18.01.2013 Views

HAUSA- UWAI A B

HAUSA- UWAI A B

HAUSA- UWAI A B

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>HAUSA</strong>-�<strong>UWAI</strong><br />

A<br />

abinci (iri) �sh�r�<br />

aboki s��t�ma, h��ma<br />

abokin kokowa m”t�zg��<br />

abota sa�t�k<br />

abu �f�i<br />

aduwa, íyaíya �yak��<br />

aika w�no<br />

aiki w�n�<br />

ajiye �mp�wo<br />

akurki �sk� k�sh�ya<br />

akushi babba buku�u<br />

akushi �arami k˘t”m<br />

akwai d�mo, �sh�y�<br />

akwiya g�riy�, k�tuw�<br />

alawayyo bakt�<br />

alayyaho �layah�<br />

albasa ��rbas�n<br />

albasar kura �zg�ng‰roro<br />

algaita �rg�t�<br />

alheri h��<br />

alkama alkam�<br />

Allah g�sk”�<br />

amai, yi b�no<br />

amma �mma<br />

amsa �ng�mo<br />

amsa amo capcap, comcom, dapdap,<br />

d”m, j�gjl�m, j�k��tl, j�mb��,<br />

j���p, paryak, sak, sam, tai,<br />

tunkum-tunkum, íyamíyam<br />

ar! �sh<br />

arewa �zga�<br />

aro s���<br />

Asabar S”bd�<br />

asara, tsautsayi �sha�<br />

asawaki g�k�w�<br />

ashana �sh�na<br />

62<br />

asiri s”�k�k<br />

asisita ��s�<br />

aska s�gi<br />

askar ruwa w��ji v�r�<br />

atishawa wasc�<br />

attajiri b”�b�<br />

auduga �pk�w�<br />

auna �ktlo, �ng�lto<br />

aure tl”r�<br />

Auta G�ji<br />

awaki g�r�r�t<br />

aya v�ya<br />

azumi �shiy�m<br />

B<br />

ba �ai = bai<br />

baba y�ji, b�pa<br />

Babade �vj�<br />

Babarbare B��no<br />

babba m��”m<br />

babba da jaka �gz�mt�m<br />

babbake ����yo<br />

babu n�bai<br />

bado k�dva<br />

ba�i wiy�k<br />

baga b�g� = b�g�<br />

bagajimi zh�r�k<br />

bagayi b”jl�<br />

Bahaushe �p�no<br />

baje b��z�z�yo<br />

baka bak<br />

baki me<br />

bakwai s�v�s�ri = tl�v�s�ri<br />

ba�o m�ng�rvi<br />

ba�i p”l”k<br />

balbela m�kw�r�<br />

bana b�d�-b�d�, d�v�no<br />

banza �jlba, g�zh�, �v”n


ara m�t”v�n<br />

barami �”rma<br />

barba�a z��z��c�wo<br />

barba�a w��yw��y�wo<br />

barbara �dg�s, �kwt�<br />

barbara, yi �kc�wo<br />

barci wan<br />

barewa �y�<br />

bargi �sh�l�, b�ja<br />

bargo b��go<br />

bari �v��to, �v��wo, k�dbo, z�w�wo<br />

barkono n�j�tta<br />

Barno B��no<br />

baushe m�st�k<br />

bawa g�z”f<br />

baya �kau, k��zo, t�yi<br />

bayan �gdu<br />

bayar b�ro<br />

baza z��z��c�wo<br />

baza, bazu tl�k�no<br />

bazamfari kaz�k�k t�gwda<br />

bazara p�sara<br />

bazawari m�rya<br />

bebe �kuy�<br />

beguwa asak�i<br />

beli b�lu<br />

bi ��go = ��go<br />

bi rana ��gaf�<br />

bijimi k�m<br />

bikin sarauta s�wa<br />

binne r�s�no<br />

biri �vji<br />

bishiya �d�m<br />

bishiya (iri) j�ja<br />

biso r�s”n<br />

biya, rama ��mo<br />

biyar v��<br />

biyu shir�<br />

bodari k�la<br />

bokiti b‰k”t�<br />

bubbuga �zd�ny�wo = �zd�no<br />

budurwa abjl�i<br />

bu�e ��nto<br />

bu�e baki �ngy�wo = �ng�wo<br />

bu�e r�pto<br />

buga �yo, íy�wo<br />

bulama b”l�m�<br />

Hausa-�uwai 63<br />

bultu z���t<br />

bun�u, yo g�tlk�r�wo<br />

bunu t�t�i<br />

bura ��ny�<br />

burdo bugz�m, d”ll�<br />

burduddugi b��d�d�g�y�<br />

busa f�to<br />

bushe k��o<br />

bushiya kumiyo<br />

buta jl�kur, b�t�<br />

butiri b�d�<br />

buzuzu jl�k‰�o<br />

�<br />

�aci kw��o<br />

�ararraka g��g���wo = gw�tlgw�tlo<br />

�are �tlk�k��o<br />

�argo �jl�y�”w�k<br />

�ariya dugd�kuw�<br />

�arya g�d�ng”l�, d���m<br />

�at kw��o<br />

�ata �pc�wo<br />

�aure ayiyo<br />

�era gw�dg�m<br />

�incine c�ktlo<br />

�oye t�rso<br />

�urme �rb�yo<br />

b�s� b�kto<br />

�am�are, �aye k�to<br />

�arawo k�rau<br />

�are �tlk���ro<br />

�auna k�v”n<br />

�awo �tlkw�k�r�k<br />

�awo busasshe ka�o�o<br />

�una ���tl�<br />

�uya b�m�wo<br />

C<br />

ca�a, kir�a c�kw��wo<br />

caccakai kaimo


64 Hausa-�uwai<br />

cafe �ro<br />

cakwaikwaiwa d�ya<br />

cali c�r�<br />

carki sh��<br />

ce z�ny�wo<br />

ce�iya r�bo<br />

ci t�wo<br />

ci nama, gwigwiya k��o<br />

