en el<br />

feyto año oefte rey corneo a reinaroardano en Cr^<br />

^a^Bo fueron mas oe oos principes q fe lia maflbi w<br />

Vcsoe eg^Pto rec;n manetbo:couíene a faber e^'P^<br />

z menopbíSt^efpuesfc llamaro lartl?esqociieferw<br />

mífmo


aelos tíempo0. f o. !vi?#<br />

1 fniTnto qre^cg o p!?araorí es;loB qlesbóf aro noucíé*<br />

ft tos t nouenta t.íiij.moQ.&cíta tnatcna mae largamé<br />

8 te auemos tratado arriba pablado oc {os equúiocog*<br />

([/Círevno Dcboemía pUefto cafo qfuepoblado cntt<br />

s (iiufíímainctc pozejec^ío croa tino €l qnal vino ocl cá<br />

i» I poDe íscnaar a oo fuefundads babilonia pero nunca<br />

\)1 feílamo re^no faíla eltíépo óel /Etnperado: Federico<br />

a 1 pjímcro oeíknob;e:cu^o imperio fncafíooelfcñozDe<br />

l mílecíento-rcincucta Ttrestí recibióelre^nooeboc<br />

a mía la fe oe) efa enjillo nu eftro feno: ano oe la encan<br />

9 nación oe nouecietitog t cinco»Cfte re^noDeboetnía<br />

y pueíto q fue vno oel oe feñaladosoel mfido todo el tic<br />

ie' poauc tuno la fe oefefu cl^jílío nueflro oíos Í ccmcco<br />

la pero a caer Defpues q figuio la beregía odoe buñraft<br />

ic poilo qlelemperado;figuíTmndo Í otros pandpes<br />

el oealemania le oeftru^et o cerca oeíoe mes Del feñoz<br />

3 cemíl^ quatrocícntos z veinte*íEneítemífmotiepo<br />

:3 klaguerra mu^cruelquando clre^enrríqtseingla*<br />

ta terraoeitru^omucbaparteoelre^nooefrancía*<br />

^ C£l re^nocepolonia tuuo pjincípío oevn bermano<br />

5» üBycc\?ío croatíno llamadoCecbertel qual como bí<br />

la jíejfefuafTíento mas addanreDe boemia a la parreoe<br />

íit \ oiícntc en vna llanura^ enla lengua efclanoníca líame<br />

'! lugar llano polonía quífo nombjar la oelí e mbzc.<br />

ÍIÍ tórqno oe efeocia tuuo principio se m búo se bm<br />

M to que fundo a ínglatcrra llamado albaneto cerca se*<br />

» [os afíos oelmundo oe quatro müÍ ciento.^el nom^<br />

& bicocftc puncipe Cfcocia esoícba Slbaníaf<br />

Wre^no oelos turcos coméco óe í9ttomano pzíft<br />

ra cipe odios año od mundo oe fqpsmil -r quinientos-c<br />

10 «cjt fcvsjí auo oe eb;¿fto oe milz ttejíeutos t oíej z


¿Encbmáion<br />

f


oelcs tiempos. f o * lf(fj+<br />

\ ««100 q:uc cartílago fae.fundsda cera bel ano ocireí<br />

11 IJJÍÍÍ ndmciitm % ficte.q elmatido fue cmdo x figoefe<br />

> quefa ozí^efue ante DeU? venida se jrpo cerca DC mí! «r<br />

i oo5ícrQ0. «ño t;t)O0 aftoe^ ee 6 notar lo q OÍ raí<br />

1 i ^520 aliemos oícbo qios/años q atiemos notado no<br />

í I piidé aífifer corados ce n'go: et? efpecísi fsblsdo<br />

í 1 üás cofas tá aTítígnas que fu numero no fea o me<br />

' jnosap^apojauerDíueífaeopúiícfienagoHpojqiic<br />

f'I39cofíiBqseaederoDétro 6cíncuets añostleeoamof<br />

J vn mtfino nimiero \ po: tío poder eftrec^sr las a cueto<br />

t i fdalado/^o; loqnal víamos cornñmére Delta pzcpo<br />

í ficto cerca;dido antéder que aqllo q cotsmos acaeció<br />

2 tiomucbos mssnímuc^osmaios oc aquellos años<br />

qalííponemos^eiaquslnisneríi oe contar vfanniií<br />

ciíoe en fus b\1to:í3s* "p eílo mífmo fe fra de entender<br />

quádo p uíieremos el numero Délos anos Dcaqllas co<br />

fasque adeláte tráctanmos. i^ero p ojq enía o^gen<br />

oelosre^nosq arriba auemos pablado ípodú auer<br />

f (8l|;uaacptradiaóDí3ícdo auer tetiído otro principio<br />

a! ilas monardjíaso aúer coínc{sdo otro tpo^es D Ta<br />

0 t)crq como todas las cofas inferióos eftc fulnectas<br />

ümadicá^a tenido losre^nosDiuerfas fundadones<br />

^.pojaíguitas vejes auer fido Deilm^dos De nación<br />

l^cotrams como po;aiierfe cncoipojado en otrost<br />

feffíog o po; auer fe parndo en Dífferetef fenojtor^c<br />

Nlfalfe puede poner ecemplo en el re^no De eg^pto<br />

Jpímerotmíore^es como auemosoúbo t Defpues<br />

0 Kllamo D^naftía % Defpues fe llamaró losfeiío;es lar<br />

\t '^81Defpuestoznaró allamarlos revéspoj • cccvf,<br />

^ere<br />

ínlav


Bná?ináíon<br />

«cabo vltímámente el re^no* wc fticrre quepueílo cj<br />

fp quefeoenorrosongínes oelos re^ee íbtuedícbog:<br />

pueden fe Oarfegun laoíuerfuladoeloe tíempoítperj<br />

no poi loqueauemoe oícbocarezca ó ve dad.i^rroí<br />

mueboe re^noa fon i l?an fido cu^a fundación fe pone<br />

aquí po: cuitar p^olíndad*<br />

C Cerca oeltamateria me pareció bien poner aquí {3<br />

caufa Y el tpo q los reinos oe efpaña ettá po: üi pueg<br />

la monarcl?ia oeíla regio era pna en tpo oelo© ironía<br />

nos t oelosre^ee godos, -para lo ql es oc notar qco<br />

mo el infante Don pelado fe apodera fe oe las aftumg<br />

í gaU5Íat montañas ^ en a qlla tierra lapjiricípaí dii<br />

dad fea leo; el fbb:edicbo infante a un q cu p:íncípío fe<br />

llamo re^ 6 efpañaícoino fas fueteas no baftauáifiss<br />

Depa ganaraqlla tierratlíamo fere^ oeleonífusfiio<br />

ceíffoescon cUCiiym infignias Í armas eítonces era<br />

vn leo» t oefpues fueron fm a^untamíeto oe ommi<br />

mas ocios re^es oe caMla Í leo pueito qeítmiíelfeti<br />

los reinos f untosfafta q elre^ pon alonfo el ocmuoq<br />

fue l?to ocla iRe^na ooña €trraca oe Caítilla; pufo el<br />

konconel caítílloen f n efeudo quarteado poniendo<br />

clcaMlo ala mano oerecba f el leo ala mano ^ jquí^<br />

da*íE oelta fuerte león fe llama re^no po* fu partef<br />

CáBl rc^no oe manarra tuno pnneipío oefla manera<br />

^eftru^daefpafíapoj los infielesfegñauemoscótaj<br />

doílo0mpaado:esí>lap;ouincía Sarraconcfe toecá<br />

tabna retraícró fe a lo alto oc ios montes pireneosí<br />

allí eftuuíerd algún tpo poz Defender fe oe la ytz * ^<br />

uafioaoelos alarues* ¿Encftc lugar vnbombte sefan<br />

cravída(llam3do5uábi50vnacafilla amanera^<br />

mtm en v?na cueua cercana a cierta peña t confagro


6elo0 tiesos* f


Bnctyriáion<br />

jrajfs^eredero eftuuo aquel rcyno e?i poder oelósínfie<br />

les faíl&á vino cario magno crs efpaíla t abiío úemi<br />

tío delaperegmtadoii t romeraje del apoítolBacíía<br />

go pciicíciido c matando t'ocílrocando toda lamouí<br />

aniiíc^a venida fegun U crónica DC aragem fue ano t)e<br />

noüecíesiroB; pero fegun la crónica oe eípamfncckt<br />

años a tras pocos mas o menos.^aíiado cario mag*<br />

no ¿n francia. Btíp nesoe la batalla De roncee valíeg<br />

adonde ios ooje pnneipes oe francia molieron.<br />

ü ragonefts digiero p0; fn rev a vn cananero muy m<br />

ble llamado DonfítCgo pa;fibjc nombie Hrílla síío<br />

Denonscícncos t o05c. íEltc oecedío oe los montespí<br />

ríñeos con fu ejcercico t Deítrir^o grandes bueÜeiíSc<br />

mo:os falta que entro v encedo; esí Banarra í aáoú<br />

oefpnes ó llegado fue otra VC5 electo ocios mimm<br />

llaman el f ultícía Dearago!u


fceloB tiempos. fo#*<br />

doSfííát tía


BncWáion.<br />

Uqifacbtñrwjífa en tpo&cfartcco totfbíó obífpojel<br />

^Iflotecío envida fiédo fámo pdtíficcléó pinero oeéc<br />

mbic z fufinamíétofue cerca oelos añoé oeí fenece<br />

qrroctentoa; t dncucta fegñ DÍ5e el B temario paíléti<br />

no.Eílere^ DO fácl?o paífo oeftc figlo año 5 mil z oícj<br />

t ocl?o añoaía^o cuerpo efta tn0m fepultado,<br />

CSílto como log reónos De aragó t nauarra comení<br />

^aro a tener coma real po: fues bíc qoígamos el f un<br />

dameto Dclrc^no De caitílla •l^ara ello esDeíaberq<br />

catílla en pnncípío Déla recuperacíó De eípaña ^miu<br />

cfciosttepoBDefpnesfe llamo condado;el qual era fiib<br />

jecto al re^ De leó^o; tato fe lee q el ref DO ll£o;doiio i<br />

fegádo Delíe nób:e mato alos códes De caftílla Don na<br />

no femáde5,IDd almodar bllco t a Do Diego fu l?íjo t t \<br />

a DO fernldo Hnfnres; «r alfi los caftellanCtó eligieron |<br />

Dos fuetee DélosnoblesDel codado para q tríeflbfítf<br />

canias z los mltunieíTen en f nftícía+aip:ímero Usina 1<br />

wan ñuño rafura elqualfne abuelo Del co de ^erna^ I<br />

f ale5íí alfegüdo la^n caluo quinto ab uelo De rodrigo<br />

oe binar pojrob:enobie£íd.0como tatos tiempos<br />

caftílla fe Uamaífe códado Y el conde bernan goncalej<br />

fuefleiue5ocios caftellanosxl?Í5Íeffe bajauasmu^ft ^<br />

6aladasatDefenfió De fu tierra ^ en augmento Déla fe \<br />

catbolicaíbijiero le feñoiDella t Dieron le título oecÓ<br />

ác t pueílo cafo q no fm embídia De algunos aflt cotno<br />

DeicodeDonbelaelqualDefterroDelcodado.iEcoino j<br />

clre^ Don fancbo De león llamado el go:do fi5ieííe gra<br />

ciaalcondefernágoncalc5Delaej:épcid Del condado<br />

poz ciertabeudaDe gran eilíma q el míf«o iRe^ ocuía<br />

al condela qnal eratmpoflible pagalle aun qleoí^<br />

rodo furcpOíquedo católa ejcempta De todos los^


ocios tiempos* fo* Ijcj^<br />

«ésdecfpaíía ^ clcódequedoréfíojabrolutoocU^<br />

fpttCSDelqualfucedío eicóde Dong3rcífcrnáde5ful?í<br />

fe;dqiwlreedifico el moneíterío óíaiirpedro oecarde<br />

ga i| cita cabe burgog^Bl qual loe alarauee aman oc<br />

ftru^do z muerto muchos moíes eftando en f fkía el<br />

conde • % oo garafernádej fucedío el códe Don fanc^o<br />

fal?íío que edifico el monefterto Deí0ña poníédo en el<br />

mnim a oódc fue vm U j?tia p;ímera abadefa • ala<br />

qualoejíáDoña Cígrídíamn^cr oe vida faneca «lEfte<br />

conde Dio poj muger a fu bija oo^a cintra al re^ oó fan<br />

c^oclma^o: qera re^ ©eSragon t na narra • Acornó<br />

dconde don fancbo no Detalle bño vampozq a fu bno<br />

clínfantc oon garcía anían muerto los Belas ai leont<br />

vino a bcredar el condado oe cailílla fu bija laiRe^na<br />

ooffa elníratla qual tenía título oeref na potfu marí#<br />

do 4 era re^. ^0: efta rajó eílosoos pnncípes fe lla#<br />

mm re^cs oe eaftílía t caftílla fe comeco a llamar ref<br />

tto.Xo qual fe cóftrmo enla muerte Delle rc^ q fue año<br />

ocmíl y Diej t ocbo Í oefta manera q como elquiítdrc<br />

&ei:ar a todosfusbijosberedadosía oonramíro oero<br />

elrepo oe aragon Í a 00 garcía el ref no DC nauarraít<br />

a5onfancbo(q otroellam^ DO goncalo) a vafcueñatt<br />

a 95fcrnádo.a caítílla.^e manera q oefde que elle re^<br />

^nfernádo cometo a reinar qfae año oc mil 10ÍC5 z<br />

ocbo f.ífta el año en qeítamos qes de mil t quíníctof<br />

^e^ftteTfe^s q ban paíTado quiníctos t ocbo añost<br />

Ic lUma caftílla revno.^ílo0 re^Hoo ban citado aífioí<br />

Jíibs po: todo eíle tíépo falla que el catbolico rc^ 00<br />

f^rn indo quínro scílenóbie tomo poz muger a la fere<br />

KtfTima re^na 00ña ^fabel.Xa qual como fueífe re^na<br />

^ cartilla^ elfueífe oeiíragóííwitd rófe entrábos los


gnclQiYtáíon<br />

no be mmtmCkgimen pzmdpío.díjcímotí)!?a ktou<br />

mdocípm^fctvm aponarc^ía k£mmtí%nmm<br />

te era ejecepío aqíUpmcqiic Uamamo^^otttígiilíU<br />

qmltnmpzmcipío&Ílm£f:íCT€yno Dcta msüera.<br />

CC^íre^Doií ^lofo clfctrotuao 000 l^iasba'llardag.<br />

Una llamaron oofía elutm qac cafo co elcddc oefant<br />

gil o OH-reríi0'íi..q fíis v?io d€lo0 DOJC capíratics q coqtú<br />

liarla ^íemfalé t anf^^ía-acre z KnpoL Xa %oa<br />

