บรรยายพรรณไม้

1. ANACARDIACEAE 

1.1 พระเจาหาพระองค Dracontomelon lenticulatum Wilkinson 

ชื่ออื่นๆ 

- 

ชื่อสามัญ 

- 

พระเจาหาพระองค เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 40 ม. โคนตนมีพูพอนขนาดใหญ 

เปลือกสีเทาหรือน้ําตาล 

คอนขางเรียบหรือแตกเปนรองตื้นๆ 

ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ 

เรียง 

เวียน มีใบยอย 4-9 คู 

เรียงตรงขามเรียงสลับหรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปขอบขนาน ปลายแหลมเปน 

ติ่ง 

โคนเบี้ยวหรือมน 

แผนใบคลายกระดาษ ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

มีขนบริเวณเสนกลางใบ และ 

เสนแขนงใบเห็นชัดเจน ดานลางใบ ดอกชอแยกแขนงยาวถึง 30 ซม. ออกตามงามใบหรือปลายกิ่ง 

มีขนหรือเกือบเกลี้ยง 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกับปลายแยกเปน 

5 แฉก ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 5 

กลีบ สีขาวแกมเขียว เกสรเพศผู 

5 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

รูปกลมแปน ผลสดรูปกลม 

เสนผาศูนยกลางประมาณ 3-5 ซม. ผลมีเนื้อเมล็ดเดียวรูปกลม 

ผลสุกสีน้ําตาลเขม 

(ภาพที่ 

1,2) 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ 

เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในมาเลเซีย 

นิวกินี ชอบขึ้นใน 

พื้นที่ราบต่ําในปาดิบชื้น 

บริเวณที่ชื้นแฉะ 

 

 

่ 

1.2 มะมวง Mangifera indica L. 


มะมวงบาน(ทั่วไป); 

ขุ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

โคกและ(ละวา-กาญจนบุรี); 


เจาะชอก, ชอก(ชอง-จันทบุรี); โตรก(ชาวบน-นครราชสีมา); เปา(มลายู-ภาคใต); 

แป(ละวา-เชียงใหม); มะมวงสวน(ภาคกลาง); สะเคาะ, สาเคาะสา(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน); สะวาย(เขมร); หมักโมง(เงี้ยว-ภาคเหนือ) 

Mango Tree 

มะมวง เปนไมตนขนาดกลางถึงขนาดใหญ สูงถึง 30 ม. ใบเดี่ยวเรียงเวียน 

รูปขอบ 

ขนานแกมรูปใบหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบรูปลิ่ม 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงเปนมัน 

ดอกชอแยกแขนง สีเหลือง ออกที่ปลายกิ่งยาว 

20-30 ซม. ดอกยอยจํานวนมาก มีทั้งดอกเพศผู 

และดอกสมบูรณเพศ ในดอกสมบูรณเพศ มีกลีบเลี้ยง 

5 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ เกสรเพศผู 5 อัน 

สมบูรณ 1 อัน 4 อันที่ไมสมบูรณมีขนาดเล็ก 

เกสรเพศเมีย 1 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

รูปกลม จาน 

ฐานดอกวงกลมเปนพู 5 พู ผลสดแบบผลเมล็ดเดียวแข็ง รูปกลม รูปกลมรี หรือรูปไต ผลดิบสีเขียว 

ผลสุกสีเหลืองหรือสม มีกลิ่นหอม 

เมล็ดอยูภายใน 

มีเปลือกแข็ง (ภาพที 3) 

13


พบขึ้นประปรายในปาดิบและปาผสมผลัดใบ 

สวนมากปลูก 

เปนไมผลขึ้นไดทั่วประเทศและมีพันธุผสมตางๆมากมาย 

ตางประเทศพบในประเทศอินเดียถึงอินโดจีน คาบสมุทร 

มลายู มาเลเซีย 

1.3 มะกอก Spondias pinnata (L. f.) Kurz 


กราไพย, ไพย(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

กอกกุก, กูก(เชียงราย); กอกเขา 

(นครศรีธรรมราช); กอกหมอง(เงี้ยว-ภาคเหนือ); 

ไพแซ(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); 

กุก 

(เชียงใหม); มะกอกปา(นครราชสีมา) 


Hog Plum 

มะกอก เปนไมตนขนาดกลางถึงขนาดใหญสูง 15-25 ม. ลําตนเปลาตรง กิ่งมีรอย 

แผล ใบและชองอากาศรูปกลมหรือรีกระจายอยูทั่วไป 

ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่เรียง 

เวียน ใบยอยเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

จํานวน 9-13 ใบ รูปรีแกมขอบขนาน ใบยอยตรง 

ปลายรูปไขกลับ ปลายใบแหลมเปนติ่งยาว 

โคนใบมนหรือสอบแหลมเบี้ยวๆ 

ขอบใบเรียบ แผนใบ 

คอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยง 

เสนแขนงใบคอนขางตรงและขนานกัน ปลายเชื่อมกับเสนขอบใบเห็น 

ชัดเจน ดอกชอแยกแขนง สีเหลือง ออกที่ซอกใบหรือเหนือรอยแผลใบที่รวงหรือปลายกิ่ง 

ดอกยอย 

จํานวนมากอยูเปนกลุมๆ 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันปลายแยกเปน 

5 แฉก รูปสามเหลี่ยม 

กลีบดอก 5 

กลีบ รูปรีแกมขอบขนาน เกสรเพศผู 

10 อัน ติดอยูใตจานฐานดอก 

เกสรเพศเมีย 1 อัน รังไขอยู 

เหนือวงกลีบ รูปกลมปอมมีจานฐานดอกเปนวงกลมลอมรอบ กานยอดเกสรเพศเมียสั้น 

5 อัน ผล 

สดรูปไข เมล็ดรูปรีอยูในเปลือกแข็งเปนเสนขรุขระ 


4) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณชื้นและปาดิบแลง 

ภาคเหนือ ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันตกเฉียงใต 

ตางประเทศพบในอินเดีย ศรีลังกา อัสสัม พมา กัมพูชา 

เวียดนาม มาเลเซีย ฟลิปปนส อินโดนีเซีย จีน 

14

2.1 จําปูน Anaxagorea javanica Bl. 