cibilbilo ciwulwul� = maryary�,<br />

maryary� = ciwulwul�<br />

cibiya z�bau<br />

cida d�md�mtau<br />

cika k�no<br />

ciki k�nu, m�dau<br />

cilakowa z��g”m<br />

cilakowa mai ba�in baki c”d�go<br />

cilakowa mai jan baki k˘k˘ji<br />

cimola k�r�-kir�, k���-k”��<br />

ciniki s�p��<br />

cinya �r��<br />

cire �cky�wo = �cko<br />

cirnaka m�dv”riy�k<br />

ciyawa z�wum<br />

ciyawa (iri) �dak tla, c�c�gwai,<br />

g���gan, k�z”ry�, g�ny�<br />

ciyawar zana �rai<br />

ciza k�do<br />

cu�a t�nk�g��wo<br />

cuna sh�kc�wo<br />

cura �m�o<br />

cuta z�mb�c�wo<br />

da d�, d�mo<br />

da wuri w�t<br />

da yawa g�wa<br />

daa sa�ak<br />

dabaibaya r�so<br />

dabam b�m, b�m<br />

dabba v�y�<br />

dabgi g�rg�m<br />

dabino dab�n�<br />

da�a g�g��o<br />

D<br />

da�e d�g�g���<br />

da�a��e d�sk��au<br />

da�e �sk��y�wo<br />

da�i kw�rak<br />

dafa b�no<br />

dage m�g�y�<br />

dai �a<br />

daka z��ko<br />

dama d�m�c�wo, m”t”t�, t�mtlo<br />

damatsiri d�v�m”rya<br />

damina d�man<br />

damisa �r�k<br />

damo makumb�<br />

dandali �gvi<br />

danga danka<br />

dangi s�dak<br />

dankali d�ngar�<br />

danne t�m�o<br />

dantse b�biy�k<br />

danya mo<br />

darbejiya ganye<br />

dare ”d�vi�, tl�mb�ju<br />

dariya ��mish = �gmish = g�mish<br />

dasashi sh”� nay�u<br />

dashi m”ska<br />

datsa d�k�o<br />

dau�a �n�m<br />

daure k�m�o, m��c�wo<br />

dawa m��f�d�<br />

dayi kacak�k�<br />

dila d�la<br />

dinya z�gv�<br />

dogo g�zv”�<br />

doka íy�wo<br />

doki d�w”k<br />

dokin wuya �gd�va<br />

dorina n�yi<br />

dubu d”bu<br />

duddugi j�gj”k<br />

duka p”�a<br />

dukiya b�zh�n�a<br />

dukushi kust�<br />

duma v�kwo<br />

duman rafi g�p”r�m�<br />

dumno m�dag�b�<br />

dundukuni w�sa<br />

duri ��wno /�gwno/


durumi m�za<br />

dusa v�nau<br />

dushe �zh�m�k<br />

dutse, dutsen ni�a v�nyi<br />

duwu g�jl�gr”m<br />

�<br />

�a v�v�, w�n<br />

�aci íyig�g�k<br />

�a��oya �b�s�� mag�na<br />

�aga sh�wo<br />

�akwara w�wo<br />

�an dutsen ni�a v�v�k b�nyi<br />

�an icce �y�<br />

�an ka�afi �db�kt”��”n<br />

�ana g�<br />

�anexana p�tko<br />

�ani g”tl”n�k<br />

�anye g�tla<br />

�auka k�rk�ro, m�wo<br />

�aye ��c�wo<br />

�azu ciy�<br />

�iba j�pto<br />

�imamme m�gv”s<br />

�inya m��o<br />

�iwa �n”k<br />

�osana c�vo<br />

�un�u g��b”lm�<br />

�ura t�pto<br />

�aci c�m<br />

�aki �ski<br />

�ari �nk�, miy�<br />

�aure d�ro<br />

�aya; wani, wata g��iy�<br />

�iba �pso, jlo<br />

�inka ��nko<br />

�inka buhu tl���o<br />

�umi z�m<br />

�uwawu g�l�kshi<br />

E<br />

Hausa-�uwai 65<br />

e �wu<br />

F<br />

fa�a z�ny�wo, �mb�nai<br />

fa�a, yi ��ro<br />

fa�i f�go<br />

fa�a ��r�<br />

fahimta �tf���<br />

faifai dafto, gwa�e<br />

fakara d�pciy�, duw�<br />

fara b�d�c�wo, d��a, t�kp�sh�wo<br />

farar �aya g�m�<br />

farauta b�r�<br />

farce v��e�<br />

far�a b���sc�wo<br />

far�e ���n�yo<br />

fari p�t<br />

fari, farko kuzv�k<br />

farka m�rya<br />

farka da tsalle g��g�pc�wo<br />

farka, farkar �gjl”jl�wo<br />

farkar tl�tlo<br />

fartanya z�rk�<br />

faru s�c�wo<br />

fasa b�zj�wo, ��ktlo = ���ktlo,<br />

p�ksh�wo<br />

fasa (�urji) p�tlto<br />

faskare tl���ro<br />

fata �lv�k<br />

fata jemamme �lfuw�<br />

fatare �sh�l�<br />

fe�e k�no<br />

fere s�to<br />

fesa f�ro<br />

fi k���wo<br />

fi�a �zhiyan<br />

firgita g�r��wo<br />

fita v�ro<br />

fitar d�<br />

fito �fit<br />

fitsari v��au<br />

fizge z�mto


66 Hausa-�uwai<br />

fura �tl�wo, p��a<br />

fure p�re<br />

fure (iri) b�lankaíyi<br />

furfura �nkwar<br />

fuska puks�<br />

fyace majina tl�no<br />

G<br />

ga ... can n�m�<br />

ga ... nan n”m�<br />

gaba k�ma<br />

gabaruwa �gv�rw�<br />

gabaruwar �asa g�m�sh�n�k<br />

gabas �kau<br />

gada ��g�<br />

gadagi g”rgai, d�g�rgai<br />

gadawa z�m�<br />

