აქედან

Tamar bregvaZe, ivane petriaSvili,nino talaxaZe, Tamar qaldani10samoqalaqoganaTlebamaswavleblis wigniMascavlebeli.indd 1 05.07.2012 16:15:47

Mascavlebeli.indd 4 05.07.2012 16:15:48

avtorebisaganmocemuli saxelmZRvanelo wina versiis gadamuSavebulvariants warmoadgens, romelic maswavlebelTa da moswavleTaSeniSvnebis gaTvaliswinebiT da erovnuli saswavlo gegmisaxali moTxovnebis Sesabamisad Seicvala.wignis Sedgenisas gaviTvaliswineT is garemoebac, rom boloramdenime weliwadSi ganaTlebis sistemaSi bevri ram Seicvala:samoqalaqo ganaTlebis pedagogebma sagnis swavlebis metigamocdileba SeiZines, skolebisaTvis ki metad xelmisawvdomigaxda eleqtronuli resursebi.imedi gvaqvs, rom mocemuli saxelmZRvanelo daxmarebasgagiwevT saswavlo procesis efeqturad dagegmvasa daganxorcielebaSi da kidev ufro daixveweba Tqveni SeniSvnebissafuZvelze.gmadlobT arCevanisaTvis da gisurvebT warmatebebs!5Mascavlebeli.indd 5 05.07.2012 16:15:48

informaciamoswavlis wignis miznebisaxelmZRvanelo ramdenime ZiriTad mizans emsaxureba:daexmaros moswavles sakuTari momavlis dagegmvaSi, gamoumuSaosTviTSefasebis, sakuTari da sxvaTa gamocdilebis kritikuli gaazrebis unar-Cvevebi;ganuviTaros piradi da sazogadoebrivi pasuxismgeblobis grZnoba da aRuZrassazogadoebriv procesebSi monawileobis survili; SesZinos an gauRrmavosunar-Cvevebi sxva adamianebTan konstruqtuli TanamSromlobisTvis.ganuviTaros sami gamWoli unar-Cveva: kvlevis (informaciis mopovebisa daanalizis), argumentirebuli msjelobisa da proeqtebis marTvis (proeqtebisdagegmva, ganxorcieleba da Sefaseba).amasTanave, saxelmZRvanelo exmareba moswavles:aRiqvas urTierTmimarTebebi pirovnebas, sazogadoebasa da saxelmwifosSoris, mkafiod dainaxos sakuTari adgili da roli sazogadoebaSi da am rolisganxorcielebis mniSvneloba.ratom unda aiRos adamianma pasuxismgebloba sakuTar gadawyvetilebebze?ratom unda daiwyos pirovnebam fiqri momaval profesiaze skolaSi?ratom aris mniSvnelovani mdgradi ganviTarebis ideis ganxorcieleba?ratom unda davemorCiloT wesebsa da kanonebs? ratom unda SevzRudoT sakuTariTavisufleba?ratom aris mniSvnelovani informaciis kritikuli gaazreba?ratom Seqmnes adamianebma saxelmwifoebi?SeiZinos zogadi codna pirovnul, sazogadoebriv da saxelmwifoebriv donezemimdinare procesebis Sesaxeb.rogor unda vimuSaoT sakuTar Tavze?rogor miviRoT gaazrebuli gadawyvetilebebi?rogor davgegmoT Cveni momavali?rogor funqcionirebs sazogadoeba da rogor SeiZleba CaverToT am procesebSi?rogor funqcionirebs saxelmwifo?rogor miviRoT monawileoba sakuTari qveynis marTvaSi?rogor SevafasoT sxvisi azri?rogor viyoT damajerebeli sakuTari azris gamoxatvisas?rogor movZebnoT Tanamoazreebi?gamoscados da ganamtkicos SeZenili unarebi praqtikaSi.Cveni azriT, Zalian mniSvnelovania, ganvamtkicoT mozardebSi kvlevis, msjelobis,sazogadoebrivi da piradi problemebis mogvarebis survili warmatebuliprecedentebis Seqmnis gziT (pirveli gamocdileba unda iyos dadebiTi) – amitompraqtikuli amocanebi maqsimalurad gamartivebulia (gamoiyeneba modelirebisprincipi – amocanebis umetesobis gadasaWrelad moqmedebis areali SemoifarglebaskoliTa da ojaxiT).6Mascavlebeli.indd 6 05.07.2012 16:15:48

informaciacodnisa da unar-Cvevebis gasaRrmaveblad saxelmZRvaneloSi sami gamWoli aqtivobaagamoyenebuli: kvleva, proeqtebi da debatebi. proeqtebis marTvis, kvlevisa daargumentirebuli msjelobis unar-Cvevebi e.w. zogadi, gamWoli kompetenciebia,romlebic mniSvnelovania mdgradi ganviTarebis koncefciis ganxorcielebisaTvisrogorc pirad, ise sazogadoebriv asparezze.es kompleqsuri davalebebi, ara mxolod codnis gaRrmavebasa da ganmtkicebaSi,aramed moswavleTa SefasebaSic gvexmareba.ZiriTadi Sinaarsobrivi mimarTulebebisaxelmZRvanelos Sinaarsi standartiT rekomendebul sam ZiriTad mimarTulebasmoicavs. es mimarTulebebia: pirovnuli ganviTareba, mdgradi ganviTareba daTviTmmarTveloba da mmarTveloba.erovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad:pirovnuli ganviTareba individualur doneze TviTganviTarebisa da sxvebisganviTarebis procesia. igi moicavs miznebs, gegmebsa da qmedebebs, romlebicmimarTulia Semdegi amocanebis Sesrulebisken: TviTanalizis unaris ganviTareba;TviTcodnis ganviTareba; identobis Zieba, migneba an ganaxleba; SesaZleblobebis anniWis ganviTareba; potencialis gansazRvra da ganviTareba; adamianuri kapitalisganviTareba; cxovrebis xarisxis amaRleba; pirovnuli ganviTarebis gegmisgansazRvra da Sesruleba.mdgradi ganviTareba cvlilebaTa procesia, romelSic bunebrivi resursebismoxmareba, investiciebi, mecnierul-teqnikuri ganviTareba, pirovnebisganviTareba da instituciuri cvlilebebi urTierTSeTanxmebulia da amyarebsadamianis moTxovnilebebisa da miswrafebebis dasakmayofileblad saWiro awmyoda samomavlo potencials. garkveulwilad, saubaria adamianTa cxovrebis xarisxisuzrunvelyofaze.mdgrad ganviTarebas ufro xSirad ganmartaven, rogorc ganviTarebas, romelicawmyos moTxovnebs imgvarad akmayofilebs, rom momaval Taobebs ar arTmevsmoTxovnaTa dakmayofilebis SesaZleblobas. United Nations. 1987. Report of the WorldCommission on Environment and Development. General Assembly Resolution 42/187, 11 December1987. Retrieved: 2007-04-12; Smith, Charles; Rees, Gareth (1998). Economic Development, 2nd edition.Basingstoke: Macmillan. ISBN 0333722280TviTmmarTveloba da mmarTveloba ukavSirdeba im gadawyvetilebebs(individualur, ojaxis, Temis, qveynis doneze), romlebic gansazRvravs molodinebs,Zalauflebis ganawilebas an saqmianobis kontrols. es mimarTuleba gulisxmobsmoswavleebSi individualuri an jgufuri Tu sazogadoebrivi saqmianobis marTvisada liderobis unar-Cvevebis ganviTarebasac.7Mascavlebeli.indd 7 05.07.2012 16:15:48

informaciamoswavlis wignis struqturamoswavlis wigni sami Tavisgan Sedgeba, romelTa saTaurebi standartismimarTulebebs emTxveva: „pirovnuli ganviTareba~, `mdgradi ganviTareba~ da„TviTmmarTveloba da mmarTveloba~.TiToeuli Tavis SigniT ramdenime Temaa, romlebic msgavsi Sinaarsis gakveTilebsaerTianebs.81. srulwlovaneba – axaliSesaZleblobebi da pasuxismgeblobebiimsjeleT!Tqveni azriT, ragaremoebebi SeiZlebaedos safuZvlad 18 wlisasakis srulwlovanebadmiCnevas, ratommaincdamainc es asaki?SeZlebisdagvaradmoiZieT informacia amsakiTxze.p ipr ior vo nvu nlu i l i g agn av ni vT iaT ra er beab aalbaT yvela Cvenganma icis, rom garkveuli asakismiRwevis Semdeg adamiani srulwlovani xdeba.ras niSnavs es termini? srulwlovaneba niSnavsimas, rom am asakis adamiani ukve srulad sargeblobsyvela samoqalaqo uflebiT da yvela samoqalaqovaldebulebac ekisreba. saqarTveloSiaseT asakad 18 weli iTvleba. Tumca, realurad,srulwlovanebas ZiriTadi moqalaqeobriviuf leba-movaleobani ukavSirdeba, Torem araer-Ti ufleba Tu movaleobaa iseTi, romelic saqarTveloSiadamians gaaCnia srulwlovanebamde dada iseTic, romelic 18 wlis asakis miRwevisas arwarmoiSoba da amisTvis ufro meti asakia saWiro.am Temaze ufro dawvrilebiT informacia mocemuliadrois svetSi.msoflios sxvadasxva qveyanaSi srulwlovanebisasaki sxvadasxvaa, Tumca umetesad 18wlis Sesrulebaa aseTad miCneuli. arsebobs saer-TaSoriso konvencia bavSvTa uflebebis Sesaxeb,romlis mixedviTac, yoveli adamiani 18 wlisasakamde iTvleba bavSvad. ZiriTadad, swored aqedanmomdinareobs msoflioSi gavrcelebulipraqtika srulwlovanebis asakad 18 wlis miCnevisSesaxeb.saxelmZRvanelos ZiriTadi erTeulia paragrafi/Tema. paragrafebis umetesoba erT gakveTilzeagaTvlili (maTi moculoba, ZiriTadad, ori-oTxigverdia). paragrafebis RerZs warmoadgens situaciuriamocanebis, davalebebisa da sadiskusiokiTxvebis kompleqsi, romelTa gamoyeneba, ZiriTadad,gakveTilzeve xdeba. Teoriuli bloki damxmarefunqcias asrulebs paragrafSi mocemuli davalebebisSesasruleblad. amitom, Teoriuli masalisaTviseba, ZiriTadad, gakveTilzeve xdeba. gakve-Tilis specifikidan gamomdinare, maswavlebelmaSeiZleba moaxdinos Teoriuli blokis calkeulinawilebis citireba (diskusiis procesSi, saWiroebisamebr),warudginos klass aTwuTiani Teoriuliprezentaciis saxiT an gamoiyenos gakveTilzekiTxvis sxvadasxva teqnika (ixileT gv. 31).praqtikumi exmareba moswavles TemasTan dakav-Sirebuli da standartiT gansazRruli praqtikulidavalebebis dagegmvaSi, Sesrulebasa da SefasebaSi.Tu paragrafis ZiriTadi daniSnuleba codnis SeZenada gaRrmavebaa, praqtikumis farglebSi moswavle,ZiriTadad, unar-Cvevebs gamoimuSavebs da ganamtkicebs(mag: aqtiuri mosmenis teqnika, kritikuliazrovneba, funqciuri wera da a.S.). praqtikumebierT an or gakveTilzea gaTvlili.praqtikumebisa da paragrafebis garda,saxelmZRvaneloSi kidev sami mniSvnelovani struqturulierTeulia: debatebi, kvleva da proeqti.TiToeuli Tema, sul mcire, sam sadebato sakiTxs,erT kvlevasa da erT proeqts Seicavs. radgan debatebi,kvleva da proeqtebi saxelmZRvanelos gam-Woli aqtivobebia, rogorc moswavlis, ise maswavlebliswignebis danarTebSi maT gansaxorcielebladvrceli instruqciebia mocemuli.17. praqtikumi: SromiTixelSekrulebapraqtikumis mizania iseTi SromiTi xelSekrulebis Sedgena, romelSicSeZlebisdagvarad maqsimalurad iqneba gaTvaliswinebuli rogorc dasaqmebulis,ise damsaqmeblis interesebi.amisTvis saWiroa, Camoiweros ramdenime ZiriTadi Tema, romelic gaTvaliswinebuliunda iyos xelSekrulebaSi. esenia:risi ufleba da valdebuleba unda hqondes damsaqmebels da risi – dasaqmebuls;ra xdeba, roca romelime mxare mis romlime valdebulebas ar asrulebs;rogor unda eqceodnen mxareebi erTmaneTs;rogor unda moagvaron mxareebma erTmaneTs Soris warmoSobili gaugebrobebi.SesaZloa, Tqveni namuSevari ar iyos zustad iseTi, rogoric SromiTixelSekrulebaa xolme realobaSi. magaliTad, ver moifiqroT raime movlenisgamomxatveli termini, teqsti dawerili iyos Cveulebrivi da ara iuridiulieniT, magram es nu dagabrkolebT – praqtikumis miznisaTvis mTavaria TqveninamuSevris Sinaarsi.zemoT CamoTvlili sakiTxebis mimarT sxvadasxvanairi damokidebulebaaqvT xolme dasaqmebulebs da damsaqmeblebs. amitom gaiyaviT or jgufad (anufro metad, moswavleTa raodenobis mixedviT). erTma jgufma Tavi warmoidginosdamsaqmeblad da moamzados zemoT CamoTvlili sakiTxebis xedva damsaqmeblispoziciidan, xolo meore jgufma piriqiT – dasaqmebulis poziciidan.muSaobis dasrulebis Semdeg orive jgufma moaxdineT Tqveni namuSevrebisprezentacia.davalebis meore etapi gulisxmobs erTiani xelSekrulebis gakeTebas.orive mxarem – rogorc `damsaqmeblebma~, ise `dasaqmebulebma~ urTierTSe-TanxmebiT SeaerTeT Tqveni namuSevrebi da SeadgineT erTiani SromiTixelSekruleba, romelSic orive mxaris interesi iqneba gaTvaliswinebuli.378Mascavlebeli.indd 8 05.07.2012 16:15:51

informaciastandartiX კლასისამოქალაქო განათლებასტანდარტიწლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები მიმართულებების მიხედვით:პიროვნული განვითარებამოქ.X.1. მოსწავლეს შეუძლიათვითდამკვიდრებასაზოგადოებაში.მოქ.X.2. მოსწავლეს შეუძლიაგაანალიზოს ადამიანურიღირსების არსი.მოქ.X.3. მოსწავლეს შეუძლიადააკავშიროს თავისუფალიპიროვნებისა და აქტიურიმოქალაქის თვისებები.მოქ.X.4. მოსწავლეს შეუძლიაკრიტიკულად შეაფასოსსაკუთარი მომავალისაქმიანობის გეგმა.მდგრადი განვითარებამოქ.X.5. მოსწავლესშეუძლია გააზრებულიმონაწილეობა დათანამშრომლობასოციალური პრობლემებისგადაწყვეტაში.მოქ.X.6. მოსწავლესშეუძლია გაანალიზოსმრავალფეროვანსაზოგადოებაშისამართლიანიურთიერთობისუზრუნველყოფისსაშუალებები.მოქ.X.7. მოსწავლესშეუძლია სამოქალაქოსაზოგადოების ძირითადისაფუძვლების კვლევა.მოქ. X 8. მოსწავლესშეუძლია საქართველოსმდგრადი განვითარებისშესაძლებლობების კვლევა.თვითმმართველობა დამმართველობამოქ. X 9. მოსწავლეს შეუძლიაგაანალიზოს საქართველოსსახელმწიფო მმართველობისსისტემის განვითარებისპროცესი.მოქ.X.10. მოსწავლესშეუძლია საქართველოსმოქალაქის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაშიაქტიური მონაწილეობისშესაძლებლობების კვლევადა გამოყენება.მოქ.X.11. მოსწავლესშეუძლია გაანალიზოსმოქალაქეების როლი ქვეყნისდემოკრატიაში.წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგები და მათი ინდიკატორებიმიმართულება: პიროვნული განვითარებამოქ.X.1. მოსწავლეს შეუძლია თვითდამკვიდრება საზოგადოებაში.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• განსაზღვრავს საზოგადოებრივ ჯგუფს, რომელსაც მიაკუთვნებს თავს და აფასებსრამდენად შეესაბამება მისი მისწრაფებები და ინტერესები ჯგუფის მისწრაფებებსდა ინტერესებს;• საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე მსჯელობს წარსულში მომხდარ დააწმყოში მიმდინარე მნიშვნელოვან მოვლენებზე, აკავშირებს მათ ერთმანეთთან დააანალიზებს, რამდენად მოქმედებს წარსულში მიღწეული წარმატება თუ10Mascavlebeli.indd 10 05.07.2012 16:15:54

informaciaწარუმატებლობა აწმყოში მიღწეულ შედეგებზე, აფასებს საკუთარ როლს ამმოვლენებში.მოქ.X.2. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს ადამიანური ღირსების არსი.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• განმარტავს ადამიანური ღირსების არსს;• განიხილავს ადამიანის ღირსების კრიტერიუმებს სხვადასხვა სოციალურ-კულტურული გარემოში და გამოყოფს უნივერსალურ მსგავსებებს;• მსჯელობს ადამიანური ღირსების პატივისცემის ფაქტორებზე სხვადასხვასაზოგადოებაში;• მსჯელობს შეიარაღებული კონფლიქტის მსხვერპლის ღირსების პატივისცემისშესაძლებლობებზე.მოქ.X.3. მოსწავლეს შეუძლია დააკავშიროს თავისუფალი პიროვნებისა და აქტიურიმოქალაქის თვისებები.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• გამოყოფს პიროვნების თავისუფლებისა და მოქალაქის აქტიურობის ნიშნებიდანმსგავსს;• აკავშირებს ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს საქართველოს მოქალაქისმოვალეობებთან;• მსჯელობს თავისუფალი პიროვნების აქტიური მოქალქეობისათვის აუცილებელპირობებზე საზოგადოებაში.მოქ.X.4. მოსწავლეს შეუძლია კრიტიკულად შეაფასოს საკუთარი მომავალი საქმიანობისგეგმა.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• განსაზღვრავს სავარაუდო მოქმედებებს, რომელთა განხორციელებასაც თავადგეგმავს, ახარისხებს მათ მნიშვნელობის მიხედვით.• თანაკლასელებთან ერთად ჩამოწერს საერთო სამომავლო მიზნებს, შეუძლიაცხრილის მიხედვით ერთმანეთისგან გამიჯნოს განსახორციელებელი მიზნებივადების მიხედვით. მსჯელობს მათ რეალურობასა და მიღწევის გზებზე.• საკუთარი შესაძლებლობებისა და მიზნების ანალიზის საფუძველზე ასახელებსსაზოგადოებრივი ცხოვრების იმ სფროს, რომელსაც სავარაუდოდ უკავშირებსსაკუთარ მომავალ მოღვაწეობას. კლასში გამოავლენს თანამოაზრეებს, რომლებთანერთადაც აგროვებს ინფორმაციას ამ სფეროს შესახებ და მისი მიმოხილვის შემდეგგანსაზღვრავს თავის მომავალ სავარაუდო საქმიანობას.მიმართულება: მდგრადი განვითარებამოქ.X.5. მოსწავლეს შეუძლია გააზრებული მონაწილეობა და თანამშრომლობასოციალური პრობლემების გადაწყვეტაში.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:11Mascavlebeli.indd 11 05.07.2012 16:15:54