- 


- 

2. ANNONACEAE 

จําปูน เปนไมพุม 

สูง 2-4 เมตร เปลือกตนเรียบสีเทาคล้ํา 

ใบเดี่ยว 

เรียงสลับ 

ระนาบเดียวกัน รูปรีแกมรูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนมน ขอบใบเรียบ แผนใบคอนขางหนา ผิว 

ใบดานบนเกลี้ยง 

สีเขียวเขมเปนมัน ดานลางมีสีซีด ดอกเดี่ยวออกตามกิ่งตรงขามใบและปลายกิ่ง 

มีกลิ่นหอมแรง 

ดอกสีขาวนวล กลีบดอกหนาแข็ง มี 6 กลีบ เรียงเปน 2 ชั้นๆ 

ละ 3 กลีบ โคนกลีบสี 

เขียว เกสรเพศผูและเกสรเพศเมียจํานวนมาก 

รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ผลออกเปนกลุม 

โคนผลเรียว 

ปลายโตคลายรูปกระบอง เมล็ดสีดํา (ภาพที่ 

5,6) 


พบขึ้นในปาดิบชื้นที่มีรมรําไรและความชื้นสูงทางภาคใตของ 

ไทย ในตางประเทศพบที่มาเลเซีย 

อินโดนีเซีย ฟลิปปนส 

2.2 นอยโหนง Annona reticulata L. 


นอยหนัง(ภาคใต); มะดาก(แพร); มะเนียงแฮง, มะโหนง(ภาคเหนือ); เร็งนา 

(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

หนอนลาว(อุบลราชธานี); หมากออ(เงี้ยว-แมฮองสอน) 


Custard Apple, Bullock’s Heart. 

นอยโหนง เปนไมตนขนาดเล็กสูง 5-7 ม. กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปขอบ 

ขนานหรือขอบขนานแกมใบหอก ปลายและโคนสอบแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบออนมี 

ขน ใบแกเกลี้ยง 

ดอกเดี่ยวหรือออกเปนกระจุก 

2-3 ดอก ที่ซอกใบหรือปลายกิ่ง 

ใบประดับที่กาน 

ดอกรูปไข กลีบเลี้ยง 

3 กลีบรูปไข ปลายกลีบเปนติ่งแหลมโคนเชื่อมติดกัน 

ผิวดานนอกมีขน กลีบ 

ดอกสีเหลืองแกมเขียว 6 กลีบ เรียงสลับเปน 2 ชั้นๆละ 

3 กลีบ กลีบชั้นนอกมีขนาดใหญ 

กลีบหนา 

รูปใบหอก ปลายกลีบทูแคบ 

โคนกลีบกวางปองกลม ดานในเปนแอง ผิวมีขนทั้ง 

2 ดาน กลีบชั้นใน 

มีขนาดเล็กรูปขอบขนานมีขน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

เกสรเพศเมียจํานวนมาก รังไขอยูเหนือวง 

กลีบรูปไขมีขน เกสรเพศผูและเพศเมียติดอยูบนแกนฐานรองดอกรูปกรวย 

ผลคอนขางกลมหรือรูป 

หัวใจ ผิวเปนรองรางแหคอนขางเรียบ เมื่อสุกมีสีแดงคล้ํา 

เมล็ดสีน้ําตาลดํา 

มีเนื้อหุมสีเหลือง 


7,8) 

15


สวนใหญเปนพรรณไมปลูกขึ้นไดทั่วไปเกือบทุกสภาพพื้นที่ทั่ว 

ประเทศ ในตางประเทศพบที่อินเดียตะวันตก 

อเมริกาเขตรอน 

2.3 นอยหนา Annona squamosa L. 


เตียบ(เขมร); นอยแน(ภาคใต); มะนอแน, มะแน(ภาคเหนือ); มะออจา, มะโอจา 

(เงี้ยว-ภาคเหนือ); 

ลาหนัง(ปตตานี); หนอเกลาะแซ(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

หมักเขียบ 

(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) 


Custard Apple, Sugar Apple, Sweet Sop. 

นอยหนา เปนไมตนขนาดเล็กสูง 3-8 ม. กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปขอบ 

ขนานหรือขอบขนานแกมใบหอก ปลายและโคนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

ดอก 

เดี่ยวสีเขียวแกมเหลือง 

ออกตรงขามกับกานใบหรือซอกใบ ใบประดับที่กานดอกมีขนาดเล็กรูป 

สามเหลี่ยม 

กลีบเลี้ยง 

3 กลีบรูปไข โคนเชื่อมติดกัน 

ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 6 กลีบ เรียงเปน 2 

ชั้นๆละ 

3 กลีบ เห็นกลีบชั้นนอกชัดเจน 

3 กลีบ รูปขอบขนาน กลีบหนา ปลายกลีบมนแหลม โคน 

กลีบกวางปองกลม ดานในเปนแอง ผิวมีขนทั้ง 

2 ดาน กลีบชั้นในมีขนาดเล็ก 

รูปไขแกมขอบขนาน 

หรือไมเจริญ เกสรเพศผูจํานวนมาก 

เกสรเพศเมียจํานวนมาก รังไขอยูเหนือวงศกลีบรูปกลมปอม 

เกสรเพศผูและเพศเมียอัดกันแนนติดอยูบนแกนฐานรองดอกรูปกรวยยาว 

ผลคอนขางกลม ผิวเปน 

รองรางแห เมล็ดสีน้ําตาลดํา 

มีเนื้อหุมสีขาว 


9) 

นิเวสวิทยาและการกระจายพันธุ 

พบขึ้นตามปาละเมาะและชายปาที่คอนขางแลงในระดับต่ํา 

สวนใหญเปนพันธุไมปลูกขึ้นกระจายทั่วประเทศ 

ใน 

ตางประเทศพบที่อเมริกา 

อินเดียตะวันตก 

2.4 นมวัว Anomianthus dulcis (Dunal) J. Sincl. 


นมแมวโคราช, นมแมวปา(นครราชสีมา); ตบหู, ตีนตังนอย(นครพนม); ตีนตั่ง 

(อุบลราชธานี) 


- 

นมวัว เปนไมรอเลื้อย 

กิ่งออน 

ใบและดอกมีขนรูปดาว ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปไขกลับ 

ปลายแหลม โคนเวารูปหัวใจหรือตัด ขอบใบเรียบมีขน แผนใบคอนขางหนา ผิวใบมีขนทั้งสองดาน 

ดอกเดี่ยวหรือดอกชอ 

2-4 ดอกออกที่ซอกใบหรือปลายกิ่ง 

สีเหลืองจําปา มีกลิ่นหอม 


3 

กลีบรูปไข กลีบหนา ผิวมีขนทั้งสองดาน 

กลีบดอก 6 กลีบ เรียงเปน 2 ชั้นๆละ 

3 กลีบ กลีบชั้นนอก 

รูปรีแกมรูปไข กลีบชั้นในรูปรีแกมขอบขนาน 

โคนสอบแคบเปนกาน มีติ่งรูปไขกลับติดอยูดานขาง 

ปลายพับเขาดานใน กลีบเปนคลื่น 

ผิวมีขนทั้งสองดาน 

เกสรเพศผูและเกสรเพศเมียจํานวนมากติด 

16

อยูบนแกนฐานรองดอกที่ยกสูงขึ้นเรียงชิดกัน 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปขอบขนาน 