gado wa�at�, �rk�i = r�k�i<br />

gadu, mugun dawa k�vus<br />

gafiya b�d�gu�<br />

gagara �bd�m�wo<br />

gaiwa ��”k<br />

gajere g�bgum<br />

gaji ��tl�wo<br />

gajimare k�rf�k, �g�m<br />

gajiya ��tl�<br />

gamba b�ndi, �rai<br />

Gambo Kab�u, Kab‰b�, Sak T�v�<br />

ganda sau�a<br />

gan�a �a��k�<br />

gane s�n�uc�wo, �tf���<br />

gani �k�wo<br />

ganuwa b�g�<br />

ganye �me<br />

gara c�ro<br />

garafuni kat�gu�kw�<br />

garga�a g�g�o<br />

gari g”r, n�i<br />

gartsa g���g�mb�<br />

garwashin wuta v�ny�k�<br />

garwaya w�sko<br />

gasa �pko<br />

gasaya �”mb�<br />

gashi �yat<br />

Gashuwa “gz�w�<br />

gaskiya j”�� = j��<br />

gatantanwa g˘�i<br />

gatari g�w�, g�jl�wu�<br />

gau�e �b”� kul�<br />

gauraka g�b˘ri, d�v˘rok<br />

gawa �gv�<br />

gawayi v�nyi<br />

gawo g�gi<br />

gaya z�ny�wo<br />

gayan tuwo �uk�m<br />

gayar �bj�wo = �bdo<br />

gayya g�de, g�g�n�<br />

gazari ��kau = ��kau<br />

gefe �r�k<br />

gemu m�ri<br />

gero �wu<br />

gewaya d���c�wo, v�go<br />

gicce, yi s���c�wo<br />

gida �ki, �ngo<br />

giginya k�n�mu<br />

gina �lm�yo, l�m�wo, p��da<br />

gindi; duri shi<br />

girka �dvo<br />

girma, yi tsawo r�wo<br />

gishiri m”n�a<br />

giwa g�w”n<br />

giwar ruwa dugd�kuw�, g�d�ng”l�,<br />

d���m<br />

giya �mb�l<br />

giyayya g�n�n�k<br />

gizago kulf�<br />

gobe ”bd�mnyi<br />

gode g˘d�c�wo<br />

go�iya w�z�<br />

goga z�zgo<br />

goga masu ��kc�<br />

goge c�nto<br />

golo, gwaiwa �nan<br />

goma g�m�<br />

gona k�m<br />

gora k�da, gwar�<br />

goruba g�rmo<br />

goya �gd�v�wo = �gd�vo<br />

goyo �gd”f<br />

goyo, mai m�utu


gudu gw�wo<br />

gu�a wulwul�<br />

gu�e-gu�e g�t���<br />

guga ka��i<br />

guguwa tuw�<br />

gujiya �ng�lkal�<br />

gunar shanu d�ciro<br />

gungume k‰r�i<br />

gungumen giginya m�r�mu<br />

gurgu d��o<br />

gurji g��jli<br />

gusa s�gd�m�wo<br />

gutsura l�kto<br />

guza k�zh�n<br />

gwada �ktlo<br />

gwa�ayi ��m”k<br />

gwaiba gw�b�<br />

gwanda gwand�<br />

gwandar daji t�ksa<br />

gwani ku�ul<br />

gwauro b�z�n<br />

gwaza gw�za<br />

gwiwa �ng���mgu��m<br />

gwiwar hannu sh�me<br />

gya�a soyayyiya �g��g��o<br />

gya�a kwalc�<br />

gyambo m�r�kau<br />

gyangya�a z�ng�g��o<br />

gyara ����mo<br />

gyare m�jl��”k d�d�w�<br />

gyazbi g�l”�g�l”�<br />

H<br />

ha�a g�mci<br />

hadiri �d���<br />

ha�a �zv�wo = �zvo, p�kc�wo, ��pto<br />

ha�iye �nto<br />

ha�u �jlgo, �nt��mo<br />

hagu majl�w�i<br />

haifu c�wo<br />

haifuwa c�<br />

haka g�to<br />

ha�ar�ari �r�k<br />

Hausa-�uwai 67<br />

ha�ori n�yau<br />

ha�uri, yi k�m�o, m��c�wo<br />

hamata shu�yok<br />

hamma h�m�<br />

hana �dg�to = d�g�to<br />

hanci ”st�n<br />

hanji �ndut<br />

hankaka k�k<br />

hankali ank�l<br />

hannu �me<br />

hanta d�g�rsh�shi, �ngu�shesh�<br />

hantsa ��n�<br />

hanya �bd�m<br />

haraji cap”no<br />

harar b�no<br />

harba v�wo = v�<br />

harshe m��nyi<br />

harshen saniya m��ny�k tla<br />

harza �tlk�k”n<br />

Hasana T�v�<br />

hatsi �wu<br />

hatsi ja c�l�m<br />

hau �nv�wo<br />

haukace tl�kp�r�wo<br />

haushi �gai<br />

hawainiya g�ng”g�<br />

hawaye s�r�yi<br />

haya�i z�u<br />

haye kogi �gdo<br />

hazbiya b�gjl�<br />

hora �zd�ny�wo = �zd�no, s�l�mc�wo<br />

huda z�kto<br />

hu�u f���<br />

huhu f”kf�k<br />

huje z�kto<br />

hula j‰ko<br />

hura (wuta) f�yo<br />

huta z�kto<br />

i �wu<br />

idan, in kw�y�<br />

ido �d�<br />

I


68 Hausa-�uwai<br />

igiya z�yi<br />

ina ”r�<br />

ingidido p˘po<br />

inuwa g�r�n�w�<br />

inyawara k�r�-kir�<br />

iri s�dak<br />

isa �tl�, tl�wo<br />

isasshe d�tla<br />

iska z�u<br />

ita �to<br />

itace �d�m<br />

iya �r�wo<br />

iyaka kw�y�<br />

izga �mvi�<br />

J<br />

ja b”l, p�so, t��o<br />

ja�a g�z�nm”� = g�jl�km”�<br />

jaka �ng”�k�n<br />

jakar ku�i s�t�k<br />

jaki k‰�o<br />