informaciaოჯახი, უბანი, ქალაქი და ა.შ.); მონაწილეობს დისკუსიაში კანონის უზენაესობისაუცილებლობისა და კანონიერების უზრუნველყოფის შესახებ;• მოიპოვებს და აანალიზებს ინფორმაციას ადამიანის ე.წ. ბუნებრივი მდგომარეობისშესახებ; მხატვრული ლიტერატურის ან ისტორიული წყაროების მაგალითზეაღწერს ისეთი საზოგადოების მოდელს, სადაც "ადამიანი ადამიანისთვის მგელია"და ადარებს რომელიმე ბიოსოციუმის ცხოვრების წესს; ანალიზის საფუძველზეგანსაზღვრავს და ასაბუთებს რომელიმე საზოგადოებაში (მაგ.: სკოლა, სამეზობლო,სოფელი, საწარმო, ქვეყანა და ა.შ.) თანხმობის მიღწევის პირობებს;• მონაწილეობს დებატებში "რომელი წესებია უფრო ძლიერი - დაწერილი თუდაუწერელი?"; საკუთარ პოზიციას ასაბუთებს კონკრეტული მაგალითების(თანამედროვე სინამდვილიდან, მხატვრული ლიტერატურიდან ან ისტორიიდან)განხილვით და შეფასებისას გამოყოფს კრიტერიუმებს, რომლებსაც ის ეყრდნობა;• მსჯელობს, როგორ მოიქცევა მისი უფლებების დარღვევის შემთხვევაში და ხსნის,რატომ უნდა გაუწიოს ანგარიში სხვის თავისუფლებებს საკუთარი უფლებებისდაცვისას;• მსჯელობს სხვადასხვა სოციალური გარემოს (მაგ.: სამეგობრო, სამეზობლო,პროფესიული და საზოგადოებრივი გაერთიანებები) ჩამოყალიბებისა დამდგრადობის განმსაზღვრელ ფაქტორებზე (მაგ.: საერთო ღირებულებები,ინტერესები, თვისებები, პირობები, მისწრაფებები და ა.შ.); მსჯელობს იმ ნიშან-თვისებებზე, რომლებიც დამახასიათებელია საქართველოსთვის; ავლებსპარალელებს სხვა ქვეყნებთან.მიმართულება: თვითმმართველობა და მმართველობამოქ.X.9. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს საქართველოში თვითმმართველობისა დასახელმწიფო მმართველობის სისტემის განვითარების პროცესი.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• რომელიმე სამართალდამცავი სახელმწიფო ორგანოს (მაგ: პოლიცია, სასამართლო,სახალხო დამცველი ან სხვა) ან საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მაგალითზეგანიხილავს მათ უფლებამოსილებას, დანიშნულებას (ან მიზნებს) და საქმიანობასმართლწესრიგის დაცვაში; აფასებს არსებული პრაქტიკის ნაკლოვან დაწარმატებულ მხარეებს;• დროის სკალაზე აღნიშნავს საქართველოს სახელმწიფო მმართველობისგანვითარებისთვის რამდენიმე (3-5) მნიშვნელოვან მოვლენას; მსჯელობსთითოეული მოვლენით გამოწვეულ შედეგებზე; ავლებს პარალელებს იმავეპერიოდის სხვა სახელმწიფოებთან (მაგ.: მეზობელი ქვეყნები, ევროპა, ახლოაღმოსავლეთი, აღმოსავლეთ აზია ან ამერიკა);• მსჯელობს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკისა და I კონსტიტუციისმნიშვნელობაზე თანამედროვე ქართული სახელმწიფოსთვის; ასახელებსკონსტიტუციური მემკვიდრეობითობის დამადასტურებელ ფაქტებს დააანალიზებს ცვლილებებს (მაგ.: სახელმწიფო მოწყობა, მმართველობა, საარჩევნოსისტემა და ა.შ.); ავლენს საკუთარ დამოკიდებულებას მომხდარი ცვლილებებისმიმართ;• საქართველოს მოქმედი კონსტიტუციის განხილვისას მსჯელობს მისი მიღებისწინაპირობებსა და შედეგებზე; საკუთარ მოსაზრებებს ჩამოწერს ცხრილის სახით;• ასაბუთებს თვითმმართველობის განვითარების მნიშვნელობას საქართველოსსახელმწიფოსათვის;• გამოთქვამს საკუთარ აზრს სახელმწიფოს დემოკრატიულობისა დასუვერენულობის შესახებ; ირჩევს საქართველოს მსგავს (მოსახლეობის14Mascavlebeli.indd 14 05.07.2012 16:15:55

informaciaრაოდენობის მიხედვით) რომელიმე სახელმწიფოს და ადარებს მას საქართველოს,აღნიშნული ორი ნიშნის მიხედვით; გამოყოფს მსგავსებასა და განსხვავევებს;• შეისწავლის საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის თანამედროვე სისტემას(სტრუქტურას, მისი ნაწილების ფუნქციებსა და ურთიერთკავშირს); ადარებსსაქართველოს წარსულში არსებულ მმართველობის სისტემებსდემოკრატიულობისა და კანონის უზენაესობის თვალსაზრისით; მუშაობისშედეგებს წარუდგენს თანაკლასელებს განსახილველად.მოქ.X.10. მოსწავლეს შეუძლია საქართველოს მოქალაქის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურცხოვრებაში აქტიური მონაწილეობის შესაძლებლობების კვლევა და გამოყენება.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• დროის ხაზზე აღნიშნავს იმ ეტაპებს, როდესაც მოიპოვა მისთვის მნიშვნელოვანიუფლება და გაუჩნდა განსაკუთრებული მოვალეობა; იმავე ხაზზე აღნიშნავსეტაპებს, როდესაც მას განსხვავებული (დამატებითი ან გაფართოებული) უფლება-მოვალეობები გაუჩნდება (მაგ.: მართვის, არჩევნებში მონაწილეობის, დაოჯახების,სამხედრო სამსახური და ა.შ.); წერს ესეს "ჩემი უფლებები და მოვალეობები";• ირჩევს რომელიმე ბოლოდროინდელ კონფლიქტს (მაგ., საკუთარიგამოცდილებიდან, კლასში მომხდარს, მასმედიის საშუალებით გახმაურებულს ანსხვა) თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად განიხილავს მას, განსაზღვრავსკონფლიქტის რომელ ჯგუფს მიეკუთვნება (ღირებულებითი, ინფორმაციული,ურთიერთდამოკიდებულებითი, ინსტიტუციური, ინტერესთა) გამოყოფსკონფლიქტში მონაწილე მხარეების მოქმედებებს; ჯგუფთან ერთად მსჯელობს მისგამომწვევ მიზეზებსა და მისი მოგვარების გზებზე;• მსჯელობს თანატოლებისათვის აქტიურ საკითხებზე (მეგობრობა, მშობელთანურთიერთობა, პრფესიის არჩევა და ა.შ.); გამიჯნავს მოცემულ საკითხთანდაკავშირებულ სხვადასხვა პოზიციის ძლიერ და სუსტ მხარებეს;• მონაწილეობს სკოლის განვითარებასთან (მაგ.: სწავლის ხარისხი, ტექნიკურიაღჭურვილობა, შემოსავლების ზრდა, მონაწილეობა ეროვნულ თუ საერთაშორისოპროექტებში და ა.შ.) დაკავშირებულ საკლასო დისკუსიაში ან სკოლისთვითმმართველობის შესაბამისი ორგანოს განხილვაში, კონკრეტულადგამოთქვამს და იცავს საკუთარ პოზიციას;• ირჩევს მისთვის ან რომელიმე საზოგადოებრივი ჯგუფისთვის აქტუალურკონკრეტულ პრობლემას (მაგ.: განათლების მიღება, დასაქმება, ადამიანისუფლების დარღვევა, სამოქალაქო დავა, საგადასახადო კონფლიქტი, სოციალურიუსაფრთხოება, ჯანმრთელობისა და გარემოს დაცვა, პოლიტიკური ან რელიგიურიდისკრიმინაცია და ა.შ.); მოიპოვებს ინფორმაციას, რომლის ანალიზისსაფუძველზე წერს კონკრეტული პრობლემის გადაჭრის გეგმას (შესაძლოარამდენიმე ვარიანტს) მხარეთა უფლებების დაცვისა და კანონიერი მოქმედებებისგათვალისწინებით; განსაზღვრავს საკუთარ როლს პრობლემის მოგვარებაში,იკრებს თანამოაზრეებს და მოქმედებს გეგმის შესაბამისად; აფასებს საკუთარიმონაწილეობის ეფექტიანობას და შედეგებს უზიარებს თანაკლასელებს;• შეარჩევს რომელიმე კონკრეტულ კონფლიქტურ სიტუაციას მოქალაქეთაცხოვრებიდან (სოციალური, ეკონომიკური ან პოლიტიკური); შეისწავლის შექმნილვითარებასა და მხარეთა ინტერესებს; თანაკლასელებთან ერთად გაითამაშებსაღნიშნულ სიტუაციას და მისი გადაჭრის ალტერნატიულ ვარიანტებს; მსჯელობსამ გზების ავკარგიანობაზე და მეგობრებთან ერთად სახავს კონფლიქტისსამართლებრივი გადაჭრის გეგმას.15Mascavlebeli.indd 15 05.07.2012 16:15:55

informaciaმოქ.X.11. მოსწავლეს შეუძლია გაანალიზოს მოქალაქეების როლი ქვეყნის დემოკრატიაში.შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:• მსჯელობს დემოკრატიის ჩასახვისა და განვითარების შესახებ; ადარებსსაქართველოსა და რომელიმე სხვა ქვეყნის მაგალითებს;• მასწავლებელთან და თანაკლასელებთან ერთად ადგენს უფლებებისა დამოვალეობების ნუსხას, რომელიც სასწავლო წლის მანძილზე მათთვისსავალდებულო ხასითს იძენს;• მსჯელობს საქართველოს კონსტიტუციით მინიჭებულ უფლებებსა დამოვალეობებზე და ადამიანის უფლებების საერთაშორისო დეკლარაციითმინიჭებულ უფლებებსა და მოვალეობებზე და ადარებს მათ;• საქართველოს ან სხვა ქვეყნის ისტორიიდან ასახელებს მოვლენებს, როდესაცსახელმწიფო მმართველობაში ცვლილებები მოხდა საზოგადოების ზეგავლენით;აფასებს ამ მოვლენების შედეგებს დემოკრატიის მშენებლობაში წინსვლის (ანუკუსვლის) თვალსაზრისით;• ახასიათებს დემოკრატიის ძირითად პრინციპებს და უკავშირებს მათ ადამიანისუფლებებსა და მოვალეობებს; საკუთარ მოსაზრებას ასაბუთებს მისთვის ცნობილისაერთაშორისო დოკუმენტების დებულებების მეშვეობით (მაგ.: ადამიანისუფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, ადამიანის უფლებათა ევროპულიკონვენცია, ბავშვთა უფლებების დაცვის კონვენცია და სხვა);• საქართველოს კონსტიტუციაში მოიძიებს მუხლებს, რომლებიც საქართველოსმოქალაქეთა საარჩევნო უფლებებს ეხება; მათი გაანალიზების საფუძველზემსჯელობს მათ შესაბამისობაზე დემოკრატიული და სამართლიანი არჩევნებისპრინციპებთან (მაგ.: საყოველთაობა, პირდაპირობა, კენჭისყრის ფარულობა,თანასწორობა); საკუთარი სკოლის, დასახლების ან რეგიონის მაგალითზე აფასებსსხვადასხვა საარჩევნო (მაგ.: მაჟორიტარული, პროპორციული და ა.შ.) სისტემებსმოქალაქის უფლებების დაცვის პოზიციიდან;• ირჩევს მნიშვნელოვან მოვლენას საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრებიდან დათანაკლასელების ჯგუფთან ერთად განიხილავს ამ მოვლენაში ადამიანთამონაწილეობის მოტივაციას, შესაძლებლობებსა და ხარისხს; შესაბამისისამართლებრივი დოკუმენტების ანალიზის საფუძველზე წერს რეკომენდაციებსსაზოგადოებრივი თანამონაწილეობის წასახალისებლად;• ეცნობა და მეგობრებთან ერთად განიხილავს სკოლის სამურვეო საბჭოსა დადირექციის გადაწყვეტილებებს სასწავლო პროცესთან დაკავშირებით; აანალიზებს,რამდენად არის გათვალისწინებული მათ სკოლაში საზოგადოებრივი (მაგ.:მოსწავლეთა თვითმმართველობის, პედაგოგების, მშობლების, მეზობელიმოსახლეობის და ა.შ.) ინტერესები და თანაკლასელების ჯგუფთან ერთად წერსწლიური ანგარიშის პროექტს სკოლის განვითარებაში საზოგადოებისმონაწილეობის შესახებ.16Mascavlebeli.indd 16 05.07.2012 16:15:55

informaciaპროგრამის შინაარსისავალდებულო შინაარსობრივ საკითხთა ჩამონათვალი X კლასისათვის(ქვემოთ წარმოდგენილი საკითხები შეადგენს ამ კლასისათვის განკუთვნილი მთლიანიშინაარსის 60%-ს)პიროვნული განვითარება1. თვითშეფასება, მიზანდასახულობა და მიღწევა2. საკუთარი ცხოვრების მართვა და შეფასება3. პიროვნების თავისუფლება და მოქალაქეობა4. ადამიანური და პირადი ღირსება5. განათლების მიღებისა და პროფესიული მომზადების შესაძლებლობები6. შრომის უფლებები საკუთარ ქვეყანაში და საზღვარგარეთ7. სრულწლოვანება - ახალი შესაძლებლობები და პასუხისმგებლობებიმდგრადი განვითარება8. ოჯახური ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა9. თანასწორობა და სამართლიანობა: განზომილებები, საფუძვლები, დაცვისმექანიზმები10. სოციალური დაცვა და მისი მექანიზმები11. პრობლემის მართვა/გადაწყვეტა12. კონფლიქტები მრავალფეროვან საზოგადოებაში და მათი მოგვარება13. შეუზღუდავი და შეზღუდული ურთიერთობები14. თანამშრომლობა და კონკურენციათვითმმართველობა და მმართველობა15. საზოგადოებრივი აზრი, საზოგადოებრივი გადაწყვეტილებები და მათი მიღებისფორმები16. მონაწილეობის კულტურა: შესაძლებლობები, ფორმები და მექანიზმები17. გამჭვირვალობა და საჯაროობა18. საზოგადოებრივი დაკვეთა და სახელმწიფო ვალდებულებები19. ადამიანის უფლებების დაცვის საშუალებები: თავისუფალი, სამართლიანისასამართლო და სამართალდამცავები20. მოქალაქე და მოხელე - პასუხისმგებლობათა განაწილება21. თავისუფალი სამოქალაქო საზოგადოების საფუძვლები22. თვითმმართველობის საფუძვლები და განვითარება23. საქართველოს სახელმწიფო მმართველობის განვითარება17Mascavlebeli.indd 17 05.07.2012 16:15:56

saxelmZRvanelos Sesatyvisobaerovnul saswavlo gegmasTanპარაგრაფების სათაურებიერთი პარაგრაფის ნომერი შეესაბამება ერთ საგაკვეთილო საათს1. srulwlovaneba — axali SesaZleblobebi da pasuxismgeblobebi2. drois xazi3. momavlis dagegmva4. strategiuli miznebi5. rogor SevafasoT Cveni warmateba6. praqtikumi: skolis strategiuli gegmis ganxilva7. TviTSefaseba, gare Sefaseba da TviTganviTareba8. ganaTlebis miRebis SesaZleblobebi9-10. specializacia da profesionalizmi11-12. debatebi: adamiani Tavad qmnis sakuTar momavals!13. Sromis bazari14. praqtikumi: viTamaSoT arCevnebi15. ekonomikuri saqmianobis ZiriTadi sferoebi16. SromiTi urTierTobebi17. praqtikumi: SromiTi xelSekruleba18. axalgazrdoba — adamianiT vaWrobis (trefikingis) riskis jgufi19. axalgazrdebis trefikingis msxverplad gaxdomis riskfaqtorebi20. vin da rogor xdeba trefikingis msxverpli21-22. kvleva: profesiis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi23. ganaTleba mdgradi ganviTarebisTvis24. samoqalaqo monawileoba25. dainteresebuli mxareebis analizi26. ra faqtorebi moqmedebs monawileobis xarisxze?27. monawileoba da motivacia28-29. debatebi: gadawyvetilebis miRebaSi dainteresebuli mxareebi unda CaerTon!30. sazogadoebrivi gaerTianebebi31. Tanasworoba da samarTlianoba32. socialuri dacva da misi garantiebi33-34. debatebi: moqalaqeTa socialuri dacva saxelmwifos valdebulebaa!35. efeqturi komunikacia36. praqtikumi: aqtiuri mosmenis teqnika37-38. debatebi: maRal klasebSi mSobelTa krebebis mowyoba saWiro ar aris!39. masobrivi informaciis saSualebebi40-42. proeqti: jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi43. faqti da mosazreba44-45. debatebi: socialuri qselebi xels uSlis moswavleebs swavlaSi!46. konfliqtis Teoriuli safuZvlebi47. praqtikumi: valdebulebebi da pasuxismgeblobebi ojaxSi48-49. debatebi: axalgazrda ojaxi calke unda cxovrobdes!50. konkurencia Tu TanamSromloba51. konfliqtis tipebi52-53. problema da misi gadawyvetis gzebi54. praqtikumi: sazogadoebrivi problemebi mediaSi55-56. kvleva: sazogadoebrivi azris kvleva skolaSi57-59. proeqti: sazogadoebrivi problemis mogvareba60. saqarTvelos saxelmwifo mmarTvelobis ganviTareba61. saxelmwifos ZiriTadi niSnebi62. saqarTvelos xelisuflebis Stoebi63. saqarTvelos konstitucia64. adgilobrivi TviTmmarTveloba65. ra aris kanoni da risTvis arsebobs igi66. moqalaqe da kanoni67. arasrulwlovanTa danaSauli68. praqtikumi: Cven viRebT kanons69-70. debatebi: Tu kanoni usamarTloa, mainc kanonis mixedviT unda moviqceT!71. risTvis arseboben samarTaldamcavi organoebi da rogor muSaoben isini72-73. debatebi: kanonis dacvis saukeTso gza sasjelis simkacrea!74. ra aris politika75-76. saxelmwifo moxele da sazogadoebrivi kontroli77. saxelmwifoTa tipebi78. urTierToba sxva saxelmwifoebTan79. demokratia80. arCeviTi demokratia81. xelisufleba da demokratia82-83 kvleva: arCevanis kriteriumebi84. monawileoba85. informaciis Tavisufleba86. gamWvirvaloba da sajarooba87. demokratiuli skolis modeli da moswavlis uflebebi88. praqtikumi: vafasebT Cvens skolaSi adamianis uflebebis dacvas89. adamianis Rirseba89-90. praqtikumi: sasamarTlo procesis imitacia91-93. proeqti: samoqalaqo ganaTleba — swavla swavlebisTvisმოქ.X.1. მოსწავლესშეუძლიათვითდამკვიდრებასაზოგადოებაში.პიროვნული განვითარებამოქ.X.2.მოსწავლესშეუძლიაგაანალიზოსადამიანურიღირსების არსი.მოქ.X.3. მოსწავლესშეუძლიადააკავშიროსთავისუფალიპიროვნებისა დააქტიური მოქალაქისთვისებები.მოქ.X.4. მოსწავლესშეუძლიაკრიტიკულადშეაფასოს საკუთარიმომავალისაქმიანობის გეგმა.მოქ.X.5. მოსწავლესშეუძლია გააზრებულიმონაწილეობა დათანამშრომლობასოციალურიპრობლემებისგადაწყვეტაში.მშმგაუსMascavlebeli.indd 18 05.07.2012 16:15:56