ผลเปนผลกลุมผล 

ยอยรูปกลมรี มีกานยาว ผลแกสีเหลืองอมสมหรือแดง มีผนังกั้นระหวางเมล็ด 


10) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณ 

ปาผสมผลัดใบภาคเหนือ ภาค 

ตะวันออก ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาคตะวันออกเเฉียงใต ใน 

ตางประเทศพบที่อินโดนีเซีย 

2.5 กระดังงาไทย Cananga odorata (Lam.) Hook. f. & Thomson var. odorata 


กระดังงา(ตรัง, ยะลา); กระดังงาใบใหญ, กระดังงาใหญ(ภาคกลาง); สะบันงา, 

สะบันงาตน(ภาคเหนือ) 


Ylang-ylang-tree, Cananga 

กระดังงาไทย เปนไมตน สูงถึง 20 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกตนสีเทา กิ่งตั้งฉาก 

กับลําตน ปลายลูลง 

ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปรีหรือรูปไข ปลายแหลม โคนมนหรือเวาและเบี้ยว 

เล็กนอย ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่น 

ใบออนมีขนทั้งสองดาน 

ใบแกมักมีขนตามเสนใบ ดอกชอสั้น 

ดอกหอยรวมกันบนกิ่งเหนือรอยแผลใบ 

ชอหนึ่งมี 

3-6 ดอก กลีบเลี้ยง 

3 กลีบ รูปสามเหลี่ยม 

กลีบ 

ดอกเรียงสลับกัน 2 ชั้นๆ 

ละ3 กลีบ รูปขอบขนานปลายแหลม กลีบชั้นในแคบกวากลีบชั้นนอก 

โคน 

กลีบดานในสีมวงอมน้ําตาล 

ดอกออนกลีบสีเขียวเมื่อแกเปลี่ยนเปนสีเหลือง 

มีกลิ่นหอม 

เกสรเพศ 

ผูจํานวนมาก 

เกสรเพศเมียมีหลายอัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ผลเปนกลุมอยูบนแกนตุมกลม 

4-15 

ผลผลรูปไข ผลออนสีเขียว ผลแกสีเขียวคล้ําจนเกือบดํา 

มี 2-12 เมล็ด (ภาพที่ 

11) 


เปนไมปลูกประดับขึ้นไดทั่วประเทศที่ขึ้นอยูในเอเชียเขตรอน 

แถบอินโดจีน ภูมิภาคมาเลเซีย และออสเตรเลีย 

2.6 สายหยุด Desmos chinensis Lour. 


กลวยเครือ(สระบุรี); เครือเขาแกลม(เลย); สาวหยุด(ภาคกลาง, ภาคใต); เสลา 

เพชร(สุราษฎรธานี) 


- 

สายหยุด เปนไมพุมรอเลื้อย 

เปลือกเรียบสีน้ําตาลดํา 

กิ่งมีตุมชองระบายอากาศ 

กระจายทั่วไป 


เรียงสลับ รูปรีหรือรูปขอบขนาน ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนมนหรือเบี้ยว 

17

เล็กนอย แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบดานบนเปนมัน ดานลางมีนวล ดอกออกเปนดอกเดี่ยวๆ 

หอยลงที่ปลายกิ่ง 

เหนืองามใบหรือสลับกับใบ มีกลิ่นหอมเฉพาะตอนเชา 


3 กลีบ รูป 


ปลายเรียวแหลม โคนเชื่อมติดกัน 

ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกสีเหลืองหรือเหลืองแกม 

เขียว 6 กลีบ รูปขอบขนานหรือขอบขนานแกมใบหอก เรียงเปน 2 ชั้น 

กลีบดอกชั้นนอกใหญกวา 

ชั้นใน 


เกสรเพศผูและเกสรเพศเมียจํานวนมาก 


ผลเปนผล 

กลุม 

ประกอบดวยผลยอยรูปยาวเรียว มีสวนปองเปนกระเปาะ 7-8 กระเปาะสลับกับสวนคอด เมื่อ 

สุกมีสีแดง (ภาพที 12) 


พบขึ้นในปาดิบแลงและปาเบญจพรรณในภาคกลาง 

ภาค 

ตะวันออกและภาคเหนือ ในตางประเทศพบที่ภูฐาน 

กัมพูชา 

อินเดีย อินโดนีเซีย ลาว มาเลเซีย ฟลิปปนส สิกขิม สิงคโปร 

เวียดนาม จีน 

2.7 ลําดวน Melodorum fruticosum Lour. 


หอมนวล(ภาคเหนือ) 


- 

ลําดวน เปนไมตนขนาดเล็ก สูง 5-10 ม. กิ่งออนมีขน 


เรียงสลับรูปรีแกม 

ขอบขนาน ปลายและโคนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยง 

ดานบนเปนมัน 

ดานลางสีเขียว ดอกเดี่ยวสีเหลืองนวล 

มีกลิ่นหอม ออกที่ซอกใบใกลปลายกิ่ง 

ใบประดับที่กาน 

ดอกขนาดเล็กรูปกลม กลีบเลี้ยง 

3 กลีบรูปกลม โคนเชื่อมติดกัน 

กลีบดอก 6 กลีบ เรียงสลับเปน 2 

ชั้นๆละ 

3 กลีบ กลีบหนาแข็ง ผิวดานนอกมีขนสั้น 

กลีบชั้นนอกแผออกมีขนาดใหญรูปไข 

กลีบ 

ชั้นในหุบเขาหากันรูปไข 

เกสรเพศผูจํานวนมาก 

กานเกสรสั้น 

อับเรณูติดอยูดานขางเปนแถบยาว 

ตรงปลายมีระยางคขนาดใหญปลายตัดตรง เกสรเพศเมียจํานวนมากเรียงชิดกัน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบ รูปขอบขนานมีขน กานและยอดเกสรเพศเมียเปนแผนหอพับ ปลายแหลม ทั้งเกสรเพศผูและ 

เพศเมียอัดกันแนนติดอยูบนแกนฐานรองที่ยกสูงขึ้น 

เห็นยอดเกสรเพศเมียยื่นเลยขึ้นมาตรงกลาง 

เปนกอนกลม ผลกลุมรูปกลม 

ผิวเกลี้ยง 

เมื่อสุกมีสีดํา 


13,14) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณและปาดิบแลงในภาคตะวันออก 

ภาคเหนือ นิยมปลูกประดับขึ้นไดทั่วไป 

ในตางประเทศพบที่ 

ประเทศในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต 

18

2.8 ยางโอน Polyalthia viridis Craib 


ขะมอม(จันทบุรี); ขี้ซาก, 

อีโด(เลย); ขี้แฮด(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

ตองหอออย, 

ยางพาย(เชียงใหม); ตองเหลือง(ลําปาง, เพชรบูรณ); ยางดง(ราชบุรี); ยางโดน 

(ขอนแกน, อุตรดิตถ, แพร); ยางอึ้ง(พิษณุโลก, 

สุโขทัย); สามเตา(ลําปาง) 


