15.07.2013 Views

sensorebi da gazomvebi - ieeetsu

sensorebi da gazomvebi - ieeetsu

sensorebi da gazomvebi - ieeetsu

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>sensorebi</strong> <strong>da</strong> <strong>gazomvebi</strong><br />

leqciebis konspeqti<br />

(pirvelwyaro: Measurements. Ed. by Webster J.G)<br />

1<br />

1. gamzomi xelsawyoebis maxasiaTeblebi<br />

1.1 instrumentis martivi modeli<br />

pasiuri <strong>da</strong> aqtiuri <strong>sensorebi</strong><br />

kalibreba<br />

mamodificirebeli <strong>da</strong> zemomqmedi Sesavali zemomqmedeba<br />

sizuste <strong>da</strong> cdomileba<br />

sistematuri cdomilebis wyaroebi<br />

SemTxveviTi cdomilebis wyaroebi<br />

<strong>sensorebi</strong>s sinTezi<br />

gamoTv<br />

lebis gamoyeneba<br />

rodesac vexebiT <strong>gazomvebi</strong>s amocanebs, yovelTvis sasargebloa viqonioT<br />

warmodgena gazomvis procesis modelze. qvemod ganvixilavT ramdenime<br />

fun<strong>da</strong>mentur warmodgenas, romelic exeba gamzomi instrumentis martiv<br />

ganzogadoebul models.<br />

ziga<strong>da</strong>T gamzomi instrumenti warmoadgens xelsawyos, romlis saSualebiT<br />

fizikuri cvladi gar<strong>da</strong>iqmneba registraciisaTvis moxerxebul formaSi.<br />

bunebrivia, imisaTvis rom gazomvis cnebas qondes farTo, Tanmimderuli <strong>da</strong><br />

mdgradi xasiaTi, SemosaRebia erTeulTa stan<strong>da</strong>rtuli sistema, romlis meSveobiT<br />

erTi instrumentiT ganxorcielebuli gazomva Se<strong>da</strong>rebadi iqneba meore<br />

instrumentis gamoyenebiT ganxorcielebul gazomvasTan.<br />

gamzomi instrumentis (SemdgomSi instrumentis) magaliTad SegviZlia<br />

moviyvanoT saxazavi, romlis meSveobiT gasazomi sidide – obieqtis sigrZe,<br />

warmogvidgeba erTeulTa (metri, goji . . .) ricxvis saxiT, romelic warmogvidgens<br />

sigrZes.<br />

1.1 instrumentis martivi modeli<br />

naxazi 1.1 warmogvidgens martivi instrumentis ganzogadoebul models.<br />

“gasazomi” (Measurand) fizikuri procesi warmodgenilia marcxena mxares. gasazomi<br />

sidide warmodgenilia cvladiT X, romelzec mimdinareobs <strong>da</strong>kvirveba. ar aris<br />

ausilebeli X gaizomos pir<strong>da</strong>pir – zoga<strong>da</strong>d SesaZlebelia igi <strong>da</strong>kavSirebuli<br />

iyos gacazom sididesTan cnobili kanonzomierebiT. magaliTad sxeulis masa<br />

ganisazRvreba awonvis saSualebiT. am SemTxvevaSi masa gasazomi sididea, magram<br />

gazomvis dros vakvirdebiT Zalas, romelic moqmedebs masaze de<strong>da</strong>miwis<br />

mizidulobis velSi.<br />

fizikuri movlenebis mravali <strong>da</strong>maxasiaTebeli cvladi warmodgenilia<br />

cxrilSi 1.1.<br />

1.1 instrumentis gamartivebuli modeli


gazomvis procedures mTavari, sakvanZo elementia sensori, romlis<br />

<strong>da</strong>niSnulebaa gar<strong>da</strong>qmnas fizikuri cvladi signalad. sensoris Sesavalia<br />

fizikuri cvladi, xolo gamosavali – sasignalo cvladia. signali xasiaTdeba<br />

SesaZleblobebiT gar<strong>da</strong>iqmnas sxva<strong>da</strong>sxva xerxiT, ga<strong>da</strong>ices sxva<strong>da</strong>sxva sistemaSi<br />

(magaliTad meqanikur an eleqtrul wredSi) Semdegi “ga<strong>da</strong>muSavebisaTvis”. am<br />