janaíiza sh�t”��<br />

jari j��, g�m��<br />

jarumi b�ndi<br />

je j�wo<br />

je ka ji<br />

jefa �fc�wo, c�c�wo, t�to<br />

jeji m�va<br />

jela �kt”�<br />

jema k�y�<br />

jera s��ny�wo = s��no<br />

ji k�m�wo<br />

ji tsoro n�yo<br />

jibda �nj�bd�<br />

jibi ��ven<br />

jigida s�nka��, c�pi<br />

jijiya t�zh�y�k<br />

jika d�ku<br />

jiki �tk�<br />

ji�a �����o<br />

jima �sk��y�wo<br />

jimaíi ��n<br />

jimaíi, yi ��no<br />

jimina zh�men<br />

jini d�d”m<br />

jinya k�ngiy�<br />

jinya, yi z�rko<br />

jira d���wo<br />

jira har gajiya c���nj�wo<br />

jiya n�ndu<br />

juji ���bzh�k<br />

juya k�l�kc�wo, m�sk�c�wo,<br />

t�zh�wo<br />

K<br />

ka da k���o<br />

ka fi malam �p�m�l�m<br />

kaba ���a<br />

kabarai dal�<br />

kabari �u�u<br />

kabewa �sk�t<br />

kada k�d”m<br />

ka�a nono z�b�no<br />

ka�an c�tliy�<br />

ka�ai k��-<br />

kafa �db�wo = d�b�wo<br />

kafa gida b���o<br />

kafa�a p���a<br />

kai ���, k�<br />

kajiji j�j�<br />

kaka k�k�, d�k�, tl�r�m<br />

kaka, yi tl�r�m�wo<br />

kaki, yi h�kto<br />

kakkama s�sfo<br />

kala ��k�”k<br />

kam z�<br />

kama �kso<br />

kankana p�ri<br />

kantakara tukur�k<br />

kanwa �rk�wai<br />

kanya v”rmo<br />

kanya (�anyen íyaíya) g�y�<br />

kanzayi b�zh�y�k<br />

kara �tla<br />

karamiski c�jl�g”sk”�<br />

karanshin kaba t�mz��mz”m


karaunu kw�nt�<br />

kar�a; ceta ��no<br />

kare �je<br />

karfasa k��a<br />

kargo �ps�s�w�mat<br />

karin kumallo g�m���w�, t�k p”�”k<br />

karkarwa k�g��g”�<br />

karkashe �rbo<br />

karmami tl�raf<br />

karta tl��do<br />

karya r�gdo<br />

karya, fasa r�gdo<br />

kasa �b”�<br />

kashe t�go<br />

kashi �shau<br />

kashin yawo k�shiy�wo<br />

kaska b�s�w�<br />

kasko kwasko<br />

kasuwa �suk<br />

katsari g�sh�k�mak<br />

kauci b”�ang�<br />

kausa tl�k�t = shif�w�<br />

kawai �”m<br />

kawu �z�k<br />

kaya k�rk�r�, ka���<br />

kayar k���o<br />

kayi-kayi ���w�<br />

kaza k�zh�ya<br />

ke k�m<br />

kece, yage, yanke tl�rmo<br />

kibiya �dga = d�ga<br />

ki�a t�lmo<br />

kifi v�nyiy�<br />

kindirmo k�nd��mu<br />

kira r�uro<br />

kiran salla s�kc�wo<br />

kishiya v�<br />

kitse d���r�w�<br />

kitso �ks���<br />

kitso, yi l�m�wo<br />

kiwo �dgai<br />

kogi �mz�k, v�r�<br />

kogo g�r��<br />

koíina ”ry�ny�ba<br />

kokowa �zg��<br />

koma bam�, m�wo<br />

komayya g�m�ri<br />

Hausa-�uwai 69<br />

kome m�ba<br />

komo �fc�wo<br />

kora r�rko<br />

koron tsuntsu ��kut<br />

kowa �nd�ny�ba<br />

kowacce �nganny�ba<br />

kowace �ny�ba<br />

kowane �ny�ba<br />

kowanne �nganny�ba<br />

koya, koyar g�zhg�zh�wo<br />

koyaushe k�ny�ny�ba, s�mp�ny�ba<br />

koyaya g�n�m�ba<br />

ksofar waje m�gvi<br />

ku k�<br />

ku je d�<br />

ku zo y�nye<br />

kube �sk�k<br />

kububuwa m�s�f�yok<br />

ku�ewa g�mb�ram<br />

ku�uce b��d�go<br />

kucika cukurit<br />

kudu ��au<br />

ku�i t�gwda<br />

ku�in cizo p”�m”t�k<br />

kufai d”gjl�r�<br />

kuftiri b�d�<br />

kujera kwaj�ra<br />

kuka jl�m, kuko<br />

kukuki tl�k�ki<br />

kulakula jl�f�w�<br />

kul�a ka�”r�g�m<br />

kulla t�m�wo<br />

kumbura tl�r�r�wo, k�sh�sh�wo =<br />

k�s�so<br />

kumburi d�b��b��<br />

kumfa �tl�kp�p�<br />

kumurci m�t�k<br />

kunama w��ji<br />

kunce f�tk�ro = f�kt�ro<br />

kunci �am, kum�a<br />

kunkuru �r�wo, ku�u<br />

kunna ��w�wo<br />

kunne gut<br />

kunu aku�n�<br />

kununguru g�jl�rwai<br />

kunya �t”r, nang�w�, z�rau<br />

kura �bjl”m


70 Hausa-�uwai<br />

kur�a �lvo<br />

kurciya t”t”��<br />

kurciyar daji �mba<br />

kurege k�n����<br />

kurkudu k‰r‰��<br />

kurkura baki k��yk��y�wo<br />

kurma m�ka<br />

kurna ku�na<br />

kusa tukw�<br />

kushe �mb�sc�wo<br />

kuskura b�nto<br />

kuturta ba��s<br />

kututture<br />

kwa�e k�l�yo<br />

kwa�ayi �ng��g�jla<br />

kwa�o g���nj�u, kokko<br />

kwakwa kw�kw�<br />