- 

ยางโอน เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกเรียบสีเทาปนน้ําตาล 

ใบ 

เดี่ยวเรียงสลับรูปขอบขนานหรือรูปรีแกมขอบขนาน 

ปลายเรียวแหลมหรือทู 

โคนมนหรือเวา 

เล็กนอย แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงยกเวนบริเวณเสนกลางใบและเสนแขนงใบ 

มีเสน 

ขั้นบันได 

ดอกออกเปนดอกเดี่ยวหรือเปนชอกระจุก 

ตามกิ่งเหนือรอยแผลใบ 

กานดอกยอยมีขน 


3 กลีบ รูปกลม ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกสีเขียว 6 กลีบ รูปขอบขนาน เรียงเปน 2 ชั้นๆ 

ละ 3 กลีบ กลีบชั้นนอกมีขนาดเล็กกวากลีบชั้นใน 



ลอมรอบเกสร 

เพศเมียที่มีหลายอันอยูเหนือวงกลีบ 

ทั้งเกสรเพศผูและเกสรเพศเมียอัดแนนเปนกอนกลม 

ผลเปน 

ผลกลุมรูปกลมแกมขอบขนาน 

กานผลยาวติดอยูบนแกนตุมผล 


ผลแกสีเหลือง 


15) 


พบขึ้นในปาดิบแลงในภาคเหนือ 

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 

ภาคกลาง ภาคตะวันตกเฉียงใต ระดับความสูง 300-500 

เมตร ในตางประเทศพบที่จีน 

2.9 อโศกอินเดีย Polyalthia longifolia (Sonn.) Thwaites. 


อโศกเซนคาเบรียล 


Cemetery-tree, Mast-tree, Ashoka, Asoka 

อโศกอินเดีย เปนไมตน สูงถึง 20 ม. ลําตนเปลาตรง เรือนยอดทรงกระบอกเปน 

แทงเรียวสูง ปลายกิ่งหอยยอย ใบเดี่ยว 

เรียงสลับ รูปใบหอก ปลายเรียวแหลมเปนติ่ง 

โคนแหลม 

หรือกลมมน ขอบใบเปนคลื่น 

แผนใบคลายหนัง ใบแกผิวใบเกลี้ยง 

ดอกชอกระจะหรือชอซี่รม 

กาน 

ชอดอกสั้น 

สีเขียวแกมเหลือง ออกตามกิ่งหรืองามใบ 

กานดอกยอยยาว กลีบเลี้ยง 

3 กลีบ รูป 

สามเหลี่ยมแกมรูปไข 

โคนเชื่อมติดกัน 

ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 6 กลีบ รูปใบหอกปลายเรียว 

แหลม ผิวมีขนทั้งสองดาน 

เรียงเปน 2 ชั้นๆ 

ละ 3 กลีบ ชั้นในมีขนาดใหญกวาชั้นนอก 

เกสรเพศผู 

19

จํานวนมาก เรียงชิดแนน กานเกสรเพศผูสั้น 

เกสรเพศเมียหลายอัน รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขนตรง 

ปลาย ไมมีกานยอดเกสรเพศเมีย เกสรเพศผูและเกสรเพศเมียอัดแนนเปนกอนกลม 

ผลเปนผล 

กลุม 

มี 4-8 ผลยอย รูปกลมแกมรูปไข ผิวเกลี้ยง 

ผลสุกสีมวงมีเมล็ดเดียว (ภาพที่ 

16) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในประเทศอินเดีย 

ศรีลังกา 

ปลูกขึ้นไดทั่วทุกภาคของประเทศ 

2.10 นมแมว Rauwenhoffia siamensis Scheff. 


หอมนวล 


- 

นมแมว เปนไมพุมรอเลื้อย 

สวนที่ยังออนมีขนรูปดาว 

กิ่งแกมีชองอากาศกระจาย 

ทั่วไป 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปใบหอกหรือใบหอกแกมขอบขนาน 

ปลายทู 

โคนกลมหรือเวาเล็กนอย 

ขอบใบเรียบ แผนใบคอนขางหนา ผิวใบดานบนเกลี้ยงเปนมัน 

ดานลางมีขนหรือเกือบเกลี้ยง 

ดอก 

เดี่ยวหรือเปนชอ 

2-3 ดอกสีเหลืองนวล มีกลิ่นหอม 



ผิวมีขน 

สั้นทั้งสองดาน 

กลีบดอก 6 กลีบ เรียงเปน 2 ชั้นๆละ 

3 กลีบ กลีบชั้นนอกมีขนาดใหญรูปกลมแกม 

รูปไข กลีบชั้นในมีขนาดเล็กรูปไข 


เกสรเพศผูจํานวนมากเรียงชิดกันแนน 

ระยางคตรงปลายขยายใหญรูปกลม เกสรเพศเมีย 8-9 อัน รูปขอบขนานมีขน กานเกสรสั้น 

ยอด 

เกสรขนาดใหญโผลเลยขึ้นมาเห็นเปนกอนตรงกลาง 

เกสรเพศผูและเกสรเพศเมีย 

ติดอยูบนแกน 

ฐานรองดอกที่ยกสูงขึ้น 

ผลเปนกลุม 

ผลยอยรูปกลมรี ผิวมีขนสั้นๆ 

ผลแกสีเหลือง มี 6-8 เมล็ด 


17,18) 


พบขึ้นในปาผสมผลัดใบ 

และปาละเมาะ ในที่ราบภาคกลาง 

ภาคตะวันออก ภาคตะวันตก ภาคใต ในตางประเทศพบที่ 

กัมพูชา ลาว ภูมิภาคอินโดจีน อินโดนีเซีย 

3.1 สัตบรรณ Alstonia scholaris (L.) R. Br. 