არებასწავლესსია დაქალაქისმოქ.X.4. მოსწავლესშეუძლიაკრიტიკულადშეაფასოს საკუთარიმომავალისაქმიანობის გეგმა.მოქ.X.5. მოსწავლესშეუძლია გააზრებულიმონაწილეობა დათანამშრომლობასოციალურიპრობლემებისგადაწყვეტაში.მდგრადი განვითარებამოქ.X.6. მოსწავლესშეუძლია გაანალიზოსმრავალფეროვან საზო-გადოებაში სამართლი-ანი ურთიერთობისუზრუნველყოფისსაშუალებები.მოქ.X.7. მოსწავლესშეუძლია სამოქალაქოსაზოგადოებისძირითადისაფუძვლების კვლევა.მოქ. X 8. მოსწავლესშეუძლიასაქართველოსმდგრადიგანვითარებისშესაძლებლობებისკვლევა.მოქ. X 9. მოსწავლესშეუძლია გაანალიზოსსაქართველოსსახელმწიფომმართველობისსისტემის განვითარებისპროცესი.თვითმმართველობა და მმართველობამოქ.X.10. მოსწავლეს შეუძლიასაქართველოს მოქალაქისსაზოგადოებრივ-პოლიტიკურცხოვრებაში აქტიურიმონაწილეობის შესაძლებლობებისკვლევა და გამოყენება.მოქ.X.11. მოსწავლესშეუძლია გაანალიზოსმოქალაქეების როლიქვეყნის დემოკრატიაში.Sinaarsisa da misaRwevi Sedegebisruka – standartis Sesabamisi SedegebiMascavlebeli.indd 19 05.07.2012 16:15:56

ekomendaciagakveTilis wyobamaswavleblis ostatoba gakveTilze gamoyenebuli meTodebis mravalferovneba-Si vlindeba. Tumca, arsebobs gakveTilis agebis zogadi sqema, romelic yvela sagakveTilomecadineobis dagegmvis dros unda gaviTvaliswinoT.1. saklaso saaTi iwyeba moswavleebisaTvis gakveTilis Temis – sakiTxis wardgeniT.Temis wardgena ar gulisxmobs Teoriul prezentacias da Cveulebriv 2-3 wuTigrZeldeba. moswavleebma unda icodnen, Tu romel sakiTxs Seexeba gakveTili, ra Ziri-Tadi miznebi aqvs mas. sasurvelia, rom gakveTilis Tema dafiqsirdes dafaze.2. sakiTxis damuSavebas gakveTilis yvelaze didi nawili eTmoba. es etapi kompleqsuriada Tavis mxriv moiazrebs sakiTxis mimarT interesis provocirebas, sakiTxisSesaxeb ideebis, informaciis Segrovebasa da sakiTxis analizs. gakveTilis am nawilSi ZiriTadad aqtiuroben moswavleebi, maswavlebeli mxolod damxmaris rols asrulebs.es etapi gulisxmobs jgufur da individualur muSaobas saxelmZRvaneloSimocemul savarjiSoebze, diskusias, gonebrivi ieriSisa da informaciis Segrovebissxva meTodebis gamoyenebas, teqsturi blokebisa da sqemebis analizs.3. mesame etapi – sakiTxis Sejamebaa. am etapze xdeba damuSavebis etapze gamotaniliZiriTadi daskvnebis Sejameba. gakveTilis msvlelobisas es etapi xSirad moiazrebsmaswavleblis daskvniT Teoriul prezentaciasac. Sejamebis etaps axorcielebsmaswavlebeli. am SemTxvevaSi damxmaris rols moswavleebi asruleben. is Cveulebriv10 wuTze metxans ar grZeldeba.4. bolo, daskvniT, etapze xdeba SeZenili codnis ganmtkiceba praqtikaSi da SedegebisSefaseba. am etapze moswavleebi asruleben saxelmZRvaneloSi mocemul davalebebs,monawileoben Teoriuli masalis Semajamebel TamaSebSi.klasSi muSaobis ZiriTadi meTodebigonebrivi ieriSi, jgufuri samuSao, saklaso diskusia, informaciis Sejerebisada TvalsaCinoebaTa gamoyenebis xerxebi, kiTxvis strategiebigonebrivi ieriSi (Brainstorming)daniSnuleba: es meTodi gamoiyeneba klasSi ideebis Segrovebisa da daxarisxebisaTvisda Cveulebriv, 10-25 wuTi grZeldeba.mimdinareoba:gonebrivi ieriSi ori etapisgan Sedgeba: ideebis Segroveba, ideebis daxarisxeba/gadarCeva1. Tavdapirvelad, waradgineT sakiTxi da CamoayalibeT igi mokle kiTxvis saxiT(sasurvelia, kiTxva daiweros dafaze);2. gaacaniT/SeaxseneT moswavleebs gonebrivi ieriSis wesebi (ix. qvemoT);3. sTxoveT moswavleebs, gamoTqvan rac SeiZleba meti idea sakiTxTan dakavSirebiT,warmoTqmisTanave dawereT moswavleTa ideebi dafaze;4. gamokiTxva gaagrZeleT ideebis amowurvamde (ideebis Segrovebisas ar dauSvaTkritikuli da SefasebiTi gamonaTqvamebi);5. klasTan erTad gaaerTianeT msgavsi ideebi, daajgufeT, gacxrileT umniSvneloideebi;6. bolos ganixileT darCenili CamonaTvali.20Mascavlebeli.indd 20 05.07.2012 16:15:56

ekomendaciaZiriTadi wesebi:1. ideebis Segrovebis etapze dauSvebelia gamoTqmuli azrebis gakritikeba /Sefaseba, yvela gamoTqmuli idea unda dafiqsirdes dafaze, TumcaSesaZlebelia dazustdes, ras gulisxmobs moswavle;2. naklebi mniSvneloba aqvs ideebis xarisxs, ufro mniSvnelovania ideebisraodenoba.jgufuri muSaobadaniSnuleba: es meTodi gamoiyeneba ideebis Segrovebis, daxarisxebis, savarjiSozemuSaobis an davalebis SesrulebisaTvis. jgufuri muSaoba met dros moiTxovs,vidre individualuri muSaoba. kargi dagegmvis SemTxvevaSi is minimum 15-30 wuTsgrZeldeba.miuxedavad amisa, jgufuri muSaobis meTods aqvs ramdenime aSkara upiratesoba –moswavleebi swavloben erTmaneTis mosmenas, TanamSromlobas da urTierTSeTanxmebas.mcire jgufebSi muSaoba efeqturi meTodia pasiuri moswavleebis gasaaqtiureblad.mimdinareoba:jgufebSi muSaoba sami ZiriTadi etapisgan Sedgeba: jgufis mier davalebis Sesruleba,jgufis muSaobis Sedegebis warmodgena, Sedegebis Sejameba/ganzogadeba.1. dayaviT moswavleebi jgufebad winaswar gansazRvruli wesis mixedviT (ix. qvemoT);2. mieciT moswavleebs mkafio miTiTeba: moswavlem unda icodes, ris gakeTebasvTxovT da ra vadaSi. sasurvelia, miTiTeba daiweros dafaze an furcelze ise,rom mas yvela kargad xedavdes (ix. nimuSi);3. davalebis Sesrulebaze gankuTvnili drois gasvlamde 5 wuTiT adre SeaxseneTmoswavleebs, rom jgufSi muSaobis dro iwureba. jgufma unda SeajamosSedegebi erT furcelze da gansazRvros, vin warmoadgens Sedegebs;4. sTxoveT jgufebis wevrebs, warmoadginon namuSevari;5. SeajameT da ganazogadeT Sedegebi.jgufuri samuSaos instruqcia (nimuSi)1. CamoTvaleT yvela dadebiTi Tviseba, romelic axasiaTebsTqvens jgufSi myof moswavleebs.2. daajgufeT imis mixedviT, Tu romel jgufs ganekuTvnebaes Tvisebebi – Tandayolils Tu SeZenils.3. TiToeuli Tviseba simbolurad (mcire naxatis saxiT)gamoxateT furcelze.4. gadawyviteT, vin warmoadgens namuSevars mTeli klasiswinaSe.am davalebis SesrulebazeTqven gaqvT 20 wT.jgufis winaSe namuSevris warmodgenaze– 5 wT.davalebis SesrulebazegankuTvnili drodavalebisSesrulebaSedegebiswarmodgena21Mascavlebeli.indd 21 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciaZiriTadi wesebi:• erTi jgufi muSaobs erT magidasTan;• jgufuri samuSaosaTvis saWiro dro wanaswar aris gansazRvruli;• jgufi ayalibebs Sedegebs werilobiT, erT furcelze;• sasurvelia, rom jgufSi Tavidanve ganisazRvros, vin gaakeTebs Canawerebs davin warmoadgens Sedegebs;• jgufur samuSaos axlavs Sedegebis prezentacia an/da saklaso ganxilva.mcire jgufebad dayofis principebi:jgufis sididis gansazRvrisas maswavlebeli iTvaliswinebs drois CarCoebsa dadavalebis sirTules. Ddid jgufebSi (7-10 moswavle) muSaoba bevr dros moiTxovs, amitom moswavleTa didjgufebSi gaerTianeba mxolod maSin aris mizanSewonili, roca davaleba martivia,an Sedegebis ganxilva Semdeg gakveTilzea dagegmili (magaliTad, praqtikumebzemuSaobisas).saSualo zomis jgufebSi (4-5 moswavle) muSaoba ufro Sedegianad da mSvidad mimdinareobs.Tumca, klasis am wesiT dayofisas rTulia jgufebis muSaobis Sedgebis calcalke,detalurad ganxilva (did klasSi sakmaod bevri aseTi jgufi warmoiqmneba).drois mogebis mizniT, umjobesia jgufebSi muSaobis etaps am SemTxvevaSi mohyvessaklaso diskusia da ara calkeuli jgufebis prezentaciebi.jgufebad dayofis xerxebi:oTxeuli – aseTi dayofa SesaZlebelia erTmaneTis axlos mdebare merxebze msxdomimoswavleebis wyvilebis dajgufebiT. jgufebad dayofis es principi yvelazexSirad aris moyvanili maswavleblis wignSi. aseT jgufebSi naklebad warmoiqmnebakonfliqtebi, jgufis yvela wevrs aqvs aqtiuri monawileobis SesaZlebloba.wyvilebi da sameulebi – gamoiyeneba iseT SemTxvevebSi, rodesac saWiroa moswavleebismxridan meti pirovnuli gamocdilebis gaziareba da maqsimaluri CarTuloba.rigebad dayofa – maswavlebeli ubralod yofs klass rigebis mixedviT. amgvaridayofa martivi Sesasrulebelia, Tumca ar unda dagvaviwydes, rom Zalian didjgufebSi (8-9 moswavleze meti) procesi ufro qaoturad mimdinareobs, rTuliayvela moswavlis CarTulobis uzrunvelyofa.mcire jgufebad dayofis kidev ramdenime gza arsebobs:• gadaTvla – SesaZlebelia, vTxovoT moswavleebs, gadaiTvalon rig-rigobiT(mag.: oTx jgufad dayofisas moswavleebi gadaiTvlian 4-mde – pirveli, meore,mesame, meoTxe, pirveli, meore da a.S.) Semdeg `pirvelebi~ qmnian erTi jgufs,`meoreebi~ - meore jgufs da a.S.• dajgufeba survilis mixedviT – moswavleebi Tavad erTiandebian jgufebSiimis mixedviT, Tu visTan surT muSaoba am konkretuli davalebis Sesrulebisas.dayofis aseTi principis gamoyenebisas frTxilad unda viyoT – arcerTimoswavle ar unda darCes jgufis gareSe.• dajgufeba feris mixedviT – SesaZlebelia davyoT moswavleebi maTi tansacmlisferis mixedviT, an davarigoT sxvadasxva feris patara furclebi davTxovoT moswavleebs, Seqmnan jgufebi ferebis mixedviT (jgufis gasamxiaruleblad,SesaZlebelia gamoviyenoT feradi saReWi rezinebi an kanfetebi).22Mascavlebeli.indd 22 05.07.2012 16:15:57