Tvisebis gamo, SesaZlebelia signalis ga<strong>da</strong>cema sxva<strong>da</strong>sxva maregistrirebeli<br />

xelsawyos gamosavalze. eleqtronikaSi xSirad gamoiyeneba sasignalo cvladi,<br />

romelic cnobilia Zabvis (voltage) saxeliT. meqanikur sistemebSi sasignalo<br />

cvlads warmoadgenen ga<strong>da</strong>nacvleba <strong>da</strong> Zala.<br />

cxrilSi 1.1 warmodgenilia sxva<strong>da</strong>sxva sasignalo cvladi. sensoris<br />

gamosavali signali SesaZlebelia demonstrirebuli iyos sxva<strong>da</strong>sxva saxiT,<br />

registrirebuli, an ga<strong>da</strong>cemuli <strong>da</strong> gamoyenebuli rogorc Sesavali signali<br />

romelime meorad xelsawyoSi an sistemaSi. zogad sabazo modelSi signali<br />

ga<strong>da</strong>icema displeize, romlis saSualebiT <strong>da</strong>mkvirvebeli “amoikiTxavs” gazomvis<br />

Sedegs M. displeebis nairsaxeoma sakmaog farToa – martivi indikatorebi<strong>da</strong>n<br />

sakmaod rTul kompiuterul sistemebamde. SesaZlebelia signali gamoiyenebodes<br />

rogorc rTuli sistemis nawili <strong>da</strong> instrumentic iyos rTuli sistemis mawili.<br />

1.2 instrumentis modeli gamaZlierebliT, analogur-cifruli gar<strong>da</strong>mqmneliT <strong>da</strong> kompiuteruli<br />

gamosavliT<br />

SesaZlebelia, signali iyos systi <strong>da</strong> displeis asamuSaveblad saWiro gaxdes<br />

misi gaZliereba. 1.2. naxazze naCvenebia aseTi instrumentis modeli. xSir<br />

SemTxvevaSi saWiroa signalis gar<strong>da</strong>qmna cifrul formaSi <strong>da</strong> iseTi saxiT<br />

warmodgena, rom moxerxebuli gaxdes misi ga<strong>da</strong>cema monacemTa <strong>da</strong>muSavebis<br />

kompiuterul sistemaSi. Tu sensori, Tavisi konstruqcii<strong>da</strong>n gamomdinare, pir<strong>da</strong>pir<br />

ver awarmoebs signals cifruli formiT, saWiro xdeba misa gar<strong>da</strong>qmna cifrul<br />

formaSi analogur-cifruli gar<strong>da</strong>mqmnelis gamoyenebiT.<br />

pasiuri <strong>da</strong> aqtiuri <strong>sensorebi</strong><br />

<strong>sensorebi</strong> gar<strong>da</strong>qmnian fizikur cvladebs sasignalo cvladebSi. xSir<br />

SemTxvevaSi <strong>sensorebi</strong> warmoadgenen gar<strong>da</strong>mqmnelebs, romlebic erTi formiT<br />

warmodgenil energias gar<strong>da</strong>qmnian sxva formaSi. sansorebi iyofian or farTo<br />

jgufad imis mixedviT Tu rogor xdeba energies gar<strong>da</strong>qmna, anu urTierTqmedeba<br />

garemosTan, romlis parametrebi izomeba. pasiuri <strong>sensorebi</strong> gazomvis procesis<br />

msvlelobaSi ar awvdiamn energias gasazom obieqts, isina ga<strong>da</strong>anacvleben energias.<br />

magaliTad, Termowyvili gar<strong>da</strong>qmnis fizikur temperaturas Termoeleqtrul<br />

ZabvaSi, romelic warmoadgens sasignalo cvlads. sxva martiv magaliTs<br />

2


warmoadgens wnevis gamzomi, romeloc gar<strong>da</strong>qmnis wnevas xelsawyos meqanikur<br />

<strong>da</strong>ZabulobaSi (diafragma, aneroidi an burdonis mili) <strong>da</strong> ga<strong>da</strong>adgilebaSi,<br />

romelic warmoadgens sasignalo cvlads. magaliTad, diafragmis ga<strong>da</strong>adgileba<br />

ga<strong>da</strong>ecema kbilanebis sistemas, romelic amrunebs wnevis maCvenebel isars.<br />

aqtiuri sensorebs, gazomvis procesis ganmavlobaSi, SemoaqvT sistemaSi<br />

energia. magaliTad, ra<strong>da</strong>ruli an sonaruli sistema, obieqtamde manZilis<br />

gazomvisas, gamoasxivebs eleqtromagnitur an akustikur talRas <strong>da</strong> zomavs misi<br />

arecvlis Semdeg <strong>da</strong>brunebul talRas.<br />

kalibreba<br />

Tanafardobas Sesaval fizikur cvladsa <strong>da</strong> gamosaval signals Soris<br />