, da íclláimd DOÍIS teréíáfS^fta-cafo clr DO alonfo co<br />

Vil catialiero niiarafós cónñánmopl&.Btgm alg «*<br />

fta eórra los mozos ? t oiolé m áíamíéto el condado<br />

de pomigaU laconqm'ílaoeaqíla fierra Deq gra par<br />

te poj eftoces los: nlOzospolTep t co nso el faciíe mu?<br />

buécauallcro t mu^Díeftroenlas armas qáífonfofe<br />

fíomr le aú vémra en q gano mac^a tierra oelos m<br />

ñeleSvH effeoon avrríqfacedíofa^ilo eteondeoo<br />

fot él-qlgáfío á^aiitarc* 0f ntraXiTboa+.eiíoH*<br />

lo qual le llamo mtq^e oe pozmgaiMiiéo fe rágrá fe:<br />

ñoi alcácd:oe llantar fe ref oel p apa. B'á§miomctw •<br />

5c!tenob:e; con'4 el ttmÍHccñ^mk^mcimo m*<br />

buró aiaTede apóltoííca-tlo qtol ñie aífi!?ed?o+#eío<br />

ficpieqnedoelref tributado t fabfeto a la cozona-oe<br />

caltilla v -el t fo^fucefees befadlas fuanoaalósf^<br />

tes q Dcfpues seíte 00 alo'b oefcédícrot pucíto q rra/<br />

bafáró todo lo polftbletefacadfrfe v e^par^<br />

j iigojfafta^ el re^ lofo él oeci-mo oío en cafamíceo


t>do® tiempos* fq. Iiff*<br />

ta toUbcmiy q era battarda t ^ en cafainícro t Dote<br />

¡caico el omcíiaje t rubíedonael/rafus Defcédieíeg;<br />

parí ficpie* lüo obltáte que fu i?ijo el rev oo fanc^o íe<br />

círef io co otras cofas q ie opufe fegn en otra parte<br />

oícímos^títqDefdc el rev DO SÍOMÍO el ferro q comen<br />

^oa re^aar aíío oemík feferua t tm falla el año ó mil<br />

Í ciento -t fe^s^ouugal es rcvíio po: ñ - y es erepto<br />

oelofuenaje oelos revés oe cafhüu ocl 11 :?íipo Del rc^<br />

DOiialoufo elfabíooe la manera o' e aírímos*<br />

ignias que ov nencupozqi<br />

fí:cafalafegu?ida^e54Hefl:efacedíoeliR€^DOíi<br />

cbo el pn'inero^efpues oe 00« fand?o fuere^ DO alo¿<br />

fo el fe^imdo,3.oon alonfo eífegundo fuceiío 56 Bm<br />

el regando po: fob:enob:e Capela^lqual oero<br />

poj beredero a 00 alófo el ter cero.Cíle Don aionlo fue •<br />

padre Se&oir ©onís:en cu^o tiempo fue pomigal ere<br />

pm oe catilia * ^cfpues oe oon 0onís fuere^ oon alo<br />

fo el qiwto * y oefpues el re^ Don '(^edro. y oefpnesi<br />

f'ooii pedro fuere^ Don fernando* H Don fernando<br />

cedió eiiRe^ Donjuán clqualfueballardo z nueftro<br />

W.i ótica Déla CanaUen'a^fte ga«o k ciudad oe ce^<br />

pta DelosínficleSf Cuno cinco bi'ios* ^elos qiwles el<br />

lamido llamado Don Rentando Dísen que fue fa neto*<br />

KUercerobno faeel^^faisíe.Don'liiaiiqiiefaerev De<br />

^íple.^íquarto bfjo fe llamo DO enrríqüe t foe típ^t<br />

®tio qiíe oefciib^o las filasen el zpar at&latíco* sEI


BncWáion<br />

ipn'merfyjo fe llamo Eduardo qfuccdío efieírc^no<br />

a fapadre* mlctmomM® 4^ wo oon femando %<br />

áDonBlonfoquele fucedío ^lqualfue tairvalerofo<br />

q gano en afrícaalascíndádes Qe^eíía • ^anger/al<br />

cacar^fterc^ cuuooos^ermanasXas qualcgcafo/<br />

la oofía ^fabeí con elre^ oon '|m el fegnndo oe caftM<br />

lia t &h Doña leono; co el emperador oc alemanía Da<br />

federteo teicero ocfte nÓbje.Xos qualcs engenáraró<br />

al emperadojmayímílíano padre ocl re^ oon f elíppe<br />

óeefpafía i: abuelo Deniieftrocefar^elaoofía ^íabel<br />

nació la re^na 6 sfpaM q Dí>e la católica oona ^fabeif<br />

M elleroon aíonfo fneedío fu ^i}o el rey oonJuan,<br />

/Eík OOÍI f nantuno vnbí/ollamado elpiincípeooalci<br />

ÍOf^l qnalftíecafado con opña vfabelpnmogeníta &e<br />

los re^eecatbollcoeoon fernádo í Doña ^rabeU "píe^<br />

ro como elle pzíncípeoon alonfo muríelfc/antc^ueljc<br />

rcdañ'eelre^no (pozqcomédovn canaUo murío)^ el<br />

re^ oon f uanfalledeífe fm bijost nietosífucedío en el<br />

re^no Dc pojtugal oo manuel oendo mas cercano De^<br />

la coionareaUcllefae cafado co la puncefa ooña^fa<br />

belbíttdaXa qualoefpuesoecafadas parida 61 pn'n<br />

cipe oon mígnehmnrío en la ciudad 6 caragoca oe ara<br />

gon.y oeípues murió fu í?í)ooó míguelanreq cñplíef<br />

fe Dosaños^efpneselteref DO manuel cafo co la m<br />

f anta Dona ariabermi na oefu muger z bwa DC los<br />

re^escarbólicos. ^efta feíío:a nació el rc^ DO fuá que<br />

Díare^na en pouugaUf el infanteoon lu^s ^ elíw<br />

fanrroon femado el infante oon alonfo CDO enrrique<br />

y Doeduardo^ oofi í v^belq cafo con cl rcf DC efpa<br />

my emperado: oon fCarlosXu^obijo es elfereníií^<br />

mo |>ncípe oó pbílippeeredero t ruceiío;¿los re^nof


Délos tiempos foJ,nn;<br />

tiecfpsit^íbíue t biiia po: largos tpos# ^fíe re^ DO<br />

tiianuel timo otra l?íja é fumugcrla Dícl?a re^na Doña<br />

mambla qlfeowooña befitrí^cafo cdclmiq oefa^<br />

bof tft>eíp lies ola muerte oe fu ftgeda mnger fue ca#<br />

fado ben manuel con la re^ns ooña Icono; l>tidt?el re^<br />

Donpi?íippeT berm3fiat>elemperado: oon Carloe*<br />

Closcáfamiétoeqlácafa real oe Caítííla ba becbó<br />

ícdcbaadoco pzintipc&t fenozes oe fuera oe efpaña<br />

fiiiaqlloeque trauo t l?Í50 co los piíncípee t feñozaó<br />

oeSragót Iflauarraí ^ozíugalfon los üguientee;<br />

C^lcoüdé oon Diego Teño: oe csftílla -r poblado: De<br />

la ciudad Dé burgos cafoafubtialainfaiira Doña 36 e<br />

h con Don ñuño belcbides natural De álcntíima, Mi ql<br />

tíúucdo a iptfirar el cuerpo faftao DC laneríago en ga<br />

IÍ5Ía t víédo q el condeDó Diego empleauafur fuercas<br />

CHla cónquífta Délos alarues? fe quedo en burgospá^<br />

rafaluar fti anima en ta fancta emp:cfa f tomo potmií<br />

I gerala fobzedícbainfanta. Xosqualesengedraron a<br />

I oonlíiuito rafura.l^eqmé Decíende fafta o^ toda la aí<br />

te5abeefpaña.^on gocalo nuñe3 fue bíjo 6e ñuño rao<br />

furat fue padre Delcoác berná goncalej.íBl conde Dé<br />

caftílla llamado Don garcifcrnáde5 timoDos mügérc^<br />

\ Y entrábasfuero francefas, Sla pantera Uamsuá DO#<br />

I Haargétínabüa Dérncondeoefmneía quepaffopo;<br />

Burgos en rómería al apotol con fubüa i fu mugér^<br />

, Jta qual fiedo mu^ Dífpueíta tomo el conde Don garcía<br />

1 fernáde5. £5 la ql como vuieífc fido cafado fe^s anos?<br />

«o tuuobifos^ cafo Defpues con la infanta Doña fatt<br />

cl?a bfia Deotro cddcDc francía.^elta vuo al code D¿<br />

fanefeo q fundo si í©ña^Í5ela general byítoaia q eíla<br />

KíojaDio manera como muríeifc fupadre t madras


^«cí?írídíart<br />

éoiháos YommosÁílc tCY cito a ía bija, DOila árra<br />

laqual aaía auído eíi fam uger la re^na dolía Coftá<br />

^a;con dcoííde oon rcmon DC fCoíofa quepoblo a<br />

manceba conDon remofí conde t>í p^o.uencía • y a ,íw<br />

iaCércfa cmi Dosí^!ínit|iie nataraloe ^onitámíno*<br />

jHa al qtiall?Í5o conde be ^ozmgúl £lxcv oon.^lou |<br />

fo-queItamandoctaíio cafo a fu ^ifala'ínf&fíta Doria<br />

)?fabél cotí vnrey oe f rancia llamado Itu^s • féítcrq<br />

im&nno en efpana a militar el cuerpo i>tlapoítdífa<br />

ccfegoit aDiTitar afafiíegroelre^ bon alonfo *fínc<br />

recebído en B gO:0 odinífmo Don alonfo r Defpues<br />

ícfneron f tintoé aitoledoí adondefijeron.muy feííála<br />

m<br />

tLFaílíeire^ ¿u^sñiecemftcadocomofc<br />

¿ítimá bát Dda re^na DoñaBérenguellafufegimda<br />

muger la qual era bija Del conde t>oniRemon t>c<br />

cdona^l re^ Donaíonfo ernono que ^<br />

tilla Délas nanas .De Coíofa fnecafado có lare^na DO<br />

tía leoíK); tija od re^ Don ^nrn'que De ínglatcrra. ^


delostíempd^, f o. híiíi*<br />

liqüátnuoaüm-mníqücqmliíaccdíQt ®lmfmm<br />

'^femando oofebetcíignella re^ns vclcoíit a<br />

Dotla t€ómi rcfm pt ara gon i a &om Orraca re^f<br />

na&e ^oirugaí t& DaHa BlaífCa.Bla c|jiálcafb cotí eí<br />

rq oe frarítía llamado Don pfyílippt.Bím soín blaiM<br />

afaccáíl milagro fíMiiére Uensdapojre^fts DefrlcííU<br />

•{^o;q(iecorn o la infantaoofía vrraca ^ ella foelfeti<br />

fes oe lmmh&x&úotc$üc francia que venía a pedir<br />

tirzY í>onalo»roipftav)c UisbiimgaUi ícñozxt laoo#<br />

pvrraca.comoma/^cniiofa eltimíelíe mar atáuíadá<br />

cundido fué padres que loe embapdoKS fe conten?<br />

tartán mas oe aquella que no se ooña.blafica q no eré<br />

tan^ermofa'.cllosKo a DoñaSrriKa mas bermofa^<br />

mss aderecada efcogíeroiufíno a Doña blanca poz ra*<br />

pon qtie el nomine DC blanca era me]'02 qec el m: Srm<br />

ca; I ne efta feflo:a tan bíaiauenturads q crío vn l?í]0<br />

píopiío a liispec^os^nemereao fer tan bueno en H<br />

1 da q fue Tanto canoníjado en mucmvBella lencas ríe<br />

«e falta 0^ Día la nobleza De francíajcomo es tmmñct<br />

to.£lreif Dófirnando cltercero; elqlgano a condona<br />

,tafmíla /fue cafado DOS vejes ^Ea p:ímcfa conDoo<br />

ftabcitrijl^'a ocl rtf pólipo DC. frsncia fn río De fuer<br />

Kcjue eran él re^ Don fernádo t U rzm Dcma beatn's<br />

I pumos bíj os De DOS bet manóse ella fdto:a timo el<br />

f oonfernando alp:íncipeDó alonfo que lefncedío<br />

quellamard elfabío z 3 DO fadríque.F a Don mamxl t<br />

i 80Ó pbíiíppe t a Don enrríque«(Cafo elfo mífruo ete<br />

revt,o femando co la re^na Doña^uanabP oelcodc<br />

^0 Símon De pontoXerca Defto es DC notar lo que fe<br />

^ntaenlafegundapamDela general b^to^ía que<br />

^dovoDíaettere^oontoanaoenficílaconüimu^


gerla re^na Doiiabeamjítnaado q Usmxcftai col^<br />

don* qaal traída t no t?allaró quíé la firuíefle fino<br />

el pzínctpe Don alonfo q ala fa50 eltaua allúy como oó<br />

a ionio fuelíemiif Ittido z gradofo tocactil oona^c<br />

t fu madre la rqmaooíía beatríjlc viene tan apueilo<br />

•ebermofotcomeco oc llo^r mu^ oc coaaco. 5inpo;tu<br />

nadaoelrev q le oí,ceírepo;qllo?aua:oíco IdDirqt<br />

mi reíío:*0ftádo Yobon5elía encafaDeíre^ nnpa4rej<br />

tenía cómígo vna criada oe nadó ^nega.^ como 1^3<br />

femefátes íüdé 0C5ír algunospjcnoílícos t las muge<br />

res Tomos cobdícíofas enefpccíal las ooa5ella6 po;<br />

cafar q ba se fer oenofotrasíp:cgunte íe q auíaoc fer<br />

oe míXa qnal me rerpondíó q a uta oe fer la mas hiá<br />

míenturada muger oel mñda* ^>o:q auía De cafar con<br />

t>nre^ q en virtud t poderttríumpbos fuefietno De<br />

losmefojesoel müdcKy que auía De tener muebo^ bí<br />

jos tmiiy gracíofos* Cntre losquales el mayozam<br />

De fer el masb^ofo t valerofo oela cbnftíadéd*<br />

ro elle Defpnes que tuuíeffe fu re^no en pzofperídadí<br />

pacífica poiíeíTtoní auía De ferDefberedado t Defpofa<br />

do Del.^ojráto mtfeñozre^ como ^o vea q todas las<br />

cofas qaquelía griega me Díico fea cumplidas t vea}<br />

cfte bú'o que ba 5 fer nueítro fucceíTo: fea tal como día<br />

me contó z pieufo q ba De venir po: el tan gra bttacm<br />

tura:todas las ve5es q le miro me barro Dello^r Í gí<br />

moDe cojaco po:q en ta bermofo pnneipefe ba oee^<br />

cera r tan gran Defuétura qa^aDe perderlos reinos 4<br />

fiis padres v antecefllnesle Dieron.lto qnal fe efiplío<br />

Deíía manera^uecomo éfteDon alonfo po; fu Wtrot<br />

logia pienoftícaíTe q t?tto De fu línafe le auía De qnírai'<br />

fue re¿uoscre^édo que auía De fer alguno De to« W<br />

manos?