3. APOCYNACEAE 


กะโนะ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

จะบัน(เขมร-ปราจีนบุรี); ชบา, ตีนเปด, 

พญาสัตบรรณ(ภาคกลาง); ตีนเปดดํา(นราธิวาส); บะซา, ปูลา, ปูแล(มลายู-ยะลา, 

ปตตานี); ยางขาว(ลําปาง); หัสบรรณ(กาญจนบุรี) 

20


Devil tree, White cheesewood. Blackboard tree, Devil’s bark 

สัตบรรณ เปนไมตน สูงถึง 40 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกเรียบหรือแตกเปนรอง มี 

ยางสีขาวแตกกิ่งเปนชั้นๆ 

ใบเดี่ยวเรียงเปนวงรอบกิ่ง 

วงละ 4-8 ใบ รูปรีแกมขอบขนานหรือรูปไข 

กลับ ปลายมนหรือเปนติ่งแหลมสั้นๆ 

โคนแหลม แผนใบหนาคลายหนัง ผิวเกลี้ยงเปนมันทั้งสอง 

ดาน ดอกชอกระจุกกลมออกตามปลายกิ่ง 


กลีบเลี้ยงรูปไขผิวดานนอกมีขน 

กลีบดอกสี 

ขาวหรือเหลืองแกมเขียว เชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 5 แฉก เกสรเพศผูติดอยูตรง 

สวนบนของหลอดดอก เกสรเพศเมีย 2 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

มีกานยอดเกสรเพศเมียเชื่อม 

ติดกัน ผิวมีขน ผลแหงออกเปนฝกคู 


มีเมล็ดจํานวนมาก เมล็ดมีขนขรุยสีขาว (ภาพที่19) 


พบขึ้นในปาดิบ 

ปาเบญจพรรณ ทั่วทุกภาคของประเทศ 

ระดับ 

ความสูงประมาณ 150-1,200 เมตร ในตางประเทศพบที่ 

อินเดีย ศรีลังกา จีนตอนใต เอเชียตะวันออกเฉียงใต ควีน 

แลนด หมูเกาะโซโลมอน 

3.2 หิรัญญิการ Beaumontia grandiflora (Roxb.) Wall. 


เถาตุมยําชาง 

(ภาคเหนือ) 


Herald trumpet 

หิรัญญิการ เปนไมเถาเนื้อแข็ง 

เลื้อยพันไปไดไกล 

สวนตางๆ มีน้ํายางสีขาวคลาย 

น้ํานม 

ใบเดี่ยวเรียวตรงขามรูปรีหรือรูปไขกลับ 

ปลายเรียวแหลมหรือคลายหางยาว โคนรูปลิ่ม 

ใบ 

ออนมีขน ใบแกเกือบเกลี้ยง 

ดอกชอกระจุกโปรง มีดอกยอย 3-19 ดอก กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ คลายใบ 

รูปไข ปลายแหลม มีขนประปราย กลีบดอกสีขาวเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก ปลาย 

เรียวแหลมมีขน เกสรเพศผู 

5 อัน อับเรณูติดกันเปนวง รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขน 

ตุมเกสรเพศเมีย 

อยูในวงของอับเรณู 

ผลเปนฝกคูติดกันรูปรี 

ผลแกจะแตกเปน 2 ซีก ภายในมีเมล็ดจํานวนมาก ตรง 

ปลายเมล็ดมีกระจุกขนยาวสีขาว (ภาพที่ 

20) 


พบขึ้นในปาดิบแลง 

ปาเบญจพรรณ บริเวณชายปาและใกลลํา 

ธาร ในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาค 

ตะวันออก ในตางประเทศพบที่เนปาล 

ภูฐาน อินเดีย บังคลา 

เทศ พมา จีนตอนใตและเวียดนาม 

21

3.3 ลั่นทมขาว 

Plumeria obtusa L. 


ลีลาวดี 


Singapore plumeria 

ลั่นทมขาว 

เปนไมตน สูงถึง 6 ม. เปลือกเรียบสีเทา แตกกิ่งกานสาขาเปนพุมกวาง 

ทุกสวนมีน้ํายางสีขาว 


เรียงเวียนชิดกันตรงปลายกิ่ง 

รูปชอนแกมรูปขอบขนานหรือรูปไข 

กลับแกมขอบขนาน ปลายและโคนมน ขอบใบเรียบ เนื้อใบหนาคลายหนัง 

เสนแขนงใบเรียงขนาน 

กันไมถึงขอบใบปลายเชื่อมติดกันเปนเสนขอบใบเห็นชัดเจนดานลางใบ 

ผิวใบดานบนเกลี้ยงเปน 

มัน ดานลางมีขน ดอกชอกระจุกสีขาวออกตามงามใบบริเวณปลายกิ่ง 


กลีบเลี้ยงเชื่อม 

ติดกันเปนหลอดสั้นมาก 

ปลายหลอดหยักเปนคลื่นเล็กนอย 

กลีบดอก 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกันเปน 

หลอดปลายแยก เปน 5 แฉก เหลื่อมซอนกัน 

รูปไขกลับหรือกลม ผิวเกลี้ยงปลายกลีบมีขนครุยสั้น 

ปากหลอดดานในมีสีเหลือง มีขนนุม 


5 อัน กานเกสรเพศผูสั้นมาก 

ติดอยูที่ฐานหลอด 

ดอก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไขผิวเกลี้ยง 

ผลเปนฝกคู 

รูปยาวรี เมื่อแกจะแตกเปน 

2 ซีก เมล็ด 

จํานวนมากมีปก (ภาพที่ 

21) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในอเมริกาใต 

ประเทศบราซิล 

กัวเตมาลา เม็กซิโก บาฮามัส เกาะเคแมน คิวบา สาธารณรัฐ 

โดมินิกัน ไฮติ จาไมกา เปอรโตริโก 

3.4 ลั่นทม 

Plumeria rubra L. 


จําปาขอม(ภาคใต); จําปาขาว(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); จําปาลาว(ภาคเหนือ); 

จงปา(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) 


Frangipani 

ลั่นทม 

เปนไมตน สูงถึง 8 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีเทาแกมเหลือง ทุกสวนมีน้ํา 

ยางสีขาว ทรงพุมรูปรม 

แผกวาง แตกกิ่งแบบแยกสอง 

ใบเดี่ยวเรียงเวียน 

รูปใบหอกหรือใบหอก 

กลับหรือรูปรี ปลายและโคนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบคลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

เสน 

แขนงใบเรียงขนานกันไมถึงขอบใบ ปลายเชื่อมติดกันเปนเสนขอบใบ 

ดอกชอกระจุก ออกตามงาม 

ใบใกลปลายกิ่งมีหลายสี 

ตั้งแตสีขาว 

สีสม ชมพูเขม จนถึงแดงเขม กลางดอกสีเหลืองหรือมีแถบสี 

22

เหลือง ดานนอกมักมีสีชมพู มีกลิ่นหอม 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเปนหลอดสั้นมาก 

ปลายหลอดหยัก 

เปนคลื่นเล็กนอย 

กลีบดอก 5 กลีบ โคนเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 5 แฉก ซอนเหลื่อม 

กัน ปลายกลีบแหลมหรือมีติ่งแหลม 


5 อัน กานเกสรสั้นติดอยูฐานหลอดดอก 

รังไขอยู 

กิ่งใตวงกลีบ 


ผลเปนฝกรูปยาวรี เมล็ดจํานวนมากมีปก (ภาพที่ 

22) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในอเมริกากลางและเม็กซิโก 

3.5 พุดจีบ Tabernaemontana divaricata (L.) R. Br. ex Roem. & Schult. 