ewodeba sensoris kalibrebis an graduirebis <strong>da</strong>mokidebuleba. rogorc wesi,<br />

xorcieldeba sensoris an mTliani sistemis kalibreba Sesavali fizikuri sididis<br />

cvlilebiT <strong>da</strong> gamosavali signalis registraciiT. monacemebi SesaZlebelia<br />

warmovadginoT sakalibracio mrudis saxiT (naxazi 1.3). am magaloTSi sensors<br />

gaaCnia wrfivi reaqcia Sesavali zemoqmedebis mniSvnelobebisaTvis, romelTa<br />

sidide naklebia X0. sensoris mgrZnobiareba ganisazRvreba sakalibracio mrudis<br />

<strong>da</strong>xrilobiT. X0 –ze didi mniScnelobebisaTvis mgrZnobiaroba klebulobs <strong>da</strong><br />

sensori aRwevs mgrZnobiarobis zRvars. es zRvari gansazRvravs sensoris<br />

gamoyenebis zRvars – ese igi Sesavali zemoqmedebis ufro didi<br />

mniSvnelobebisaTvis misi gamoyeneba SeuZlebelia. xSir SemTxvevaSi sensori ver<br />

reagirebs Zalian mcire zemoqmedebaze. intervals yvelaze did <strong>da</strong> mcire<br />

mniSvnelobebs Soris, romelTa farglebSi SesaZlebelia realuri, sando<br />

<strong>gazomvebi</strong>s ganxorcieleba ewodeba sensoris dinamiuri diapazoni.<br />

1.3. kalibrebis (graduirebis) mrudis magaliTi<br />

1.4 mamodificirebeli <strong>da</strong> zemomqmedi Sesavali<br />

mamodificirebeli <strong>da</strong> zemomqmedi Sesavali zemomqmedeba.<br />

zogierT SemTxvevaSi sensoris gamosavali, gar<strong>da</strong> ZiriTadi, gasazomi<br />

zemoqmedebisa, ganicdis <strong>da</strong>matebiT sxva fizikuri cvladebis zemoqmedebas. 1.4.<br />

naxazze moyvanil modelSi X – ZiriTadi fizikuri cvladia, Y – gazomvaze<br />

<strong>da</strong>matebiTi zemomqmedi Sesavalia, xolo Z – mamodificerebeli cvladia. zemomqmedi<br />

3


Sesavali iwvevs sensoris reagirebas orive Sesavalze rogorc maT wrfiv<br />

superpoziciaze. ese igi Sesaval zemoqmedebaSi “Sereulia” gazomvis proceduraze<br />

zemomqmedi Sesavali. amis martiv magaliTs warmoadgens raime momqmedi Zalis<br />

gazomva sistemis vibraciis pirobebSi.<br />

mamodificirebeli zemoqmedeba cvlis gamzomi sistemis sensoris qcevas, ese<br />

igi cvlis <strong>da</strong>mokidebulebas Sesavalsa <strong>da</strong> gamosavals Soris, anu kalibrebas.<br />

magaliTi naCvenebia 1.5. naxazze. mrudebis <strong>da</strong>xriloba icvleba Z cvladis<br />

sxva<strong>da</strong>sxva mniSvnelobisaTvis. aseTi Sesavlis magaliTs warmoadgens temperatura,<br />

romelic cvlis sensoris qcevas. amis gamo mravali sensoris kalibreba xdeba<br />

zustad gansazRvrul temperaturaze.<br />

1.5 mamodificirebeli Semosavlis gavlena kalibrebis mrudze<br />

sizuste <strong>da</strong> cdomileba<br />

instrumentis sizuste ganisazRvreba rogorc cxvaoba gasazomi sifidis<br />

WeSmarit <strong>da</strong> gazomil sidideebs Soris. rogorc wesi, WeSmariti mniSvneloba<br />

ganisazRvreba raRac idealuri (idealizirebuli) warmodgeni<strong>da</strong>n gamomdinare, an<br />

SeTanxmebul stan<strong>da</strong>rtze miTiTebiT. yvela gazomva Seicavs raRac Secdomas –<br />

gazomvis nebismier meTTods gaaCnia sistematuri (bias) <strong>da</strong> SemTxveviTi<br />

sdomilebebis (xmauri - noise) wyaroebi. 1.6. naxazze warmodgenilia cdomilebaTa<br />

analogi samiznes saxiT. Titoeuli gasrolis sruli cdomileba Sesdgeba<br />

Sistematuri <strong>da</strong> SemTxveviTi nawilisagan. sistematuri ganisazRvreba maxvedraTa<br />