kwalekwale g�gra<br />

kwambami m�kfit<br />

kwana �wun, �no<br />

kwando s�ude, w�l�di<br />

kwanta �fto<br />

kwanta rafi �tl�r�k<br />

kwantar s�n�c�wo<br />

kwari g�tlk�mak, t�n�m<br />

kwarkwata c�nga�<br />

kwarwa g”tl”n�k<br />

kwashe �zgo<br />

kwashe (ruwa) tl�g�o<br />

kwikwiyo kut”�u<br />

�<br />

�adandoniya �sh�rm�w�<br />

�adangare g�d�ngal�<br />

�aidaji k��ag�yau<br />

�ane, �anuwa m��g�n<br />

�anshi k��k��<br />

�ansuwa p��a<br />

�anzo w�r�n<br />

�arami t�tliy�<br />

�arangiya �p�w�<br />

�araya g”tlka<br />

�are ��so = ��so<br />

�arfi d�n� = d�n�k<br />

�arya s�t�<br />

�ashi w�k<br />

�ato g��z�z�l, j�gw��gw��<br />

�aura �rgo = r�go<br />

�awara gw�dam<br />

�aya jl�r�<br />

�azwa g�sh�t�w�<br />

�e�uwa f�rak<br />

�eya �gj�gji<br />

�iba �rv�<br />

�idaya �n�<br />

�irare jl�jl�<br />

�irga no<br />

�irji m�lfau<br />

�ir�a �vj� p”l”k<br />

�irya s”ms�m<br />

�ofi, yi t�gbo, k��b�wo<br />

�one w�uyo<br />

�oshi b�mc�wo<br />

�ota �gd�i<br />

�udiji d�l<br />

�ugiya m�ny�m”ny�, m”r�m”ri<br />

�uma �m�y�m<br />

�urdumus b�rm�t�k<br />

�urun�us d�nkuris<br />

�wace z�mto<br />

�wai gwai<br />

�wallon goruba kokosh�k<br />

�wanda b�r��<br />

�warya �re<br />

�warya babba g�d�mb�<br />

�warya �arama r�g�y�gwai<br />

�warya zananniya da�”la<br />

�yami k�s�m�k<br />

�yan�yashe ��ktlo = ���ktlo<br />

kyakkyawa b�l�n<br />

kyanwa g�yim<br />

kyau b�l�n<br />

kyauro �rya<br />

�afa �zg”r<br />

�afo f�k<br />

�ai�ayi �rvi<br />

�an�ara �y�yu<br />

�ara �sk�no<br />

�arfe ��wai<br />

�aro m”dg�l


�aru �sk�ny�wo<br />

�asa ci�i, ��, g�yi<br />

�era ko<br />

�i k�ro<br />

�irji �gjl�<br />

�ishirwa �gj�<br />

�ofar ciki m�ski<br />

�oshi w�y�wo<br />

�uda d�u<br />

�unsa kw�yo<br />

�ura b”�b”�<br />

�urji m�r�kau<br />

�wabri p”�am<br />

�wa�walwa �jl�yan<br />

L<br />

laíasar �d�w”k<br />

labari sh�m�na<br />

laifi �y�p<br />

lalle lall�<br />

lalo k�dba<br />

laluba s�ms�mc�wo<br />

lan�washe, karkace ”gd���wo<br />

lauje �skwai<br />

laushi l”gl”k<br />

le�a ��g��go, z�go<br />

lilo zauz�uzau<br />

lin�aya w�nyi<br />

liyari gu�s�<br />

ludayi z�nai<br />

lufa �p�no<br />

lufa na wasa wanda yake warewa<br />

�p�����<br />

lugude d�nk��umka�um<br />

lulu g�d�r”m<br />

lumfashi m�f�y�<br />

M<br />

ma z�, �a<br />

mace, mata, tamata m�<br />

Hausa-�uwai 71<br />

maciji d�v�n<br />

madara �nyi g�tla<br />

ma�aci �g�m<br />

mafarauci �mzam<br />

mafarki s�wan<br />

Magaji K�wai<br />

Magajiya S�ma<br />

magana t�v�<br />

magana, yi t�vo<br />

magani �d�m<br />

magarya w�yo<br />

magaryar kura b�n�<br />

magirbi d�bi<br />

magu�i ��ya<br />

mai m�i, p�l�<br />

mai hauka d�tl�kp�r�<br />

mai kai dubu k”lamiyaw�<br />

mai kuka m�jlam<br />

mai-mai �zh�y�<br />

majanyi �rvo<br />

majina �tlan<br />

makaho �jlgi<br />

makance �jlg�yo<br />

makara �ng�sc�wo<br />

makiyayi m�dgai<br />

makwarwa kwiy�k<br />

ma�era d�m�<br />

ma�ogwaro �ng��g�jla<br />

ma�eri maz�m<br />

manjakara �jlg�k<br />

manta t�y�wo<br />

mara nya�<br />

mara�i k”n�a<br />

maras zurfi f��t�k�l<br />

maraya t�r”k, gan�m<br />

maregi s�ks�kan<br />

marini mad�lt�<br />

marke n�m<br />

marowaci kw�y�m<br />

marufi b�ko<br />

masa tl”ktl”k�<br />

masaki m�v”k<br />

masara mas��b�<br />

masharin maza g�tp���i<br />

mashi �k�k, �ng�s<br />

mata mat<br />

matauni j�gn�


72 Hausa-�uwai<br />

matsa m��o, t�m�o<br />

matsattsagi s�s�w�<br />

matsattsaku m��uw�<br />

matse m�m�o<br />

maye b”d���<br />

mayya b”d���<br />

me m�<br />

mesa g�v�yo<br />

miji �ms�k<br />

mikiya m�n�k<br />

minjirya m�d�dai<br />

minshari tl”nk��i<br />

mintsine ��lg�do<br />

mirgine g��d�d�no, g��d�no<br />

miya w�i<br />

miyar kuka w�k�<br />

miyau nau<br />

mo�a r�g�ya = r�gya<br />

motsa �r��wo<br />