พุดซอน, พุดสวน, พุดสา(ภาคกลาง); พุดปา(ลําปาง) 


Grape Jasmine, East Indian Rosebay 

พุด เปนไมพุม 

สูง 1-2.5 ม. มีน้ํายางสีขาว 

ใบเดี่ยวเรียงตรงขาม 

รูปรีหรือไขกลับ 

ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

ดอกชอกระจุกสีขาวมีกลิ่น 

หอมในตอนกลางคืน ออกที่ซอกใบหรือปลายกิ่ง 

กานดอกยอยแยกแขนงเปนคู 


ติดกันรูประฆัง ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปไข ขอบกลีบมีขน ดานในมีตอมเปนแผนกลมหรือแยกเปน 

แฉกๆ กลีบดอกเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 5 แฉกรูปไขแกมขอบขนาน เกสรเพศผู 

5 อัน 

ติดอยูเกือบกึ่งกลางหลอด 


2 อัน ประกบกันรูปกลม กานเกสรเพศเมียเชื่อม 

ติดกันเปนเสนยาว ยอดเกสรมีฐานรูประฆัง ปลายแหลมแยกเปน 2 แฉก ผลเปนฝกแบบแตกแนว 

เดียวรูปไขปลายแหลมโคงเล็กนอย ผิวเปนสันเหลี่ยม 

ผลแกสีแดง เมล็ดรูปขอบขนาน มีเยื่อหุม 

สีแดง (ภาพที่ 

23) 


พบขึ้นในปาหรือปาละเมาะ 

ที่ระดับความสูงถึง 

1300 เมตร 

ในภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาค 

ตะวันออก ในตางประเทศพบที่ 

อินเดีย จีน มาเลเซีย อาฟริกา 

3.6 โมกมัน Wrightia arborea (Dennst.) Mabb. 


มักมัน(สุราษฎรธานี); 

(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน) 

มูกนอย, มูกมัน(นาน); โมกนอย(ทั่วไป); 

เสทือ, แนแก 


Ivory, Darabela 

โมกมัน เปนไมพุมหรือไมตน 

สูงถึง 20 ม. เปลือกสีเทาออนแตกเปนรองตื้น 

มี 

น้ํายางสีขาว 

กิ่งออนมีขนนุม 

กิ่งแกเกลี้ยงมีชองอากาศ 


รูปรี ปลายเรียว 

แหลม โคนมนหรือรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ เนื้อใบคลายกระดาษหรือกึ่งคลายหนัง 

ผิวใบมีขนนุมทั้งสอง 

ดาน ดอกชอกระจุกออกที่ปลายกิ่งมีขนนุม 

ดอกยอยมีกานดอก กลีบเลี้ยง 

5 กลีบรูปไข โคนเชื่อม 

23

ดอกชอกระจุกออกที่ปลายกิ่งมีขนนุม 

ดอกยอยมีกานดอก กลีบเลี้ยง 


ผิวดานนอกมีขน มีตอมโคนกลีบเลี้ยงแผกวาง 

กลีบดอก 5 กลีบ สีขาว ขาวแกมเขียวหรือขาวแกม 

ชมพู โคนเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปขอบขนานปลายมนหรือกลมมีขนทั้งสอง 

ดาน กระบังรอบติดบนกลีบดอกและระหวางกลีบดอก กลีบกระบังรอบบนกลีบดอกแนบติดกับ 

กลีบดอกประมาณกึ่งหนึ่ง 

กลีบกระบังรอบระหวางกลีบดอก รูปตัววี สั้นกวากระบังรอบหนากลีบ 

ดอกเล็กนอย เกสรเพศผู 

5 อัน ติดบนปากหลอดดอก อับเรณูรูปลูกศรเชื่อมติดกับยอดเกสรเพศ 

เมีย รังไขอยูเหนือวงกลีบ 


รวมยอดเกสร ผลเปนฝกคู 

ติดกัน รูปกระสวย ผิวมีชองอากาศ 

เกลี้ยงหรือมีขนประปราย 

เมล็ดรูปแถบ ที่โคนมีขนกระจุก 


24) 


พบขึ้นในปาหรือชายปาดิบแลงและปาเบญจพรรณ 


ความสูง 200-1500 เมตร ในภาคเหนือ ภาคตะวันตกเฉียงใต 

และภาคใตตอนบน ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ศรีลังกา พมา 

จีน ลาว และเวียดนาม 

3.7 โมกราชินี Wrightia sirikitiae D.J. Middleton & Santisuk 


- 


- 

โมกราชินี เปนไมตน สูงถึง 6 ม. เปลือกสีน้ําตาลออนมีปุมกระจายทั่วไป 

สวน 

ตางๆ มียางขาว กิ่งออนมีขนและชองอากาศหนาแนน 


เรียงตรงขามในระนาบเดียวกัน รูป 

รี ปลายแหลมเปนติ่งสั้น 

โคนมนหรือรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ แผนใบคลายหนัง ผิวใบดานบนมีขน 

บริเวณเสนใบ ดานลางมีขนหนาแนน ดอกชอกระจุกซอน ออกที่ปลายกิ่ง 

กลิ่นหอมออนๆ 

ดอก 

ยอย 4-8 ดอก มีขนสั้นสีขาวหนาแนน 



ปลายมน ผิวดานนอกมีขน มีตอมโคนกลีบเลี้ยงที่ผิวดานในแตละแฉกๆ 

ละ 2 อัน กลีบดอก 5 กลีบ 

สีขาวหรือขาวแกมเขียว เชื่อมติดกันเปนหลอดรูปดอกเข็ม 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปไขหรือรูปขอบ 

ขนาน ปลายกลมหรือมน แฉกมีขนทั้งสองดาน 

กระบังรอบติดอยูบนกลีบดอก 

และระหวางกลีบ 

ดอก มีลักษณะเปนเสนฝอย จํานวนมากเรียงเปน 3 ชั้น 


5 อัน อับเรณูติดอยูบนยอดของ 

เกสรเพศเมีย รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลม 

มีขน ผลเปนฝกคู 

รูปคลายกระบองยาว โคนติดกัน 

ปลายแยกหางออกเกือบตั้งฉากซึ 

่งกันและกัน ผิวนอกมีชองอากาศเปนตุมกระจาย 

เมล็ดจํานวน 

มาก รูปไขแบน เมล็ดเปนพูกระจุก 

แผออกเปนรัศมี (ภาพที่ 

25,26) 