<strong>da</strong>jgufebis centrisagan wanacvlebiT. mizezi Seizleba iyos qari an TviT<br />

sasroli iaraRis samizne mowyobilobis uwesrigoba. moxvedraTa <strong>da</strong>jgufebis<br />

zomebi ganpirobebulia SemTxveviTi sdomilebebis wyaroebiT <strong>da</strong> gansazRvravs<br />

srolis cdomilebas.<br />

sistematuri cdomilebis wyaroebi<br />

sistematuri cdomilebis mravali wyaro arsebobs. wyaroTa erTi farTo<br />

klasi <strong>da</strong>kavSirebulia sensoris masze zemoqmedebis reaqciia cvlilebasTan.<br />

zemodxsenebuli mamodificirebeli <strong>da</strong> zemomqmedi Sesavali zemomqmedebis Sedegad<br />

icvleba kalibrebis mrudi. magaliTad, Tu sensori kalibrebulia erT<br />

temperaturaze, misi gamoyeneba sxva temperaturul pirobebSi gamoiwvevs<br />

sistematur cdomilebas. mraval SemTxvevaSi sistematuri cdomilebis wyaro<br />

cnobilia, <strong>da</strong> <strong>gazomvebi</strong>s Sedegebis Sesworeba – koreqtireba, xerxdeba<br />

kompensaciuri meTodebiT.<br />

sxva mizezebic arsebobs. sxva<strong>da</strong>sxva sensorebSi, maTi komponentebis<br />

<strong>da</strong>Zveleba iwvevs kalibrebis mrudis cvlilebas. sensoris <strong>da</strong>zianeba an masTan<br />

cudi mobyrobac xSie SemTxvevaSi iwvevs sistematuri cdomilebis gaCenas.<br />

sistematuri sdomilebis Tavi<strong>da</strong>n asacileblad mimarTaven mis xSir xelaxla<br />

kalibrebas.<br />

4


1.6. <strong>gazomvebi</strong>s sizustis analogia warmodgenili srolis sizustis saxiT<br />

1.7. gausis ganawilebis magaliTi<br />

sistematuri sdomilebis erTerTi mizezi SeiZleba gaxdes TviT gazomvis<br />

procedura, anu fizikuri cvladebis garemoSi Sareva. es mizezi romelic<br />

invazivobis (invasiveness) saxelwodebiT aris cnobili axlavs yvela gazomvas,<br />

magram misi minimumamde <strong>da</strong>yvana xSirad SesaZlebeli <strong>da</strong> cdomileba umniSvnelo<br />

xdeba. magaliTad, eleqtrul gazomvebSi gamzomi xelsawyos mier obieqtisgan<br />

energiis moxmareba fizikuri cvladis sididis <strong>da</strong>sadgenaDminimumamde <strong>da</strong>iyvaneba<br />

gamzomi xelsawyos Sesavali impe<strong>da</strong>nsis gazrdiT. invaziuri zemoqmedebis mkveTr<br />

magaliTs warmoadgens didi moculobis mqone Tbili termometriT mcire<br />

moculobis civi siTxis temperaturis gazomvis mcdeloba.<br />

gazomvis sistematuri cdomileba SesaZlebelia gaCndes ga<strong>da</strong>cemis “gzaze”.<br />

Tu signalze moqmedebs raime faqtori, misi mniSvnelobis displeize Cveneba<br />

Seicvleba. sistemaSi, romelSic signali ga<strong>da</strong>icema meqanikuri gziT, magaliTad<br />

naxsenebi barometri, cdomilebis mizezi SeiZleba iyos xaxuni.<br />

sistematuri cdomilebis mizezi SesaZlebeli gaxdes TviTon <strong>da</strong>mkvirvebeli<br />

Cvenebebis amokiTxvis dros. magaliTad, sxva<strong>da</strong>sxva isriani xelsawyos<br />

ciferblati<strong>da</strong>n anaTvlis aRebisas, sxva<strong>da</strong>sxva <strong>da</strong>mlvirvebeli sxva<strong>da</strong>sxva kuTxiT<br />

oyurebs ciferblats <strong>da</strong> amTxvevs isars <strong>da</strong>nayofebTan. es iwvevs e.w. paralaqtur<br />