mu g�, g�<br />

muciya f��dak<br />

mugu h���m<br />

mugunya �n”k<br />

mujiya d�zh�<br />

mur�e m����y�wo = m����o<br />

murhu g�vgen<br />

murya �am<br />

mushe r�p�<br />

musko m�sink��<br />

mutane �nd�w�<br />

mutu �mto<br />

mutum �nd�<br />

mutuwa m�to<br />

N<br />

-�n, -�r go, ko (cf. go, wo)<br />

n, r wo<br />

na�e ��o<br />

nama tl�wi<br />

namijin hankufa g�tp���i<br />

narke ����yo, l�y�wo<br />

naso g�d�md�m<br />

nauyi dug��gu�<br />

nema b�ko, m�ko<br />

ni iy�<br />

ni�a n�yo<br />

ninka k���pc�wo<br />

nisa g�sk�, j�mc�wo, �mz�mo<br />

nitse ��m�wo = ��m�wo<br />

noma �rwai, r�yo<br />

nono �nyi, f�f�u<br />

nono kurciya g�ny�<br />

nonon kura f�f�bjl”m<br />

nuna n�w�wo, t�tk��o<br />

nyanyama t�ks”r�wo<br />

R<br />

raba d�g��c�wo<br />

raba biyu �cky�wo = �cko, ��c�wo<br />

raba fa�a k�lo<br />

ra�a m���<br />

ra�a ny�wo<br />

rage z�r�wo, p�z�ro<br />

rago gam<br />

rai ��w�<br />

rai �ore kaz�k�k t�gwda<br />

raka k�rvo<br />

rake r�kai<br />

ra�umin dawa k”nc��<br />

ra�umi jl”�mo<br />

rama �am�<br />

rame k�jl�wo<br />

rami �gjl�k<br />

rana �f�<br />

randa g�r”f, say�m<br />

rani g�z�n�k<br />

rantsuwa �n�<br />

rarraba z�z�ro, d�g��c�wo<br />

rarrafe ��do<br />

rarraga �jlg�k<br />

rashin lafiya dond�<br />

rataya �gz�go, �jlg�uc�wo<br />

ratse tl�gdo<br />

rauni �mtl� = m�tl�<br />

rawani �ry�p�<br />

rayuwa b���a


ena ��c�wo<br />

riga z”n�i<br />

rigingine g�ng�g�<br />

rijiya s�w�<br />

ri�e �kso, k�k�yo<br />

ri�e maraya tl��o<br />

rimi r�mi<br />

rina d�lc�wo = d�lto<br />

roba w�<br />

rogo dauy�<br />

rowa s�kt� = s�kt�<br />

ru�e �gv��y�wo, ��t���wo<br />

rufe b��o, c���wo<br />

rufe ganga kw�yo<br />

ruku�u gw�ra-gw�ra<br />

rumbu b��a<br />

rumfa �ps�<br />

runhu tugjl�jl”n�<br />

rurrufe b�b��o<br />

rushe jl��g�do<br />

ruwa am, lam�-<br />

ruwa ba �ota salaliy�<br />

ruwa-ruwa �nku�, l�l�<br />

ruwan tsari anka��l<br />

ruwan tsirki a��g��tl�<br />

S<br />

sa ��yo<br />

saía s�<br />

saba k�w�to<br />

sabara m�sh�sh��a<br />

sabo k�r�<br />

sabulu s�b�l<br />

safe p”�”k<br />

sai sai<br />

saiwa �rau<br />

saka k��b�wo<br />

sakaina �jlba<br />

sake jl���pc�wo<br />

sa�a �lp�to<br />

sa�a (yadi) c�k�c�wo<br />

sa�a faifai tl��o<br />

sa�a zana g�no<br />

Hausa-�uwai 73<br />

salla sal�<br />

sama �k�<br />

sammako t�w�<br />

samu �r�wo<br />

sanda �gd�i<br />

san�a s�m�y�wo = s�m��wo<br />

sanho k”sk��<br />

sani saksak, �zgya-, �zg�<br />

saniya tl�<br />

sannan kw��i<br />

sannu ank�l<br />

sansami w�ry�k<br />

sansana k�wo<br />

santsi p”l�k<br />

sara k�rmo<br />

sarauta g�rv�<br />

sarki m�i<br />

sar�a s��rs”�r, salk�<br />

sar�a��iya d���s<br />

saro gw�dam<br />

sassabe s�p�ro<br />

sassa�a k��o<br />

sassare c�ktlo<br />

sata k�ro<br />

sau �zg”r, k��b�wo<br />

sauka �zd�v�wo<br />

saukar �tlto<br />

saura k�n�wo<br />

saurara k���nc�wo<br />

saurayi m�p”nd�, c�k�l�<br />

sauro �vd�d�w�<br />

sawaya t”�wa<br />

saya m�so, �jlgw�g�ro<br />

sayar ��bdo<br />

sha s�wo<br />

sha ra�a g�t�siy�k<br />

shadda j�w�<br />

shafe s�m�wo<br />

shahararre ku�ul<br />

shaho d�ng�s�rai<br />

shaida s�n�uc�wo<br />

shakka g�m��<br />

shamuwa �ng�shiyo = �ng����o<br />

shanshani matlatl�y�k<br />

shanya r�no<br />

shanye d����wo<br />

shara fage y�lau


74 Hausa-�uwai<br />

share z�rmo<br />

shaya d�ya wu�w��<br />

shayar d���wo<br />

shekara �m”n, �mny�wo, s�g�<br />

shekaran jiya f�ce<br />

she�a tl�ro, �sk�k<br />

shi �ci<br />

shida �jld�g”rma<br />

shiga �tf�wo<br />

shigar ��so, sh�kfo<br />

shige z�m�wo<br />

shimfi�a p��c�wo<br />

shinge g��g��i, �gd�d�ra<br />

shinkafa sh�nk�fa, awawu<br />

shiri s�p���<br />

shirwa dajl�wai<br />

shirya s�p���c�wo<br />

shuka; soka z��mo<br />

shuni sh�nyi<br />

sinkiya ��bo<br />