24


พบขึ้นในปาดิบแลงบริเวณเขาหินปูนในจังหวัดสระบุรี 

นครสวรรค สระแกว เปนพืชถิ่นเดียวของไทย 

4. BIGNONIACEAE 

4.1 กระเทียมเถา Mansoa hymenaea (DC.) A. H. Gentry 


- 


Garlic vine 

กระเทียมเถา เปนไมเถาเนื้อแข็ง 

สามารถเลื้อยพันไมอื่นไปไดไกล 

เปลือกเรียบสี 

เทา ใบประกอบแบบขนนกเรียงตรงขาม มี 2 ใบยอย เรียงตรงขาม ปลายกานใบมีมือจับเปนเสน 

ยาว ใบยอยรูปรีหรือรูปไข ปลายทู 

โคนแหลม มีเสนแขนงใบออกจากโคนใบ 1 คู 

แผนใบบางเมื่อ 

ขยี้ดมจะมีกลิ่นฉุนคลายกลิ่นกระเทียม 

ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอแยกแขนง ออกตามงามใบ 

มีดอกยอยจํานวนมาก เมื่อดอกบานเต็มที่พรอมกันชอดอกจะดูแนนเปนพวง 

สีมวงหรือชมพูอม 

มวง ตอมาสีจะซีดลงจนเกือบเปนสีขาวหรือชมพูออน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆัง 

ขอบกลีบ 

ดานบนเปนคลื่นเล็กนอย 

กลีบดอกเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 2 สวน สวนบนมีกลีบใหญ 

เปนแผนกลม 2 กลีบ สวนลางมีกลีบเล็ก 3 กลีบ เกสรเพศผู 

5 อัน สั้น 

2 อัน ยาว 2 อัน เปนหมัน 1 

อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปแถบ 

มีจานฐานดอกเปนวง ผลเปนฝกแบนรูปแถบเมื่อแหงแลวแตก 

เมล็ดจํานวนมากมีปกเปนแผนบางใส (ภาพที่ 

27) 


เปนไมตางประเทศที่มีถิ่นกําเนิดในทวีปอเมริกา 

ตั้งแตเม็กซิโก 

ถึงบราซิล สามารถปลูกขึ้นไดทั่วทุกภาคของประเทศ 

ทนทาน 

ตอความแหงแลง 

4.2 ปบ Millingtonia hortensis L. f. 


กาซะลอง, กาดสะลอง(ภาคเหนือ); เต็กตองโพ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) 


Cork Tree 

ปบ เปนไมตนสูงถึง 20 ม. เปลือกหนานิ่มแบบคอรกแตกเปนรองลึกสีน้ําตาล 

ใบ 

ประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้นเรียงตรงขาม 

ชอใบยอยและใบยอยเรียงตรงขามบนแกนชอใบ ใบยอย 

รูปไขแกมใบหอก ปลายแหลม โคนกลมหรือตัดหรือมนแหลมเบี้ยวๆ 

ขอบใบหยักเปนคลื่น 

แผนใบ 

บาง ผิวใบออนมีขน ใบแกเกลี้ยงมีขนที่เสนใบ 

ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง 

ดอกยอยจํานวน 

25

มาก มีกานดอกยาว กานและแกนในชอดอกมีขน ดอกมีกลิ่นหอมนานในตอนกลางคืน 


เชื่อมติดกันรูประฆัง 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปกลมผิวดานนอกมีขน กลีบดอกสีขาวเชื่อมติดกัน 

เปนหลอด ปลายหลอดขยายออกรูปกรวยและแยกเปน 5 กลีบ รูปขอบขนานแกมรูปไข มี 2 กลีบ 

เชื่อมติดกัน 

ปลายและขอบกลีบมีขน ผิวดานในของดอกมีตอมปลายขน เกสรเพศผู 

5 อัน สมบูรณ 

4 อัน มีกานเกสรสั้น 

2 อัน ยาว 2 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปทรงกระบอก 

ผิวมีตอมขนาดเล็กปก 

คลุมหนาแนน จานฐานดอกเปนวงรูปถวย ผลเปนฝกแบนรูปแถบตรง เมล็ดแบนจํานวนมากมีปก 


28) 


พบขึ้นในปาผสมผลัดใบในภาคเหนือ 

ภาคตะวันออก ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต ภาคตะวันตก 

เฉียงใต ในตางประเทศพบที่พมา 

ลาว กัมพูชา เวียดนามและ 

มาเลเซีย 

4.3 เพกา Oroxylum indicum (L.) Kurz 


กาโดโดง(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

ดอกะ, ดอกกะ, ดุแก(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

เบโก 

(มลายู-นราธิวาส); มะลิดไม, มะลิ้นไม, 

ลิดไม(ภาคเหนือ); ลิ้นฟา(เลย); 

หมากลิ้น 

กาง, หมากลิ้นชาง(เงี้ยว-ภาคเหนือ) 


Broken Bones, Indian Trumpet Flower 

เพกา เปนไมตน สูงถึง 10 ม. ใบประกอบแบบขนนก 3-4 ชั้นเรียงตรงขาม 

ใบยอย 

รูปกลมรีหรือรูปไข ปลายใบมนแหลมหรือกลมมีติ่งแหลม 

โคนใบกลมหรือมนแหลมเบี้ยวๆ 

ขอบใบ 

เรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยงมีขนที่เสนใบ 

ดานลางมีตอมที่ซอกเสนแขนงใบ 

ดอกชอกระจะออก 

ที่ปลายกิ่งยาว 

40-150 ซม. ดอกยอยเรียงเปนระเบียบอยูตรงปลาย 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆัง 

กลีบหนา ปลายเปนคลื่นตื้นๆ 

กลีบดอกสีมวงแกมชมพูเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก 

รูปขอบขนาน กลีบหนา ปลายกลีบพับยน ดานในมีตอมปลายขนและดานนอกมีขน เกสรเพศผู 

5 

อัน ติดอยูบนหลอดดอก 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปขอบขนานอยูบนจานฐานดอก 

ผลเปนฝกแบน 

ขนาดใหญรูปขอบขนาน เมื่อแกจะแตกเปนสองชีก 

เมล็ดแบนมีปก (ภาพที่ 

29) 


พบขึ้นตามชายปาดิบและปารุนใหมที่มีตนไมขึ้นหนาแนนใน 

ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาค 

กลาง ภาคใต ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ศรีลังกา พมา จีน 

ตอนใต ลาว กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย ฟลิปปนส ซีลีเบส 

ตีมอ 

26

4.4 ปบทอง Radermachera hainanensis Merr. 