5


sdomilebas. isari ciferblatis zemod imyofeba <strong>da</strong> xedvis kuTxis svla iwvevs<br />

aRebuli anaTvlis cvlilebas.<br />

1.8. instrumentis modeli xmauriT<br />

SemTxveviTi cdomilebis wyaroebi<br />

sistematuri cdomilebis kompensaciis Semdeg rCeba cdomileba, romelic<br />

ganpirobebulia SemTxveviTi faqtorebis zemoqmedebiT. mas xSirad xmaurs<br />

uwodeben. as signalia, romelsac ar moaqvs sasargeblo informacia. Tu gazomva,<br />

romelic <strong>da</strong>mZimebulia SemTxveviTi cdomilebebiT, mravaljer Catardeba, misi<br />

Sedegi ganawildeba garkveuli saxiT, romelsac qvia gausis ganawileba. es<br />

ganawileba moyvanilia 1.7. naxazze. naCvenebia <strong>gazomvebi</strong>s mniSvnelobaTa gamoyofil<br />

intervalebSi moxvedrili Sedegebis raodenoba. gausis ganawileba centrirebulia<br />

sididis WeSmarit mniSvnelobaze. es <strong>gazomvebi</strong>s saSualo mniSvnelobaa<br />

(igulisxmeba, rom sistematuri cdomileba kompensirebulia - gamosworebulia).<br />

1.9. <strong>sensorebi</strong>s sinTezi<br />

gausis, anu SemTxveviTi ganawilebis SemTxvevaSi, sizuste aRiwereba<br />

parametriT saxelwodebiT stan<strong>da</strong>rtuli ga<strong>da</strong>xra ( - berZnuli sigma). es<br />

parametri gansazRvravs ganawilebis sifarToves. Tu Catarebulia sakmarisi<br />

<strong>gazomvebi</strong>s raodenoba <strong>da</strong> ganawilebas aqvs gausis forma, <strong>gazomvebi</strong>s raodenobis<br />

68% moxvdeba intervalSi romelic saSualo mniSvnelobis garSemoa, 95%<br />

moxvdeba intervalSi 2<br />

<strong>da</strong> 99.7% intervalSi 3<br />

. rac ufro mcirea<br />

stan<strong>da</strong>rtuli ga<strong>da</strong>xra – ufro zustia gazomva. mravali tipis gazomvisaTvis<br />

sakmarisia sizuste 2 , xSirad saWiroa 3 sizustec.<br />

SemTxveviTi cdomileba SeiZleba gaCndes gazomvis proceduris nebismier<br />

etapze. zogadi modeli naCvenebia 1.8 naxazze. xmauri SeiZleba iyos TviT<br />

movlenaSi, axlavdes sensors <strong>da</strong> gaCndes sognalis ga<strong>da</strong>cemis xazSi. sakuTari<br />

xmauri axasiaTebs mraval sensors. xSirad es xmauri gamowveulia siTburi<br />

procesebiT. aseT sensorebs aciveben <strong>da</strong>bal temperaturamde. aseTi termuli<br />

xmaurebi axasiaTebs SuqmimReb sensorebs.<br />

signalis ga<strong>da</strong>mcem arxSi gaCenili xmauris magaliTia eleqtroqseliT<br />

gamowveuli xmauri. mraval eleqtrul sistemaSi Cndeba qselis xmauri sixSireebze<br />

50 an 60 herci.<br />

aRsaniSnavia, rom xmauri Zlierdeba signalTan erTad. moxerxebulia xmauris<br />

<strong>da</strong>xasiaTeba signalis xmaurTan Tanafardobis (SNR Signal to Noise Ratio)<br />

<strong>da</strong>maxasiaTebeli ricxviT. es ricxvi axasiaTebs simZlavreebis Tanafardobas. es<br />

6


Tanafardoba xsirad gamoisaxeba decibelebSi (dB). es moxerxebuli erTeulia<br />

Tanafardobis <strong>da</strong>saxasiaTeblad.<br />

<strong>sensorebi</strong>s sinTezi<br />

<strong>sensorebi</strong>s sinTezis modeli gamosaxulia 1.9. naxazze. ramdenime sensori<br />

gamoiyeneba <strong>da</strong>kvirvebisaTvis (gazomvisaTvis) <strong>da</strong> maTi gamosavlebi gaerTianebulia<br />

raime wesiT erTiani gazomvis gansaxorcieleblad. magaliTad, raime garamqmnels,<br />

romelic agreTve mgrZnobiarea temperaturis mimarT esaWiroeba temperaturuli<br />

stabilizacia. aseTi ori sensoris kombinacia iZleva saSualebas Catardes<br />

srulfasovani gazomva. temperaturuli sensori <strong>da</strong> saTanado marTvis sistema<br />

uzrunvelyofs kalibrebis mrudis mdgradobas <strong>da</strong> uzrunvelyofs<br />

mamodificirebeli efeqtebis acilebas. <strong>sensorebi</strong>s sinTezis magaliTad SeiZleba<br />

gamodges ra<strong>da</strong>ris, videosensoris <strong>da</strong> infrawiTeli sensoris kombinacia<br />