ekomendacia• nabij-nabij formireba – SesaZlebelia, Tavdapirvelad vTxovoT moswavleebs,imuSaon individualurad an wyvilebad, Semdeg ki gaerTiandnen ufrodid jgufebSi.• Tavisufali arCevani – am SemTxvevaSi moswavleebi Tavad irCeven Temas (ramdenimeTemidan), romelzec surT muSaoba. Temebis CamonaTvali SeiZleba davweroTdafaze an ganvaTavsoT Sesabamisi warwerebi klasis sxvadasxva kuTxeSi.Sesabamisad, moswavleebi dajgufdebian iq, sadac maTTvis sasurveli gansaxilveliTema iqneba warmodgenili. aseT SemTxvevaSi yuradRebiT unda gavaanalizoTTemebis sirTule da moswavleebis savaraudo interesi. yvela Tema undaiyos realizebuli.saklaso diskusiaes meTodi gamoiyeneba sakiTxis dasamuSaveblad – moswavleebs uviTardebaT argumentirebulimsjelobis, azris lakonurad gamoxatvis, erTmaneTis mosmenis dadaskvnebis gamotanis unar-Cvevebi. Ddiskusia saSualod 10-25 wuTs grZeldeba.gakveTilis drois simciris gamo, maswavlebelma gansakuTrebuli yuradReba undamiaqcios diskusiis procesis dagegmvasa da marTvas.wesebi:1. sadiskusio kiTxvebi winaswar unda iyos gansazRvruli (kiTxvebis Ta namimdevrobaumetes SemTxvevaSi mocemulia moswavlis wignSi).2. yvelas unda mieces Tanabari SesaZlebloba azris gamosaTqmelad – daculiunda iyos reglamenti, saSualod 2 wuTi azris gamosaTqmelad.3. sadiskusio drois 10-15 % unda daeTmos gamoTqmuli azrebis Sejerebasa dadaskvnebis gamotanas. ZiriTadi daskvnebi unda dafiqsirdes dafaze.diskusiis warmarTvis xerxebi:1. Tavisufali diskusia – am SemTxvevaSi, moswavleebi xelis aweviT aniSnebenmaswavlebels, rom surT azris gamoTqma. imisaTvis, rom daicvaT balansi,winaswar gansazRvreT, ramdenjer eqneba TiToeul moswavles azris gamoTqmisSesaZlebloba (mag.: winaswar daarigeT klasSi Jetonebi an asanTis Rerebi). TudiskusiisaTvis cota dro gaqvT dagegmili, daurigeT yovel moswavles asan-Tis TiTo Reri, Tu meti dro gaqvT – 2-3 Reri. yoveli azris gamoTqmisasmoswavleebma TiTo Reri unda dagibrunon. Ddiskusiis bolos SeamowmeT, visramdeni asanTis Reri darCa. (asanTis Rerebis an Jetonebis gamoyenebiTSegiZliaT moawyoT Sejibreba rigebs an jgufebs Soris).2. Tanmimdevruli diskusia – maswavlebeli rig-rigobiT, an sakuTariSexedulebisamebr, usvams kiTxvas konkretul moswavleebs an jgufebs (magaliTad,`vin gascems pasuxs am kiTxvas pirveli jgufidan / rigidan?~). SegiZliaTgamoiyenoT kalmistari, an sxva nivTi, romelic pirobiTad `moaruli mikrofonis~rols Seasrulebs. Tanmimdevruli dikusiis kidev erTi variantia,rodesac moswavle, romelic pasuxobs sadiskusio kiTxvas, Tavad gansaz-Rvravs vin iqneba Semdegi mopasuxe.3. warmomadgenlobiTi jgufi – maswavlebeli sTxovs ramdenime moxalises,gamovidnen da klasis winaSe warmarTon diskusia mocemul sakiTxze. warmomadgenlobiTijgufis diskusiis dasrulebis Semdeg danarCeni moswavleebiakeTeben komentarebs.23Mascavlebeli.indd 23 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciainformaciis Sejerebisa da TvalsaCinoebebis gamoyenebis xerxebimoswavleTaumravlesobainformaciisumetes nawilsmxedve lobiTaRiqvams.informaciis aTviseba6%11%83%smeniTmxedvelobiTSegrZnebis sxvaorganoebiT7060504030201010%mxolod sityvebiinformaciis damaxsovreba35%mxolodTvalsaCinoebebi65%sityvebi daTvalsaCinoebebidadasturebulia, romgarkveuli drois gasvlisSemdeg (24-78 saaTi), moswavlismexsierebaSi mxolodmosmenili informaciis 10%rCeba, mxolod danaxuliinformaciis – 35%, mosmenilida amave dros danaxuliinformaciis – 65%. yvelazedidxans mexsierebaSi sworedam saxiT miRebuli informaciainaxeba.informaciis dafaze dajgufebis ramdenime ZiriTadi xerxi arsebobs: klasterebi,gonebis ruka, cxrili an matrica, mizezebisa da Sedegebis xe.klasterebi – induqciuri meTodidiskusiis an jgufuri muSaobis dros Camowerili ideebi SesaZlebelia gavaer-TianoT msgavsebis mixedviT calkeul jgufebad (klasterebad). Yyvelaze martivimeTodia sityvaTa an ideaTa jgufebis Semoxazva dafaze. Tu ideebi ise weria, romSemoxazva SeuZlebelia, SegviZlia calkeul jgufs gansxvavebuli feri (feradicarciT) an niSani (*, +, _, ) mivaniWoT, an ubralod, gadavweroT ideebis CamonaTvaligansazRvruli jgufebis mixedviT.nimuSi: uaryofiTi TvisebebianCxli keTili lmobieri mowesrigebulimatyuara Suriani ampartavani borotixelgaSlili erTguli uxeSi matyuarasaimedo punqtualuri mamaci orpiriam meTodis gamoyenebis magaliTia moswavlis wignSi konfliqturi situaciebisdajgufeba tipebis mixedviT.24Mascavlebeli.indd 24 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciaCamonaTvali – deduqciuri meTodiam SemTxvevaSi maswavlebeli Tavad sTavazobs moswavleebs qvesaTaurebs/kategoriebs,romelTa mixedviTac unda Seiqmnas ideaTa/sityvaTa CamonaTvali. esmeTodi Zalian xSirad gamoiyeneba saxelmZRvanelos weriT davalebebSi. magali-Tad, davaleba gundSi rolebis Sesaxeb.CamonaTvali SeiZleba gakeTdes cxrilis saxiT, sadac pirvel rigSi mocemulia kategoriebi,rogorc es naCvenebia qvemoT moyvanil cxrilSi.nimuSi:dadebiTi Tvisebebi1 12 23 3uaryofiTi Tvisebebiasociaciuri rukaideebis dajgufebisaTvis agreTve SegviZlia mivmarToT e.w. `asociaciuri rukis~Sedgenis meTods. Ees meTodi SemoqmedebiTi azrovnebis ganviTarebas uwyobs xels.is xSirad gamoiyeneba sakvanZo cnebis garSemo asociaciebis Sesagroveblad dadasaxarisxeblad. maswavlebeli waradgens erT an ramdenime ZiriTad cnebas/sakiTxs/qvesaTaurs, romlis garSemoc agrovebs asociaciebs da exmareba moswavleebsam asociaciebs Soris kavSiris damyarebaSi.nimuSi: Eefeqturi komunikaciainformaciis gamcemiEefeqturi komunikaciainformaciis mimRebistruqturirebuliteqstiAaqtiuri mosmenaperefrazirebaZiriTadiinformaciadasawyissa da boloSierTazrovani, mkafiofrazebiSejamebawaxalisebadazustebaaseTi TvalsaCinoebis gamoyeneba xels uwyobs damaxsovrebas, radgan emTxvevago ne bis muSaobis asociaciur models da sxvadasxva cnebebsa da maxasiaTeblebsSoris kavSirebis damyarebis saSualebas iZleva.25Mascavlebeli.indd 25 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciacxrili, matricaes meTodi gamoiyeneba rogorc informaciis dasaxarisxeblad, aseve arsebulialternativebis Sesafaseblad.magaliTad, klasi afasebs jgufebis prezentaciebs profesiebis Sesaxeb. horizontalurrigebSi CamowereT Sefasebis kriteriumebi, xolo vertikalurebSi –jgufebis nomrebi an dasaxelebebi. SeadgineT cxrili, sadac vertikaluri da horizontaluririgebis gadakveTaze Caiwereba Sesabamisi jgufis Sefaseba. Sefasebissistema Tavidanve unda gansazRvroT. magaliTad, maqsimaluri Sefaseba – xuTi varskvlavi,minimaluri – erTi varskvlavi.nimuSi:jgufi I jgufi II jgufi III jgufi IVramdenad srulad aris Sevsebuli cxrili **** *** ***** **ramdenad dasabuTebulia daskvna ** *** ***** ****ramdenad mravalferovania informaciis ***** ** *** *****moZiebis meTodebiramdenad sworad aris SerCeuli informaciismopovebis meTodi*** *** ***** *****mizezebisa da Sedegebis xees meTodi gamoiyeneba calkeul movlenebs, problemebs an miznebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSiris dasamyareblad. am meTodis gamoyenebis magaliTia saxelmZRvaneloSigadawyvetilebebis xe da miznebis cxrili.nimuSi:Sedegi afizkulturis gakveTilebicdeba, moswavleebi quCaSidarbian da xSiria daSavebisSemTxvevebiSedegi bmSoblebi ukmayofiloebiarian da bavSvebi skolidangadahyavTSedegi ginteresi jansaRicxovrebis mimarTdabaliaproblemaskolaSi ar aris sportulidarbazimizezi askolis fondidan argamoiyofa Tanxebimizezi bmSoblebi armonawileoben gadawyvetilebebismiRebisprocesSimizezi gmoswavleebma arician, vis mimarTondaxmarebisTvismizezi dar aris gamoyofilipasuxismgebeli piri26Mascavlebeli.indd 26 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciaam meTodisaTvis sasurvelia baraTebis (A4 furclis 1/3 nawili) gamoyeneba. TiTobaraTze aucileblad TiTo problema/mizezi/Sedegi iwereba. maswavlebeli moswavleebTanerTad adgens baraTebis urTierTkavSirs dafaze. swori mizez-SedegobrivikavSiris dadgena xSirad rTulia da sakmaod xangrZliv analizs moiTxovs.SesaZlebelia, maswavlebels dasWirdes baraTebis ramdenjerme gadaadgileba dagadawyoba.baraTebis dafaze misamagreblad SesaZlebelia skoCis an plastelinis gamoyeneba.es meTodi aviTarebs logikuri msjelobis, informaciis analizis, struqturirebisda ganzogadebis unar-Cvevebs.Teoriuli prezentaciamaswavleblis prezentacia ar unda aRematebodes 10 wuTs.mokle prezentaciis dagegmva rTulia da winaswar momzadebas moiTxovs.maswavlebelma winaswar unda gansazRvros masalis miwodebis gegma.prezantacia Sedgeba sami ZiriTadi etapisagan:1. Sesavali – am nawils prezentaciis saerTo drois daaxloebiT 20% eTmoba;2. ZiriTadi nawili – am nawils prezentaciis saerTo drois daaxloebiT 70%eTmoba, sasurvelia, ZiriTadi nawili ar Seicavdes sam mTavar sakiTxze mets;3. daskvna – am nawils prezentaciis saerTo drois daaxloebiT 10% eTmoba.SesavaliuTxariT moswavleebs,ris Tqmas apirebT1. prezentaciis mizani2. moswavleTa interesis gamomwveviSekiTxva an magaliTi3. prezentaciis ZiriTadi nawilismimoxilva – ra sakiTxebs Seexebaprezentacia.ZiriTadi nawiliuTxariT moswavleebsZiriTadi saTqmeliprezentaciis ZiriTadisakiTxebis ganxilva1. sakiTxi 1 – mokle reziume,gadasvla2. sakiTxi 2 – mokle reziume,gadasvla3. sakiTxi 3 – mokle reziumedaskvnagaumeoreT, rac ukveuTxariTprezentaciis ZiriTadisakiTxebis Sejameba da sakvanZodaskvnebi10 wuTiani prezentaciisTvis sruliad sakmarisia erTi TvalsaCinoebis gamoyeneba.TvalsaCinoeba martivi da gasagebi unda iyos. sasurvelia, TvalsaCinoebaze mocemuliinformacia ar imeorebdes sityvasityviT Tqvens saprezentacio teqsts.TvalsaCinoebas informaciis damatebis da struqturirebis datvirTva undahqondes.TamaSebi codnis SemowmebisaTvisbaraTebidayaviT moswavleebi jgufebad. daurigeT jgufebs erTnairi raodenobis baraTebida sTxoveT, gaixsenon rac SeiZleba meti termini Seswavlili masalidan. mieciT 5wuTi davalebis Sesasruleblad.drois amowurvis Semdeg SeagroveT baraTebi, gaimarjvebs is jgufi, romelicyvelaze bevr termins Camowers.aurieT baraTebi da daarigeT klasSi. rig-rigobiT sTxoveT moswavleebs ganmartontermini, romelic weria maT baraTze.27Mascavlebeli.indd 27 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciamonaTxrobis monaTxrobigamoiZaxeT dafasTan sami moswavle. ori maTgani gadis klasidan, xolo erTi rCebada klasTan erTad ismens informacias, romelsac ukiTxavs maswavlebeli (2-3 abzaciTeoriuli blokidan). moiwvieT klasSi erT-erTi moswavle, romelic gareT icdidada sTxoveT TamaSis pirvel monawiles, mouyves mosmenili. Semdeg moiwvieT bolo,mesame monawile, romelic moismens informacias meore monawilisagan. amis Semdegxelaxla waikiTxeT teqsti da klasTan erTad SeadareT TamaSis meore monawilisvariants.auqcioniI variantiiyideba Sefaseba `friadi~ an prizi. Yyovel monawiles SeuZlia `iyidos~ niSani anprizi, anu daasaxelos TemasTan dakavSirebuli nebismieri termini (magaliTad, Tuauqcionis Temaa `sazogadoeba~, moswavles SeuZlia daasaxelos termini `socialurijgufi~). meore moswavle `awevs fass~ da daamatebs axal termins (magaliTad: `normebi~,`sanqciebi~), mesame moswavles SeuZlia kidev ufro `awios fasi~ axali terminisdasaxelebiT (magaliTad: `Ria da daxuruli sazogadoebebi~, `gundi~, `sazogadoebriviinteresi~...). sityvebi ar unda meordebodes.Tu morigi dasaxelebis Semdeg warmoiqmneba pauza, maswavlebeli urtyams `CaquCs~:`sazogadoebrivi interesi erTi, `sazogadoebrivi interesi ori~... am dros moswavleebicdiloben, gaixsenon sxva sityvebi. mogebulia is, vinc bolos asaxelebs termins,anu romlis Semdegac, `CaquCis~ mesame dartymamde veravin ixsenebs axal sityvas.gamarjvebuli monawile miiRebs Sefasebas `friadi~ an prizs.II variantiauqcionis gamocxadebis Semdeg maswavlebeli sTavazobs moswavleebs, daiTvalon`pirobiTi erTeulebi~, anu furcelze Camoweron yvela termini, romelic ukav-Sirdeba Temas da daTvalon Camowerili terminebis/sityvebis raodenoba.am davalebis Sesasruleblad moswavleebs eZlevaT garkveuli dro, magaliTad 5wuTi.5 wuTis Semdeg iwyeba auqcioni.maswavlebeli sTavazobs klass `sawyis fass~ - davuSvaT 6 pirobiTi erTeuli. `visSeuZlia meti?~ – monawileebi asaxeleben TavianT cifrs (anu Camowerili sityvebisraodenobas). maswavlebeli avlens sam gamarjvebuls, romelTac yvelaze maRalifasi daasaxeles (yvelaze meti sityva aqvT Camowerili). sams virCevT imitom, romgamarjvebulis namuSevarSi SeiZleba iyos Secdoma an gameoreba, am SemTxvevaSimowmdeba Semdegi namuSevari.gamarjvebulTa mier Sedgenil terminTa siebi iwereba dafaze. sxva moswavleebiavseben sias, amateben gamotovebul sityvebs. amave dros xdeba zogierTi terminisdazusteba.gamarjvebuli sazeimod jildovdeba SefasebiT `friadi~ an priziT.28Mascavlebeli.indd 28 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciaturniriam TamaSisas ori moswavle ejibreba erTmaneTs codnaSi. ganisazRvreba Tema.pirveli moswavle svams kiTxvas mocemul Temaze, meore upasuxebs. Tu pasuxisworia, meore moswavle Tavad svams kiTxvas, romelzedac pirveli monawilepasuxobs.TamaSi grZeldeba manam, sanam ar gaiJRerebs araswori pasuxi, an moswavle verSeZlebs Tavisi kiTxvis dasmas.gamarjvebulia is, vinc bolos upasuxebs sworad, xolo mis mier dasmuli kiTxvaswori pasuxis gareSe darCeba.Tu TamaSi male dasrulda (meore an mesame kiTxvaze), mogebulTan TamaSs agrZelebssxva moTamaSe.gaagrZele Txrobaam TamaSSi moswavleebi rig-rigobiT, TiTo winadadebiT cdiloben mouyvnen klassganvlili masala. erTi iwyebs, xolo meore agrZelebs Txrobas. imarjvebs is, visiwinadadebac boloa da romlis mere veravin verafers igonebs.Ees TamaSi SeiZleba gaiTamaSoT wyvilebSi an klasSi.me vici xuTi... …es savarjiSo Zalian hgavs sabavSvo TamaSs – ` me vici xuTi saxeli~.wamyvani ambobs: `me vici adamianis 5 ufleba~.sxva moswavleebma unda moifiqron xuTi ufleba da Seadaron wamyvanis Canafiqrs.imarjvebs is moswavle, romelic pirveli daasaxelebs adamianis xuT uflebas.Semdeg wamyvani asaxelebs axal gamocanas: `me vici 5 kanondarRveva~, ` me vici parlamentis5 komiteti~ da a.S.krosvordiTamaSSi monawileobs ori adamiani (an mTeli klasi muSaobs wyvilebSi).saWiroa ujredebiani furceli. cxaddeba dro (vTqvaT, aTi wuTi) da Tema.pirveli sityva iwereba furclis SuaSi horizontalurad an vertikalurad. isunda exebodes aRniSnul Temas da Sedgebodes aranakleb xuTi asosagan, yvela asoiwereba calke ujraSi. Semdeg moswavleebi rig-rigobiT weren axal sityvebs (horizontaluradan vertikalurad).yoveli Cawerili sityvisaTvis – 1 qula.arsebuli sityvebis yovel gadakveTaze – 2 qula.gaimarjvebs is, vinc yvelaze met qulas moagrovebs.30Mascavlebeli.indd 30 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciakiTxvis strategiebi:moniSvnebiT wakiTxvamoswavles vaZlevT patara amonarids teqstidan da vTxovT, waikiTxos teqsti SemdegimoniSvnebiT – SeniSvna (gaafrTxileT moswavle, rom wignSi wera ar SeiZleba).Semdeg imarTeba diskusia, vin ra CaTvala mniSvnelovnad, ratom da a.S.! - mniSvnelovania, ? - gaugebaria, - es ukve vicodi, ?! - sakamaToa, - es axalia.diskusia saTauris irgvlivras niSnavs es saTauri? risi Tqma unda avtors? savaraudod, ras ukavSirdeba ganxilulisakiTxi, rogori mkiTxvelisTvis aris gaTvaliswinebuli es amonaridi?moswavleebi msjeloben am kiTxvebis gamoyenebiT.teqstis wakiTxva monakveTebadgansaxilveli teqsti daiyofa imden nawilad, ramden gundadac aris dayofiliklasi. Semdeg gundebi akeTeben wakiTxulis Sinaarsis prezentacias. SesaZlebelia,agreTve, wakiTxulis Sesaxeb patara eseies momzadeba, kiTxvebis formulireba anwakiTxuli teqstis gegmis Sedgena.sakvanZo sityvebidafaze vwerT teqstidan amoRebul 4-5 mniSvnelovan sityvas da am sityvebis gamoyenebiTvawerinebT moswavleebs patara esies. pirvel rigSi kiTxulobs sakuTar essesis, visac survili aqvs, Semdeg ki kiTxulobs is, visac gansxvavebuli azri aqvsgamoTqmuli.cnebebis analizijgufebs vurigebT amonaridebs, sadac cnebebia naxsenebi da viwyebT diskusias amcnebis irgvliv. Semdeg vaZlevT cnebis enciklopediur ganmartebas.moswavleebs vaZlevT amonarids da vavalebT cxrilis Sevsebas Semdegi nimuSismixedviT:winadadeba, romelic momewona anmniSvnelovaniaCemi komentari... ...samuSaos dasrulebis Semdeg TiToeuli moswavle kiTxulobs, ra amoiwera teqstidanda ratom.teqstis wakiTxva abzacebadteqsts vkiTxulobT abzacebad. yoveli abzacis Semdeg vyovndebiT da vsvamT kiTxvas:ra iqneba Semdeg abzacSi?31Mascavlebeli.indd 31 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciarekomendaciebi moswavleTa Sesafasebladerovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad, yvela saganSi, maT Soris samoqalaqo ganaTlebaSic,moswavlis Sefasebis zogadi mizania swavla-swavlebis xarisxis marTva, racgulisxmobs swavlis xarisxis gaumjobesebaze zrunvasa da xarisxis kontrols.moswavlis akademiuri miRwevis Sefaseba unda iyos xSiri da mravalmxrivi; man xeliunda Seuwyos: moswavleTa mravalmxriv ganviTarebas, maTi SesaZleblobebis gamovlenas,sxvadasxva potencialis mqone moswavleTaTvis Tanabari pirobebis Seqmnas.imisaTvis, rom SevZloT moswavlis individualuri maxasiaTeblebis gaTvaliswinebaSefasebis procesSi, Sefasebis mravalmxrivi formebi unda gamoviyenoT. (esei/Txzuleba,proeqti, zepiri gamosvla/prezentacia, argumentirebuli msjeloba, kvlevada sxv.).ganmsazRvreli da ganmaviTarebeli Sefasebasamoqalaqo ganaTlebis swavlebisas ori tipis Sefaseba gamoiyeneba – ganmsazRvrelida ganmaviTarebeli.ganmsazRvrel SefasebaSi qula iwereba. igi xels uwyobs swavlis xarisxis kontrolsda adgens moswavlis miRwevis dones erovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrulmiznebTan mimarTebiT.ganmaviTarebeli Sefasebisas gamoiyeneba iseTi saSualebebi, rogoricaa sityvierikomentari, rCeva-darigeba, dakvirvebis furceli, TviTSefaseba da urTierTSefasebada sxv. ganmaviTarebeli Sefaseba akontrolebs TiToeuli moswavlis ganvi-Tarebis dinamikas da xels uwyobs swavlis xarisxis gaumjobesebas.sqemaze mocemulia ganmaviTarebeli da ganmsazRvreli Sefasebebis ZiriTadi ganmasxvavebeliniSnebi:Sefasebis aRweriloba ganmaviTarebeli ganmsazRvrelimizaniswavlis xarisxis gaumjobeseba;moswavlis ganviTarebisxelSewyobaswavlis xarisxis gakontroleba;moswavlis miRwevis donis dadgenaerovnuli saswavlo gegmiT gansazRvrulmiznebTan mimarTebiT;akademiuri moswrebis donis gansazRvra.Sefasebis sagani swavlis procesi swavlis SedegiSefasebis Sedegad miRebuligadawyvetilebawarmatebis kriteriumebisgansazRvraSefasebis saSualebebiwinsvlis xelSesawyobad gansxvavebuliaqtivobis SerCeva, swavlebisstrategiis Secvla, rCeva-darigebismicema da sxv.konkretuli moswavlis winsvlissafuZvelze (sakuTar miRwevebTanmimarTebiT - ra dones flobda, radones flobs)TviT/urTierTSefasebis rubrika;kiTxvari;sityvieri (zepiri/werilobiTi)komentari;unaris ganviTarebis donis aRwera.momdevno etapze (klasSi/safexur ze) daSveba/ardaSvebaimis safuZvelze, Tu ramdenadmi aR wia standartiT gansazRvrulSedegebs (yvelasaTvis saerTo,standartiT dadgenil normasTanmimarTebiT)qula32Mascavlebeli.indd 32 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciamoswavlis qulis Semadgeneli komponentebierovnuli saswavlo gegmis Tanaxmad, moswavleebi sami ZiriTadi komponentis mixedviTfasdebian. es komponentebia: a) saSinao davaleba; b) saklaso davaleba; g) Semajamebelidavaleba.Sefasebis samive komponents erTnairi wona aqvs. saSinao da saklaso davalebaTakomponentebSi gamoiyeneba rogorc ganmsazRvreli, aseve ganmaviTarebeli Sefaseba.Semajamebeli davalebis komponentSi ki aucilebelia ganmsazRvreli Sefasebisgamoyeneba.meaTe klasSi samoqalaqo ganaTleba iswavleba kviraSi samjer, ori semestris ganmavlobaSi.Sesabamisad, am saganSi iwereba rogorc semestruli, ise wliuri niSani.samoqalaqo ganaTlebaSi pirveli semestris ganmavlobaSi maswavlebelma undagamo iyenos minimum 2, xolo meore semestrSi – minimum sami Semajamebeli davaleba.qulebis gamoangariSebis wesisemestruli qulis gamoangariSebisas:a) moswavlis mier semestris ganmavlobaSi samive komponentSi (saSinao, saklasoda Semajamebeli) miRebuli qulebis jami unda gaiyos miRebuli qulebisraodenobaze;b) miRebuli qula unda damrgvaldes mTelis sizustiT (mag., 6.15 mrgvaldeba6-mde, 7.49 mrgvaldeba 7-mde, 8.5 mrgvaldeba 9-mde);g) im SemTxvevaSi, Tu moswavles ara aqvs Sesrulebuli yvela Semajamebeli davaleba,misi semestruli qulis gamosaangariSeblad samive komponentSi miRebuliqulebis jami unda gaiyos miRebuli qulebisa da Seusrulebeli Semajamebelidavalebebis raodenobis jamze.wliuri qulis gamoangariSebisas:a) sagnis wliuri qulis gamosaangariSeblad sagnis semestruli qulebis jamiunda gaiyos orze;b) sagnis wliuri qula mrgvaldeba mTelis sizustiT (mag., 7.25 mrgvaldeba 7-mde,4.49 mrgvaldeba 4-mde, 9.5 mrgvaldeba 10-mde);g) Tu saskolo saswavlo gegma iTvaliswinebs wliuri gamocdis Catarebas dagansazRvrulia, rom am gamocdis qulac aisaxeba wliur qulaze, maSin sagniswliuri qula sami (ori – sagnis semestruli da erTi – gamocdis) qulis saSualoariTmetikulia (damrgvalebuli mTelis sizustiT).ras gulisxmobs moswavleTa Sefaseba komponentebis mixedviT?mimdinare Sefaseba gulisxmobs moswavleTa periodul Sefasebas komponentebismixedviT. TiToeuli komponenti, Tavis mxriv, kompleqsuria – igi moswavleTa codnis,sxva dasxva unar-Cvevis Sefasebasa da mravali niuansis gaTvaliswinebas moiTxovs.cxrilSi, romelsac qvemoT gTavazobT, Tavmoyrilia informacia imis Sesaxeb, Turas unda davakvirdeT moswavleTa Sefasebisas komponentebis mixedviT, romeli me-Todebis/saxelmZRvanelos struqturuli elementebis gamoyenebaa mizanSewoniliTiToeuli komponentis mixedviT niSnis dawerisas. sqemaSi, aseve, integrirebuliaerovnuli saswavlo gegmis moTxovnebi TiToeuli komponentis SefasebisaTvis.33Mascavlebeli.indd 33 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciasaxelmZRvanelos struqturuli elementebi, Sefasebis komponentebi da Sefasebisaspeqtebi:saxelmZRvanelos struqturulielementebiSefasebis aspeqtebiTeoriuli masalis codna (terminebisgamoyeneba da ganmarteba)problemis gaazrebadamokidebulebis gamoxatvamsjeloba da analizikomunikaciaswavlaTanamSromlobamonawileoba/CarTuloba/mondomebaSemoqmedebiTobagaremoze pasuxismgebloba da zrunvaTvalsaCinoebebis Seqmna da gamoyenebajgufuri muSaobaaqtiuri mosmenaprezentaciakritikuli azrovnebareglamentis dacvakvlevaproeqtebis marTvadebatebis warmoebakritikul pirobebSi codnisa da unar-Cvevebis gamomJRavnebasaSinaodavalebadavalebasaklasodavalebapraqtikumisituaciuriamocanadebatebirubrika`imsjeleT~Semajamebelidavalebakvlevaproeqti34Mascavlebeli.indd 34 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciarogor gamoviyenoT rubrikebi?rubrikebis mixedviT TiToeuli moswavlis Sefaseba sakmaod xangrZlivi daSromatevadi procesia. imisaTvis rom gaiadviloT amocana, SegiZliaT gaiTvaliswinoTSemdegi rCevebi:rubrikebis mixedviT TiToeuli moswavlis moswrebis detaluri analizi SegiZliaTganaxorcieloT kviraSi erTxel, rodesac ukve xelT geqnebaT sakmao informacia.sasurvelia, rom gakveTilze gqondeT rubrikebis asli, romelzec gaakeTebTCanawerebs. (ubralod CainiSnavT cxrilSi moswavleTa saxelebs).daixmareT moswavleebi – aucileblad gaacaniT maT Sefasebis instrumentebi,gaiTvaliswineT maTi SeniSvnebi. sasurvelia, rom kviraSi erTxel (Sin an gakveTilze)moswavlemac moaxdinos TviTSefaseba rubrikebis mixedviT da CagabaroTSevsebuli Sefasebis instrumenti (SeadareT Tqveni Sefaseba moswavlisTviTSefasebas – Seusabamobis SemTxvevaSi moswavlesTan erTad ganixileT sadavopunqtebi).rubrikebis gamoyenebiT SegiZliaT klasTan erTad SeafasoT jgufuri samuSao, anes Tavad moswavleebs daavaloT. kidev erTi meTodi, romelic gagiadvilebTSefasebas – erT gakveTilze ramdenime moswavles daakvirdiT (magaliTad, xuTmoswavles), Semdeg gakveTilze – meore jgufs da a.S.aucilebeli ar aris moswavlis Sefaseba rubrikebSi miTiTebuli yvela kriteriumismixedviT. Tu konkretuli kriteriumi ar Seesabameba konkretul davalebas, anar gaqvT Sesabamisi informacia, SegiZliaT gamotovoT. aseve, survilisamebr,SegiZliaT daamatoT rubrikebs axali kriteriumebi.rubrikebis gamoyeneba Semajamebeli davalebebisaTvis aucilebelia. aseve, mniSnelovaniamivuTiToT, Tu standartis romeli punqtis Sesafaseblad viyenebT amrubrikas.36Mascavlebeli.indd 36 05.07.2012 16:15:57

ekomendaciarubrikebis nimuSebi Semajamebeli davalebebisaTvis: proeqtisaboloo qula 10 balian skalaze = jamuri qula yvela kriteriumSi X 10 : 21kriteriumi 1 – dabali 2 – saSualo 3 – maRaliproblemisanaliziproblema ar arisformulirebuli, araris gamoyenebuli informaciissxvadasxvawyaro.problemis formulirebabundovania, wyaroebimwiria an ararelevanturi.problemis formulirebamkafioa, eyrdnobamravalmxriv wyaroebs dagadamowmebad, relevanturfaqtebs.miznebisierarqiamiznebi arasruladaris formulirebuli,logikuri kavSirimiznebis ierarqiaSimniSvnelonvad dar-Rveulia.miznebi arasruladaris formulirebulida/an logikuri kavSirimiznebis ierarqiaSinawi lobriv darRveulia.miznebi aris Camoyalibebulisrulad (samivedonisaTvis – miznebi,amocanebi, ganxorcielebisgzebi) dalogikurad ukavSirdebaerTmaneTs.saproeqtoganacxadisrealisturobaproeqtis ganxorcielebawarmou d-genelia dasaxulvadebSi, biujeti daresursebi arasworadaris ganawilebuli.proeqtis ganxorcielebarTulia dasaxulvadebSi, biujeti daresursebi SeiZlebaganawildes ufro efeqturad.proeqtis vadebi dabiujeti realisturia,resursebi efeqturadaris ganawilebuli.Tanam-SromlobasxvadasxvadainteresebulmxaresTanproeqtSi ar Canssxvadasxva dainteresebulmxaresTanTanamSromlobismcdeloba.dainteresebuli mxareebiepizodurad arianCarTulni proeqtSi,maTi monawileoba pirobiTiaan roli arasworadaaSerCeuli.dainteresebuli mxareebiaqtiurad arian CarTulniproeqtis sxvadasxvaetapze (dagegmva, ganxorcieleba,monitoringi),rolebi da funqciebisworad aris SerCeuli.motivacia,jgufurimuSaobajgufSi rolebiaraefeqturadaaganawilebuli ansaerTod ar arisganawilebuli. jgufinaklebad motivirebuliaproeqtisSesas ruleblad.jgufSi rolebi metnaklebadmkafiodda efeqturadaa ganawilebuli,jgufiswevrebi met-naklebadmotivirebulni arianproeqtis Sesasruleblad.jgufSi rolebi mkafiodda efeqturadaa ganawilebuli,jgufis wevrebiavlenen motivacias dainteress proeqtis mimarT.Se moq me debiTo bamcire SemoqmedebiTienergiis danaxarjijgufis mxridan.zogjer Cans jgufisoriginaluri azrebi.Cans jgufis originaloba,ideebis siaxleda Taviseburi xedva.Sedegebisanaliziproeqtis Sedegebisanalizi zedapiruliaan saerTod ar aris.proeqtis Sedegebisanalizi subieqturia,ar eyrdnobamravalmxriv wyaroebs.proeqtis Sedegebisanalizi siRrmiseulia,eyrdnoba mravalmxrivwyaros, gaanalizebuliaproeqtis rogorcZlieri, ise sustimxareebi.37Mascavlebeli.indd 37 05.07.2012 16:15:58