ffjanos^píatdío en la fouaUsa de Bnrgoss fu ^ermai<br />

no dínfence oon fadríque t con el a oon fimo íeñoz DC<br />

\os cmcroíMosqmkB fm fer o^dos |?í5o marar ctt<br />

Utnífma fojtaleja fecreraméte^ efea caufael Conde<br />

Donnutío oelara t otros altos ^ombies fe fueron del<br />

recito a Granada t a otras partes.HI qlcomo e! iRe^<br />

Degranada víelfe^C5o le mucl?a l?5;ra^ edifico le fue<br />

ra oía ciudadanos palacios en qviukicStosqmks<br />

i llaman fafta el oía oe ojitos palacios oeDon nutio. y<br />

cdDe faber que fu 1?HO el infante oon fancí?ofe leuanto<br />

contra ekfuecaufaqelreYíio no k obedccieffeopo*<br />

Hiendo le tres cofas pollas quales merecía fer oepue<br />

ftooc fu re^no Xa puntera poza era prodigo t auia<br />

Dado cincuenta quíntales oe plata para elrefcateoeí<br />

emperadojoe Conftantino|íía.Cnlo qualauia oefpo<br />

jado el re^no ocla moneda t oinero i la fegundapo:q<br />

aiua l?ecbó moneda no buena y era engrá engallo oel<br />

] bíccomunXa tercera ra^on po:q ama quitado el vaf<br />

fallafé al re^ oon alonfo oe pojtugal fu ^erno q era ca<br />

fado con tma bña fu^a baftarda oe manera q eite re^<br />

péfando q fus bermanos le auían 6 oeferedar losper<br />

íigm'e^ no guardando fe oe fus bifos p2opnc6íbi5o<br />

i íbnooeUosqfueelinlaiííeoófattcboloq los berma<br />

«OBnoíe atreuiero a1?a5er. ^ero oe]cadoelp:enoftiV<br />

cobelagriega qa^afidoo noa^afido aflí t crea cada<br />

Jito qbombzeq guiare fus actos tfucceííos poi<br />

iciencías matbematícasmo podra fuceder le bíé pntí<br />

estíos el qiié todas las cofas rige -r fu oiuina o:dena<br />

tion.^noaYnece^dadoefóberlo q cita poj venír^<br />

at efte re^ aun q po: otra parre fueffe excelente quífo<br />

^Wótracendérqfetalló burlado^ elfin oe fus oías<br />

í


Cíid?írídíoft<br />

facírtfelícíííitno+Sfte oon alonfo que Dircrotí cí labio<br />

cafo a % l?í}0 el infante oati femando ve U cei'díj cotí % $<br />

infantaóonabUnca'píja©elre^oeñmcmUmtnp^ t<br />

qaalcsbodas fe celcbjaron en biirgos • ^eüos ?<br />

í)O0p:índp;roti ictcron loa ínf^ntecDo 'Mfo v oófer* I ^<br />

nld 5 ó!a cerda:^ qníc oecíéndc 0^ oía lox del lina je 5c'<br />

la cerda en ca1tiíla,^l rev oon pedro Decaítílta que oí ri<br />

%zxó el cruel torno po: nmger a doña bláca bija Del o» ^<br />

que De boíbd z fahxím oel re| oe francía, ^e la qual !í<br />

no tuno generactd*fí5lre^ Don enrríque el tercero qitc 9<br />

llaman el enfermo fue cafado con la revna Doña cm\i 5<br />

na bi^ oel Duque De alencaílre eníngíarem.Ua qual1 [<br />

craníeta oel re j? Don pedro % oe oojia marís De padío \<br />

UaXosqnales cafamíentosfebi3íeon po:atafarlas J<br />

Dííícnfiones t Debates q ue a nía entre Caftílla t fíngl3 ,l;<br />

térra •íBiteDonEnrríque^ eftare^na Doñ3Xaíl?áíiV<br />

«a fueron padres Del rer Don fuan eifepndo.1losref j<br />

ves oófernádo el quinto z fumm^rlarevna Doña^fa<br />

bel cafaron a fu bijo el pn'ncípe DO fuá con la pnnccfá ^<br />

Doña margarita bt ja Del emp eradoi mannt ííían o+Cu ¿<br />

Yoscsfamiéfosftteróbecbos en bzrrgos % fneronlos :<br />

mas ínfignes q en toda e3jropa falta allí fe aiilábedjo J<br />

entre pnncípes Cb^íSíanos • ^elos qnales me actier »<br />

do ^o caftpojfaeno po: la poca edad q ejtoces \<br />

nía •á£ftos re^es catbolícos rnuíero elfo mífnio otras<br />

bijas entre las qles fue la infanta Doña f nana q fae § §<br />

fadaco DopbnippéárcW«qWaíift^-]?noDel0$ \<br />

rado:ma]Címílíano germano Dcla p:ínccfá Doñáf0f X[<br />

t<br />

burdos enel mes De reptícb;ea5o bC ínílí ^ ^


eíostiempogí. foJjwf,<br />

toHfev® ^ míígcr uym ooña f uaná re^na t feno¿<br />

rafíaeírmesígqiiereYna ago^acon fuejccelétífTimo<br />

^oeíre^oon Carlos rc^ v imperado: felicísimo -r<br />

ítfiiícf íífimoXttuíero otra tija eílosre^e© catí?olícóí<br />

llítmada la infanta í^ona caíl?alúia la ql cafaron con ef<br />

rcvoe mglaterra llamado Hrrur^DefpuesSla mner<br />

teDeftcfnecaraáá có elre^ Delmlítrto re^no • Hlqua!<br />

! liatmn agoja el re^ enrríque^ es De faber q el ref o5<br />

gíofo el Décimo fue cafa dó cd vóm noUtctfyiia &el rc^<br />

loearago+€nía qiíaf como pojalgatíépono pudíeífc<br />

i auer l?íio0penfando qnñca 100 temía: embío fus em^<br />

bicadoíssalrei be oacía para q leDíeffe a fulana laítt<br />

hnu Doña camina po jq ama o^do oejír q era mii^<br />

l?ermcfa t muy vírtaofa ^áos pues los eiítbt£ado#<br />

kcmcCpm&y cótando fueiHbairadaíluegdeí re^oe<br />

oacía cocedío íaDemlda búrey oóalofo t le embío ^<br />

Wn la mfára mov acopauada t>e feñoaes t fcñoztu<br />

F como ella llepiíe acañíllaíacaecíoq la reina Doñafíolátefeanía<br />

becbop;enada* Como elrev DO alonfo<br />

i vio ello:pareció le que era gra ver^uéca rosnar a crfM<br />

bíar a fa tierra ala infanta Doña cb^ttiria.F pozeíío ro<br />

? P muebo a fu bfo el infante DQ pbüippe q la tcmaiíe<br />

POÍ mtiger^erocomo eleftaua jpala ^glefia ^ efta^<br />

^clectopaafcobífpoDefeiullabíjofe leDemalacei<br />

Ptar el cafamicíOfXD as co ruegos ól re^ t có .pineflar<br />

i í^feoqel leDariamu^ grades eredamíctosenfus<br />

I ^rtosíDejco la clere5Ía v acepto el fafamícto có la infíl<br />

^etido^ poz efta ra5o el infante Dó pbelippe fe a u#<br />

«ato Delre^no Í fe fuealre^no Degrana4acone»írog<br />

i (i


muc^osDelrepovp entre tato la ^nf^nta fallccíd fijt<br />

oejear }¿i)09.%odoB los mas curamientos q los revea<br />

o ecaílí Ua z león l?0í£ron fiaron có pojtugal t arago<br />

z nauarrafCu^os piíncípes tranaron rambícn par^<br />

tefeo medíante matrimonios con todos los príncipes<br />

De europaci?zíílíano3^e ma] jera qñalgnno cite bié<br />

ateto fallara que en enropa todos los re^es cbiitk*<br />

nos fon Deudos v nos oe otros % la cocona rea l De tu<br />

ftííla no faleDelafangreDe todos lospííndpes cl?íi><br />

ftíanos^ ellos eto mateados con la nobiUflínjalan<br />

gre De efpaña^ no folamente los pnncípes pero los<br />

grandes feño jes De otros reinos tienen Deudos en ef<br />

pañaíaíTicomoenÍTancíalacara De Hlanfonquenace<br />

po: parte De muger Déla cafa De lara en CaMlav<br />

•^a-^C^s De faber q elre^ De íefpana no fe cozona. $oíq<br />

^^¿/^jclreinóle vienemu^ oeDerecbo ^ estáta la fidelidad<br />

^ r;j>elos efpanoles que fm que el tome ni t?aga la cerímo<br />

' nía De cotonar f e:es t queda po: re^ verdadero z útdii<br />

bítado*1RoDbítáte que antes que perede los grades<br />

•rías ciudades le furen po: pnucipe heredero t fuceP<br />

foz^ero pueíto q el re^ De efpaña no tenga rfoDeco<br />

ronarfe.HlgunosrevesDeUafel?an co:onadocográ<br />

folénidad t ftefta • y po:que nueftro intéto esl^ablar<br />

Délos re^ef q ban reinado enla parte Déla efpaña que<br />

llamamos caílíllatel pzimer iKcy De caftilla q fe quífo<br />

cozonarfueelre^Don alonfo qllaman eloctauoídí<br />

fnebtioDelarevna De caftilla Doña vrracat Del conde<br />

Don remon -r nieto Delre^ Don alonfo qconqníílot^<br />

«o la ciudad ínfigneoe toledo* d qua l Derpues&eloa<br />

grandestríüpbosqalcangoDelosínfieles-r víendoa<br />

ten» a toda efpaña po; fn^a o qlos ínfielerq pofleía


elostíépos* foJpí}*<br />

el refto íe eran m'butaríoKfe i?í50 cotonar enla ctadad<br />

oeieonconmu^ gran^onrrat rolcnmd3dífel?í5o lia<br />

trpr emperado: oc erpaua*í£l qual título Icfucconfiiv<br />

jnado pojelfamo pontífice * ^ecu^o título a^ o^oía<br />

enía ciudad oc burgos vn efpítal q llama oel empera^<br />

do; oe grades píúrillegíos, ^eftcrc^ ^ emperado? fe<br />

leeqtuuíendo cerco fomc la ciudad oe bacca le apare#<br />

aofautYridroarcobiTpooeScuílíaí le oíjeo como<br />

Íuía oefer vencedoiXo qual fue aflí^ el mífmo fan^<br />

eco ar^obifpo fue vífto pelear enel cobate ocla ciudad<br />

mo oel feúo: oe mil t ciento t fetenta • í£fte re^ re^no<br />

cincuenta años. á5l re^ oon alonfo el on5etto oefpueg!<br />

que fcarmo cauallero enla ^glefia oel apoftolfanctía*<br />

go en cópoftella año oe míUtrejientos z quarenta t<br />

vtio vino a burgos a oóde inltituvo la o:den oe la Ca<br />

ualleria oeloscauallercsoela vádat t fe cozono en la<br />

mífina ciudad enla ^glefia oel monefterío oclas í&uel<br />

gas* Cn cu^a cozon^cíon febíjíeronmuY grandes t<br />

nm$ feñaladas fieftas^ fe f ñtaro oe todo el rc^no los<br />

grandes oe caítílla.iOtro oía ocfpucs cela cozonació<br />

elre^ armo po: fu mano cícto i cincuétat oos caua^<br />

llcros bajado todas aqllascerímonías t auctos que<br />

enlo femefáte fe fuelel?a5ení£ntrc losquales era ve^n<br />

te t cinco feñozes oe mucl?a eftíma z cuéta. Como era<br />

clmfante oó lu^soela cerda biío oel ínfónteoon alon#<br />

fo oela cerda ^ permano oe Don Carlos oe cfpaña con<br />

deítable oefrancia.^on pero femandej oe caftro»<br />

íuaalofo oealburqueque*0onru^pere5 pócebíscow<br />

dcoecarte8^iegogome5farmiéto+3lu3rdía5Del?a<br />

ro^lonfo tellejoebaroíOo femáruY5 oe Villalobos^<br />

oon j uan garcía márríqucoon aluar perej oe gujmáí<br />

i íij


tmito flotes bt gtt5niáígoiicalo naifes de # son fan<br />

cfyo manuell^íjobaítardooeiínfanreoon fuá manueu<br />

F es oe faber qcomo las fieítas ourafcn mucl?o aiTi en<br />

U ínMmdoocla o;déoela váda como enla cotonacíot |<br />

fueron muchos los paltos ciudad oe Burgos ¿iv '<br />

je en ptoucer tato tíépo ^ en tata abundaiícía+i^oj lo.<br />

qual el re^ oo alofo oío a burgoí el caftíllo De uuiío co<br />

toda fu íurídícíoXífo mírmo el re^ oo enrríq elfcgim<br />

dofecozono po: re^ oeefpaña enelp:ímer ano queco<br />

mcfo a reinar q fue aíío o el feuo: oe mil z tresíentos t<br />

fefenta t nucueXu^a cozonacío fue en burgost^o;<br />

lo qíoío ala mifmaciudad ladilla oemírlda De Bbio<br />

c tábíe po jqle a uís quitado a birmefea % fe le auía oa<br />

do a pero fernades oc vclafco feño jDe cámeno* Bluy<br />

Don f uan el p:imcro fe eo;ono co la recita Doña leono:<br />

fu muger enel monefterío De las#uelgas 6 burgos en<br />

el pñ'mer año de fu reinado» ^uefue año Del feño;oc<br />

mil t tresíétostfetéta ínueae Día Del apoftol fanctía*<br />

go^nel qual Día armo caualleros ciébombtes DC ab<br />

ca grifa De catílla.^ pojq tomo la co jona en burgos<br />

©to ala mifma ciudad ladilla tyepancotuOf<br />

Cá5n los reinos De igfpaña no quedando varpu po;<br />

heredero puedetábícberedar bíja^otlo qual l?a<br />

lloenlas co;onicasDe caílííla q algunas ve5esba que<br />

dado elle re^no enmuger^a pzímera vt} fiedocato<br />

lia codado fucedío enel feñojio 6II3 la infanta Doña ve<br />

lia bija Del códe DO Diego pobladozDeburgos» ^a ql<br />

fue cafada cónuñobelcbídes» Itainfanda Doña elijíra<br />

^ne fue cafada con elre^ Don 0ancbo el mato: oefBa<br />

«arrafucedto a fupadre el conde Don fancbopo: muer<br />

fe óUh^iítf00 garc^f^^r^n^ooñsvrmca fucedío


clóe tiempos f o, Ixvíi}*<br />

g fapadrc el re^ oó alonío el fe.rro q gane a toiedo.&s*<br />

xm* ooúa berenguelía madre Dd rey oon Fernando<br />

íaenauasoc tololii poz muerre Dcfu germano eliRe^<br />

oon enrríque a qute mato la teja esí paléda. Hl rey Do<br />

juan el fegüdo f¡icedío U católica reyíia doña y íabel<br />

po^quedar Caílclla fm heredero pe; la miíeneDefu<br />

^¿rm^no el rey Dcm airríque el quarto. Bl qml nmrío<br />

fifi tener gengradoa.Xa reyna Dona f uaná fucedío en<br />

loe rey .ios De cfpaña a los carbólicos rey Don fenian^<br />

dó T Doíía y íabel poi muerte 6 ín bermano el p:índpe<br />

Donjuají cuyo cuerpo y aje en elmonctterío Dcfaucto<br />

Cromas DS aiuia-.t po; muerte De ín bermana ja rey^<br />

na DOüa y fabel reyttaDepouu^al Ea qnal fiédo p jíti<br />

cefa b e efpaña m urío fi n quedar Delta beredero.ip>o^<br />

que fu bíjo el p:íncípe Don mí^uel fiendó jurado poj<br />