<strong>da</strong>kvirvebiT sistemaSi.<br />

gamoTvlebis gamoyeneba.<br />

Tanamedrove gamoTvliTi teqnika iZleva saSualebas gavzaddoT <strong>gazomvebi</strong>s<br />

sizuste statistikuri meTodebis gamoyenebiT. umartivesi gasaSvaloebi<strong>da</strong>n<br />

<strong>da</strong>wyebuli <strong>da</strong> filtraciis an modelirebis urTulesi meTodebi farTod<br />

gamoiyeneba gazomvebSi.<br />

2. gamzomi instrumentebis muSaobis principebi<br />

2.1 nolis ganmsazRvreli instrumentebi<br />

2.2 ga<strong>da</strong>xris ganmsazRvreli instrumentebi<br />

2.3 analoguri <strong>da</strong> cifruli <strong>sensorebi</strong><br />

2.4 analoguri <strong>da</strong> cifruli informaciis amsaxveli instrumentebi<br />

2.5 Sesavali impe<strong>da</strong>nsi<br />

2.1 nolis ganmsazRvreli instrumentebi<br />

nolis ganmsazRvreli meTodi <strong>gazomvebi</strong>s erTerTi meTodia. amMmeTodSi<br />

instrumenti aRiqvams gazomvis proceduras <strong>da</strong> fizikur cvlads rogorc faqtors,<br />

romlis cvlilebas un<strong>da</strong> <strong>da</strong>upirispirdes Tavis qmedebiT. gasazomi sidide <strong>da</strong><br />

instrumentis zemoqmedeba <strong>da</strong>balansebulia – instrumentis zemoqmedeba gasazomi<br />

sididis tolia magram niSniT uaryofiTia. meTodi isea organizebuli, rom<br />

balansis <strong>da</strong>rRvevis SemTxvevaSi bwyebs moqmedebas raime saxis ukukavSiri,<br />

romelic abalansebs, awonasworebs sistemas, Tan <strong>da</strong>balansebisaTvis iyenebs raime<br />

cnobil stan<strong>da</strong>rtul mniSvnelobas. aseTi gazomvis tipiuri sqema iyenebs<br />

komparators – raime saxis mowyobilobas, romelic a<strong>da</strong>rebs sidideebas, <strong>da</strong><br />

ykukavSiris wreds, romlis meSveobiT xorcieldeba <strong>da</strong>balanseba.<br />

sxvebTan Se<strong>da</strong>rebiT, meTods gaaCnia upiratesoba, romelic imaSi<br />

mdgomareobs, rom <strong>da</strong>balansebiT minimumamde <strong>da</strong>iyvaneba gazomvis procediris<br />

zemoqmedeba. orive fizikuri Sesavali sxva<strong>da</strong>sxva wyaro<strong>da</strong>n aris. meTods gaaCnia<br />

maRali Sesavali impe<strong>da</strong>nsi. meTodis arsi<strong>da</strong>n gamomdinare, mas SeuZlia Zalian<br />

mcire sidideebis gazomva. misi garCevis ynari <strong>da</strong>mokidebulia <strong>da</strong>balansebis<br />

meTodis <strong>da</strong> sxvaobis gansazRvris meTodis teqnikur ganxorcielebaze.<br />

<strong>da</strong>balanseba xdeba Tanmimdevrulad <strong>da</strong> moiTxovs garkveul dros. meTodi ar<br />

aris swrafi <strong>da</strong> es misi naklia. sistema, realizaciis TvalsazrisiT, rTulia <strong>da</strong><br />

SesaZlebelia Zviric aRmocndes sxva midgomebTan Se<strong>da</strong>rebiT.<br />

Cveulebrivi meqanikuri tolgver<strong>da</strong> berketiani saswori (naxazi 2.1) meTodis<br />

ilustraciis saukeTeso magaliTia. skalis <strong>da</strong> isris saSualebiT SegviZlia<br />

Seva<strong>da</strong>roT ucnobi wonis toloba stan<strong>da</strong>rtul sawonTan. cnobili wonis sawonebi<br />