sirdi s”�d�<br />

sitira sh�t”��<br />

so �ngy�wo = �ng�wo<br />

soka jl�fo<br />

soma b�d�c�wo<br />

soro s‰�o<br />

sosa tl��o<br />

sosai ��ntu<br />

soso m�zg�k<br />

soya k�uyo<br />

su ”ksh�, sh�wi<br />

su Wane �gj-<br />

su, yi sh�y�wo<br />

su�e s�u�y�wo = s�u�o<br />

su�i sh�r�<br />

sukari suk��<br />

sulhu s�lau = sal�u<br />

suna w��<br />

sunan mace S�k Jl�w�, C�jlu<br />

sunan namiji S�ude, Jl�w�<br />

sungumi gurfo<br />

sunkwiya d�n�nko<br />

sura z�mto<br />

sur�a jl���pc�wo<br />

surf �sc�wo = �sto<br />

suri g�n�wo<br />

suruki s�rak<br />

surutu �gjl�wa<br />

sussuka s�s�mo<br />

T<br />

taba t�ba<br />

tabarma k�nd�i, k�be<br />

tabarma (iri) k�b�kw��i<br />

tabarma babba b�j� kur�<br />

tabki b�rg�, v�r�<br />

tabo p”l�m<br />

ta�a p�tko<br />

ta�a �gjlo<br />

ta�arya �ku�<br />

ta�o t”lo<br />

tace �y�wo = �yo<br />

tafasa �rp�p��o, g�dvai<br />

tafi z�m�wo<br />

tafin hannu patlp�tl, k�n�m�<br />

tafin �afa k�n�zg”r<br />

tafiya r�k”n, �ny�<br />

tagwaye �v�v˘cit = �v�y˘cit<br />

taimaka �mb�n�c�wo<br />

taimako �mb�n�<br />

taka d�g�yo<br />

takalmi ��p�g”n, �sp�di<br />

takan�a �tk�ba<br />

taki b��i<br />

takwas �jld�k�<br />

tambaya �bj�wo = �bdo<br />

tandara g�ngwa�<br />

tanka�e s�fto<br />

tanka�e c�kc�ko<br />

Tanko Jl�w�<br />

tara c�cpo, w�r�y�<br />

tara (na ku�i) k�k�c�wo<br />

tara, ci jl�pc�wo<br />

tarar d�g�o, t�sh�wo, d�k�o<br />

tarauniya tukur�k<br />

tare k�pc�wo<br />

tari �gjl�<br />

tarihi sh�m�na<br />

taro cap”no<br />

taru k”�ca


tarwa�a �ms�k = m�s�k<br />

tashi �tlkw�wo<br />

taso tl��y�wo<br />

tatsa nono w�no<br />

tatsuniya t”�z”n�<br />

tauraro sh�sh�<br />

taure g�r�k<br />

tautau �r�rai<br />

tayar tl�tlo<br />

ti�a d�i�o, d�ya�<br />

tirke w��<br />

tisa jl���pc�wo<br />

tofa t”p, t�pko<br />

toka b�but<br />

toka mai wuta ��n�<br />

toka na kara ro<br />

tokana sh��a<br />

toliya �db�<br />

tona �ptlo<br />

toshe d�so<br />

tsaba �y�w�<br />

tsabura c�kwtlo<br />

tsada d”nd�no<br />

tsafi san�m<br />

tsaga kw��do = kw��j�wo<br />

tsaga kaba p�t�yo<br />

tsage jl�wi, ��c�wo, tl���yo<br />

tsaka kwalalakamp�<br />

tsakani kw�y�, w�t�<br />

tsaki, burabusko �”fiy�<br />

tsakiya d”pku<br />

tsakuwa v�rak<br />

tsala �nyi zh�yam<br />

tsalle, yi �kt��o<br />

tsami, yi �ks�íy�wo<br />

tsamiya m�sh�n�k<br />

tsana �tlo<br />

tsarnu g�ng�rka<br />

tsaya ro<br />

tsaya (wata) r�wo<br />

tsefe s���c�wo<br />

tsidau k�y�y�<br />

tsine, rore ��kto<br />

tsingaro g‰y�k<br />

tsinke �gdo, �zg�k<br />

tsintsiya s�mt�k<br />

tsirka �tlko<br />

Hausa-�uwai 75<br />

tsirkiya r�k<br />

tsirta c��ko<br />

tsitaka c�tt�ka<br />

tsoho �nga�<br />

tsoma c�vo<br />

tsotsa, lasa p��o<br />

tsufa g˘r�wo<br />

tsuguna c�kp�p�wo<br />

tsumangiya ku�p�k<br />

tsuntsu ��t�wo<br />

tsuntsu (iri) k���-k��i, p��i<br />

tsutsa k�shak<br />

tubanin dawaki �ng�ngur�m<br />

tu�e r�nc�wo<br />

tudu k���<br />

tuji k���” b�z�n<br />

tuka lifa l�m�wo<br />

tukuna kw��s�, d�g�n<br />

tukunya say�<br />

tukunyar miya saiw�i<br />

tu�a �rz�no<br />

tulu t�lu<br />

tuma �kt��o<br />

tumaki t�m�gau<br />

tumatir t�m�t��<br />

tumbi b�zhi, b�k�<br />

tumu v���a, m�ri<br />

tuna �nt�kc�wo<br />

tunfafiya gw�yo<br />

tunjere g�rguri = g�r�g�ri<br />

tunkiya t�nko = t�nku<br />

tunku m�shan�<br />

tura z�ng��o<br />

tura wuta r�kso<br />

turara c�c�to<br />

turaren wuta �b�s<br />

turmi t�m�<br />

tusa w��i�<br />

tushe �rau<br />

tushiya g�t�ks�k<br />

tutsu was�s<br />

tuwo ��au<br />

tuwo (iri) �nd�l�ndal


76 Hausa-�uwai<br />

uba b�b�, fa<br />

uku k�<br />

ungulu d�jl”�a<br />

Usaina �d”g�<br />

uwa d�d�, �mai<br />

U<br />

W<br />

wa y�ya, �nd�ny�<br />

wa/ma- �<br />

waccan nawo<br />

waccan. nako<br />

wacce �ng�nny�<br />