pííncípe murió en edad muy cierna*<br />

Cías ra5one0pozq Caltílla fe llame aífi parecióme<br />

que era bien poner lás aquí pues aivímo; b^bíado Del<br />

tíepo q comeco a fer rcyno^ara cito es De notar que<br />

algunos Dícero q caftüU auía tomado elle ndbzeDela<br />

ciudad De csftulo^ela qual tomo nobieel falto o bof<br />

quecjftulonenfc que agoja llamamos la fierra moza<br />

cnelqualfegü SítoKuío Caníbal fe cafo con vna<br />

fcuoza q fe llamaua belec • zpas como ella ciudadeftc<br />

fituadaenía efpaña vlrerío:q eseula pjouíncísbctbí<br />

camoay ra5ápo;qcaíliila fe llame DelnobKDeaquei<br />

Uaciudad*0rrosDÍ5en qquádo losromanosconqiuf<br />

ftaroHaefpanacontáto trabafoDefpues que tíríatp<br />

wpúá numátwo f uemuerto po?q nopudíeífe cita par<br />

i m


Bnc^iriáion<br />

teqfe Siieagota CzMU rcuellar al imperio romano<br />

imz qmmtotnúh cmm la gentemaerenelde t po;#<br />

fiada)poblarolaD€C3Mlosíf«ercas mu^ erpeifast<br />

z parieron cstelld alca ^ ocla geteromana que enfu<br />

» ulgar fe oijé calteílanos f 7 oe aquella p oblación oc<br />

catíllost víuíendaólosalca^des o caftellanoe? felU<br />

tno aqlla tierra caitílla. Ito qualiip e9 fuera oera5om<br />

puesteemos que cllégnafeoe caMlafnt*^ es mu^<br />

Deudo 61 léguaje romano» y ello no podía fer fino po;<br />

lafrequete míéda oe aquella géte cncaílílla^a qual<br />

fue tancóttnua q bailo a tncrodujír nneua maneraoe<br />

|?abla t a poner nob:enueuo ala tierra oode moiauá»<br />

^iettarajófeádmítet ba5e creer q el pzopno lengua I<br />

fe ocla nación caftelíana es el qbablá los ví5cavnoB:<br />

f ellos fean los qantlpílTíÉaméte poííeYeró etta pa<br />

tria : t p ellos fóan loi naturales caftellanos oque en<br />

ellos fe faluan las reliquias ocla géte caftellana>aióí<br />

qualesíos romanosoefpucs oe tantas po:ftas retra<br />

jeeron t arrinconaron bonde ago;a eftan^o;quc co^<br />

ino la legua caMlana t la romana km ta bf as y efta<br />

en toda cizaña fea vna o en mu^ pocooífferente:t aq^<br />

lia esoe creer que fe introdujo ocios romanos po; fer<br />

medio latinado aflfírmaría el lenguafe Caftellanooc<br />

fu nacimiento fer el ocios ^ca^nos o bafeongados<br />

t que el que pablamos es aduenedíjo. i^oaque como<br />

cfpaua fueífe poblada muebos tiempos antes q los<br />

romanos a ella vinielfen t y ella tuuíene lenguafe ante<br />

que el latín fe pfaííe en ella 1 ^ efto q ago:a bablamos<br />

fealatíncozruptoCafficomotábiéloeslo q bablá los<br />

romanos t italianos verdaderos) figue fe que pues<br />

«o apotro íáíoma eftranjero ocl latín eniefpaua fino


Mmkiñáíon<br />

queeslamífmiqmbto<br />

mzfoi m poita^iy edifico a fajobííga q es Segó;<br />

nuf * v erro b ^rga q es Día ventomíiul^mbícn fe<br />

cree que fundo a tUbíó rírgantiáXa qual fegun eloo<br />

crojocía ^erua el p uertoDe latícta tmnfyz también<br />

baile eferípto en vitos fegmetos Del licenciado Délos<br />

ríos que faralnis fue De bngo f imdadaXa qimloí5c<br />

queesroío^como Icspuíicipgsopojqaíri loqiííe^<br />

reu o pojaigimos tríump^os opojnueuafundacíoo<br />

población acoMb jé poner nobzes alos reinos t cíu<br />

dades aflt comoefpaña fe llamo oelre^ l?ífpá t frácía<br />

de fráco bíj o Defecto* z ^ calta ó ptalo tos qualesre^<br />

naron eueltaspiouíncías t llamoife ella tierra biígi*<br />

Del no b^cDebíigo q tantas poblaciones en ell? t?í5of<br />

F es oe creer queftoefpues Delno reinará otros fino<br />

los queoel o:ceniian:le Durara fiempjc elle nomht*<br />

l^ero las condiciones Délas gentes z mudancaDeloe<br />

tiempos mod m los nóMes alas cofas* ypozq Umit<br />

do fecíMlapoi elle nomlytíhiígU fm masaclarard<br />

cafo no aunamos concluido nueitroínreníoí es De no<br />

tarq brígo en lengua De armem'atrcgü DÍ5eanmo rigm<br />

ficacattellano o alcaide tt biígola íigníacafoztale^<br />

o caltíllo*f como el mífmo annío DÍJCÍ el rc\' b;igo te^<br />

nía po: armas vn caftilloDefuerteqfi bn'go quiere oe<br />

5trcaltellano o alcaidetb:igota fojtale5ao caítílloi<br />

bien fe puedeDedU5ir PU poc.iblo q ala tierra DO el rej<br />

bíígo re^naaa llamemosbugia qfigntftca lo mífnió í<br />

caltílla . ^ara eltoaip grandes eiitdériasq las armas<br />

oecaftíílapjopnasagoza fiendo codado ago;afiédo<br />

re^no agoja fiédo repubIíca(comoennepo Deloe)«c<br />

5cs ñaño rafara z Uyn al«o/tép*efueron vn caftíllo


elostícmpos* fote<br />

Dfoíml^aXo quél Dio a enterider cí re^ t)6n alónfo el<br />

ocrauo q fe llamo emperadoi ? quando el año oemíl z<br />

íícntoíferentaa^untolasinrigntagoel íeocou vncaí<br />

ítíilocnpn efcudo qaarreado poniendo elcaftíllo a la<br />

mno Derecha ^ el leo que era armas Del í e.^no Deleó:<br />

ala mano ^5q«íerda.? como íOBr omanoe fubfectaro<br />

ella fierran remb^aronuenolengiiaieunudard ehiom<br />

• bjmbngiaen fu legua fe t llamaro laca Mía no mu<br />

dandoelfiguíficadopueslo mífmofipíflca caítíllaq<br />

! ^ti^Mc^o afirmaría q aqlla pane De ef^afia q Üa^<br />

mamos agosa caftílla víefamo fe llama caí'tília viefa?<br />

fino caf íllab:ígía tt q renemoe el A^ocablo co;íiipto«<br />

f>o:q como elrev b:í¿o fecree auer reinado óncipal<br />

meíeenla efpáña q llama íosb^fteudojes Wp^m cí<br />

I tcríojtto fe pudo tan lígeramcie perder el nobte antts<br />

potq no qdaffe algü veftígío ól+i^o:íáío llamamor<br />

caftílla bíígía;como engranada llamllapuerta Deíuí<br />

1 ra qpo:me) o; t mas p:opn'o vocablo fe Diría la puer<br />

ta bebería muger eccelcceía cu^a íntercelíio aqüacíii<br />

dad fe Dito íllíbena» 0 la puerta Deluíra q po: mef o;<br />

Oeiiominacío fe Diría Deeluera fegñ lucio ficuío^oaq<br />

poj aqlla puerta faliá a laciudad oe eíuera q antigua*<br />

menteettaua DOS íeguasDe granada, i^ara eftoba5C<br />

mac^o que como víe fo t nueuo fea co:relatíttogí t no<br />

tégamos ca ftílla nueua t tlpoco tememos caílílla vk*<br />

ía»eto rason q be pueflo aquí es tá effica? en mí fu y ^<br />

5tojq me coucce* zpascomo fe DÍ5e qzquotcapíta toe<br />

fenfasí vnusquíf^abundetín fenfu fuoítomara cada<br />

vito lo que le pareciere mef o:. >?noDc.rarepoj tato be<br />

acertar enlo Dicpo t pozqnínguíio lo aipa Dicbo antes»<br />

^«eDeíla manera ninguno beios q primero cfcríuíe#


Bncbiriáion<br />

ron t>a&cfer creado pues oí]co lo q antesnoauía Ua<br />

t>íci?o oe alguno^ es oe faber que caftílla la que aquí<br />

llamamos b;tgía fe oí5e poz otro nomb:e bard ulía co<br />

mo lo Díjeu auccozespzouadosen efpecíal la general<br />

b^ltozía euelcapítulo fegundo oelre^ oon alofoclca^<br />

tbolíco» 151 qualCfegun allí es oícbo) gano oe los moí<br />

ros a bardulía^oí lo qual 0Í5e antonío ó iftebjífa en<br />

fu leaconqbardulíbarduloju fon pueblosoeloscan<br />

tab:os, Eita tierra q llamamos (Caftílla cae en fuerte<br />

osla p:ouíncia tarraconenfeípucfto q lucio ©ículo no<br />

la cuente fino en otra parte • y que efto fea aflí Í puede<br />

motlrar fe po; mucbasr35ones t po;q todos aííilooí<br />

5en^o;quecomo erpaña feoíuída t parta en ta p;o^<br />

uíncta tarraconéfe y enla lufitana ^ enla pzouíncía n<br />

caca ^ enlacartbagínéref enlapzouíncía oe gallíjíaí<br />

l?a oe contar fe con la tarraconenfe t no con alguiiaóc<br />

y sorras^ aífi la tarraconenfe p:ouíncía toma a tot<br />

da Cataluña í ^ elre^«o 6 arago z todacátab:ía toalla<br />

los mótespínneos i oecícde po: lasmdtaúaf oemíc<br />

ra t trafmiera t toma el nacímíéto ó ^uero ^ fychio t<br />

pífuerga zcarríó arlaba tarlanconr l^occupa muc!?a<br />

parre oelos curfos t meatos oeltos ríos • fuello at<br />

fo q folo bebió co;reba5ía o:íente-r los oe mastyw<br />

ocddete^l ñn oefta pzouíncíano eftaua punctualmé<br />

te conocido fafta aquúpozqueno auía neceflidad^e*<br />

ro oe poco acá fe fabe oonde fea fu cabo -r oade comii<br />

ce otrapzouíncia^es qandandomperfonaocm<br />

cba fce z mu^curíofa oclas antigüedades oeíBrpatía<br />

cníapalomeraocauíla entrcjebzeros z las nauasoel<br />

marques: bailo x>m piedra cnbieíla con letras en lá'<br />

ttu eferiptas 5 vna pmez oc otra» íSnla vna parte oc


tolos tkmpo** f o»<br />

éMc& tamco et non lufimnía^ ocla otra o^ía*<br />

fe elt luficama ct no tarroco^nlo qual fe oa a entcn<br />

der adonde llega la pjottíncíatarraconcnfejt a do co#<br />

¡tiíenca la luficanía^fta pzonínda tomo oenomínado<br />

ocia ciudad oc tarragonaíla^ual entre las oe efpaña<br />

DO es menos pnndpal q antigua* -fue fundada oelos<br />

¿cípíonesquádo víníerdafnbiectaracrpaña. lEfuc<br />

poblada oe nobles romancéelo qual esarguméto<br />

^lUr fe enella monedas antiguasoelos romanos fe#<br />

$mmc lucio ficuloXu^o vino era tan noble enf o an<br />

ríguoíq le lleuauan a foma poj fu mueba bondad fego<br />

dmírmo oí^e^ero po:q oela ra5on pojq efta dudad<br />

fcllama tarraco ninguno faftaagoíaba oado cuenta?<br />

quícroponer aquí pozque tiene eftenob:e t como fue<br />

fuitdada enp:íncíptoóla poblacio oeefpaña oefpucs<br />

oeloiluuioocnoemo obftáteque fiédoacafoocltru^<br />

á^fiíeífe oefpues po* los pnncípes Romanos funda<br />

da o pobladas oefu nado b^bítada* paralo qual es<br />

(Defaber qtubal pjimer pobladozoe efpaña era mu^<br />

eltttdíofo oe criar ganadosoetodo línafe: aífi para U<br />

failctitaci'on bumana como para ropas t coberturas<br />

&eqlosbomb:estien¿necefridad*3efta índuítría lia<br />

man los árameos q fon los oe armenia en fu lengua fe<br />

I (tl?aracoam)quefigtHftca congregación oepaftozcs*<br />

! pn lo qual a ínterceflío Ocfto fue edificada en efpaffo<br />

la ciudad oetbarraco q es la mifma que po: nób JC co;<br />

fimto llamamos tarragona mudado laletraX en.i5.<br />

ílucomoletíeneencoftumbzeel lenguafe caftellano;<br />

Vicaoondeponeel latín* Caponemos nofotros*^*<br />

tpozqfnetan eminente cíndads pojq fecrceaucr fw<br />

w oelaspñmeras que fundo tubal o los q oel oecc»


Bncymáion<br />

dteronítomó toda U pionincu a llamar fe tfcarraconi<br />

feícomo aucii?o)Dí0ct>Ellap;o*aíncía eepob lacia oe<br />

m ÜCIMB z mif grandes partíciila res píoumeías '<br />

comoUp;oui:scta de ari?aliitla* á^l re^do oe ceitíbcj»<br />

m q ea aragoíi * El repo De na aarra* Cl revno oe csn<br />

/ . iííla DC qme aquí com memos a i?abíar • Cu eltetcw<br />

' #o o p:ouíiida DscaltíUa es fitnada la ciudad oeBur<br />

^ gos ^e cuvafimdacíou aun queno fe lea enlas COÍOJÚ<br />

cas anríguaa co fa m aacríguadaíDtre aquí oe fs po<br />

blacíouloque l?e le^doí oe fu fundación lo que pjoí<br />

bablernente fe puede crcctvj^ara lo qual es oe iabsr q<br />

como en muebos lugares b^ otci?oiDerp ues oelaoeo<br />

ftm^cton oe á5fpaña poz los alaruesí algunos piínciV<br />

pes poblaron lugares qáuíanridooellru^dos como<br />

leemos q elre^ oo alonfo el magno pobló a camwat<br />

lepuío aquelnób:e. clcódeoonremooerolora^o<br />

no oeí rev oon alofo el fe;cto pobló a falamáca ^ el co*<br />

deoo rodrigo oe cífneros oe los girones pobló a á%><br />

dad rodrigo. ?£I qual tábié fue ^erno oel miT^o re^ oó<br />

alonfo. oeíle oou rodrigo fe llama la mífma ciudai<br />

Y elconde berná goncale^ pobló a 0epulueda zaltiíi<br />

ro bermude5a ofma.^ elcode^on rodrigo aBma^a»<br />

^elre^oonbojdonoa íeon^aíti otros pnneipesí:<br />

capitanes poblaron a muebos lugarer•^efea manera<br />

Díñela generalbv^ia enelcapítulo octano babládo<br />

Delre^oonfancbo elmavo:(quefuere^ oenauarrat<br />

^erno oel conde oo fancbo oe caíh'lla) que burgosfuc<br />

poblada poiel conde oon oiego kñox oe caltíllaen<br />

po oel rev oófancbo oe nauarra po j fob je nobie abar<br />

ca enk era oe cefíar oe nouecíentos z 005c años *<br />

fue ano Delfcno;oe. ocl?pcíeníost fetéta % ,q.uatr.oreB;