ekomendaciarubrikebis nimuSebi Semajamebeli davalebebisaTvis: kvlevasaboloo qula 10-balian skalaze = jamuri qula yvela kriteriumSi X 10 : 15kriteriumi 1 – dabali 2 – saSualo 3 – maRalimiznis formulirebakvlevismeTodebikvlevisinstrumentebidaskvnaprezentaciamizani formulirebuliar aris an abstraqtulia,bundovania, ararealuria(anu am kvleviT vermiiRweva).kvlevis meTod(eb)i araris SerCeuli an SerCeuliaekleqturad, am me-TodebiT kvlevis miznismiRweva SeuZlebelia.kvlevis instrument(eb)iar aris Seqmnili anSeqmnilia ekleqturiSinaarsisa, ar Seesabamebakvlevis mizans an/da me-Tods; instrumentebi veruzrunvelyofs kvlevismeTodis efeqturobas.daskvna ar aris an argamomdinareobs kvlevisSedegebidan an aSkaradwinaaRmdegobrivia ancalsaxad subieqturSefasebebs Seicavs.ar aris momzadebuli ansaerTod ar gamoiyenebaTvalsaCinoebebi an ascdadaskvnis Sinaarss.mizani formulirebulia,Tumca araamkafiod struqturirebulianumoicavs ramdenimemizans; anda mizanisrulad ver miiRwevaam kvleviT.kvlevis meTod(eb)iSerCeulia ise, romisini srulad veruzrunvelyofs kvlevismiznis miRwevas.kvlevis instrumentebiSeqmnilia,magram forma anSinaarsi dauxvewavia,am instrument(eb)iTkvlevis meTodi veriqneba maRalefeqturi.daskvna sruladar asaxavs kvlevisSedegs an SeimCnevasubieqturi Sefasebebian arasakmarisadstruqturirebulia.TvalsaCinoebebimwiria, sruladar gadmocemuladaskvnis Sinaarsi.mizani formulirebuliamkafiod, realuria da amkvleviT miRwevadi.kvlevis meTod(eb)iSerCeulia sworad, maTigamoyenebiT SesaZlebeliakvlevis miznismiRweva.kvlevis instrument(eb)iSeqmnilia gamarTuliSinaarsiTa da formiT,maTi meSveobiT kvlevismeTodi efeqturadiqneba gamoyenebuli.daskvna kargad arisstruqturirebuli, ariskvlevis Sedegebis Sesabamisida mis logikurdasrulebas warmoadgens,srulad asaxavskvlevis Sedegebs daTavisufalia subieqturiSefasebebisgan.gamoiyeneba mkafio TvalsaCinoebani,prezentaciasrulad moicavs daskvnisSinaarss.38Mascavlebeli.indd 38 05.07.2012 16:15:58