Tanmimdevrulad, gawonasworebamde emateba sasworis erT mxares. wonasworobis<br />

miRwevamde operatoris logika <strong>da</strong> qmedeba asrulebs <strong>da</strong>mbalansebeli ukukavSiris<br />

rols. wonasworobis miRwevisas indikatori gviCvenebs nulTan tolobas, anu<br />

nulovan ga<strong>da</strong>xras. cxadia gazomvis Sedegi Seesabameba sran<strong>da</strong>rtuli sawonebis<br />

jams. Sedegis sizuste <strong>da</strong>mokidebulia sawonebis sizusteze <strong>da</strong> xaxunze berketis<br />

sayrden wertilSi. nolis ganmsazRvreli instrumentabi gamoiyeneba sxva<strong>da</strong>sxva<br />

sidideebis gasazomad. yvelaze gavrcelebuli magaliTia uitstonis eleqtruli<br />

xidi, romlis saSualebiT xorcieldeba uzustesi eleqtruli <strong>gazomvebi</strong>.<br />

7


gazomvis dros <strong>da</strong>balanse kontroldeba operatoris mier an avtomaturad.<br />

instrumentisaTvos <strong>da</strong>maxasiaTebelia ori Sesavali – fizikuri sididis <strong>da</strong><br />

<strong>da</strong>balansebis Sesavali, <strong>da</strong> diferencialuri komparatori tolobis <strong>da</strong>sadgenad.<br />

meTodi ilustrirebulia 2.2. naxaziT. komparatoris gamosavalze aranulovani<br />

signalis arseboba iwvevs koreqtirebis ukukavSiris wredis amuSavebas. Sesavali<br />

signalis nebismieri cvlileba maSinadve iwvevs ukukavSiris amuSavebas <strong>da</strong><br />

gamzomis <strong>da</strong>balansebas <strong>da</strong> nulovani sxvavobis SenarCunebas. swored amis gamo<br />

meTodma miiRo Tavis saxelwodeba.<br />

2.1 gasazomi sidide <strong>da</strong> SerCeili cnobili sidide erTmaneTs abalanseben.<br />

2.2 nulovani instrumenti moiTxovs or Sesaval wyaros Se<strong>da</strong>rebis operaciis gansaxorcieleblad<br />

8


2.2 ga<strong>da</strong>xris ganmsazRvreli instrumentebi<br />

am meTodis gamoyenebis SemTxvevaSi, fizikuri cvladi iwvevs instrumentSi<br />

Sesavlis proporciul cvlilebas. es cvlileba gansxvavdeba instrumentis sawyisi<br />

mdgomareobisagan. xSir SemTxvevaSi gare zemoqmedeba pir<strong>da</strong>pir moqmedebs<br />

instrumentis mgrZnobiare elementze <strong>da</strong> gar<strong>da</strong>qmnis mis mdgomareobas ise, rom am<br />

cvlilebis amokiTxva SesaZlebelia pir<strong>da</strong>pir. cvlileba iwvevs isris, raime niSnis<br />

an skalis ga<strong>da</strong>adgilebas. rogorc wesi, instrumenti isea konstruirebuli, rom am<br />

elementis ga<strong>da</strong>adgileba gasazomi sididis proporciulia.<br />

am tipis instrumentebiT SesaZlebelia sakmaod kargi sizusteebis miReba.<br />

meTodi gamoiyeneba statikuri <strong>da</strong> dinamikuri <strong>gazomvebi</strong>saTvis. meTodis nakli imaSi<br />

mdgomareobs, rom gar<strong>da</strong>uvalia gasazomi garemosgan sakmaod didi energiis<br />

ga<strong>da</strong>cema mgrZnobiare elementze, rac iwvevs gasazomi sididis cvlilebas.<br />

amcdomilebas qvia <strong>da</strong>tvirTvis cdomileba. meTodis gamoyenebisas <strong>da</strong>rwmunebulebi<br />

un<strong>da</strong> viyoT, rom cdomilebis sidide CvenTvis misaRebia.<br />

meTodis ilustracias warmoadgens zambariani saswori. 2..3 naxazze<br />

naCvenebia misi konstruqcia. zambara warmoadgens gar<strong>da</strong>mqmnel elements. sasworis<br />

sawyisi mdgomareoba icvleba wonis zemoqmedebis Sedegad. es ga<strong>da</strong>xra pirveladi<br />

mdgomareobi<strong>da</strong>n Seesabameba wonisa <strong>da</strong> zambaris <strong>da</strong>Zabulobis gawonasworebul<br />

mdgomareobas. Tu ga<strong>da</strong>adgilebas <strong>da</strong> wonas avRniSnavT saTanadioT X <strong>da</strong> W,<br />