fiaHdo en íeotí el re^ t>on alonfo tercero oeíte íiomb:e<br />

aüC DÍjceraii el magno cíenro i cincuenta'% cinco mo&<br />

ocfpues osla general oeílruvcion DeefpanaXa quat<br />

aaía fido año DC fetecíenros t DÍCJ Í niíeuef S a elle DO<br />

^egollamalacojoníctpoifobaenombze pojcelíes*<br />

Hiqiislmato el re^ Don oídoño el fegñdo co los orrof<br />

mácQ.y pozq cílecondepcblo a burgos fegim Dí5e<br />

bjcBurgos * %o quaí puefto queaffi fea í es DC creer<br />

queco aqueílugarDo congrego el conde aquellos bar<br />

ríos 5 aula algún otro lugar o veílígío Del a flí como lo<br />

apgoaa De la ciudad De cantabna folne ía peña que<br />

catata ribera Deeb;o funro a logroño i ¡0 como lo a^<br />

^lacíudadoe Caparra t De otros muchos puebles<br />

tpozque en aquel tiempo eílauá los cbiiftíaf.osmu^<br />

apíemia dos Délos mo;os % ^ el conde Don Diego no te?<br />

itó aquellasfuercas quecranmeneíter para tanto ím<br />

| pcto:aco:do De bajer fe fuerte en aquel\\i$m.f qhnt *<br />

j gcg otiielfe fido ante que el conde Don Diego la p oblaf<br />

feipsrecepo: lasarmasóla mífma ciudad ilfcnvn ce<br />

Mío •Xas qíes fegun DÍ5e annío febae beroíc era las<br />

armas Del re^ bzigo.)^ efto es lo q el ooctoi francífeo .<br />

^la^eraaDi^efobie^opomo mella emendádo \o&<br />

nób;es co:ruptos Délas ciudades-qburgos feüania<br />

yus burgí:q a mí parecer(fi los índoctor no me co tra<br />

myvo 6clararía*XDur9 burgtCuvo romáce es.XDa<br />

TooádarueDeBngo • xoascomo Dígala. ú> btfto^<br />

T13que Defpucsfuebttrgosfo2fada De muebos barf<br />

tos:llamaron la ©urgos en elnumero plurar •f^ero<br />

íoi8o ^tolomeo l?ag4 mención óe vm p?ouíncía DC


cfparía que fellama ZDufourgí v & soctoz f ranaTco<br />

Déla ycrm como m'jrímos z todos oigan que fea Bur<br />

gosí es t>e creer que eile lugar era ante oe la poblacíó<br />

oel conde oon oíego^ ee óe notar lo q oíje ptolomco<br />

cnfticofmograpl?ía elqualponea mnfourgí pozpío<br />

mndatque enella ayarc^e lugareg^Conuíene afaber«<br />

2Pojeca»B:auum.0ífaíaea^eob;ígula3mbífa!}3,<br />

íBgífamona«y Dije mas que oe baico oefta pzomcfa<br />

eftan los pueblos llamadospelendones: oe oondeDíf<br />

je plinío enel tercero Ub?o qnace^uero f unto ala cia<br />

dad oe iBumanci'a^o; lo qual fe con uence el erro:<br />

los que oí5cn q Bumancfc fea camo:aípucs fabemos<br />

que no i unto a ^mo:a fino f unto a foiía tenga fu mé<br />

miento 0uero. -pero como la pzoutncía fe Diga xpulV<br />

burgí/í abamos oícbo q fea burgosrno es íncouctiíw i<br />

te toda la tierra llamar fe oel nomb:e oela ciudad p:ín<br />

cípalícomo elre^no oe granada oela ciudad p:íncíp3l<br />

tomo el nób:e*fi£ la pjouíncia oe cátabna oe la ciudad j<br />

jttmapalquetema^q burgos a^afido antesqued<br />

conde oon oiego la poífe^effe:oan lo a entender U&ty<br />

lionas antiguas que l?ablá oefto. ]tas quales no w<br />

jen que etle conde lafundo t fi no q la pobló afftcomo<br />

oe todas las otras ciudades q fueron pobladas* ,<br />

qlfepuede ver enx>n Irtno lleno 6 antigüedades ^ eferú 1<br />

pto antigúamete q elcondeoe falinasUamado oó Oíc<br />

go farmíentoqueo^ bíuémemotlroi elqualauia fido<br />

balado enelconucto oebeneuíueref^temenvnlto<br />

mu^antiguo que^o mifmo vizlcy enelmoneíteríoDí<br />

fjiteto domingo oe leon^tem enelcaledarío t U'bw<br />

[mi ar oela Ygleíia ma^o: oe burgos. Cl qual relata í<br />

tiene po; m2mon'a muchas antigüedades oe Efp^ifc<br />

feñalanáo


ados tiempos fo. írrííf*<br />

fyfalmño en hzene á tiempo DC cada aellas* lEnc ;<br />

¡toa tres lugares Cíí5e que el conde Don ^íego^ojee<br />

llea poblo $ Burgos • íEn lo qual fe Da a entender que<br />

suiíaíKlo oefpobkda* ^os qiieDÍ5cn que Burgos es<br />

latíiiTmaqueSucabe quien fe llamaron los montes<br />

M0ao DC Hucatcrco quelo afirmanpo:quela filia<br />

obírpalquc anríguamente eftuuo en ¡suca o oca(como<br />

fe leeenlos concilios toIedano8)la paífa ró a burgos*<br />

i Hito békñozvc mUt nouenra t fíete


tBn&iridion<br />

fedo toe cierto tríb uro ala coiona imp m'al fciío c! re*<br />

&e efpaítá esejeempto po: cmct&on becl?aslrcp Don<br />

femindo p:íma*o oellí nobte po; el fummo pontífice<br />

i&ihmofúcmpcraáoiamíqlos quaks embísron<br />

íilre^ Don femando vn cardenal llsmsdo mícer rober<br />

to -r co el lospxocurado;esoel emperadort orrog<br />

re^ss t feiio;ef parala caufa en q fe oío po: líb:e elrev<br />

no De efpana perpetuaméíe6la fabíecíó t rríbiirom<br />

pcríahpoj qíii to losfe^cs oella Derramaná la fattgre<br />

«perdían fu v ida t tl?efo:o 01 Délos fuvos enla coquí<br />

fta t guerra contra los enemigos oela ree carbólica la<br />

qual erá el ma^o: feruícío que los re^es podíanim.<br />

aDíos^eítra libertad Dísctiquefuc principal caufa el<br />

cidrít^díejl^ozquáto el paífo en ^rancia ^en^taíía \<br />

pztfcdo grades eftragos enlas tierras que fe le befen |;<br />

día t venció en guerra cspaltpjcdío al conde oenre^<br />

mon De ©abopo^o: lo qnal el papa ^ el emperador<br />

tuuíero po:bié De fobzefer enla Demanda^ el conde<br />

D on rcmonDío al cid vna fubifa enrebenes po;qle fel<br />

taífe Déla jnífion.l^ela qual el re^ Don «femando mío<br />

vnbíjoCcuf o padrino fue elfummo pontífice)alq«al<br />

Díjceron Don fernandoia quien Defpues q fue edadoío<br />

el papa capello De cardenal. ^elta libertad t ejrépdó<br />

no poca glo:íale cabe ala ciudad óe burgospuee crío<br />

^ ptoduto tan buen bOo y ciudadano que líbemííea<br />

to día callilla Del trí b uto Del imperio,<br />

CF es De faber queno folo ttfo inuícríiíímo rc^ í 23)^<br />

nareba Delmñdoba fido natural^ efpañatpero otros<br />

muebos tuuíero la co:ona Í fceptro imperialí los #<br />

les mamaro lecbet criáca enella • aquí fue natural<br />

clemperado;iBcTOqfacedíoakmperado;ooí«íc^


táoBtupoe* foJ.rjcifi/*<br />

(loeticlííí!Perí0 ano ocl ÜÜOZÜC noncu t oc^o;^ be U<br />

fundado oc roma po: romulo aiío oeocbodétosí cín<br />

ídcnra^H tícmpoodteccfar fue rcuocado el eusgdt<br />

fifanr fuá oe^ ínfula 6 paternos ala ciudad DC cpbc<br />

grades cofas cnei tiempo oc fu imperio Í fue<br />

tnüf benípo t manfo para coredos po; oeffajcr loas<br />

¡¡grauíoaÍ crueldader be fu antcccffo:oomícíano^ti<br />

«ola filia imperial ano t qtro mefespojque fue ele<br />

cto fiédo UJvic[o «nomene a fab er De edad oe fenfeni*<br />

taáítos * 0IÍ fepultura fue enloebucrrogoe faluílio z<br />

ínetcnídofegnel ríro ólosgéíilcs po;bícauéturado#<br />

gíeHtperado: trafano elqltuuo la cojona Ól imperio<br />

«fpucs &e nerua;fuc DC cfpaña z fegü algunos oela<br />

áídad De^talíca* Coméco a gouemarel imperio año<br />

od ferio; De cíe a ñosíel Í¡1 oefpues q ruuo la magcítadl<br />

cefárea oíej % ocho años fue 6ta vida a la otra 6 edaá<br />

oefeteta -ítrcsaño^X fasmu^feñaladast De gran<br />

loozfe cuctan bel affi enel rcgímíéto Del imperio como<br />

enlas virtudes De fu perfona t como mUs ba5añaí6 ^<br />

l?e$»o0 De armis q en Díucrfasregíofteg béo *M tra#<br />

(ano fucedío el emperador Bdríano natural De nfaefí»<br />

nm % fegü la común opimo ^ fob:ína Hetra<br />

jaiio ^150 obías mu^ ínfignce i Degrafama enfufee<br />

ptro^cro como la muem lo alíoefe todo? murió ñeit<br />

' dooeedadDefetentaíDceanoB*Cffomífmoelcbn#<br />

. feílUmo emperade; Sipeodofíofiie^Efpañcl ? cu^o<br />

íceptro x cefareaco;ona cemenco año Derre^ienfoo -c<br />

3 Jcbenta Tiendo De edad De treinta t nueucsüo?^! ql<br />

^ oe!])uesDc auer regido el imperio muv glo;foítmen^<br />

^ H\> añosfuc Defta vida a la eterna año De trer^etiros!<br />

íHouenta t vno fiendo DC edad cincuenta sños^c


Bnctyríáion<br />

fuerte qefe aiio t)e mil t quinientos t: v e\'ntctf¿^*<br />

mütdéto z tytyiiwz cinco auca q cfcc grlcefarinn,<br />

río De cofíftlíluopla tre^caúos paiío ocfta vída^jj^<br />

faceífo: fue fu 1?!]o t^eo ciofio q Dije el mcuozBonojío i<br />

Deíj?ue» ocla mucrce Dcfu germano tuno la coconaim t<br />

períalqumyz mo 3.Bs manera q fue emperado; vep ' 1<br />

te t cebo aílostt atófLÍfob:íno el emperadonbeodo> l<br />

fio el meno: quedo ene! imperio oe ojíente t occidente 1<br />

poz quito bonono murió fm Dejcar hiiost eíletfeeodoí 1<br />

fio el meiioz fue marido oeeudojda q copílo los cento i<br />

neaoebomero regñoÍ5e platina pablado oel papa^ 11<br />

5Íno*i¿o2 femefáteovdapo:los eleccojes la graiifa* i<br />

ma 5dre^ oon alofo 5e caliílla Décimo oeftenobzealfi \<br />

oefufabercomooefu magniñeccía (p o: quá to refea^ 1<br />

to al emperado:t>ecoftátínoplaencincucta quintales í 1<br />

De plata no queriédo q el papa niel re^ oefranciaa^ii1<br />

daiíen ga efterefeatecomo cada vno 6llos Dieflela ter<br />

cera parte(leelegCcron pojemperadojoefpues Déla<br />

líiueftcoel empemoozfederico t ocfaftfo Conrrado 1<br />

ano bel felío: oe mílt Dojíétof t cíncuéta t cínco ^iic 1<br />

fío cafo queoi^en algunos f ñutamente aner fido ele^<br />

eco Ricardo bermano oel re^ oe ín^laterra Í po: taw<br />

to no auer cuajado fu Dignidad t am eft uno elcefareo<br />

tbionovacatepo: algunostiépos falta qa ruegooel<br />

papa grego:io Décimo el mifmo Don alofo po: euít^<br />

guerras entrelospnncipes cbtíftianos cedió afuow<br />

recto tfucelcctoiatdolfocondcDe^bfpuíg*


fcclog tiempos. fdJtytn<br />

i rpeltíépo q las reagioncstoinccaror. pareció me 3<br />

f ,no era fuera ólpjopoiiro pjcfcuíc ¿ablsr alguna cofa<br />

cütíptcíú DC aqllas que mas ceieb:e01 vulgares fon<br />

eiicaropa, l^oqiapjoíiecbara ^afaber el lugar que<br />

[os rdígíofoe u oc tener enloe av linsmíctos t pzot<br />

céionm Donde comuene relígíofos de oíuerfas o;dc<br />

{iesago;a fean oe ob fernaficia agoea no lo fean* .;<br />

C£ao:den Del bíenaueníurado lanr betmo es celas<br />

ni'ieantiguas De curopa i Día qual la ^glefia De Dios<br />

B^rentdo mas bíjos en fefu cb:itoXlamsn íe losre<br />

lígíofos Della moíiges* ^dada poj el glozíofo padre<br />

ímt beníto;el qual floreció cerca Délos años Del fenoj<br />

Deqaífiíeiitosícu^o tráüto Delta vida ala otra fue año<br />

oequímencos z treinta z fcvs* ^e fuertequepaííaDC<br />

iríl años que la ox&m fue úiítiru^da*<br />

Gta oídcoe p:enióílrecomenco aíío Dd fefío: De mil<br />

mií poi el venerablc/t \m\ ficto padre Bosíbber<br />

tonaruralDe^oíbozíngíatelqualfiendo mu Y üíbído<br />

túmyzz ríquejas temporales fe Defundo DC todas<br />

ellas tfundo vn folcnemoneíteríonj el lugar q llama<br />

^ísmontratoíaDondebíso vida llena De virtudes*<br />

Claojdé Ddoscauallfrosrcmplaríos comeco síío<br />

CelfalojDe mil t cicto z ve^nteilos qles {raftauan fus<br />

rentas z céfos en ba^er guerra cótra losmñdes. %t¿<br />

«il el maco z todo el veftido negro cotívna m^blacat<br />

psro era aql trafe a manera De iegos^ueró eítos relí<br />

gíolbs Deltrn^dos en frácía ^ en todo el mido fsendo<br />

Ijuítmo potiñee cíemete quinto el qnal fubio a la catbc<br />

drapouriiical año Dcmik tre5ientos'r cinco, ^e nm<br />

«era q aqtidla religión Duro al pie De D ojiemos suos*<br />


tola ozátn&da carmupo: elfjncco t mny efcogf^<br />

varón ©zimoí el qmi fundo el moiicfterío pnmero en<br />

CarrnfiatDc ^onde tomo renombre toda la religión,<br />

C^a ojdcn oe dlMfae ínñimviU poz el bíenaucnta<br />

rado padre ítepl?ano en ctítel ano Del Peño: oe mih no<br />

lienta t ocí?o t ocfpues fue ampliada po; Um bernar<br />

do:elqual fundo díej t fe^s monelleríos.<br />

C^a oídcn oe los canónigos reglares (al qual auú<br />

piímtYO comentado el ooctojfanccc 3ugullín)comcni<br />

|o arlo Del fcíío; oe mil z ochenta po; macftro fmncu i<br />

la ^glefta Belnacenfe,<br />

C^a ozden ocios pjedícadojes tuno p:ÍHCÍpío poiá\<br />

fancrtíftmo padre t Docto: fancto domingo • Xaqual<br />

fue cóitrmadapoz el papa bonono tercio año 61 feño:<br />

t>e mil t oo^íctos t Díej Í rcyí.>v embíádoel mífmo pa<br />

dre fancto oomíngo fus p^ecíícadojespoz el mádotrí<br />

noel perfonaíméte a efpaña»^ bailado alre^oonfcr^<br />

nando el tercero en burgos le pzefento ía conñrmadó<br />

De fu o:dé afft como fe veeb^ojíado cnla puertamáf<br />