ekomendaciarubrikebis nimuSebi Semajamebeli davalebebisaTvis: debatebisaboloo qula 10-balian skalaze = jamuri qula yvela kriteriumSi X 10 : 15kriteriumi 1 – dabali 2 – saSualo 3 – maRaliwyaroebTanmuSaobawyaroebi gamoyenebuliar aris an saerTod arSeesabameba debatebisrezolucias.wyaroebi sustad arisgamoyenebuli: yovelmxrivadar arismoZiebuli informacia.wyaroebi maqsimaluradaris gamoyenebuli,moZiebuli informaciamaqsimaluradyovelmxrivia daaqtualuria debatebisrezoluciisTvis.reglamentisdacvareglamenti sistematuradirRveva: droisgadaWarbeba an arasruligamoyeneba, oponentisSeuracxyofa (m/S cinizmi,ironia).SeniSneba reglamentisdarRvevis calkeuliSemTxvevebi.reglamenti maqsimaluradaris daculi:dro gamoiyeneba zustad,ar xdeba oponentisSeuracxyofa.argumentaciaargumentacia ar arisCamoyalibebuli an arpasuxobs rezolucias.argumentacia sustadaris struqturirebuli,SeimCneva misicalkeuli nawilebisrezoluciisgan acdena.argumentacia kargadaris struqturirebuli,arsebiTadmTlianad pasuxobsrezolucias.jgufurimuSaobarolebis an samuSaos danawilebajgufis wevrebsSoris ar momxdara; andajgufis wevr(eb)i arisfunqciis gareSe an funqciaaris SemsruleblisgareSe.rolebi da samuSaoganawilebulia, TumcaSeiniSneba erTmaneTisfunqciebSi SeWra.rolebi da samuSaomkafiodaa ganawilebuli,erTmaneTisfunqciebSi SeWra arSeiniSneba.prezentaciafragmentirebulia(wydeba xolme), ar gamoiyenebaTvalsaCinoeba,ar gamoiyeneba oratorulixerxebi (intonacia,Jeste bi, pauza da misT.).monotonuria, mwiradan gadametebulad(arabunebrivad)aris gamoyenebulioratoruli xerxebi(intonacia, Jestebi,pauza da misT.). mwiriaTvalsaCinoebebi(xarisxobrivad).struqturirebulia,mkafio, efeqturadgamoiyeneba oratorulixerxebi (intonacia,Jestebi, pauza damisT.). gamoyenebuliamkafio TvalsaCinoebebi.39Mascavlebeli.indd 39 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmastandartuli gakveTilis nimuSebi:35. efeqturi komunikacia(1 sagakveTilo saaTi)gakveTilis miznebi:codna: moswavle iTvisebs axal cnebebs: komunikacia, aqtiuri mosmena, CamoTvliskomunikaciis (informaciis gacvlis) etapebs.damokidebulebebi: moswavle acnobierebs, rom informaciis gacvla ormxriviprocesia, romelsac Tavisi wesebi aqvs. am wesebis dacva saWiroa rogorc msmenelisaTvis,ise mosaubrisaTvis.unar-Cvevebi: moswavle iZens efeqturi komunikaciis, aqtiuri mosmenis unar-Cvevebs.gakveTilis gegma:ganmarteba – 5 wTsituaciuri amocana – 20 wTSedegebis Sejameba – 10 wTprezentacia – 10 wTgakveTilis msvleloba:ganmartebagaacaniT moswavleebs gakveTilis Tema – dRes Cven visaubrebT informaciis gacvlisprocesze. aqvs Tu ara informaciis gacvlis process Tavisi wesebi da ra wesebiaes?situaciuri amocanagamoiZaxeT dafasTan 7 moxalise, romlebsac surT TamaSSi monawileobis miReba.sTxoveT eqvs maTgans, ramdenime wuTiT datovon saklaso oTaxi. swrafad waukiTxeTdarCenil moTamaSes Semdegi Sinaarsis baraTi:`batoni amirani, fizikis maswavlebeli, gaemgzavra mivlinebaSi aparaturis Camosatanad.man gvTxova gadmogveca, rom Sualeduri testireba meqanikaSi Catardebaxval, paraskevs, 12 saaTze, xolo zogadi testireba fizikaSi gadaideba orSaba-TisTvis da Sedgeba dilas III sarTulze, 28-e kabinetSi~.moTamaSem unda gadasces mosmenili Tanaklasels, romelic axla Semova klasSi. (informaciisdazusteba da kiTxvebis dasma ar SeiZleba).moiwvieT klasSi meore moTamaSe, romelic moismens baraTis Sinaarss pirveli moTamaSisagan(masac ar aqvs kiTxvebis dasmis ufleba). Semdeg moiwvieT mesame moTamaSe,romelic moismens baraTis Sinaarss meorisagan da a.S. amave wesiT baraTis Sinaarsiunda gadaeces sxva moTamaSeebsac.klasi am SemTxvevaSi damkvirveblis rols asrulebs. maT ar aqvT TamaSis msvlel-40Mascavlebeli.indd 40 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmaobis dros komentaris gakeTebis ufleba. Cveulebriv, es savarjiSo mxiaruladmimdinareobs, radgan moTamaSeebi baraTis Sinaarsis gadacemisas bevr sasaciloSecdomas uSveben. maT ar aqvT informaciis dazustebis SesaZlebloba, ris gamocbaraTis Sinaarsi nel-nela icvleba. msmenelTa jaWvis bolo, meSvide monawile, dafazedawers mosmenils.SejamebadaabruneT moTamaSeebi merxebTan da gadawereT baraTis sawyisi varianti dafaze.SeadareT ori teqsti.dasviT savarjiSos bolos mocemuli sadiskusio kiTxvebi.moswavleebis daxmarebiT daajgufeT Secdomebi savarjiSos bolos mocemulcxrilSi.maswavleblis prezentaciaauxseniT moswavleebs informaciis gacvlis sqema.gaacaniT moswavleebs ramdenime martivi wesi moswavlis wignidan, romelic undadaicvas msmenelma da mosaubrem imisaTvis, rom sawyisi informacia ar damaxinjdes.magaliTad: informacia ar unda iyos Zalian grZeli, ar Seicavdes bundovani Sinaarsissityvebs, romlebSic sxvadasxva adamianma sxvadasxva Sinaarsi SeiZleba moiazros(mag.: ucxo ena – zogs SeiZleba inglisuri egonos, zogs – franguli).msmenels unda hqondes kiTxvebis dasmisa da informaciis gadamowmebis SesaZlebloba,rasac aqtiuri mosmena ewodeba.saSinao davaleba:sTxoveT moswavleebs, Sin waikiTxon Teoriuli masala komunikaciis sxva wesebisSesaxeb moswavlis wignidan da Seasrulon savarjiSoebi.41Mascavlebeli.indd 41 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegma77. saxelmwifoTa tipebi(1 sagakveTilo saaTi)gakveTilisM miznebi:am gakveTilze moswavleebi SeZleben:ganasxvavon saxelmwifoebi marTva-gamgeobis formis mixedviT;imsjelon sxvadasxva saxelmwifoSi centraluri xelisuflebisa da adgilobriviorganoebis damokidebulebaze;imsjelon politikuri reJimis Sesaxeb;ganiviTaron SedarebiTi analizisa da prezentaciis unari.gakveTilis gegma:ganmarteba - 10 wuTi;jgufuri muSaoba – 10 wuTi;prezentacia – 5 wuTiganmarteba – 5 wuTigonebrivi ieriSi - 5 wuTiganmarteba - 5gakveTilis Sejameba - 5 wuTi.gakveTilis msvleloba:ganmartebaganmarteT marTva-gamgeobis formis mixedviT saxelmwifoTa dayofa – monarqiebadda respublikebad, maTi damaxasiaTebeli niSnebi.meti TvalsaCinoebisTvis dafaze SegiZliaT daxazoT Semdegi sqema:saxelmwifomonarqiarespublikaSezRuduli SeuzRudavi saprezidento saparlamentijgufuri muSaobadayaviT moswavleebi 2 jgufad, romelTaganac erTi jgufis muSaoba mimarTuliiqneba monarqiaze, meore jgufis muSaoba – respublikaze.TiToeulma jgufma pasuxis unda gasces Semdeg SekiTxvebs:saxelmwifos marTva-gamgeobis formidan gamomdinare:1. vin marTavs qveyanas da rogor xdeba xelisuflebis gadacema?2. Zalaufleba rogor aris ganawilebuli?42Mascavlebeli.indd 42 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmaTiToeulma jgufma unda airCios warmomadgeneli, romelic klass gaacnobs jgufismuSaobis Sedegebs.prezentaciaganmarteT saxelmwifos mowyobis mixedviT martivi anu unitaruli da rTuli anufederaciuli an konfederaciuli saxelmwifoebis Taviseburebebi.gonebrivi ieriSi sTxoveT moswavleebs geografiasa da istoriaSi miRebulicodnis safuZvelze daasaxelon unitaruli, federaciuli da konfederaciulisaxelmwifoebi.ganmartebagamarteT politikuri reJimis arsi, demokratiuli da arademokratiuli saxelmwofoebisZiriTadi niSnebi.SejamebaSeajameT gakveTili da hkiTxeT moswavleebs, ra gaiges axali gakveTilze da raSigamoadgebaT miRebuli codna. gaacaniT saSinao davaleba.praqtikumis nimuSebi:17. praqtikumi: SromiTi xelSekruleba(1 sagakveTilo saaTi)praqtikumis miznebi da amocanebi:SromiTi xelSekrulebis, rogorc SromiTi urTierTobis umTavresi dokumentisSinaarsze, warmodgenis Seqmna da misi Sedgenisas ormxrivi interesebis gaTvaliswineba.am gakveTilze moswavleebi SeZleben:gansazRvron is sakiTxebi, romelTa gaTvaliswinebac aucilebelia SromiTxelSekrulebaSi;iswavlon orive mxaris interesebis gaTvaliswineba xelSekrulebaSi.praqtikumis gegma:praqtikumis miznis axsna, mokle instruqcia da jgufebad dayofa – 10wuTi;muSaoba jgufebSi – 15 wuTi;jgufebis namuSevrebis prezentacia – 10 wuTi („damsaqmeblebi~ da„dasaqmebulebi~ 5-5 wuTi);jgufebis namuSevrebis Serwymis gziT erTiani „xelSekrulebis~ Camoyalibeba(SegiZliaT dafaze) – 10 wuTi.43Mascavlebeli.indd 43 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmapraqtikumis msvleloba:1. auxseniT moswavleebs praqtikumis arsi moswavlis wignSi arsebuli masalisSesabamisad.2. maTi survilisamebr dayaviT moswavleebi or jgufad – „damsaqmeblebi~ da„dasaqmebulebi~.3. jgufebSi muSaobisas yuradReba gaamaxvilebineT moswavleebs iseT sakiTxebze,rogoricaa samuSao grafiki, samuSaos xarisxiani Sesruleba, SromisanazRaureba da misi gacemis wesi, SeTanxmebulze meti samuSaos Sesruleba(e.w. zeganakveTuri samuSao), Svebuleba, pasuxismgeblobisa da waxalisebisRonisZiebebi, damsaqmeblis pasuxismgebloba mis mier dasaqmebulis uflebebisdarRvevis SemTxvevaSi.4. jgufebma prezentacia moaxdinon mokled, Tezisebis saxiT.5. namuSevrebis Serwymisas yuradReba gaamaxvileT iseT SemTxvevebze, roca erTida igive sakiTxi jgufebs sxvadasxvagvarad aqvT Camoyalibebuli. daasabuTebineTmoswavleebs maTi poziciebi. waaxaliseT jgufebs Soris molaparakebagansxvavebulad danaxuli pirobebis Sesaxeb.SeniSvna:Tu moswavleebi did dainteresebas gamoiCenen sakiTxisadmi, didi albaToba arsebobsimisa, rom praqtikumisTvis erTi gakveTili ar geyoT. aseT SemTxvevaSiSegiZliaT namuSevrebis prezentacia da Serwyma (an mxolod Serwyma) momdevnogakveTilze gaakeToT.36. praqtikumi: aqtiuri mosmenis teqnika(1 sagakveTilo saaTi)praqtikumis miznebi:am praqtikumis mizania, moswavleebma praqtikaSi ganamtkicon efeqturi komunikaciis,aqtiuri mosmenis unar-Cvevebi. es gakveTili agreTve isaxavs miznad, waaxalisosmoswavleebSi msjeloba maTTvis aqtualur sakiTxebze.saWiro masala: baraTebi ZiriTadi terminebiT: komunikacia, aqtiuri mosmena, Sejameba,waxaliseba, dazusteba, perifrazireba, subieqturi realoba.praqtikumis gegma:instrqucia, Teoriuli masalis gaxseneba – 10 wuTidialogebis gaTamaSeba – 25 wuTiSejameba – 10 wuTipraqtikumis msvleloba:instruqcia, Teoriuli masalis gameorebasanam praqtikuli savarjiSoebis Sesrulebas SeudgebodeT, gaimeoreT klasSi Teo-44Mascavlebeli.indd 44 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmariuli masala komunikaciis Sesaxeb. daurigeT ramdenime moswavles baraTebi Ziri-Tadi terminebiT da sTxoveT, auxsnan am terminebis mniSvneloba klass.uTxariT moswavleebs, rom axla gaiTamaSebT klasSi ramdenime dialogs aqtiurimosmenis teqnikis gamoyenebiT. ganumarteT moswavleebs, ra aris dialogi.moswavleebTan erTad SearCieT sami Tema dialogisaTvis da dawereT dafaze(SegiZliaT SearCioT Tema moswvlis wignidan). klasi damkvirveblis rols Seasrulebs.daavaleT moswavleebs, yuradRebiT moisminon TiToeuli dialogi da CainiSnon,ramdenad xSirad iyenebs TiToeuli wyvili aqtiuri mosmenis meTodebs.dialogebis gaTamaSebarig-rigobiT moiwvieT dafasTan ramdenime wyvili, romlebic gaiTamaSeben dialogs.TiToeuli dialogis gaTamaSebas 5 wuTi dauTmeT.SejamebaganixileT klasSi mosmenili dialogebi. gamoavlineT gamarjvebuli wyvili.89-90. praqtikumi sasamarTlo procesis imitacia(2 sagakveTilo saaTi)praqtikumis miznebi:praqtikumis mizania Rirsebisa da pativis dacvis samarTlebrivi saSualebebis gacnoba.am gakveTilze moswavleebi SeZleben: imsjelon pativisa da Rirsebis dacvissamarTlebriv saSualebebze; ganiviTaron gunduri muSaobis, kamaTisa da prezentaciisunar-Cvevebi; gamoiyenon praqtikaSi miRebuli codna;I gakveTilis gegma:ganmarteba – 5 wuTi;kazusis gacnoba – 10 wuTi;rolebis ganawileba – 10 wuTi;ganmarteba – 15 wuTigakveTilis Sejameba – 5 wuTi.45Mascavlebeli.indd 45 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmapraqtikumis msvleloba:I gakveTiliganumarteT moswavleebs, rom imitirebul sasamarTlo process daeTmoba origakveTili. masalebis gacnobisa da Seswavlis Semdeg Catardeba imitirebuli sasamarTloprocesi.moswavleebs gaacaniT kazusi, imitirebul sasamarTlo procesze gamosayenebeliZiriTadi wesebi (masala ixileT moswavlis wignSi).baraTebze dawereT procesSi monawile mxareTa vinaoba da moswavleebs sTxoveT,airCion baraTebi.ganmarteT procesis monawile TiToeuli mxaris funqcia.mosarCelis mxardamWerma gundma (mosarCele, misi advokatebi) unda daamtkicossasarCelo moTxovna.mopasuxis mxardamWerTa gundma (mopasuxe da misi advokatebi) unda daamtkicos,rom mosarCelis moTxovna usafuZvloa.sasamarTlo (sasamarTlos sxdomis Tavmjdomare, mosamarTleebi, sasamarTlossxdomis mdivani) – ismens mxareTa pozicias, afasebs maT argumentebs da adgensgadawyvetilebas. sasamarTlos ganaCeni unda iyos kanonieri, dasabuTebuli da samarTliani.moswavleebs gaacaniT sasamarTlos mTavari sxdomis mimdinareoba. gaarkvieT, xomar aris raime bundovani. hkiTxeT moswavleebs:– ramdenad sainteresoa am saqmis ganxilva?– ramdenad moswonT sakuTari roli da romeli rolis Sesrulebas isurvebdnen?daavaleT moemzadon Semdegi gakveTilisTvis.II gakveTilis gegma:imitirebuli sasamarTlo procesi – 40 wuTigakveTilis Sejameba – 5 wuTiII gakveTili:sasamarTlo (mosamarTleebi) Semodis sxdomis darbazSi. sasamarTlos sxdomisTavmjdomare xsnis sasamarTlos mTavar sxdomas da acxadebs, romeli saqme ganixileba.sasamarTlos sxdomis mdivani moaxsenebs sasamarTlos, Tu vin gamocxadda gansaxilvelsaqmeze mowveul pirTagan.46Mascavlebeli.indd 46 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmamxareebi, warmomadgenlebi, agreTve sasamarTlos darbazSi myofi yvela moqalaqevaldebulia, daicvas siCume da daemorCilos mosamarTlis gankargulebas. pirebs,romlebic arRveven wesrigs, Tavjdomare aZlevs gafrTxilebas. daumorCileblobisSemTxvevaSi igi aZevebs maT darbazidan da agrZelebs saqmis ganxilvas.pirvelad sasamarTlo moismens mosarCelis axsna-ganmartebas. kerZod, rogoriamaTi moTxovna, ra garemoebebs emyareba igi, riT adasturebs am garemoebebs, xom arsurs saqmis morigebiT dasruleba da sxva.Semdeg sasamarTlo moismens mopasuxis axsna-ganmartebas. kerZod, rogoria misi pozicia,xom ar cnobs sarCels an xom ar surs saqmis morigebiT dasruleba da sxva.axsna-ganmartebis Semdeg, sasamarTlos nebarTviT, TiToeul mxares SeuZlia,SekiTxvebi dausvas mowinaaRmdege mxares da mis warmomadgenels. Tu SekiTxva uadgiloaan Seuferebelia da ar emsaxureba saqmis garemoebebis gamokvlevasa da dadgenas,sasamarTlos, mxareTa TxovniT an sakuTari iniciativiT, SeuZlia moxsnas esSekiTxva.mosamarTleebs Tavmjdomaris nebarTviT SeuZliaT SekiTxvebi dausvan mxareebs.paeqroba Sedgeba mxareebisa da maTi warmomadgenlebis sityvebisagan. pirveladgamodian mosarCele da misi warmomadgenlebi, Semdeg mopasuxe da misi warmomadgenlebi.mas Semdeg, rac paeqrobis yvela monawile warmoTqvams sityvas, maT SeuZliaT xelmeoredgamovidnen warmoTqmul sityvasTan dakavSirebiT. ukanaskneli replikisufleba yovelTvis ekuTvnis mopasuxes da mis warmomadgenels.mxareTa paeqrobis Semdeg sasamarTlo gadis gadawyvetilebis misaRebad, ris Sesaxebacucxadebs sxdomis darbazSi damswre pirebs.sasamarTlo gamodis gadawyvetilebis gamosacxadeblad, romelsac mTeli darbazifexze amdgari ismens.gadawyvetilebis gamotanamde hkiTxeT mxareebs:– Tqveni azriT, ra gadawyvetilebas gamoitans sasamarTlo?– kmayofili xarT Tu ara sasamarTlo procesiT?sasamarTlos mier gadawyvetilebis gamocxadebis Semdeg SeajameT gakveTili.hkiTxeT moswavleebs: – ra azris xarT gamotanil gadawyvetilebaze? ra SeniSvnebiaqvT mxareebs sasamarTlos obieqturobasTan dakavSirebiT? Tqveni azriT, ramdenadsamarTliania sasamarTlos gadawyvetileba?47Mascavlebeli.indd 47 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmaDdebatebi, kvleva da proeqti33-34 debatebi: moqalaqeTa socialuri dacva saxelmwifosvaldebulebaa!(2 sagakveTilo saaTi)debatebis kontr-rezoluciaa: „socialuri dacva upirvelesad sazogadoebissazrunavia!~debatebis miznebi:socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebisSeswavladebatebis amocanebi:am debatebze moswavleebi SeZleben:informaciis moZiebas socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebisSesaxeb;saxelmwifosa da kerZo seqtoris socialur valdebulebaTa farglebisSesaxeb poziciis Camoyalibebas;socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebis praqtikuli gamoyenebisgamoxatulebebis Seswavlas;socialuri dacvis saxelmwifo da kerZo saSualebebis gamoyenebis arealisSesaxeb warmodgenis Seqmnas.I gakveTilis gegma:debatebis miznis da rezoluciebis gacnoba, debatebis wesebis Sexseneba –10 wuTi;moswavleTa dayofa jgufebad, jgufebs SigniT rolebis ganawileba – 15wuTi;muSaoba jgufebSi: debatebisTvis informaciis moZiebis dagegmva, poziciebiswinaswari monaxazebis momzadeba, SesaZlebelia mcire repeticiac momavalidebatebisTvis – 20 wuTi;II gakveTilis gegma:momzadeba debatebisTvis: saorganizacio da teqnikuri sakiTxebi – 5 wuTi;debatebi – 25 wuTi;debatebis Sejameba – 15 wuTi.48Mascavlebeli.indd 48 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmagakveTilebis msvleloba:1. ganumarteT moswavleebs debatebis mizani da Temis aqtualoba, uTxariT kontr-rezolucia,mokled SeaxseneT debatebis wesebi;2. daexmareT moswavleebs jgufebad dayofasa da rolebis danawilebaSi;3. daexmareT jgufebs, sworad da realisturad dagegmon debatebisTvis saWiroinformaciis mopoveba. daexmareT informaciis wyaroebis moZiebaSi.4. meore gakveTilze uxelmZRvaneleT debatebis process, yuradReba miaqcieTreglamentis dacvas da Sefasebis sxva kriteriumebs.5. debatebis dasrulebis Semdeg saerTo msjelobiT SeajameT Sedegebi, oRondara Sefasebis, aramed Sinaarsobrivi daskvnebis mxriv: yuradReba gaamaxvileTdebatebis procesSi gamovlenil mTavar uTanxmoebebze da aseve sakiTxebze,romlebzec mxareTa poziciebi daemTxva. yuradReba gaamaxvileT orive poziciisZlier da sust mxareebze (ara mxolod debatebis teqnikis, aramed TavadsakiTxebis Sinaarsobrivi kuTxiT).82-83 kvleva: arCevanis kriteriumebikvlevis miznebisxvadasxva socialuri jgufebis mier arCevnebze arCevanis gakeTebis kriteriumebiskvleva.kvlevis amocanebikvlevis Sedegad moswavleebi SeZleben:arCevnebze arCevanis gakeTebis gavrcelebul kriteriumebze warmodgenisSeqmnas;zemoaRniSnuli kriteriumebis Sesaxeb msjelobas;zemoaRniSnuli kriteriumebisadmi sxvadasxva socialuri jgufebis damokidebulebebisanalizs;I gakveTilis gegma:kvlevis miznisa da meTodebis ganmarteba moswavleebisaTvis – 5 wuTi;kvlevis strategiebis (ix. qvemoT) SerCeva moswavleebTan erTad – 10 wuTi;moswavleTa dayofa jgufebad – 10 wuTi;muSaoba jgufebSi an erToblivi saklaso muSaoba kvlevis konkretulimiznebis, meTodebis, instrumentebis SesamuSaveblad (imis mixedviT, romelistrategia iqna arCeuli) – 20 wuTi;49Mascavlebeli.indd 49 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmaI gakveTilis msvleloba:1. ganumarteT moswavleebs kvlevis mizani, mokled SeaxseneT kvlevis instruqcia.2. SegiZliaT SearCioT kvlevis ramdenime strategia:a. SeTanxmdeT arCevanis saerTo kriteriumebze, aseve kvlevis meTodze. er-Toblivad CamoayaliboT kvlevis instrumentebi (magaliTad kiTxvari)da yvela moswavlem erTnairi pirobebiT Caataros kvleva. am SemTxvevaSimoswavleTa jgufebad dayofas SegviZlia is azri mivceT, rom TiToeulmajgufma sxvadasxva socialuri jgufi gamoikvlios, magaliTad, qalebi damamakacebi; dasaqmebuli da dausaqmebeli adamianebi; sxvadasxva asakobrivijgufebi da a.S. am strategiis dadebiTi mxare is aris, rom kvlevis meTodika,instrumentebi da maTi Sinaarsi iqneba erTgvarovani da amasTan, ufroxarisxiani, radgan erToblivad da Tan Tqveni monawileobiT iqneba SemuSavebuli.aseve kvleva moicavs sxvadasxva socialur jgufebs, rac misiSedegebis xarisxianobas ganapirobebs. uaryofiTi mxare isaa, rom moswavleTaSefasebas (ix. kvlevis Sefasebis cxrili) yvela komponentis mixedviTver SeZlebT: SesaZlebeli iqneba mxolod daskvnis da prezentaciis Sefaseba.danarCen komponentebSi Sefasebas azri naklebad eqneba, radgan koleqtiuradda Tan Tqveni monawileobiT iqneba momzadebuli.b. meore strategiaa, moswavleebi pirdapir dayoT jgufebad da TiToeulmajgufma damoukideblad imuSavos mTlianad: Camoayalibos Tavisi konkretulikvlevis mizani, SearCios meTodi da moamzados instrumentebi da a.S. amstrategiis dadebiTi mxarea is, rom moswavleebs meti samuSao aqvT jgufeb-Si da maTi namuSevris Sefasebas yvela kriteriumiT SeZlebT. uaryofiTi mxareki isaa, rom jgufebis mier gamoyenebuli meTodebis, miznebis, instrumentebissxvadasxvaobidan gamomdinare, maTi kvlevebis Sedegebi SesaZloaarsebiTAad gansxvavebuli iyos formiTac da SinaarsiTac da saerTo-saklasomasStabiT kvlevis erTiani suraTis, erTiani Sedegis warmodgena Sesa-Zloa rTuli an SeuZlebelic iyos.3. arCeuli strategiis mixedviT warmarTeT saerTo saklaso muSaoba an daexmareTmoswavleebis jgufebs maT Sida samuSaoSi. SeecadeT, ar ukarnaxoT maT„mza receptebi~, Tu es gardauvali ar gaxda.4. SeajameT gakveTili, SeamowmeT, yvela jgufs mzad aqvs Tu ara yvelaferi kvlevisCasatareblad.II gakveTilis gegma:kvlevis Sedegebis prezentaciebi jgufebis mier – 25-30 wuTi;Sedegebis saerTo Sejameba – 15-20 wuTi.II gakveTilis msvleloba:1. gaarkvieT, yvela jgufma Caatara Tu ara kvleva da yvela mzad aris Tu araprezentaciisTvis;2. moismineT prezentaciebi. dro ise gaanawileT, rom yvela jgufma SeZlos TavisinamuSevris srulyofilad warmodgena.50Mascavlebeli.indd 50 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegma3. prezentaciebis Semdeg SeajameT Sedegebi. upirvelesad yuradReba gaamaxvileTTavad moswavleTa muSaobis procesze, maT mier kvlevis da muSaobis unarebisgamomuSavebaze: ra sirTuleebi SeeqmnaT, ra gauTvaliswinebeli garemoebebiwarmoiSva ama Tu im etapze da a.S. aseve SegiZliaT uSualod kvlevebisSedgegbic SeajamoT erToblivad.57-59 proeqti: jansaRi cxovrebis wesispopularizacia skolaSi(3 sagakveTilo saaTi)TiToeul proeqts sami sagakveTilo saaTi eTmoba. garda amisa, proeqti klasgareSeaqtivobasac gulisxmobs. pirvel sagakveTilo saaTze moswavleebi iyofianjgufebad da, maswavleblis daxmarebiT, SeimuSaveben saproeqto ganacxads. meoregakveTili uSualod mosdevs pirvels da saproeqto ganacxadebis prezentaciasa daanalizs eTmoba. mesame gakveTilze, romelic garkveuli Sualedis Semdeg tardeba(magaliTad, ori kviris Semdeg), moswavleebi warmoadgenen Sesrulebuli proeqtisSedegebs. pirveli kvleviTi proeqtis ganxorcieleba SedarebiT rTuli iqnebamoswavleebisaTvis, radgan maT jer ar eqnebaT sakmarisi codna da gamocdileba,amitom pirveli proeqtis Tema SedarebiT martivia. saswavlo wlis ganmavlobaSimoswavleebs ramdenime proeqtis ganxorcielebis SesaZlebloba eqnebaT. Sesabamisad,proeqtebis dagegmvasa da ganxorcielebaSi moswavleebis daxelovnebasTanerTad, davalebebi rTuldeba, xolo maswavleblis, rogorc procesis warmmarTvelisroli TandaTan icvleba fasilitatoris (damxmaris) roliT.imisaTvis, rom pirvel gakveTilze dro ar dagekargoT, winaswar sTxoveT moswavleebs,Sin waikiTxon proeqtis Sedgenis instruqcia.aqtivobis miznebi:codna: moswavle icnobs saproeqto ganacxadis Sedgenis zogad principebs dasaproeqto ganacxadis ZiriTad struqturul erTeulebs;damokidebulebebi: moswavle acnobierebs sazogadoebrivad mniSvnelovani problemebismogvarebaSi sakuTari wvlilis Setanisa da sxvadasxva jgufebTan Tanam-Sromlobis mniSvnelobas;unar-Cvevebi: moswavles SeuZlia proeqtis dagegmva, saproeqto ganacxadis Sedgena,proeqtis ganxorcielebis procesis marTva, proeqtis Sedegebis analizi.gakveTili 1 - saproeqto ganacxadebze muSaoba jgufebSisaWiro masala: proeqtis Sefasebis rubrikis nimuSi jgufebisaTvisI gakveTilis gegma:ganmarteba – 5 wuTiproeqtis ganacxadis elementebis da proeqtis Sefasebis rubrikis gacnoba– 10 wuTijgufuri muSaoba – 20 wuTiSejameba – 10 wuTi51Mascavlebeli.indd 51 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmagakveTilis msvlelobaganmartebagaacaniT moswavleebs proeqtis Tema. auxseniT, rom proeqtze muSaoba saSualodor kviras grZeldeba da sam ZiriTad etaps moicavs: proeqtis dagegmvas, ganxorcielebasada Sedegebis Sefasebas.pirveli ori gakveTili proeqtis dagegmvas daeTmoba. proeqtebi unda SemuSavdesjgufebSi. dayaviT moswavleebi 4-5 kacian jgufebad da ganumarteT davaleba – Ti-Toeulma jgufma unda SeimuSavos da Semdeg gakveTilze warmoadginos saproeqtoganacxadi Temaze - jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi.proeqtis ganacxadi unda akmayofilebdes Semdeg kriteriumebs:unda iyos ganxorcielebadi 2 kviraSi;unda gulisxmobdes jgufis yvela wevris CarTulobas;unda Seicavdes proeqtis ganacxadis yvela komponents da pasuxobdesproeqtis Temas.proeqtis ganacxadis elementebis da proeqtis Sefasebis rubrikis gacnobasTxoveT moswavleebs, CamoTvalon saproeqto ganacxadis ZiriTadi komponentebimoswavlis wignis mixedviT (problemis formulireba, miznebi, amocanebi, ganxorcielebisgzebi, ganrigi, biujeti, mosalodneli Sedegebi, monitoringi da Sefaseba).CamowereT es komponentebi dafaze. sTxoveT moswavleebs ganmarton, rasgulisxmobs TiToeuli punqti, gonebrivi ieriSis meTodiT SeimuSaveT ramdenimekriteriumi saproeqto ganacxadis komponentebis Sesafaseblad – dasviT kiTxva: rapirobebs unda akmayofilebdes kargad Sedgenili saproeqto ganacxadis TiToeulikomponenti (magaliTad, miznebs, amocanebsa da ganxorcielebis gzebs Soris undaCandes ierarqiuli urTierTkavSiri, Sedegebi unda iyos gadamowmebadi, biujeti –realisturi). gaavleT paraleli strategiuli dagegmvis procesTan. moswavleebsukve aqvT strategiul gegmaze muSaobis gamocdileba. proeqtze muSaoba bevri aspeqtiThgavs strategiuli dagegmvis process.auxseniT moswavleebs, rom maT mier SemuSavebuli proeqtebi Semdeg gakveTilze Sefasdebaramdenime kriteriumis mixedviT. daurigeT jgufebs proeqtis Sefasebisrubrikebi.jgufuri muSaoba saproeqto ganacxadebzesTxoveT jgufebs, daiwyon muSaoba saproeqto ganacxadze da xelis aweviT ganiSnon,Tu aqvT kiTxva an sWirdebaT daxmareba. daakvirdiT jgufebis muSaobas. saWiroebisamebrgauwieT konsultacia da upasuxeT kiTxvebs.SejamebaSeajameT jgufSi muSaobis Sedegebi, ZiriTadi problemebi da kiTxvebi. mieciTmoswavleebs davaleba Semdegi gakveTilisaTvis: TiToeulma jgufma unda moamzadosproeqtis ganacxadis sruli versia da gaakeTos prezentacia klasis winaSe.prezentaciaSi jgufis yvela wevrma unda miiRos monawileoba. prezentacia undaiyos Camoyalibebuli didi zomis furcelze an eleqtronuli slaidebis saxiT.52Mascavlebeli.indd 52 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmaSeniSvna: pirveli proeqtis Tema SedarebiT martivia sxva TemebTan SedarebiT,radgan maswavlebels meti dro sWirdeba proeqtis weris instruqciis asaxsnelad.sxva saproeqto ganacxadebis SemuSavebisaTvis moswavleebs meti dro eqnebaTjgufebSi samuSaod.gakveTili 2 - saproeqto ganacxadebis prezentaciasaWiro masala: proeqtis Sefasebis rubrikis nimuSi jgufebisaTvis, jgufebisprezentaciebi (eleqtronuli slaidebi an plakatebi)gakveTilis gegma:ganmarteba – 5 wuTijgufuri prezentaciebi – 30 wuTiSejameba – 10 wuTigakveTilis msvlelobaganmartebaSeaxseneT moswavleebs gakveTilis mizani: dRes Cven movismenT jgufebis saproeqtoganacxadebs Temaze – jansaRi cxovrebis wesis popularizacia skolaSi.kenWisyriT gadawyviteT jgufebis gamosvlis Tanamimdevroba da daazusteT reglamenti– 5 wuTi TiToeuli prezentaciisaTvis.jgufuri prezentaciebidaurigeT jgufebs proeqtis Sefasebis rubrikebi. gaafrTxileT, rom yuradRebiTmoisminon erTmaneTis prezentaciebi. TiToeul jgufs meore jgufis Sefaseba mouwevsrubrikebis mixedviT.SejamebaklasTan erTad ganixileT Sedegebi: ra iyo prezentaciebis susti da Zlieri mxareebi?sTxoveT jgufebs, Seafason erTmaneTis prezentaciebi rubrikebis mixedviT.gaafrTxileT moswavleebi, rom proeqtis ganxorcielebamde da ganxorcielebisprocesSic SesaZlebelia saproeqto ganacxadSi cvlilebebis Setana da misi daxvewa.2 kviris Semdeg jgufebma unda warmoadginon proeqtis Sedegebi. Sedegebis prezentaciaunda gakeTdes did furcelze an eleqtronul slaidebze.53Mascavlebeli.indd 53 05.07.2012 16:15:58

gakveTilebisgegmagakveTili 3 - proeqtebis Sedegebis prezentaciasaWiro masala: proeqtis Sefasebis rubrikis nimuSi jgufebisaTvis, jgufebisprezentaciebi (eleqtronuli slaidebi an plakatebi).gakveTilis gegma:ganmarteba – 5 wuTijgufuri prezentaciebi – 30 wuTiSejameba – 10 wuTigakveTilis msvlelobaganmartebaSeaxseneT moswavleebs gakveTilis mizani: jgufebma unda warmoadginon proeqtebisSedegebi.daurigeT moswavleebs proeqtis Sefasebis rubrikebi da gaamaxvileT yuradRebabolo or punqtze. amjerad prezentaciebis Sefaseba, ZiriTadad, bolo ori punqtismixedviT moxdeba. gansazRvreT jgufebis gamosvlis rigiToba.moismineT jgufebis prezentaciebi.SejamebaklasTan erTad ganixileT ganxorcielebuli proeqtebis Sedegebi: ra SeiZlebaCaiTvalos jgufebis yvelaze did warmatebad? ra unda gaviTvaliswinoT sxvaproeqtebis ganxorcielebisas? dayaviT dafa or nawilad da moswavleebTan erTadSeavseT cxriliwarmatebebi:rekomendaciebi momavali proeqtebisaTvis:SeniSvna: proeqti rTuli, kompleqsuri aqtivobaa, romelic sxvadasxva unar-Cvevisa da mravalferovani codnis erTdroulad gamoyenebas gulisxmobs. moamzadeTkomentarebi TiToeuli jgufisaTvis proeqtis Sefasebis rubrikis mixedviT(moaxdineT ganmaviTarebeli Sefaseba) da, ganmsazRvrel SefasebasTan erTad,warudgineT jgufebs Semdeg gakveTilze.54Mascavlebeli.indd 54 05.07.2012 16:15:58