SegviZlia <strong>da</strong>vaskvnaT, rom W kX , sa<strong>da</strong>c k koeficienti asaxavs zambaris drekad<br />

Tvisebebs. aqe<strong>da</strong>n viRebT X W / k .<br />

2.4 naxazze moyvanili diagrama asaxavs gazomvis Tanmimdevrobas. Sesavali<br />

sidide cvlis mgrZnobiare elementis mdgomareobas, signalis gar<strong>da</strong>mqmnels moyavs<br />

signali registraciisaTvis sasurvel formaSi. am nawilSi xdeba signalis<br />

gaZliereba, filtracia an raime sxva gar<strong>da</strong>qmna. amis Semdeg signali ga<strong>da</strong>ecema<br />

raime tipis indikators an displeis sai<strong>da</strong>nac xdeba anaTvlebis aReba.<br />

2.3 instruments gaaCnia erTi Sesavali, <strong>da</strong> igi xasiaTdeba <strong>da</strong>tvirTvis cdomilebiT<br />

2.4 meTodis amsaxveli TvalsaCino diagrama<br />

2.3 analoguri <strong>da</strong> cifruli <strong>sensorebi</strong><br />

analoguri sensirebi qmnian signals, romelic uwyvetia droSi, sivrceSi <strong>da</strong><br />

sididiT. uwyvetoba analoguri signalebis mTavari ganmsazRvreli Tvisebaa. Tu<br />

sensori warmoqmnis uwyvet gamosaval signals, romelic pir<strong>da</strong>pir proporciulia<br />

Sesavali fizikuri cvladisa – es sensori analoguria.<br />

fizikuri cvladebis umravlesoba, magaliTad temperatura, deni,<br />

ga<strong>da</strong>nacvleba, siCqare, aCqareba, wneva, sinaTlis intensivoba, Tavisi bunebiT<br />

9


uwyvetebi arian, <strong>da</strong> izomebian analoguri <strong>sensorebi</strong>s gamoyenebiT. martiv<br />

magaliTad SegviZlia warmovidginoT temperatura. 2.5 naxazze warmodgenilia<br />

Termowyvili – temperaturuli sensori romelic gamoimuSavebs temperaturis<br />

cvlilebis proporciul dens, temperaturis analogur signals. es signali<br />

uwyvetia sididiT <strong>da</strong> droSi.<br />

2.5 Termowyvili gamoimuSavebs analogur signals<br />

cifruli <strong>sensorebi</strong> pir<strong>da</strong>pir gamoimuSaveben cifrul signals. rogorc wesi,<br />

es signali warmodgenilia orobiT sistemaSi, anu 0 <strong>da</strong> 1 (CarTva <strong>da</strong> gamorTva, aris<br />

<strong>da</strong> araris). Tavisi bunebiT signali diskretulia, Seesabameba drois diskretul<br />

mniSvnelobebs (an sivrceSicaa diskretuli). aseTi <strong>sensorebi</strong> iyeneben orobiTi<br />

sistemis <strong>da</strong> ricxviTi <strong>da</strong>muSavebis srul potencials.<br />

2.6 naxazze warmodgenilia cifruli sensori – RerZis brunvaTa mTvleli.<br />

RerZze <strong>da</strong>magrebuli magniti magnitur sensorTan erTad qmnis diskretul sensors,<br />

romelic RerZis yoveli Semobrunebisas gamoimuSavebs denis impuls. am impulsebis<br />

drois gansazRvrul intervalSi <strong>da</strong>TvliT ganisazRvreba brunvis siCqare. TviTon<br />

siCqare uwyveti sididea. Cven gar<strong>da</strong>vqmeniT igi diskretuli signalebis<br />

TanmimdevrobaT.<br />

2.6. RerZis brunva<br />

2.4 analoguri <strong>da</strong> cifruli informaciis amsaxveli instrumentebi<br />

analoguri <strong>gazomvebi</strong>s Sedegebis amsaxveli instrumentebi pir<strong>da</strong>pir,<br />

uwyvetad, analogis saxiT asaxaven fizikuri svladis cvlilebas. es SeiZleba iyos<br />

Sesavlis cvlilebis proporciuli isriani indikatoris isris ga<strong>da</strong>adgileba,<br />

sxva<strong>da</strong>sxva konstruqciis melniani TviTmweri, sinaTlis intensivobis cvlileba an<br />

bgeriTi talRa.<br />

10

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!