�wace �ny�<br />

wadata b�mc�wo<br />

wa�ancan nako, �nd�un�wo,<br />

�nd˘nako<br />

wa�ancan... nawo<br />

wa�annan n�d�uno<br />

wa�annan �nd˘no<br />

wa�ansu g�fk”g�<br />

wai m�yi, kan�<br />

waina tl”ktl”k�<br />

waje �gvi, t�liya<br />

wake r�j�juw�<br />

wake �anye gursa<br />

wa�a, yi r�wo<br />

wa�a r�w�<br />

wal�iya sh�l�ktau<br />

wancan nako, nawo<br />

wancan, waccan ”ng�nako, ”ng�n�wo,<br />

”ng�nawo<br />

wando w�ndo<br />

wane �ny�<br />

wanke s�ndo<br />

wanke hannu da �afa l�ml�mc�wo<br />

wanke hatsi �zv�v�yo<br />

wannan ”ng�no, no<br />

wanne �ng�nny�<br />

ware p��c�wo = p��to<br />

wari, �anshi k�w�<br />

warkar k�t�to<br />

warke k�c�wo = k�to<br />

warki suw�i<br />

wasa k�n�o, �ms�re, b�jlgo<br />

wasa (iri) c�gw�i<br />

wata k�y�<br />

watan gobe k�ya k”m�<br />

watan jiya k�y�gwdu<br />

watse t��c�wo<br />

wawa �tlkum<br />

waye tl�ny�wo<br />

wuce n�to<br />

wu�a �do<br />

wundi k�nd�g r�n�u = k�nd� g�b�d�<br />

wuni k�ny�wo<br />

wurga v�r�v�r�c�wo<br />

wuri �r�i<br />

wuta �k�<br />

wutar barewa kab�kw�ri<br />

wutsiya �kt”�<br />

wuya j�u, �re<br />

Y<br />

ya d�d�d�<br />

ya�a �jlb�wo<br />

ya�in kibiya �jlba d�ga<br />

ya�iya �ry�<br />

ya�iya �ry�<br />

yafa k���pc�wo<br />

yaga tl�mp�c�wo = tl�mb�j�wo<br />

yage b�zj�wo, tl�rko<br />

yaka y�yau<br />

yakuwa w���<br />

ya�i zh�y�<br />

ya�o zh�yo<br />

yalo y�lo<br />

yam�ururu �ry�p�vji<br />

yamma k�ma<br />

yamutsa c�mtlo<br />

yanka z��o<br />

yankan kan hatsi �vgwan<br />

yanke �gdo, tlo


yanke da lauje; yi aski tl�pto<br />

yanke kan hatsi v�no<br />

yanyawa jl�jla<br />

yanzu s�to<br />

yara �ktlai<br />

yarda ��d�c�wo, k�s�kc�wo<br />

yarinya w�ny�<br />

yaro w�n<br />

yashi �is�wo<br />

yatsa g�l�ndo<br />

yatsa babba m�r�� �m�<br />

yatsa babba na �afa g�l�ndo m�r”m<br />

yatsa �aramin na �afa g�j�zg”r<br />

yau k”ft�<br />

yau�i l�t�t�<br />

yaushe k�ny�<br />

yawu p�l�<br />

yaya g�n�m�, Y�y�<br />

yaye �cky�wo = �cko<br />

yayi g�zh�<br />

yayyana kw��do = kw��j�wo<br />

yayyana, tsaga d��c�wo<br />

yayyanke g��tlo<br />

yi m�ro<br />

yi barbara �dg�so<br />

yi dariya g�mso<br />

yi fito f�c�wo<br />

yi gyatsa g�jlo<br />

yi haushi g�yo<br />

yi karkarwa g��g��o<br />

yi karo v�mo<br />

yi kokowa b�<br />

yi kuka jl�mo<br />

yi rishin lafiya d�nd�c�wo<br />

yi sammako t�w�c�wo<br />

yi sulhu s�l�uc�wo<br />

yi tafi �tlpo<br />

yi tafiya r�k�no<br />

yi tofo ��w�wo<br />

yi tsautsayi g�ro<br />

yi wa goyo �c�wo<br />

yi wanka ny�wo<br />

yi wayo ��gy��wo<br />

yoye �tlko<br />

yunwa m�y�<br />

Hausa-�uwai 77<br />

íY<br />

íya w�ny�<br />

íyan mata �ktl�� m”t<br />

íyaíya �ktlai<br />

íyaíyan bishiya �y�d�m<br />

Z<br />

zabo s”v�no<br />

zabura g��g�pc�wo<br />

za�a tl�ro<br />

za�a, ware k��to<br />

zafi j�u, g�mb�kb�k<br />

zaga l�ngo<br />

zago g�tlg�tlm�<br />

zakara g�vgum<br />

zakaran �e�uwa k�r�n-k�rin<br />

zaki �zgai<br />

zaku�a s�gd�m�wo<br />

za�ami ka�makasakciy�<br />

zal�e �gjl����k<br />

zambata �jlb�wo<br />

zana �sc�wo, g�n, kw��do =<br />

kw��j�wo, z�yi<br />

zane �sto, z”nig mat<br />

zane, tsage t�ktlo<br />

zare p��o<br />

zarge s��j�wo<br />

zauna, zama jl���wo<br />

zawarci �gd�dai<br />

zawayi, yi z���wo<br />

zawo g�s<br />

zaza g�zai<br />

zirman jl�f�w�<br />

zo d�wo<br />

zo kusa k�r�nc�wo<br />

zobe k˘ku�<br />

zogale �l�mn�tai<br />

zolaya s��o<br />

zomo v�d�<br />

zuba p�wo


78 Hausa-�uwai<br />

zubar �jb�wo, �jbo, w��c�wo<br />

zube �jb�wo, �jbo<br />

zuciya m�nfau, m�lfau<br />

zuffa, gumi m�kt�<br />

zuga v�v�c�wo, s�kc�wo<br />

zugazugi v�v�t�i<br />

zuma zh�gvo<br />

zungura sh�kc�wo = sh�kto<br />

zunku�ar s�ks�kw�wo<br />

zuwa �, �ny�, �ny�<br />

zuwo z���k<br />

zuzu p��da

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!