danarTi 1debatebis warmarTvisinstruqciadebatebi 1 yoveldRiur cxovrebaSi (megobrebTan, mSoblebTan, pedagogebTanda a.S.) araformaluri, arareglamentirebuli kamaTis xasiaTs atarebs.Cven gvinda ganvixiloT debatebi, rogorc kamaTis formaluri meTodi, romlisdrosac mxareebi, gansazRvruli wesebis, struqturisa da SezRudvebisgaTvaliswinebiT epaeqrebian erTmaneTs. aseTi debatebis dros mxareebi,TavianTi Sexedulebebis warmodgeniT, cdiloben mesame mxares (mayureblebi,msaji) daumtkicon sakuTari poziciis siZliere da warmoaCinon mowinaaRmdegispoziciis sisusteebi.saganmanaTleblo miznebisa da sxvadasxva unaris ganviTarebisTvis arsebobsdebatebis, rogorc TamaSis mravali formati (karl poperis, saparlamento,linkoln-duglasis da a.S). yoveli maTgani aviTarebs argumentirebulikamaTis kulturas, kritikul azrovnebas, sasaubro drois racionaluradgamoyenebisa da saWiro masalebisa Tu informaciis moZiebis unarebs.skolis moswavleTaTvis gankuTvnili formatebidan erT-erTi yvelazegavrcelebuli karl poperis (1902-1994, filosofosi, sociologi) saxelobisdebatebis formatia, romlis wesebsa da struqturaze SevaCerebT yuradRebas.karl poperis saxelobis debatebiupirveles yovlisa, kidev erTxel unda aRvniSnoT, rom es aris TamaSi daiseve rogorc yvela TamaSs, masac gaaCnia mkafiod gansazRvruli wesebi. amwesebis kargad codna da maTi maqsimalurad dacva ganapirobebs ama Tu im gundisgamarjvebas.rezolucia da definiciebinebismieri saxis kamaTisaTvis aucilebelia sakamaTo Temis arseboba, raTaSedges azrTa realuri dapirispireba. aqedan gamomdinare, karl poperisdebatebsac, rogorc kamaTis erT-erT saxes, ra Tqma unda, gaaCnia sakamaToTema, romelsac debatebSi rezolucia ewodeba. ase rom, TamaSi rezoluciisgarSemo mimdinareobs – mtkicebiTi gundi icavs da amtkicebs rezolucias,xolo uarmyofeli gundi upirispirdeba da uaryofs mas. rezolucia undaakmayofilebdes Semdeg kriteriumebs:aqtualuri;saintereso;problematuri;farTo Sinaarsis;mokvlevadi;mtkicebiTi formulirebis winadadeba;binaluri/ormxrivi (rezoluciis imave warmatebiT damtkiceba undaSeiZlebodes, ra warmatebiTac uaryofa).1debatebi [frang.debats]-raime sakiTxis sajaro ganxilva, azrTa gacvla-gamocvla; kamaTi,paeqroba.55Mascavlebeli.indd 55 05.07.2012 16:15:58

danarTi 1sxvadasxva sirTulis rezoluciebis magaliTebisikvdiliT dasja gamarTlebulia!mSoblebma pasuxi unda agon Svilebis danaSaulze!zooparkebi unda aikrZalos!teqnikuri progresi civilizaciis ganadgurebas iwvevs!evTanazia gamarTlebulia!mosaxleobisTvis iaraRis miyidva unda aikrZalos!did qalaqSi cxovreba jobia sofelSi cxovrebas!debatebis mTavari principi isaa, rom moxdes oponentTa mosazrebebis realuridapirispireba. aqedan gamomdinare, modebate gundebs TamaSis drosmoeTxovebaT rezoluciis ZiriTadi terminebisa da gaugebari terminebissrulfasovani da leqsikoniseuli ganmarteba – definicia, raTa dapirispirebulimxareebi erTsa da imave sityvas sxvadasxvanairad ar igebdnen, racgamoiwvevs debatebis zemoT aRniSnuli principebis darRvevas.TamaSis monawileebiTamaSSi monawileobs ori gundi TiToeuli sami kacis (spikeris) Se mad genlobiT.erTi maTganis mizania daamtkicos garkveuli Tezisi, xolo meoris –uaryos. mniSvnelovania, rom gundebi TavianT pozicias (mtkicebiTi anuarmyofeli) igeben TamaSis dawyebamde ramdenime wuTiT adre. es iZulebulsxdis orive gunds TamaSis mosamzadebel periodSi daamuSaos orive pozicia,rac xels uwyobs sakiTxis mravalmxriv Seswavlasa da ukeT gaazrebas.mtkicebiTi gundipirveli spikeri (Im)pirveli spikeri (IIm)pirveli spikeri (IIIm)uarmyofeli gundipirveli spikeri (Iu)pirveli spikeri (IIu)pirveli spikeri (IIIu)mtkicebiTi da uarmyofeli qeisisakuTari mxaris gasamyareblad mtkicebiTi da uarmyofeli gundebispirveli spikerebi sakuTari gamosvlebis dros axdenen qeisebis/poziciisCamoyalibebas, rac warmoadgens ama Tu im gundis mxardamWeri definiciebis,kriteriumis, argumentebisa da damamtkicebeli masalis erTobliobas.56Mascavlebeli.indd 56 05.07.2012 16:15:58

debatebis warmarTvisinstruqciaqeisi TamaSis is nawilia, romelsac modebateebi TamaSamde amzadeben rezoluciisgamocxadebidan turniris an konkretuli TamaSis Catarebamde.argumenti, rogorc qeisis ZiriTadi nawili, warmoadgens zogadiSinaarsisa da garkveuli mtkicebis matarebel winadadebas, romelicpasuxobs kiTxvas ratom, romelic daesmis rezolucias. magaliTad, ratomaris gamarTlebuli sikvdiliT dasja an piriqiT, gaumarTlebeli. amasTan,argumentSi garkveuli mosazreba iseTi formiT unda iyos Cadebuli, romTavisTavSi moicavdes mis garSemo mosazrebebis gavrcobis SesaZleblobas.anu argumenti iseTi saxis winadadebaa, romelic SeiZleba garkveuliTezisebis erTobliobis saerTo saTaurad CaiTvalos. karl poperis debatebisformatidan gamomdinare, mizanSewonilia mtkicebiT gunds hqondes orioTxiargumenti, xolo uarmyofels – erTi-ori. Tumca es wesi ar aris da nebismiergunds nebismieri raodenobis argumentis gamoyeneba SeuZlia.argumenti damamtkicebel masalebsa da dasabuTebebze agebuli daskvnaa.aqedan gamomdinare, faqtebiT mis gamyarebas TamaSis dros gadamwyveti mniSvnelobaeniWeba. karl poperis debatebSi damamtkicebeli masala ewodebafaqtebs, statistikur monacemebs, citatebs, cnobil adamianTa gamonaTqvamebs,magaliTebs da sxva saxis damasabuTebel informacias, romelTameSveobiTac xdeba sakuTar argumentebSi Camoyalibebuli logikurimsje lobis gamyareba da oponentTa mosazrebebis gabaTileba.qeisis formirebisa da misi simtkicisaTvis didi mniSvneloba gaaCnia kriteriumisarsebobas. kriteriumi gaxlavT ori-sami sityvisagan SemdgarisayovelTaod aRiarebuli dadebiTi Rirebuleba (sazogadoebis keTildReoba,adamianis uflebaTa dacva, jansaRi momavali Taoba da sxv.), romelicwarmoadgens rezoluciis mtkicebis an uaryofis Sedegad miRweul mizansda amave dros, argumentebis erTgvar gamaerTianebel debulebasac. anu,Cveni argumentebis meSveobiT nebismieri sakiTxis mxardaWeriT an misi gaba-TilebiT ra mizans mivaRwevT, ra saxis sikeTes SeviZenT Cven? swored am kiTxvebzepasuxia kriteriumi debatebSi.uaryofa da aRdgenauaryofa, anu oponentis mosazrebebisadmi dapirispireba, debatebis drosSeiZleba sxvadasxvagvarad moxdes – pirdapiri uaryofis (argumentis samar-Tlebrivi, moraluri da istoriuli TvalsazrisiT gabaTileba da misigaumarTleblobis damtkiceba), oponentis qeisis komponentebs Soris arsebuliSeusabamebobebis, faqtebisa da damamtkicebeli masalebis gamoyenebis,mowinaaRmdegis mosazrebebis gamoyenebisa da jvaredini dakiTxvisSedegebis gamoyenebis gziT.uaryofis samiznes, anu imas, rasac unda daupirispirde, oponentTa mTeliqeisi warmoadgens. mowinaaRdegis poziciis Semadgenel nawilebze dapirispirebaSigansxvaveba mxolod uaryofis meTodebSi mdgomareobs:definicias vupirispirdebiT im SemTxvevaSi, Tu Semotanili ganmartebasicruea da ar Seesabameba simarTles; an vaxdenT maT Sevsebas CveneulidefiniciebiT saWiroebis SemTxvevaSi.57Mascavlebeli.indd 57 05.07.2012 16:15:58

danarTi 1kriteriums uarvyofT maSin, Tu igi ar warmoadgens dadebiTRirebulebas da ar gamomdinareobs rezoluciidan; an vupirispirebTsakuTar kriteriums da vamtkicebT, rom igi ufro mniSvnelovaniRirebulebaa; anda veTanxmebiT mas da Cvens argumentebsac oponentiskriteriums vukavSirebT.rac Seexeba mowinaaRdege gundis argumentebsa da damamtkicebel masalas,maT gabaTilebas yvela zemoT aRniSnuli meTodiT vcdilobT.vinaidan aRdgena oponentis mier Cveni mosazrebebis gabaTilebaze reagirebasada dapirispirebas (uaryofis uaryofa) warmoadgens, masac uaryofismsgavsi samizneebi da meTodebi gaaCnia.aRsaniSnavia is faqtic, rom uaryofa ar warmoadgens mxolod uarmyofeligundis movaleobas da aRdgena – mxolod mtkicebiTis.termini, romelic xSirad gvxvdeba debatebSi uaryofasa da aRdgenasTanmimarTebiT, aris Sejaxeba. igi aRniSnavs pirdapir dapirispirebas da warmoadgensdebatebis ZiriTad aspeqts. arsebobs iseTi terminic, rogoricaaSejaxebis ZiriTadi areebi, rac aRniSnavs TamaSis dros warmoTqmul argumentebs,damamtkicebel masalasa Tu mosazrebebs, romelTa garSemoc uaryofada aRdgena mTeli debatebis ganmavlobaSi mimdinareobda.jvaredini dakiTxvajvaredini dakiTxva grZeldeba sami wuTis manZilze da imarTeba yoveligamosvlis Semdeg, garda mesame momxsenebelTa sityvisa da misi formamxolod kiTva-pasuxisagan Sedgeba. garda amisa, TamaSis ganrigis mixedviTwinaswar arian gansazRvrulni is modebateebi, romlebic monawileobenTiToeul jvaredin dakiTxvaSi, rogorc kiTxvebis damsmelni, aseve mopasuxeni.jvaredini dakiTxvis Sedegad miRebul sasurvel pasuxs iyenebs aucilebladSemdegive gamosvleli.jvaredini dakiTxvis ZiriTadi principebi Semdegia: Ta vi dan aviciloTSekamaTeba, nu gavakeTebT daskvnebs, nu viCxubebT da SevinarCunoT simSvide.misi Catarebis ZiriTad mizans oponentebis mier dasmuli sakiTxebisgarkveva da maTi saboloo dadgena warmoadgens. dasmuli SekiTxvebis formismixedviT jvaredini dakiTxvis kiTxvebi iyofa daxurul (mxolod konkretulipasuxis mqone) da Ria kiTxvebad; xolo momzadebis mxriv – winaswarmomzadebul da spontanurad warmoqmnil kiTxvebad. debatebis dros xSiradgamoiyeneba agreTve e.w. SekiTxvebis seria, rodesac nabij-nabij, radmenimeSinaarsobrivad gadabmuli SekiTxvis dasmis Sedegad viRebT CvenTvissasurvel pasuxs.TamaSis msajobamsaji debatebSi Zalian mniSvnelovani figuraa, vinaidan swored is iRebsgadawyvetilebas ama Tu im gundis gamarjvebasTan dakavSirebiT.gadawyvetileba aucileblad TamaSidan gamomdinare da absoluturad obieqturiunda iyos. msajs ar aqvs ufleba miiRos gadawyvetileba sakamaTo58Mascavlebeli.indd 58 05.07.2012 16:15:58

debatebis warmarTvisinstruqciarezoluciisadmi Tavisi subieqturi damokidebulebidan gamomdinare. igiunda eyrdnobodes mxolod moTamaSeebis mier daSvebul Secdomebs, gauba-Tilebel argumentebs da wesebis darRvevebs. aqedan gamomdinare, msajiakeTebs TamaSis detalur Canawers, raTa Semdeg Tavisi gadawyvetileba daasabuTosda moTamaSeebs samomavlo rekomendaciebi misces.TamaSs unda hyavdes erTi an ramdenime msaji, magram msajebis raodenoba arunda iyos luwi, raTa gadawyvetilebis miRebis dros gaiyos xmebi. msajisgadawyvetileba gasaCivrebas ar eqvemdebareba, xolo TamaSis dasrulebisSemdeg msjelobis gagrZeleba da msajTan dava arasasurveli gadawyvetilebisgamo, debatebSi Zalze cud tonad iTvleba.TamaSis msvleloba da spikerTa pasuxismgeblobebidebatebSi gamarjvebisaTvis udidesi mniSvneloba aqvs aramarto imas, Turamdenad kargi qeisi aqvs momzadebuli gunds, aramed imasac, Tu rogorSeZlo man am poziciis Camoyalibeba da dacva. ar unda dagvaviwydes, romdebatebi gunduri TamaSia. amitom gundis TiToeul wevrs garkveuli pasuxismgeblobaakisria, rac imiT gamoixateba, rom igi mkacrad gansazRvrul funqciasasrulebs. funqciebis Seusruleblobas an arevas ki, rogorc wesi, gundidamarcxebamde mihyavs.uSualod TamaSSi monawileobas iRebs eqvsi adamiani, magram es ar niSnavsimas, rom saklaso aqtivobisTvis aRniSnuli formati miuRebelia. ZiriTadidatvirTva mainc eniWeba TamaSisaTvis momzadebas: qeisebis Sedgenas, masalebismoZiebas, kriteriumisa da argumentebis Camoyalibebas. am procesSiCarTuli unda iyos mTeli klasi. kargi iqneba, Tu moswavleebi wilisyriT gaiyofianor did gundad, romlebic Semdeg, Tavis mxriv, airCeven TavianT warmomadgenlebs– spikerebs.59Mascavlebeli.indd 59 05.07.2012 16:15:59

danarTi 1TamaSis msvlelobisa da spikerTa pasuxismgeblobebis sqemaspikeri dro funqciebiIm6 wTmisalmeba, rezoluciis Semotana, definiciebi, kriteriumisSemotana, yvela argumenti (Tanmimdevrulad, mcireodenigavrcobiT), damamtkicebeli masala (drois gaTvaliswinebiT,SeZlebisdagvarad), daskvna – mtkicebiTi poziciis ZiriTadixazis mkafio formulireba.IIIu Im 3 wT jvaredini dakiTxva: III uarmyofeli usvams kiTxvebs I mtkicebiTs.Iu6 wTmisalmeba, rezoluciis uaryofa, definiciebis miReba anSesworeba, iRebs kriteriums an Semoaqvs Tavisi, Im-isargumentebis Tanmimdevruli gabaTileba, Tavisi argumentebisSemotana, daskvna – uarmyofeli poziciis ZiriTadi xazis mkafioformulireba.IIIm Iu 3 wT jvaredini dakiTxva: III mtkicebiTi usvams kiTxvebs I uarmyofels.IIm5 wTsakuTari qeisis aRdgena da gavrcoba (ar SeiZleba axaliargumentebis Semotana), damamtkicebeli masalis moyvana,mowinaaRmdegis argumentebis gabaTileba, daskvna – mtkicebiTipoziciis ZiriTadi xazis mkafio formulireba.Iu IIm 3 wT jvaredini dakiTxva: I uarmyofeli usvams kiTxvebs II mtkicebiTs.IIu5 wTmowinaaRmdegis aRdgenili qeisis gabaTileba, sakuTari qeisisaRdgena (ar SeiZleba axali argumentebis Semotana), axalidamamtkicebeli masalis Semotana, uarmyofeli daskvna –uarmyofeli poziciis ZiriTadi xazis mkafio formulireba.Im IIu 3 wT jvaredini dakiTxva: I mtkicebiTi usvams kiTxvebs II uarmyofels.IIImIIIu5 wT5 wTmihyveba mtkicebiTi qeisis struqturas, akeTebs Sejaxebebisanalizs, adarebs orive mxaris argumentebs da asabuTebsTavianTi argumentebis met damajereblobas (ar SeiZleba axaliargumentebis Semotana), aanalizebs jvaredini dakiTxvebisSedegebs da afiqsirebs oponentTa Secdomebs. akeTebs saboloodaskvnebs.mihyveba uarmyofeli qeisis struqturas, akeTebs Sejaxebebisanalizs, adarebs orive mxaris argumentebs da asabuTebsTavianTi argumentebis met damajereblobas (ar SeiZleba axaliargumentebis Semotana), aanalizebs jvaredini dakiTxvebisSedegebs da afiqsirebs oponentTa Secdomebs. akeTebs saboloodaskvnebs.60Mascavlebeli.indd 60 05.07.2012 16:15:59

debatebis warmarTvisinstruqciaCanawerebis cxrilimsaji da TiToeuli moTamaSe akeTeben Canawerebs imisaTvis, rom ar iqnas gamotovebuli arc erTi detali. qvemoTmoyvanil cxrilSi miTiTebulia, Tu romel grafaSi ra unda Caiweros.Im Iu IIm IIu IIIm IIIurezoluciarezoluciisuaryofarezoluciisaRdgenarezoluciisuaryofaSejaxebebis analizi Sejaxebebis analizikriteriumikriteriumismiReba an axlisSemotanakriteriumismiReba ansakuTarisganmtkicebakriteriumismiReba ansakuTarisganmtkicebasakuTarikriteriumisRirebulebebisxazgasmasakuTarikriteriumisRirebulebebisxazgasmaI (m) argumenti gabaTilebaII (m) argumenti gabaTilebaIII (m) argumenti gabaTilebaaRdgena dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyarebaaRdgena dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyarebaaRdgena dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyarebagabaTileba dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyareba argumentebisSedareba. TamaSidangabaTileba dagamomdinarefaqtebiTa da /sakuTarian statistikiTargumentebisgamyarebasiZlierisgabaTileba dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyarebadamtkiceba.argumentebisSedareba. TamaSidangamomdinaremowinaaRmdegisargumentebissisustis damtkiceba.daskvna I (u) argumenti gabaTilebaaRdgena dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyarebajvaredinidakiTxvebis analizijvaredinidakiTxvebis analiziII (u) argumenti gabaTilebaaRdgena dafaqtebiTa da /an statistikiTgamyarebaoponentisSecdomebisdafiqsirebaoponentisSecdomebisdafiqsirebadaskvna daskvna daskvna daskvna daskvna61Mascavlebeli.indd 61 05.07.2012 16:15:59

danarTi 1qeisis formarogorc aRvniSneT, qeisi mzaddeba winaswar, rogorc mtkicebiTi, aseveuarmyofeli poziciebisTvis.rezoluciaqeisi (mtkicebiTi an uarmyofeli)kriteriumidefiniciebiI argumentiII argumentiIII argumentidamamtkicebeli masala (faqtebi, statiebi, statistika)62Mascavlebeli.indd 62 05.07.2012 16:15:59

danarTi 2kvlevis Catarebisinstruqciara aris kvleva?erT-erT ganmartebis Tanaxmad, kvleva axali codnis Seqmnaa. igi Cvenicxovrebis Tanamdevi procesia. Cven vaxorcielebT kvlevas, rodesacvirCevT, sad gavagrZeloT swavla an vcdilobT, gavxdeT romelime socialurijgufis wevri.pirvel SemTxvevaSi Cven vagrovebT informacias sxvadasxva umaRlesisaganmanaTleblo dawesebulebis Sesaxeb da vadarebT am informaciisSedarebas, meore SemTxvevaSi ki vcdilobT davadginoT, Tu ra wesebi daRirebulebebia jgufSi, rogor iqcevian misi wevrebi, ra moswonT da ra – ara.mecnieruli kvleva Cveulebrivi cxovrebiseuli situaciebisagan imiT gansxvavdeba,rom aq mkvlevari ufro mkacr wesebs icavs. subieqturiSexedulebebis nacvlad, daskvnebis gamotanisas igi obieqtur, gadamowmebadfaqtebs eyrdnoba. am instruqciis mizania, dagexmaroT Tqveni ideebisa dakiTxvebis kvleviT proeqtebad CamoyalibebaSi.kvleviTi proeqtis etapebikvleviTi proeqti ramdenime ZiriTadi etapisagan iwyeba:Tavdapirvelad mkvlevari axdens kvleviTi proeqtis ideis formulirebas,Semdeg igi irCevs meTodebs, romlebsac gamoiyenebs kvlevaSi.Semdegi sapasuxismgeblo etapi aris kvlevis monawileebis SerCeva.dagegmvis etapis dasrulebis Semdeg mkvlevari SeimuSavebs kvlevisinstruments (magaliTad, kiTxvars).Semdeg, kvlevis instrumentis gamoyenebiT, mkvlevari agrovebs monacemebs,amzadebs maT analizisaTvis, Seiswavlis mopovebul informaciasda wers angariSs.kvleviTi proeqtis ideis formulirebazogjer mkvlevrebi sakmaris dros ar uTmoben kvleviTi proeqtis ideis damiznis zust formulirebas. arada, kvlevis dagegmvis etapi yvelaze rTuliakvleviTi proeqtis ciklSi. warumatebeli kvleviTi proeqtebis umetesobaSimkvlevrebi swored kvlevis sawyis etapze uSveben Secdomebs. kvleviTi proeqtisideis formulireba, realurad, xuT ZiriTad kiTxvaze pasuxs warmoadgens:ras vikvlevT? am kiTxvaze pasuxi unda iyos SeZlebisdagvarad konkretuli.Tu Tqven ver SeZlebT kvleviTi proeqtis ideis mokled, erT winadadebaSiCamoyalibebas, ese igi kvleva Zalian zogadia, bundovani an naklebad gaazrebuli.ra daniSnuleba aqvs proeqts? kvlevis daniSnulebis formulireba didzegavlenas axdens kvlevis strategiaze da saboloo angariSis formatze. vinda rogor gamoiyenebs kvlevis Sedegebs? miiRebT Tu ara pasuxs yvela kiTxvaze?xom ar aris kvleviTi proeqti zedmetad vrceli, an, piriqiT – mokle.vin monawileobs kvlevaSi? adamianebs, romlebic kvlevaSi iReben monawileobas,respondentebs uwodeben. kvlevis sawyis etapze ar aris aucilebeli,vicodeT kvlevaSi CarTuli adamianebis zusti raodenoba, Tumca mkvlevarma63Mascavlebeli.indd 63 05.07.2012 16:15:59