«lea oeía ^gleila ma^o: 6ía mífma cíudad^l qual 3có<br />

páñan el obílpo t fantfrácífco* )^ partido 6 allí co;rto<br />

tn icba parte oe efpaía enla qual fundo algunos con*<br />

liento^ ailtc^mo el conuentó oe fancta cru5 ó fegouía<br />

f el monefterío De fancto Domingo el real oe madrtU<br />

C^a ojdé&elos menores tuno fundameto po:cl^o<br />

ríofo padre fant frácífeoicu^a regla t manera ocviüít<br />

fue cofirmada poz el mífmo bonojío tercio año oe mu<br />

t catetos -c veinte ^ tres*ggfte fancto patreareba w<br />

no eífo mífmo en efpaña aoóde fñdo muebas cafaso^<br />

yelígíofosí relígíofas v ^talfucrte cfpar5ía fuoocm<br />

na z manera oebím'rco buenos ejccplosqDíKSnt^


aeloetíempos* f o. Ixwi*<br />

„t'o fabelHcollegar elnumero oe fas f elígíofos cerca<br />

$lo$&üo& üáfaíoi 6 mil -r quíníctoe^tiádo el cfcfi<br />

tiedtOía refenia ínil fra^lcs en todo el mundo ios<br />

|eí fio ci;po s cípaña U meno: pártele fas cópato<br />

ros eílví vno fcpalmdo en fant francifeo oeB urges*<br />

¿ta religión ocios frailes ^ermitaños oe fant aug»<br />

ílútfiicapp;obaíja pozeipapa Inocencio quartot<br />

ciqnúítábío ei fammo pontificado año De mil too#<br />

jíenres T quarenra * /£fte pontífice apunto todos los<br />

frases qvíuíá en Díaerfos yermos z mido q eílautep»<br />

fcnDc bato oe ^n paito: gaieral t les oío muchos pu<br />

U regla fant auguílin mandando les q romaíTenap<br />

pdlídooei fflíímd obífpo z fancto &octoz:pues el a nía<br />

coincncado efta obfernanda; z aíTignoles el habito q<br />

mm oe v cftír y ei offtcío qneauún oe resar*<br />

Cía o:dc Délos relígíofos iCarmeíítas comenco p oz<br />

liberto parrtsrcba oe ^íerufslcíel qnal lesoío regla<br />

t manera Devn'uírípcro como po: tiempo del monte<br />

Carmelo z ocla región oef^n'afe oerramaflen poz eu^<br />

ropatbonono quarto(elqualtomo la filia pontifical<br />

íiiío oel feño: oe mil z oojíenros z cementa t fc^s) les<br />

üo que la túnica Y efcapulano fuetlcn oe negro z la ca<br />

kñm frailes oe ufa feñoi* oel montecarmeloj muda»<br />

do el título oe Relias p:opbetaqueantefe llamauan*<br />

Cía o;dé oela Erínídad comenco en tiempo oe íníio#<br />

cencío tercio cafa mitra potifteaifneaño oemíltoo^<br />

genios z qúatro f "^o; 5 nan n;atfeenfc % felís entrama<br />

U uií


ettclnndíon<br />

bospcrtomBtt virtud q vinm vida folimrw^<br />

los qmlcs nueítro fcío; cmbío vn ángel quefiteifen al<br />

papa para q les Díefleojdé oe vtutr^como díosquí<br />

fieiíe ¿IÍC eíta reltgíd fe efp3r5Íeíre poz el mndo;fue i?e<br />

c^a la mífma reiielacíó almífmo pótíftee po: vn ángel<br />

que tra^a DoscapríuoBenlas manos? la qllefaemo^<br />

ftrada eltádo celebrado, B como elpapa víefaqUos<br />

fiemos De oíos codefeédio a fií ruego oádo les habito<br />

Deaqícolo; oel quat el ángel leauía aparecido t vna<br />

cruj colojadt mandando que fe llamaífcn frailesoela<br />

mnídadparalaredeinpcíonoeloscaptiuos^ .<br />

C^a oíden oc fant l?íeronvmo o ocios relígiofof que<br />

fe llaman DC fant ^íeron^moCoe los qualcs p:wcíp3b<br />

mentea^ conuentos en cfpaila) fus íníta urada oel n*<br />

nerable padre fray Xope oe ©eoília t fue confirmada<br />

pojel papa martirio quinto que fue electo en el concú<br />

lío oe Contocía ano oe mílz quatrodentos t &íe5 z<br />

fietetoefpues oe aquella gran cifma que fue en tiempo<br />

Delempcrado: ^iguíímundo^ílar eligCoaauia fido<br />

comecada mucí?o antestperoauia fe ca^do poco apo<br />

co • "¿ero agozapoj la volunaad oe nueítro feíto;floo<br />

rece en mucl?a obfernanciaen ellos reinos. Bn cu^o<br />

fcabíto z vida obferuante fíojecío Í murió lleno oe vit<br />

tudes t con muebos míraglos fra^ Fernando os &<br />

lanera primer Sr^obífpp oe granada,<br />

CK/a oiden oe los caualleros oe iRodas comeco año<br />

oe mil-r tre5tento8 z oc^oíconuíene a fsber quádo los<br />

caualleros que eran llamados oe fant 5uan tomaron<br />

la ciudadmífmaoeiHodas* Slos quales les fue oada<br />

en otuerfoslugares mueba parte oe las políeílíones<br />

«rcntg0Oclos templarios*


• otácn ocla caualleríá oe 0anctÍ3go ínllítu^o el<br />

fqoon Slonfo oe Caftílla quefue elniagtioícuf oref<br />

flocomatcoañooemílt cíenraifófenraí^sro^afta<br />

1 d sito oe mil ,rD05íe«tos 'rm$c# .<br />

l C^o^déoelosrelígíofos q llamawOe nuetefeño^<br />

ra oe la merced fue íntííu^da pozel bienauenturado<br />

rqmMo copílado; ocios oecretalee ífmYleoelaoj^<br />

dé os ranero oomíngotel ql murió año oe mil t oo^íen<br />

i toez ktimtcíuco• f^cropoaqefte ravmüdo no ^150<br />

I fino dar les la manera oe bím'r t rejar t les oío todas<br />

las ccrímonías oela o^denoefancto ^omíngomiasfe<br />

ambu^e fufundacío alre^ oon fájeme oearagon>,<br />

Cía ozdc oíos humillados timo principio po: pitos<br />

caualíeros nobles alos qualesel imperado: BnfrU<br />

i que tercero oeíle n5b:e ^ecbo oe íuerercííojaífícomo<br />

a í?ótues fofpecbofos* úSItos mido fe bumiUados oel<br />

^mperadojíquifierofi bumíüar fe z abarar fe Delante<br />

I &e otos po: a uílerida d oe vida t íanctída doe coílnm#<br />

hesl?a5iedo congregación fancta la qualoe nob:e ^<br />

í)e ob;a faeífe oe perfonas 'pumüladas. iEíta religión<br />

ífa oetunica f efeapuíario t capa blanca :t fue conñr<br />

wada po:elpap3ínnoceciorercío»0iguen losreligio<br />

ios Deíla la regla oe fant benito abbad fancrílíúno*<br />

Cía ozden Délos mínimos comenco po; elbienauen<br />

turado fant ^rancifeo oei^anla en tiempo oelf^apa<br />

^lemndrefe.ccojcuva Dignidad ccmcnco ano oe miU<br />

cuatrocientos z no ñera t vno • S eíte biena ncturado<br />

canoní50 elpapalüeon Décimo con mueba folénídad*<br />

Cup finamiento fue lleno oe años ^ virtudes año oel<br />

fcño;Oe mil z quinientos t fíete»<br />

C2.a o;dé ocios Camsldulenfes tuno puucipío año


te mfl ettiag parres&c %\iímt iLdharáfo poi el ^<br />

auenturado ^Romualdo.<br />

CSauc j ua gualberto todo larelígton &d valle vnw<br />

bíofoenlaspartcsoc^ufcía tXombardíaí añooel<br />

ferio; oe mil t ciento % qnatro^<br />

C^ta ozden grsndímoncenfe tuno pnttcQjío enelbíe»<br />

auenturado ^fteuan naturaloc anemia afto Delfeío;<br />

óc mil t ferenra t fc^s.<br />

C^al?^íto;ia Cfcolaihca ocefpaíía t)Í5e qoe dto<br />

Don 0aiícbo cloeffcado cn^o re^no comenco año oel<br />

feño: oe míl % ciento z dnenentat: ocl?o ozdéno zíréú<br />

tn^o la ozdcnDcCalarraim Dio alabbad oe ditero<br />

lavíUaoeCalatranaf<br />

C^areligió ocios crucíferesf ne confirmada pon'n^<br />

nocencio tercio cneUño C5Íe51 ocl?o oefiapontíñeado.<br />

^rielqoalnepo las o;denesoe los padres fancto ^<br />

mingo tfantfrácifco cometa uan. ^íla o;den fucinftú<br />

tU^da co rra wos^crejes oe albarna cótra los qiwlcs<br />

embío muchos crucerignatos* y* como la bcregía con<br />

los bcrefes facífen odtru^dos:el fummo pontííiceín/<br />

ftítuf o efta religión oe frailes q travefTen vna cru5 en<br />

la mano en memozia oe a ql pencímíéto* Hlgnnoí DÍ5é<br />

aeHarclígídama Dado fandamctorant Quirico obíP<br />

po r marrp: en tiempo Del gran Contantíno c qelpa<br />

pa ^rntocefício la lenanto poz la cania que Dirimos*<br />

CS/a religío oe fanct a bzígídaCcu^os reU'gíoíorf íán<br />

oe coló; q acá Uamamoíburielaífí como los mínimof)<br />

tuno fundameto po: la mífma fefa ba'gída-.la qlfaüw<br />

cío año oe mil z trejlctos ^ fetéta t oos^raélosrdu<br />

gio fos z relígiofas v na cru? v erme)*a.^Í5e fe q eftá w<br />


óelosríemposr* f o. IxmiU<br />

C^áOJdcSloscaMallereg&ejrpoñie fuíidada en po*<br />

tií^algs q peleaffcn cetra los íuftelesfnegpp^oba^<br />

ds p 01 el pf»pa jiian vígeífimo fcgimdo í>cíte nomb:e*<br />

C0p2pa ^egono quinto &euvenetnb3e(cl qiial fu^<br />

bío en la Dignidad Del fnmmo pontificado a ño Del<br />

üoíOe noueciétosí íioricta ^ quatroí o:dcno qne el m<br />

pzmáoifneíl'e electo affignádo para ello qualcs autá<br />

oefer loselectojeeít aflifcñalo tres Srcobiípos t vn<br />

marques % vn conde palatino i vn buque t vn rev. Bl<br />

pnHier arcobifpo csel De ípggnncia:£l qmi es ctan#<br />

difer De alcmanía.Cl fegundo es elarcobiípo De¿reí<br />

uerisieí quales chanciller De francia.iSl tercero DC co<br />

lon¿a:que es c!?a«cíHer De ^talía.El marques es el De<br />

Bzandeburgtel quales camarero Del emperado: • /£1<br />

Conde palatino es el que le llena el manjar: el qual es<br />

CondeDe iRbeno^l Duque es'el De 0s(roítta q va De*<br />

lante Del emperador con la efpada^l re^ ese! Deboca<br />

mía (el ^ual fcgnn algunos fue añadido para quitar<br />

lasoifcozdías Délos otros p.nticípes ü fe Dinídiefle»<br />

efi partes guales es ma^flrefála Del imperado:*<br />

£Í302denaciófue bec'pa po: el fummo pontífice que<br />

Otamos fjcndo imperado: tí^tpo tercero Dcfcenom<br />

b:e:no obftanreque tarta entonces eran po: fuceíTiofl<br />

los emperado jesíenlo qual el mifmo f0tt?o confinrío»<br />

S ai]i oefp uesDe muerto fe f ñta ro loselecto;es y eh><br />

gero poz emperado; al Duq De bauaríá llamado enrrí<br />

que q fue año Del feñoz De mil t vn años: o fcgñ otro0<br />

sño De mil f DOS auos^e manera que eíte año De mil<br />

t quinientos ^ veinte ^ fe^sten que agoja etomosfe<br />

cumplen quínícros Y veinte t cinco años que los em#<br />

perado;es fon electos po; los pncípes ^ perlados oc


IEncí?mdíott<br />

Alemania fcgmieta oícl?o^ltc empersdojenrríqug<br />

fue el rcguudo oeHenoínetcu^a fanctídad fuetaíi grj<br />

de en pida que nueitro fzmzfyiio poz el mucljos nií;^<br />

gros en muerte.¿Elfo mífmo la á2mperatn'5 ^nnegada<br />

fn mug^i* íaeoe tanta bondad i: caílimoníaíperfuadío<br />

al emperador fu marido muir en perpetua contínécía<br />

i límpíeja^o: lo qualambos a oes fuerooeetoú<br />

da pjeíénte limpios oe peccado* y la ra50 po;que los<br />

elecrozes ronoealemania pone la el 0ílneilre pablan<br />

^do Déla elcdonMempendomí fufumma mkaioMh<br />

conuíciie 2 faber poique fueron DC alemania iospum<br />

cípesque lib;aron ala ^gleüa Dcla fcruídumbzeoeloí<br />

longobardoñ.í© po: la -jran Deuocíó Délos alemanes<br />

i alos apolíoles fant f^edro t faut i^abloXo qualos<br />

a entender fu peregrinación continua enroma«t0po;<br />

que el papa Pregono que ozdcnoefta elecioneraoc<br />

Alemania t quífo l?onrrar aloe De fu nación*<br />

C#aes que erjeíte manual bebióos mención Délos<br />

emperadores que oe efpa íla falieron t Del tiempo que<br />

tuuieron la corona imperial t es ra5on que bablemos<br />

algo oelos rummospontítices que an fido efpanoles<br />

x ptínieraifieiite oeía elecio Del papa t DC quando acá I<br />

le eligen folos los cardenales*<br />

•Cl^orlargostiepos eula ^glefia fueron losfummos<br />

potítífkef electos Del clero t ®ú pnebloícomo maníñe<br />

ftaméte fe lee enlas vidas oelos obifpos De romane<br />

roaun q algunas ve5esla eledonfueifepacitootraí<br />

ve5esaíítpo: laambicionDelosqueauíá oDeíf:auan<br />

íer electos como po: la opínio Del pueblo ( q muchas<br />

. v^estiene Díuerfos pareceres) fe recrecían mucí?2S


ftcc^í^021*3 P^rrída coficiiclnllo como fe lee ca la tic<br />

don oe finí Cámaro papatq fríos po: faiiozeccr a:;d.aí'<br />

wafo otros a Bfficíno d^ac^ono : fe Derramo miicl?a<br />

jjngre oe ambae parres t vm muertes tetros maíer<br />

ttjuv grádes^iEíío mifmo ocfpues De la muerreoe 0 te<br />

pl?íno papa nouenoDcftenob;c vuo octro oe vn año<br />

grácííma po: quátcKfegunDÍ5cla glofa Del decreto fo<br />

b:cla otflíncíonvígelíima tercía^fue aleado po:fami<br />

tno pontíficeínf ailamente oefpnef oela muerte De! pa<br />

pa 0tepl?3no va obífpo q las co^onícas llaman XDín<br />

áot fiKOícbo en facozonacíon Beíiedicto décimo oc<br />

ftenób:e • En efte comedio con Dinero i oadínas Cque<br />

todo lo pueden z todo lo vecen )fm aleado po: rummo'<br />

fteerdore vn obífpofabíuenfe v enfutlnono llamado'<br />

filueftro t ©enedícto fueei-pulfo^ como e! Dcmcnio<br />

«0 canfe ni ceife {?35er bollicies en todo ríépo i lugar<br />

í negocio iperfuadío q etpelísífen a filiiellfo t que en#<br />

tromjaifcn a otro^afíifiie aleado po: pontífice otro<br />

Dícbo^uanelqualcfi fuponríttcado líamauangrego<br />

ríojt iio cometo con elíofinalmente fue to:nado ala ft#<br />

llielpzimero llamado benedícto^ed en qoatita s fátí<br />

gas fe vía la^glefia De Díos»€led q religión t emiñiü<br />

dadauían oe mátener los peqnefíostpnes tanta Díífert<br />

fiontDillurbio auia en la vglefia romana t cabeea oel<br />

pueblo bendicro.Be fuerteq como (a mi que a^a mm<br />

cbosm3les)fiemp:eara en quien quede el. verdadero<br />

temo: t amozoe DÍOSÍÍOS cardenales vían fe aftigtdos<br />

Í gemíátan gran oeíbararo enla ciudad limeta.^ero<br />

como aquellos antipapas fe apoderauan luego eula<br />

ciudad', no podíanferlíb:es para bajer elecíonq ñictt<br />

fe fancta t canomcaípero como nucítro feilo? nica me


SBncbiriáion<br />

gúe fu virtud a quien con verdad la oefrea/i Deñiercaf<br />

para cmpzeiidsr las cofee Difíücitlíofás ( ü fon paraftí<br />

feruícío^pufo les en cojaconque fíKffen a la dudad oe 1<br />

^cna^alliclígíejTen fmnmo facerdotercabecaDcu<br />

Vglefia el qual tauíeife con verdad las llaues 6 \mpc<br />

dro ^ gonernafle aquella nao q fue encomendada poi<br />

C^nlto a fu vicario/^o: lo qual f untados los cardo<br />

nales Defpues Déla inuocacío oelipíricufancto fue ele<br />

cto en fummo pontíftee/r vicario oe 5 efü cl?;itlo cofoj<br />

inernente geraldo oenacíon franecroe aquella parte q<br />

llaman francía Barbonenfe x el qual en fu ttyono % co?<br />

fonación fue Dícl?o THíct?olao fegndo oeíle nomb^ecu<br />

^a elecío fue celcb:ada oelos electoies con muc{?ooef<br />

feo v 5eloocla pacificación Déla Yglefia* Hboj lo qual<br />

nueítrofenoj les pionero De palto: mu^comieníbíet<br />

npzopiado afuDefleo^ al feruicio oenueftrofeño^<br />

al a ugmento Del bien fpiritual De fu ^glefia \ cerca oc^<br />

lósanos Del feñojoc mil^ cincuenta ^ nueue ficdo em<br />

perado: ásnrriq quarto# S.ueso edefoada efta elecío<br />

tan fancta elquef¿ llamaua Benedicto Décimo quepa<br />

rec^ tener masa ction al regíiiiíéto De la república oe<br />

cbiííto con todos los otros antípapas perdiero fu COÍ<br />

rage Y fuercas % no parecieron mas en roma t ^ afí el,<br />

•verda dero sicario De nueltro feííoj vino De fena alílo<br />

tna \ fe aliento con mueba pa5 en fa p:opía filla^ero<br />

po: euítar otros femé) ates Daños como po: todo aql<br />

año la Yglefia auíap3decídoíaco:doalnb:ado Del fpt<br />

rítu fancto llamar Y cemocar a todos los cardenales £<br />

obífpos Y perlados con los quales^ có fu cófemimíé<br />

ro o:deno ^ eílablecio q el fummo pótífice q ouíeíícoc<br />

fer po; tíépo verdadero vicario De ^íos fuefle decr0


oelos tiempos f oȒ]C]C,r.<br />

tinftitnyéo pozlos cardenales rcñdmce en la curia<br />

j-oitiana losquales con la ínfpíracíó M'm'nal pudícííeíi<br />

elegirá alguno oel mífmo colegio o a otro alguno que<br />

ana ,<br />

efta eíiel Decreto cula zimricion.xtiTi&c fuerte que co<br />

tnoeíta o^kíiadon fuz fyecty?. año Demílt cincuenta z<br />

iiueuc**aefteaño que 109 csrdenales folos eíícjen elpa<br />

pa quatrodaiío^ Y (dam Y toe años*<br />

C^lpapa Dámío varo granfanctídad t boudad<br />

fue natural oe erpsfíd* a fiipadrellamsrou Snroníoí<br />

clqiwl fue varó áníMmúñmo* Slgunoe ccmo es |ü#<br />

do Aculo DÍ5en qem&amafo natural oc madríd.^[o:c<br />

cío Damafo en tícpo 6 ñut bieron^mo Docto: dia^glc<br />

fisgue electo poi f fimmo póríñee año Del feño? De rrc<br />

Rentos v feters ^ trcs-.fae fummo facerdote DÍCS Z me<br />

ueaños v tres mefes y OÍBC Días BoíoDete fuelo al<br />

délo a ot^eDe Dt5Íeb2e( enel qualDía fe celebra fu fie^<br />

fta)oefpues Deáner víuído en día míferable vida no*<br />

nenta años J£l papa fuá vigefUmo pmero Deíle nobal<br />

fuenatnral DC ¿ifboa ciudad nobíUfllma en cfpañatfu<br />

tl?:ono pórífical comeco añooelfeno; De mil ^ 003Íen#<br />

tos Y fetéra t cincelado eftepoiíñcc en vireruío ca^<br />

^o (acamara fob?e el ^D cal manera le maltrafo:cj al fe<br />

ptíntoDía Dio el alma a nf o feñe; Defpues Deauer regí<br />

do fa^glefiaocbo mef te.B{ papa calírroCq ante fe lia<br />

mana Do alofo DC boj fa )f«e natural 6 efpañs: fu nací*<br />

flúéto fue en en valccía Dearagó: romo el fummo pott<br />

ficado año álfeño: De mil ^ qtrocíércs v cíncuéta t cin<br />

to regio la nao De fant ^edro n esaños frres mefes.<br />

^ftemftwu^o l&fieftaoelttráíllgamcíciiDe C^;i^


£rrd?írídícm<br />

t canonizo a fefio: fanc Sícete predicado: 6c la ojdétt<br />

Defanccooomíngo* á£l papa Slepndrefite efpañolí<br />

mitymcmo pariere oel papa calvt£o+0unatarale5a i<br />

fueéfTo mífino en aragon^ laecíbío el pontificado sño<br />

Oemíl t quatrocCentos-r tiouertta t vno^Bíjcn qmu^<br />

río De poncotlaq le fue Dada afíoDemíl t quinientos t<br />

Dog^e m inera que fue pomíftce onyc años. Cambie<br />

fe llamo fumino pontífice Doupedro De luna namral&e<br />

calatayud ciudad ene! revno 5e ara^ontelqualfe ímú<br />

tulo benedicto tercíodeetmo •/EUefue Declarado poj<br />

fcífmatíco con otros oos antfpapasllamados grego#<br />

ríotfiian enel concilio De Conltácía celebjado año oe<br />

m tnlfetqtíaírocíentos t Die51 fíete en p:efencía Del con*<br />

cilio t osí empezados figuifmüdoíenelqnal fue electo<br />

. el cardenal í9rl?o llamado en fu coronación iDamno<br />

qainto que rigió la vglefia católe añO0fFa5C elle pe<br />

drode Urna fepultáao enla fo;íal€5s 6 t?na villa oeam<br />

gon q lía 1 llueca» ^Í5c que no ella fepultado en lugar<br />

fagradoXa co:onica Del cid ru^díaj Dije que vn obíf<br />

pooe burgos llamado Clemente fegundo en fu potití<br />

fícado fue papayero ello no es cierto poique fiauc#<br />

tnos De Dar crédito af^latinat: a Hntonío fabellícoa<br />

eíte pontíñeeílama ©arbegéfe f no burgenfe^efuer.<br />

te q ue ni f ue obí fpo De B urgosní f ue efpanoU<br />

C^as cofasqueban acaefeido fdíaladas Del año oe<br />

miltquiníentosTveipníe^aílaelañopiefertte oet?e<<br />

Vute z fe^sfon las ftguíences.<br />

yCíEl año De veinte fe leuantaron lasmas ciudades t<br />

cf villas De cfDaña contra la obedíceia realtcu^osfauw<br />

^ res fuero algunos caualleros De mediano eílado^Ht^<br />

&e pevntez mo falio Don yñíao De velafco condeita*<br />

bleoe


$ct>ccaftíjla ^ eUlmíráre oonfadríqnécon el a^udá^<br />

oc otros grandes oel re^no ^ fueron fobíc el eyerdto<br />

^lagcdmunídadee q eftaua e»la villa ^^UanMuí^<br />

^¡jcífroleñoi^tó jullícia Í r eráidi'q to*<br />

% aquella facíon z poder Délos comunes fue venado*<br />

Í abollados pot fentécía lospn'ncípales capitanes*<br />

¿cabido elíe vencimiento oíeron eftos feñojes fob;e<br />

cictcrcito oefrancíaqfe auia apoderado Del re^no oc<br />

lianaf ra t no De^á bpsnto que no fueffe muerto o píe<br />

fooecí^aífea fu^i¡Coííiaro lo^francefes afuéterabí^<br />

Í muere el papa B^eon Décimo f es electo poifummo<br />

pontífice el cardenal DO adríano natural DelLoba^na<br />

^ efta ua ala fa50n en e rpaua p o: gouerna do: co iM?/"<br />

fétes rob:ed¿cl?os^l qual refidío enla ciudad DC vi<br />

i aoiu ala fa5on • €luo eneítcmífmo año grá l?áb:een<br />

elBndalU5ía •Sño oeveinte ^ DOS vuo grandes nie^<br />

m etila fsgúda parte oel ínuíemo tantas quatas poi-^"<br />

imicbotíépo nof¿ auían vifto#í£fteauo Día óe fantful<br />

alseonjeDéla noCbe vno eclís V tembló toda la tierra<br />

Detalmanera q puto gran efpanto a lasgentes Í ca^c<br />

ron mucbosedííidosba5Í3 la parte De áfrica^no De<br />

veinte -r tres vuo capitulo general De toda la oide oe<br />

losfra^les Defancto Domingo Día De pentbecoftes en<br />

ladilla De Baltadolíd citando ptefente nuéftro iRe^ f<br />

íftpcradojDon Carlos Y enel mifmo Día Í ano le cele<br />

tarólos frailes menores en Burgos^nelqualfue<br />

clectó>o: general DC aquella ozdé fra^ frácifeo De loó<br />

!iRgeles.EftcfueDefpuefcardenaloefanct3cru5^üe<br />

crpañoltperfona De fangre^ virtnofa^ellínafeólójs<br />

guiñones De leon^Cnefle año tomo el turco la ciudad<br />

&nRod3s Y «I papa Bdriano canonfeo ^ fancto anta


níoarcobífpo Deño:ccía oía í5la trmídad, fíüfo mlfíiio<br />

eltniTmo fummo potiftcepafib oeftefuelo al cíelo poj<br />

cu^a muerte fue electo cíemete fcpñmoMm de vm<br />

re^quarro tomo el codeftableoo ^íngo De<br />

' ¡no<br />

o<br />

códeítable DO ^i%oXa0;qMale0 fueron ta grsdcrafií<br />

en aplacar la ñma De las comunidades ^ en péccrfüs<br />

. cjccrcítos i ecl?aralo0 ^r3ncefe0 Y ^ todo fu podem<br />

! liauarra^ en coqoíltara fuete rabia ^ en otros actos<br />

ín^gneé q feria menefter falir De la matma Y ^c^iw^<br />

todo el eHíbzb eiiel.i^ero po:q Del v Délos (mtjm*<br />

tesfefágala cuetaqmereceiufíifpéder iol^e para cu<br />

't/v^otra parte vita comirc^zpuebos ríos Deerpanafalíeí<br />

^'^ron De madre ^puiicro alog pueblos en grá peligro*<br />

fiSueíle ano embío el papa clemente po: toda sSuropa<br />

Víí f ubíleo mu^ cumplido a todos los q &ynmfm na<br />

éías í DÍeflen Itmofiia t rejaíle cierras vt^cfá'pm<br />

nofter ^ el %nc mar ia po; la paj foíííego t aug memo<br />

6ela ^gíeña^nefte ano a tres De De5iéb2e ca^o tanra<br />

tu'eue enelobífpado 6 Burgosquáú antes no fe mi<br />

vífto^no DC veinte t cinco fuepaefo eí rev DC


deío0ríempo0^ f o. ttm*<br />

$c\0npcT&áci oefpues oe auer citado paefopojvrt<br />

^o,f le vi en Burdos enefte ano pjímcro oía oe \mf<br />

(Oípnáo ya ym para (arcyno • eí^ual Día leUo<br />

I garó a opmíífá ala ^glefia nia^o? ^ le Í>Í50 aql cabíl^<br />

ijográ recebímícrOf^íle mífmo añoCeñl ql agoia eíla<br />

ii)D0)5ano el Curco gran parte oel re^no oeEngría*<br />

Chufeando con oílígécía las vidas Delós fanctos na<br />

niraksoefpaña paral^ajer vna3gíograpl?ía oellosi<br />

(^iiela t?ída t milagros belbíéauenturadofant fnlíá<br />

i éifpo Decnécaícu^atráflacío aífípo; fer mn^ ítíuftra<br />

da DeínaramllaClas quales ^150 oíos en fu fancto) co^<br />

!iiopo;qfueennfostiempos(cóuíenea faber reinan<br />

doenefpaña ekmperadoíaoncarlos)tocareaqiul?aí<br />

jicnio alguna mcmdnaoe algunas cofas que en fu na<br />

/ amento vida 1 tranfiro acaecieron áu^ feiíaladas* /<br />

£Qmt 5 ii íi fue natural Déla ciudad De Burgos fus Jií" 4<br />

padres eran DC inedíana condícíon^ftando fu madre^ ^<br />

j pajada Del:k parecía qpamvn perrillo mu^ bláco<br />

1 qaeecbaua llamas oefuego poi la boca/íBacío año 61<br />

feíojoe mil t dito Í veinte t ocbo anos^ftado enla<br />

jglefia para baptísar le í apareció fob:c la pila vn nU<br />

io co pn báculo t vm mirra a manera oc obífpo q Di5<br />

yo q lep ufíelíeunobíe 5 uliá *Mífo mífmo llenado fe al<br />

baptífmo o^ero cánticos mu^ Dulces en el a^c *fa 4<br />

wede edadíapicndio las letra? bumanas¿ DiuínasíT<br />

recibió la o;défaccrdoral. ¿Eneíte comedio el re^ Don<br />

ílofo el nono tomo Délos mojos la ciudad De cueca» á5<br />

oideitádo lo q tocaua al culto Dúuno;bí50 obifpoDclte<br />

9 VÍÍ fancto varo í lamado fuan en tiempo Del papa ale<br />

pudre tcrcío.U) uerto efte^mando el rey bufear a 5 ^<br />

^(o^dala fama Defaslcír^s? vida)-: fuerza leaqu^<br />

l tf


Bncbhiáíon<br />

acepte aquella cleciotóa qual el acep to contra fu<br />

luntad v enrrb cala ciudad a píe no queriendo aqueii3<br />

ponpaí feonrráq otros obífpos fuelen recebír<br />

tales entradas ^l^íjo cofas marauíllofas en guardar<br />

TusouefasDellobo octalmaneraquefi alguna fe per<br />

díeífe no fueííc a fu cargoXoda la renta oe fu obífpaj<br />

do gaftaua en límofnas t objaspias ^ el fe mantenía<br />

6ebasercellíllasjlasqles lleuauaa pender vnfu cvk*<br />

do coel pzecío oellasfeapzouecbauapara fusneceflí<br />

dades^ntíépo Degrauepeftílécíalos berídos sella<br />

luego fanauá ft alguna Delasceftíllas q elfancto obtó i<br />

pó auía becbo acaecía tocar* B fue tanta fu o:acíont I<br />

ábllínencía para amanfar el furo: oe nueftro feño: en<br />

cfta Dolcdaíque fue reuelado po; los ruegos z merecí<br />

míétosoel buen obífpo auer ceífado aquella enferme<br />

dad*0íép;etema pob;esafumefa;