danarTi 2unda icodes, ra niSniT SearCevs monawileebs, ramdenad SesaZlebeli iqneba amadamianebTan dakavSireba kvlevis vadebisa da biujetis gaTvaliswinebiT?rac ufro met adamians gamovikiTxavT, miT ufro sando iqneba Cveni kvlevisSedegebi.rogor da rodis ganxorcieldeba kvleva? am kiTxvaze pasuxiT mkvlevariafasebs resursebs – maT Soris dros da biujets. ramdenad realisturia proeqtisvadebi? ramdenad xelmisawvdomia respondentebi? da a.S.mas Semdeg, rac mkvlevari upasuxebs sakvanZo kiTxvebs, igi ayalibebskvleviTi proeqtis ideas erT winadadebaSi. Semdeg aCvenebs formulirebassxva adamianebs – gasagebia Tu ara maTTvis, Tu ras Seexeba Tqveni kvleva? ranawilebia SedarebiT bundovani? SeniSvnebis gaTvaliswinebiT mkvlevarsSesworebebi Seaqvs sawyis formulirebaSi.kvlevis meTodebiCvenTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb informaciis SegrovebisaTvis bevrisxvadasxva meTodi arsebobs. am meTodebs, ZiriTadad, or did jgufSi aer-Tianeben.meTodebis erTi jgufi CvenTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb raodenobrivimonacemebis SegrovebaSi gvexmareba. magaliTad, ramden moswavles moswonsmoswavleTa TviTmmarTvelobis saqmianoba, romeli problemebi dasaxeldayvelaze xSirad da a.S. raodenobrivi meTodebiT ganxorcielebuli kvlevisangariSs, Cveulebriv, sqemebis, diagramebis, cxrilebis saxe aqvs.meTodebis meore jgufi ufro siRrmiseul informacias gvaZlevs kvlevaSimonawile adamianTa damokidebulebebis, qcevis, gamocdilebis Sesaxeb dagvaZ levs pasuxebs kiTxvebze – ratom? rogor? aseT meTodebs TvisebrivmeTodebs uwodeben. Tvisebriv kvlevaSi naklebi respondenti iRebs monawileobas,vidre raodenobrivSi, Tumca erT respondentTan kontaqti ufro xangrZlivia,vidre raodenobrivi kvlevis SemTxvevaSi.siRrmiseuli interviu Tvisebrivi kvlevis meTodia. misi mizania, racSeiZleba meti da mravalmxrivi informacia moipovos erTi respondentidankonkretul sakiTxebTan dakavSirebiT. magaliTad, Tu gvsurs, gavigoT rasfiqrobs romelime profesiis warmomadgeneli sakuTar karierasTan dakav-SirebiT, Cven unda mivceT mas SesaZlebloba gaixsenos konkretuli magaliTebi,gagviziaros STabeWdilebebi. siRrmiseuli intervius Catarebisas interviuericdilobs, rac SeiZleba naklebi ilaparakos da mousminos respondents.amitom am tipis intervius, ufro martivad miiCneven, vidre sxva tipisinterviuebs, Tumca es Sexeduleba mcdaria. CaRrmavebuli interviusCatarebisas interviueris winaSe dgas ramdenime rTuli amocana – man undaSeZlos, daimsaxuros respondentis ndoba, saWiroebis SemTxvevaSi interviuermaunda moaxerxos ganyenebuli sakiTxebidan respondentis dabrunebaufro konstruqtul sakiTxebze. amasTanave, mniSnelovania gvaxsovdes, romsiRrmiseuli interviusas warmoiqmneba didi raodenobis masala, mkvlevaridetalurad iniSnavs intervius detalebs an akeTebs audioCanawers. siRrmiseuliintervius detalur teqstur Canawers transkripti hqvia.64Mascavlebeli.indd 64 05.07.2012 16:15:59

kvlevis Catarebisinstruqciajgufuri intervius dros, romelsac sxvagvarad fokusjgufsac uwodeben,konkretuli sakiTxis ganxilvisaTvis adamianTa jgufi ikribeba – magali-Tad, saSualo safexuris sxvadasxva klasis moswavleebis warmomadgenlebmaSeiZleba ganixilon skolaSi arsebuli problemebi. fokusjgufic Tvisebrivikvlevis meTodia. diskusias uZRveba moderatori, romelic waradgens sakiTxs,svams konkretul kiTxvebs, akontrolebs jgufSi diskusiis msvlelobas,cdilobs gaaaqtiuros pasiuri monawileebi, saWiroebis SemTxvevaSi daabrunosdiskusia konstruqtul kalapotSi. fokusjgufebisTvisac mzaddebatranskripti.kvlevis kidev erTi gavrcelebuli meTodia dakvirveba. arsebobs dakvirvebisori meTodi: pirdapiri da CarTuli. pirdapiri dakvirvebisas,Cveulebriv, mkvlevari obieqts garedan akvirdeba. magaliTad, saswavlo proceszedakvirveba videoCanawerebis saSualebiT. CarTuli dakvirvebisasmkvle vari Tavad xdeba procesis Tanamonawile. igi jgufis wevria da Signidanakvirdeba procesebs. CarTuli dakvirvebisas mkvlevari SeiZeba iyos rogorc„faruli“, ise „gacxadebuli“ monawile. anu, kvlevaSi monawile adamianebmaSeiZleba ar icodnen an icodnen imis Sesaxeb, rom mkvlevari awarmoebs dakvirvebas.dakvirvebisas mopovebuli informacia Tavs iyris damkvirveblisCanawerebSi.kvlevis kidev erTi meTodia kontent-analizi, anu Sinaarsis analizi. ammeTodis gamoyenebisas mkvlevari dokumentebTan, video an audioCanawereb-Tan muSaobs da aanalizebs Sinaarss misTvis saintereso sakiTxis Sesaswavlad.magaliTad, am meTodiT Cven SegviZlia vikvlioT stereotipebis gamovlenissixSire presaSi an arakoreqtuli gamonaTqvamebis gamoyenebis sixSire sainformaciogamoSvebebSi.gamokiTxva yvelaze gavrcelebuli raodenobrivi meTodia. es meTodigulisxmobs, rom respondentebi avseben mkvlevris mier winaswar SedgenilkiTxvars. gamokiTxva maSin gamoiyeneba, roca mkvlevars surs didi raodenobiTrespondentebis CarTva kvlevaSi. gamokiTxvis formebia anketireba(respondentebi Tavad avseben kiTxvars), satelefono interviu da pirispirinterviu (kiTxvebs mklevari svams da iniSnavs respondentis pasuxebs).Cveulebriv, gamokiTxvaSi monawile adamianebs ar aqvT kiTxvarSi CamowerilikiTxvebis dazustebis saSualeba, amitom mkvlevris mizania, rac SeiZleba martivadda calsaxad Camoayalibos kiTxvebi.rogor SevadginoT kiTxvari?sworad dasmuli kiTxva – kvleviTi proeqtis warmatebis safuZvelia.aranaklebi mniSvneloba aqvs kiTxvebis Tanmimdevrobasac. anketirebiT miRebuliinformaciis xarisxi damokidebulia imaze, Tu raoden gaazrebuladaris Sedgenili anketa. zogierTi anketa isea Sedgenili, rom respondentiibneva. meore saxis anketebSi respondenti kiTxvaze „swor“ pasuxs wina kiTxvidanxvdeba. mesame saxis anketebSi kiTxvebi arasrulia da ar aZlevs mkvlevarsamomwuravi informaciis Segrovebis SesaZleblobas.65Mascavlebeli.indd 65 05.07.2012 16:15:59

danarTi 2kiTxvari, rogorc wesi, sami ZiriTadi nawilisagan Sedgeba:1. Sesavali nawili;2. zogadi informacia respondentis Sesaxeb;3. ZiriTadi nawili.Sesavali aris anketis aRweriTi nawili da ar Seicavs kiTxvebs. am nawilSirespondents unda avuxsnaT kvlevis miznebi da davarwmunoT igi, monawileobamiiRos gamokiTxvaSi. Sesaval nawilSi, saWiroebis SemTxvevaSi, unda mivuTi-ToT konfidencialurobis an anonimurobis garantia. konfidencialurobaSiigulisxmeba, rom mkvlevari ar gaacxadebs, Tu visgan aris Segrovebulikonkretuli informacia. anonimurobaSi igulisxmeba, rom mkvlevarma aricis, konkretulad vin Seavso kiTxvari. respondenti ar miuTiTebs piradmonacemebs.zogadi informaciis bloki Seicavs kiTxvebs respondentis Sesaxeb. kiTxvariSeiZleba azustebdes kvlevaSi monawile adamianebis asaks, sqess ankvlevisaTvis mniSvnelovan sxva monacemebs – magaliTad, klass da a.S.ZiriTadi nawili Seicavs kiTxvebs sakvlevi sakiTxis Sesaxeb. TqvenSeiZleba gamoiyenoT kiTxva-meniu, sxvadasxva tipis skalebi, diax/ara kiTxvebi.yvela am kiTxvaze yvela SesaZlo pasuxi winaswar aris Camowerili kiTxvarSi,aseT kiTxvebs daxurul kiTxvebs uwodeben. kiTxvarSi SeiZleba CavrToTerTi-ori Ria kiTxvac, romlebzec pasuxi winaswar ar aris gansazRvruli.monacemebis damuSaveba da angariSis momzadebaraodenobrivi meTodebiT ganxorcielebuli kvlevis angariSi, Cveulebriv,grafikebs, sqemebs, cxrilebs Seicavs. maTi SeqmnisaTvis Tqven mogiwevTpasuxebis dajgufeba, daTvla, dajameba, wilebis gamoTvla.Tvisebrivi meTodebiT ganxorcielebuli kvlevis angariSis momzadebisaTvismaTematikuri operaciebis ganxorcieleba saWiro ar aris. aq ZiriTadsaqmes transkriptebis analizi warmoadgens. daajgufeT respondentebismier gamoTqmuli azrebi ZiriTad Temebad, CamoayalibeT daskvnebi, gaamyareTTqveni daskvnebi saintereso amonaridebiT transkriptidan.66Mascavlebeli.indd 66 05.07.2012 16:15:59

kvlevis Catarebisinstruqciaanketis nimuSi:treningis Sedegebis Sefasebis kiTxvarimoswavleTa TviTmmarTveloba atarebs gamokiTxvas karieruli ganviTarebis kursisSedegebis Sesaxeb. Cven gvainteresebs, Seicvala Tu ara Tqveni cxovreba masSemdeg, rac gaiareT es kursi, gamogadgaT Tu ara am kursze SeZenili codna da unarebian rogor apirebT maT gamoyenebas momavalSi.am gamokiTxvis Sedegebi gaTvaliswinebuli iqneba kursis Semdgomi gaumjobesebisas.winaswar didi madloba TanamSromlobisaTvis.zogadi monacemebi1. klasi: ________________________2. sqesi: mamrobiTi mdedrobiTikiTxvebi treningis Sesaxeb3. isurvebdiT Tu ara momavalSi msgavs trening kursebSi monawileobas? diax ara ar vici4. SeafaseT treningis komponentebi xuTbalian skalaze, sadac 1 niSnavs Zaliandabal Sefasebas, 5 – Zalian maRal SefasebaskiTxvaris SesavalnawilSigamokiTxvismiznebiaCamoyalibebuli.treneris muSaoba 1 2 3 4 5treningis Sinaarsi 1 2 3 4 5samuSao atmosfero 1 2 3 4 5organizaciuli mxare 1 2 3 4 5am tipis kiTxvebsskalebs uwodeben;erTi dasaTaurebuliskalaa,meore – ara.5. rogor fiqrobT, SeZeliT Tu ara treningis dros SeZenili unar-Cvevebis gamoyenebapraqtikaSi?ara nawilobriv ZiriTadad sruladprezentaciis momzadeba 1 2 3 4gancxadebis momzadeba 1 2 3 4angariSis momzadeba 1 2 3 4reziumes Sedgena 1 2 3 46. CamonaTvalidan aRniSneT treningis ori yvelaze saintereso Tema konfliqtebis marTva gunduri muSaoba efeqturi komunikacia cvlilebebis marTva gadawyvetilebis miRebaes kiTxva meniua;CamonaTvalidanerTi an ramdenimepasuxis SerCevaaSesaZlebeli.7. Tqveni azriT, rogor SeiZleba am trening kursis gaumjobeseba? (aRwereT)________________________________________________________________________aseT kiTxvas „Rias~___________________________________________________________________uwodeben, radgan masze___________________________________________________________________ SesaZlo pasuxebiwinaswar gansazRvruliar aris.gmadlobT, gisurvebT warmatebebs!67Mascavlebeli.indd 67 05.07.2012 16:15:59

danarTi 3yoveli Cvengani cxovrebis manZilze mraval pirad Tu samsaxureobrivproeqts axorcielebs. nebismieri ideis xorcSesxmas sWirdeba dagegmva,aqtivobebisa da ganxorcielebis vadebis Tanmimdevruli gaTvla, ganxorcielebisprocesSi SesaZlo problemebisa da maTi gadaWris gzebis gansaz-Rvra. dasaxuli miznis miRwevisaTvis mniSvnelovania am yovelives struqturirebuladda naTlad Camoyalibeba.arsebobs proeqtis mravali formati, magram, miuxedavad amisa, ZiriTadiSemadgeneli komponentebi yvelasTvis saerToa. am instruqciis mizaniaswored im sakiTxebis ganmarteba, rac moswavleebsa da pedagogebs miscemssaSualebas Seqmnan da ganaxorcielon saskolo proeqtebi.1. zogadi informacia proeqtis avtorisa da Semsruleblis Sesaxebpirvel etapze unda CamoayaliboT informacia Tqven Sesaxeb: proeqtisavtorebisa da Semsruleblebis vinaoba, sakontaqto informacia, Tqveni anTqveni gaerTianebis ZiriTadi miznebi da ganxorcielebuli saqmianobismokle aRwera.2. proeqtis aRweraproeqtis aRwera aris proeqtis erT-erTi ZiriTadi Semadgeneli nawili.aRniSnuli punqti sasurvelia daiyos qvepunqtebad, romelSic gaerTiandebaSemdegi saxis informacia:a) problemis gansazRvra (arsebuli situaciis analizi)gulisxmobs im konkretuli problemis xazgasmas, romlis sapasuxodacaris mimarTuli Tqveni proeqti.b) mizanigulisxmobs farTo, zogad debulebas imis Sesaxeb, Tu risi miRwevagsurT. proeqtis mizans unda warmoadgendes iseTi sasurveli garemosan pirobebis Seqmna, romelic logikur kavSirSi iqneba (mimarTuliiqneba) zemoT aRwerili problemis gadaWrasTan.g) amocanebigulisxmobs konkretul nabijebs miznis misaRwevad. aq unda miuTi-ToT ra amocanebis gadaWras isaxavT Tqvens proeqtSi miTiTebulimiznis misaRwevad. miznis misaRwevad SeiZleba daisaxoT erTi, ori anramdenime amocana, Tqveni proeqtis specifikis gaTvaliswinebiT.d) ganxorcielebis gzebigulisxmobs kidev ufro konkretul nabijebs Tqven mier dasmuli amocanebisSesasruleblad. ganxorcielebis gzebi aris procesi,romelmac unda upasuxos kiTxvebs:1) rogor? – rogor ganaxorcielebT Tqveni proeqtis amocanebs?2) vin? – vin monawileobs Tqveni proeqtis ganxorcielebaSi da rafunqciebi aqvT maT proeqtSi?68Mascavlebeli.indd 68 05.07.2012 16:15:59

proeqtis momzadebisinstruqcia3) rodis? – etapebad dayofili proeqtis Sesasruleblad gasawevisaqmianoba, ganawilebuli Tveebis (dReebis, kvirebis, kvartalebis)mixedviT, Tqveni proeqtis specifikidan gamomdinare. aqve unda daer-Tos droSi ganawilebis cxrili:etapi saqmianoba pas. pirikvira1 2 3 4 5 6II II I Imosamzadebeli samuSaosagamofeno oTaxis SerCevakonkursis gamocxadebanamuSevrebis SerCeva.........nino, giorginika, mariamimariami, giorgiyvela3. biujetibiujeti ganacxadis erT-erTi mniSvnelovani nawilia. igi unda iyos logikurkavSirSi proeqtis aRweraSi miTiTebul amocanebTan. Tqveni proeqtisbiujetis Sedgenisas aucileblad unda daicvaT Semdegi wesebi:biujeti unda Seicavdes mxolod im samuSaoebs/momsaxurebis sferoebs,romlebic Seesabameba proeqtis amocanebs. ar SeitanoT biujetSi is punqtebi,romlebic ar aris aucilebeli, ar aris arsebiTi, an ar miesadagebaTqvens proeqts.aRWurvilobaze Tu momsaxurebaze miTiTebuli fasebi unda iyos safuZvlianida bazris Sesatyvisi.biujets unda hqondes cxrilis saxe:NsamuSaos/momsaxurebisdasaxelebasacalofasiraodenobaskolidanmoTxovniliTanxasxvawyarodanmoTxovniliTanxasul1. furclebi 10 3 15 15 302. fanqrebi 1 20 20 0 203. markeri 2 5 0 10 104. Wikarti 4 5 10 10 205. sxvasul 45 35 8069Mascavlebeli.indd 69 05.07.2012 16:15:59

danarTi 34. mosalodneli SedegebiaRwereT is savaraudo efeqti an mosalodneli Sedegi, rac mohyveba Tqveniproeqtis warmatebiT ganxorcielebas. sasurvelia miuTiToT, ra gavlenaSeiZleba iqonios Tqven mier ganxorcielebulma proeqtma skolaze, sazogadoebazeda a.S. mosalodneli Sedegebis erToblioba mimarTuli unda iyosTqveni miznis miRwevisa da dasaxuli problemis gadaWrisaken.5. monitoringi da Sefasebamonitoringiam nawilSi unda miuTiToT, Tu rogori iqneba konkretulad Tqveni proeqtisganviTarebaze Tvalyuris devnebis (monitoringis) meqanizmi da perioduloba.SefasebamiuTiTeT is savaraudo kriteriumebi (maCveneblebi), romlebic gansaz-Rvraven Tqveni proeqtis warmatebas.70Mascavlebeli.indd 70 05.07.2012 16:15:59

sasargebloresursebi• maswavlebelTa profesiuli ganviTarebis centri:http://tpdc.ge/• adamianis uflebaTa saganmanaTleblo centri:http://www.humaneducation.info/• saqarTvelos axalgazrdul organizaciaTa nacionaluri sabWo:http://glsp.ge/index.php• mSvidobis, demokratiisa da ganviTarebis kavkasiuri instituti:http://www.cipdd.org/• saqarTvelos saxalxo damcveli:http://www.ombudsman.ge/saxalxo damcvelis ofisis vebgverdze ganTavsebulia wliuriangariSebi saqarTveloSi adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvismdgomareobis Sesaxeb.• samoqalaqo ganaTlebis veb portali:http://www.civics.gesamoqalaqo ganaTlebis vebportali Seqmnilia samoqalaqo ganaTlebisada pedagogTa gadamzadebis programis farglebSi, romelicxorcieldeba proeqt „harmoniis“ mier, amerikis SeerTebuli StatebismTavrobis mxardaWeriT. vebportali Seicavs 50-ze met publikaciassamoqalaqo ganaTlebis Temaze.71Mascavlebeli.indd 71 05.07.2012 16:15:59