oelos tiempos, ^oAmiih<br />

(hojobeUf glefia oe Burgos oc oonde era natuml)<br />

yíito el milagro co gra claridad reparte el trigo atoé<br />

pobtf s t neceífitado^íe oe tal manera traba jo enefta<br />

übjatan pía q fe oeííomo z murió bello • 0 pi€cíofá<br />

piedad oe amo t criado^neftas obías z otras tales<br />

fafii|uliá gafto el tiepo qnueftro feíío: le cóíio la oúw<br />

ccfi oc cuécateu^a predicación fue ra continua que a fu<br />

caufa conferuo nueftro fcíío; todo aquel obifpado en<br />

tituba bondad* Bn ñn queriédo oios oar fin a fus trai<br />

baiosílebíríooe vna ftebje mu^ grane* i£n la qlagoo<br />

níjando puefto en vna camaoe cem^a z vellido ÜC vn<br />

afpero ciliciotDefpues oe auer fido vifitado oela ñem<br />

píe iglirgé madreoe oíosíOío el anima a fu criado; lím<br />

pía tmñdiñcada oepeccado á veinte tocbo oías Del<br />

m&oe /Enero ano oelfeño: oc mil z oojíentos í fe^s<br />

3(íos:oefpues oe auer v iuído cnefta mí ferablc vida fe#<br />

tcata t ocbo años^iEnteftímoníooefufanctidad vie#<br />

roti los q eftauá p;efentes falír oe fu boca vh ramo oe<br />

palma z bplar bajía el cielo + iño falraro milagros etv<br />

fu muerte toefpuesoefu fepulturajq fafta la empera^<br />

irí5 oc alemania muger oel emperado: enrriquefeírío<br />

fmtíofanidadpo: los ruegos oefte fancto obifpo ala<br />

qual elmífmo a p irecio en vífio.^efpucs oe largos tic<br />

pos conníene a faber año Oelfeño: oe mil z qumictos<br />

t aies y fíete * reinando en efpaña nueftro inuiaiíltmo<br />

aperado: oon Carlos z ficndo fummo pontífice león<br />

Mmo*3cuerdael cabildo oela^glefia oe cuenca que<br />

rer trafladar alfancto obifpo a vna fepultura q le auiá<br />

wcfyo mu^ l?onrrofa po:qel fe áuía rnádado fepultar<br />

^vnlugarmu^bajco^e fuerte que trejictosf onse<br />

«ños tquatro oíasoefpucs oefuglo;iofo fin fe ábno<br />

l új


Od?írídíon<br />

!afepalmra conmuevo acamwíento tcon teHígosu<br />

^ efenuanos llamados para aquel acto. í£nloqualre<br />

moílro oíostan maraiulloíb en fu efeogído q enabííé<br />

do la lapida que eílaua fob;e los 1? ueiíoe fale vn tá iní<br />

tenfo t tan fuauc olo; que era cofa mará uülofaíDe fuer<br />

te que no auía eu toda lá vglefta quien no guftaifc oe tá<br />

marautllofafragrancÉatí acabo oe tato tiempo futi3<br />

bítopotíftealí fueropas^ báculo fue dallado todo<br />

tan entero t fano ^ rcfpl3ndecícnte;como fi aql mífmo<br />

Oía fe lo oníera vellído^ífo mífmo fue fallado vn m<br />

mooepalma f unto al cuerpo tan verde t tan frefeo^<br />

parecía que eftonces fe auía contado oel arbol^neg<br />

fue puefto elolo^ofo cuerpo envm caca mu^ rícat af<br />

fi fue traído po:toda la cítídad con gran mncbediiifw<br />

b:e oe gentes De todas las comarcas Í infinita cera ar<br />

díendo i Y grandes cánticos oe alearía z lagrimasoe<br />

0euocíoíí fue to:nado al fagrarío fafta que oomíngo<br />

oc^uafunodofuecollocado en vn fepulc^o mii^ w<br />

co^efuercequepafl^ronfetétaoías faítaq fue coló/<br />

^ado a oode agoza efta en gran veneración* Cn elqual<br />

ítépo fanaron muchos enfermos a inuocacíd Deftefaft<br />

cto cdfellbj íconuíene a faber^n tollídoít vn mudo ^<br />

fozdo.^tem vntollídoítvnamugeroe vucaratantz<br />

otro mndoí vna moca quetenia vna pierna quefoadaí<br />

V otraque temaflu¿o ófangreít pna mugerque teníá<br />

el b:aco fecott Dona ^nes oe barríentos que eílaua DC^<br />

famparada ocios medícosíí otros muchos q poz pío<br />

Itrídad oevo oe De5ír*,^>oí lo qual nueítro oíos que es<br />

glouofo en fus fanctos nosfeapiadofo po; los merc^<br />

cimientos oefufancioconfeífo^amen/ .<br />

G^e oíuerfas cofasqueban acaecido muí fe


en parres oel mundo en cfpectal en nueftra cf<br />

paiía v ^€mPo esi que acontecieron o alómenos en<br />

lícfnpoDdre^ que ala fajonre^naua*<br />

Cruenta pcobo oe vozagíne enla Ic^éda oc pelggió<br />

fipa alegando la auctondad oe (Qntropío que en el<br />

éo D¿1 fcíio; oe quatrodétos Í nouétaícomo vn obíO<br />

po arríano quiTielfe baprí5ara vno llamado ©arba z<br />

luego hiendoaquelbomb;e elmílagro fueáia Y^lefia<br />

aque IcDícííe» el verdadero baptífmo*<br />

£$ípc el mífino qcneftetíépo fiojecíero los t)os l?er^<br />

njaiiOBiafit^Dedardo-j: fant


tbdo^ pídíeíTemoá a^tida t foco:roílas faltag^<br />

i:l?as pozeUfío Ddastieftas matcñplídas aql oía con<br />

el ocbauarío fe pagaífen<br />

mo el grá coíláríno óíjceffe a Unt Sznkhío q le piák\]t<br />

alguna merced ga fu ^glefiaí el le refpodío • XOÍ<br />

l?arto ella rica oebienes tcpo:ale0:pna cofa te fopK,<br />

coíqueembíe0po:el mado a faber el mmyzióz co;o<br />

m oe los fiemos oe (Ptzíító • ^o qual el emperador le<br />

otojgoít alfi fe v no d numero que arriba oír irnos.<br />

CáSneíte tíépo couíene a faber tuiuedo la filia póííftí<br />

cal en roma Bonifacio quarto t enel tíépo oe^raclío<br />

emperado: que fucedío a foca ano ¿el kñoz oe fe^fcí^<br />

toe % Díe55comenco mal?oma a engañar el mundo*<br />

CCerca ocios aíos Delfeñojoe fe^fcíentos t oc^ta<br />

^ fiere líozecío el venerable beda en ínglaterraj el qual<br />

aunque elle pnefto enel catalogo oelos fanctosíeeila<br />

mado venerable poique p:edícando vna ve^ en vn grá<br />

valle penfando que auía allí mueba gente(po:que fié^<br />

do ciego elqueleguíaua quífo le burlar oliendo que<br />

leo^a muí? granpueblo)3cabado fu fermon le refpo^<br />

dieron las piedraSf amen venerabilis pater. %$bm<br />

0Í5ert que en fu fep altura bí50 vn clérigo muv oeuoto<br />

fujo vn verfo Delta manera.lfeacfunttn fólía bedefan<br />

ctí olfa^ero como el quinto pie queoe5Íaf 0ancti'no<br />

venga bien ala compoftttra ocl verfoballo otro oía el<br />

clérigo en lafepuúura efcripto el verfo oefta maneraf<br />

ífeacfnnt ínfoífa Bedc venerabilis oíTa+F el venerabí<br />

lis eítaua efeulpido con letras oe 020*<br />

Cuerea oel año oe fetecientos el re^ oelos Amones<br />

llamado raco;dus como tuuícfle el vn pieenla pilapa<br />

ra baptizar el otro enla tierra t pjeguntatfe a cafo


Délos ticnipos* tyAxxxv*<br />

itóácmfom&m el infierno o ert elparp^foíi: lefuef<br />

fererpondt(io(aun quenecíámcntc)qiie en el infiernos<br />

facoelpie oelagnatoíjcoíqueqneríaY; conlosmu^<br />

ftos t bende a qnatro oías murio^<br />

(tuerca oe los anos Oei feño; oe fetecíétos z* jcUv no<br />

grá terremoto enel ql muchas ciudades fnerón oe*<br />

ftru^das í otras oecédíero ólas alturas t fuero a po


Cnd?indíom<br />

CCakpí? z ^ofac. faeron los cjcplot^dcnceqcxpl^<br />

raronla tierra DC pjomíifíon ^ trajeron mieuae 5e las<br />

cofasqueguíaeríella^ettarginnencooelaferalí^<br />

V abundancia que allí l?allaro« % tra?:erou a cueftás el<br />

fa5ímo oevbas^cl qual fe cuenta cuel Ub;o oe lornn<br />

meros euelcapítulotre5Cf#>eroc0í>efabaqueac^<br />

dai?na oe las D05€ tribus fue vncKpiozzáoz y mkpfy<br />

fue Del tríbuo^uda zlJofae 61 tribu 6 ^fmmxon<br />

nombran fe ellos ooska uer ^do pjíucípalméte j^;quc<br />

rodos los otros murmuraron contra el fefíoj,¿po;q¡<br />

cftos oos trajeeron eltarmíento oc larvuas tpo: que<br />

eftos DOSanímauanalpueblopara ^aquellatierra/<br />

t poique encítos DOS mo:aua el fpíritu Del ícñoiM*<br />

eltefto que tardaron qrenta Días en eiCplo:ar la tie^<br />

rrat que era cu tiempo De vendímms.pojlo qualtra<br />

jceronnoíolamenteel rarmíeuto con fus vuasímastá<br />

bien trujceron granadas Í l?ígos* qual fruta vw<br />

ae a madurar con las vbas*<br />

CSl re^ salomón comenco a edificar el templo mi<br />

quarto ano defure^nado^ alosqtrocientos ^ oíí?éí<br />

ta años 6 la falída Del pueblo De ^frael Del capríucrío<br />

De i£^vpto*Como fe trata enelcapítulo fejcroDel tc^<br />

cero Ub:o DC los re^es^ enelcapítulo p:ímero Del fe/<br />

gando líb:o Del^aralipomenonfíen el qual ííb?o ofy<br />

qué palomo acabo cltéploenficteaños^a los on;^<br />

anos p ufo en pfectíd todo lo q enel téplo auía ó ferHírf<br />

C^os bú'oeDe ^fraelfueron captíuos a Babilonw<br />

po: mano De Babucbodonofo: re^ oe los Caldeo»<br />

t eftuuíeron en aquelía p:ífion fetenta anos fafta el<br />

mcr año Del re^ De los perfas llamado Ciro* Bl<br />

dio poder enel pntnerailo Dc fure^no que fe edifica fe


dostiepos* f o* ImvU<br />

tltctnplo enl^icruralem -r boluieflena fustierraslod<br />

ófaíteaní eftsiwn en la capríuídad comofe tracta enel<br />

fegimdioocl^aralípomenon capítulo cre^nta^ fe^g.<br />

pcnel quarto oc los re^es capitulo.ptuj.<br />

losaceptaloB en efpatta enclcocílío quecelebro en fc<br />

mando a los fanctos obífpof que pjedicalfen a<br />

lo0)udíos*íeu cu^a predicación fe couentíero treinta<br />

I tnílDelloa


ígttcbmdíon<br />

nía pieria bcSlctífidro oeíeó De todáslas ric^m<br />

fu padre y fu a b uelo et ré^ DO fertiádo allí auíá Dado!<br />

faliédo po; la puerta Día ^gleíia tuuíedo vn píeoétro<br />

t Otro fuera ca^o Dé fa eilado t rchito poz medio cerí<br />

e^Delosauos Del feilo; De mil Í acto Í ocl?o anos,<br />

C^a map:mica»ca en vfia batallafolaque É>uuo en<br />

ftueftraieuropafiiela queouCerond?eodoíedoiRcv<br />

délos íSodos t loBiRomanos corra elre^ Délos vnof<br />

llamado 3tl?íla»ígBla qual el vn iRe^ y el otro fueron<br />

muertos t murieron De eutram bas partes tre5iento3<br />

Ínílí?omb;e8 enloscampos De Cataluña aDodefue<br />

la batalla cerca ^elos años Del feñojoc quatrocíctos<br />

t cincuenta ^ cinco anos*<br />

CComo el re^ Don bermudo De Xeoh fegundo ocfte<br />

Bomb:e cu^o re^no comenco año Delfeño; De nouecíc<br />

tos t quaréta t Dos^uíene ecbado vntozo muY ha<br />

no agarrochado para que mataííe a Don StbaKlpbo<br />


0f oon Slonfo el fejcto oadctio que elrq? oc ^<br />

jjáfía quando mandaffe fslír a algún hidalgo oellamo<br />

fóloleoíefeefpado6tiueueDíascomofaíta allí fec^<br />

na no mascara falírtpero q tuuíeírecfpacío oe trc^w<br />

taDÍasXo qualalcatico el Cídru^di^. 5tem que el<br />

revno mandafle tomarla tierra z |?a$íenda a alguno<br />

fm puntero fer ojdo^ que no ecl?aírepect?o en fu ref<br />

no fin gran nccemdadXo qual elre^ oto:go+<br />

j ¿^«^íídoelre^Do Sloníopnmero oefte nomb:eeii<br />

I £fpalíaniuno(cuvore^noeomengoaño Del feñojoc<br />

ferecíentos z quarentat quatro)ftieron o^das ^05^<br />

ocafigelesoelcíelo queoe5Ían (fegun efcríueel Hrfo#<br />

bífpo DomRodrígo)comoes tirado ocfte inundo eftc<br />

i ren que tanto refplandecía. y ninguno cae en la cuéta<br />

ícl oano que viene. 2.0 qual fe cree auer fido poz los<br />

muc^ospueblos z tierras que cfte re^ ganoi z poz lo<br />

muc^o que acrecentó el culto oiuíno ^ poj los téplos<br />

que reparo, l^o: lo qual fue Dícl^o Dignamente elca#<br />

Cólico. lefte fue 1?Í jo oe Don pedro Duque De Cantan<br />

bn'a t ^erno Delre^ Don i^ela^o»<br />

CDíje la t?^fto2ia lEfcolartica De Cfpana que fuero»<br />

tantas las bondades Del re^ Don femando el tercero<br />

1 (elqualgano a Seiulla ano Del femnoemil tD05Íen/<br />

tost quarenta z ocl?o«F elqualgano a Condona aw<br />

Monuienea faber año Delfeño:Demilt D05tentos t<br />

ve^nte^ cínco)que en treinta t cinco años que re^not<br />

no ouo en Caftílla l?ambje nipeftilencia^ bendicto<br />

re^ z bíenauentiirada tierra po: el gouernada o bédiV<br />

«os vafTallos que tatre^ merecieron*<br />

CiEl re^ Don aionfo el fe.rto(cuf o re^no corneo año<br />

í>elfeño;De míU fefenta t tres) mando Deftru^ en to>


áBncfcírídícif.<br />

dos fus reinos log baños^o; que l?alío po: confcfo<br />

oe médicos qoe losbauos af íOjcauán lasfuercaf 3]0f<br />

que aman oc pelean<br />

CClre^ Bamba Délos godosDcíSfpafía fue aleado<br />

po; re^ fiédo lab;ado: uatural De pacana lugar oe poj<br />

tagal poi reuelacíou Díuína quefuebecba alpapa.^<br />

lo qualcomo el no quíiiefl'e venir y los emba^adojerq<br />

le eran embíador po^ftaífeu De licuar lea Coledo para<br />

fer cojonado'.ltfnco eu tierra la aguifada que tenía en<br />

la matio t Díjcot^uaudo ella vara f uniere bo ja? z fm<br />

totfere pre^ De los godosXuego la vara verdeció^<br />

l?ecbobofas ífruiaXomo Baba vio el milagro? m<br />

nocío fer voluntad De Dios que fueíferev De SBÍprn*<br />

C po; tanto fuecon losembajcadojeí" t fue en Eoledo<br />

cojouado.Eííc re^ Diuidio los obifpados De Bfpm*<br />

Ctobadalagrá batalla Delasnauas DColofa poj<br />

clre^ Don Sonfo eluonoCcu^o vencimíaito auía íido<br />

ano Del fefeDemíl t DOpienuos ? D05e)Don Diego lot<br />

pes De l^aro feuoj De Bí5ca^3 aquiéelre^ auia coiné<br />

tído el repartimíentOLDe todos los Defpof os:reparfío<br />

todo lo quefe auia auido alliq valía grandílfimo pdo<br />

entre los príncipes ^ capitanes t gente q fe auiaballa<br />

do enel vencimiento; v alre^oon Blonfo leoio folamé^<br />

te la bonrra Déla batalla tDel vencimíeníOtCon lo qt<br />

el rc^ fue mas vfano t contento q con todas lasríque<br />

5as en la batalla anidas^<br />

dBl re^ DÓ Blofo el Décimo (cu^o re^no coméco an()<br />

Delfefío; De mil t Dojíentos t cincuenta t DO^DÍO eftá<br />

do enBurgos a la em^atri? De Cóftantiuopla cíucue<br />

ta quíntales oe plata a el refeate De fu marido el emga<br />

do; qeftaua p;cfoXa qualno lepedia futo la tercera

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!