กากี(ภาคใต); จางจืด(ชัยภูมิ); อังเกียลโบะ(เขมร-จันทบุรี) 


- 

ปบทอง เปนไมตนขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูง 10-25 ม. เปลือกสีน้ําตาลแดงแตก 

เปนรองตื้นๆ 

ใบประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้น 

เรียงตรงขามสลับตั้งฉาก 

ใบยอยรูปใบหอก รูปรีแกม 

รูปใบหอก หรือรูปไข ปลายเรียวแหลม โคนแหลมหรือเบี้ยว 

ขอบใบเปนคลื่นเล็กนอย 

ผิวใบเกลี้ยง 

เปนมัน มีตอมขนาดเล็กกระจายอยูที่ผิวใบดานลางตรงโคนใบ 

ดอกชอกระจุกแยกแขนงสั้น 

คลาย 

ชอกระจะ ออกตามปลายกิ่งหรือตามกิ่ง 

กลีบเลี้ยงสีเขียวเชื่อมติดกันรูปถวย 


กลีบดอกสีสมแกมเหลือง เชื่อมติดกันเปนหลอด 

รูประฆัง ปลายแยกเปน 5 แฉก เกสรเพศผู 

4 อันมี 

ขน แบงเปน 2 คู 

ยาวไมเทากัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ผลเปนฝกรูปทรงกระบอกเรียวยาว เมื่อแกจะ 

ปดเวียนเล็กนอย และแตกเปน 2 ซีก เมล็ดแบนมีปกทั้งสองดาน 


30) 


พบขึ้นตามริมลําธารในปาดิบภาคกลาง 

ภาคตะวันออกเฉียง 

ใต และภาคใต ในตางประเทศพบที่ภูมิภาคอินโดจีน 

4.5 กาสะลองคํา Radermachera ignea (Kurz) Steenis 


กากี(สุราษฎรานี); แคะเปาะ, สําเภาหลามตน(ลําปาง); จางจืด(เชียงใหม); สะเภา 

, ออยชาง (ภาคเหนือ) 


- 

กาสะลองคํา เปนไมตนขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูง 6-15 ม. เปลือกสีเทาแตกเปน 

สะเก็ดเล็กนอย ใบประกอบแบบขนนก 2-3 ชั้น 


ใบยอยรูปรี รูปใบหอก 

รูปหอกแกมรูปไข หรือรูปหอกแกมรูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนเบี้ยวแหลม 

บริเวณโคนแผนใบ 

ดานลางมีตอมเล็กๆ เปนกลุมหนาแนน 

ดอกชอกระจะสั้น 

เกือบเปนชอกระจุก ออกตามลําตนและ 

กิ่ง 

กลีบเลี้ยงสีน้ําตาลแดงหรือมวงออมแดง 

เชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกดานเดียวลงมาเกือบ 

กึ่งกลางหลอดกลีบเลี้ยง 

กลีบดอกสีสม เชื่อมติดกันเปนหลอดรูปกรวย 

ปลายหลอดแยกเปน 5 

แฉก เกสรเพศผู 

4 อัน ยื่นพนปากหลอดกลีบดอกเล็กนอย 


ผลเปนฝกรูป 

27

ทรงกระบอกเรียวยาวคลายถั่วฝกยาว 

ผลแกจะบิดเวียนไมเปนระเบียบและแตกออกเปน 2 ซีก 

เมล็ดแบนมีปกยาวแคบ ดานขางบางทั้ง 

2 ดาน (ภาพที่ 

31) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณชื้น 

และชายปาดิบแลงตามเชิงเขา 

และเขาหินปูนในภาคเหนือและภาคตะวันตกเฉียงใต ระดับ 

ความสูงประมาณ 1,000 เมตร ในตางประเทศพบที่พมา 

จีน 

ตอนใต ลาว เวียดนามตอนเหนือ 

5. BIXACEAE 

5.1 คําแสด Bixa orellana L. 


คําเงาะ, คําแงะ, คําไทย, คําแฝด(กรุงเทพฯ); คํายง, ชาตี(เขมร); จําปู, 

สมปู(เขมร- 

สุรินทร); ชาด(ภาคใต); ซิติหมัก(เลย); มะกายหยุม, แสด(ภาคเหนือ); หมากมอง 

(เงี้ยว-แมฮองสอน) 


Anatto Tree 

คําแสด เปนไมตน สูงถึง 8 ม. สวนตางๆมีเกล็ดรูปกลมหรือขนปลายรูปโลห ใบ 

เดี่ยวเรียงเวียนสลับรูปไข 

ปลายเรียวแหลม โคนเวาหรือตัด ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบออนมี 

เกล็ดทั้งสองดาน 

ใบแกเกลี้ยง 

ดานลางมีจุดสีแดง เสนใบแบบนิ้วมือ 

3-5 เสน กานใบยาว ผิวมี 

เกล็ด หูใบรูปใบหอก รวงงาย ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง 

กานและแกนในชอดอกมีเกล็ดและ 

ขนปลายรูปโลห ใบประดับรูปไขแกมขอบขนาน รวงงาย กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ รูปกลมหรือรูปไข รวง 

งาย ผิวดานนอกมีเกล็ด กลีบดอกสีชมพูหรือขาว 5 กลีบ รูปไขกลับ เกสรเพศผูจํานวนมาก 


เหนือวงกลีบ รูปไข ผิวมีหนามไมแข็งปกคลุม ผลเแบบแหงแลวแตก รูปไขหรือกลม ผิวมีหนามไม 

แข็ง ผลแกสีแดง เมล็ดจํานวนมาก รูปไข เนื้อหุมเมล็ดมีสีแดง 


32) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในอเมริกาเขตรอนในแถบ 

อาฟริกาตะวันออก ชอบขึ้นในที่ชื้น 

ปลูกขึ้นไดทั่วทุกภาค 

ที่ 

ระดับความสูงไมเกิน 600 ม. 

6. BOMBACACEAE 

6.1 งิ้ว 

Bombax ceiba L. 


งิ้วบาน(ทั่วไป); 

งิ้วแดง(กาญจนบุรี); 

งิ้วปง, 

งิ้วปงแดง, 

สะเนมระกา(ซอง-จันทบุรี) 

28


Kapok Tree, Cotton Tree, Red Cotton Tree, Shaving Brush, Silk Cotton Tree 

งิ้ว 

เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ลําตนมีหนาม ใบประกอบแบบนิ้วมือเรียงเวียน 

กานชอ 

ใบยาว ใบยอย 5-7 ใบ รูปรี ปลายมนแหลมเปนติ่งยาว 

โคนมนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิว 

ใบเกลี้ยงหรือมีขนสั้น 

ดอกออกเปนคูหรือดอกเดี่ยว 

ที่ปลายกิ่งหรือบริเวณกิ่ง 


ติดกันรูปถวย ปลายแยกเปน 3 แฉก รูปไข กลีบหนา ผิวดานในมีขน กลีบดอกสีแดง 5 กลีบ รูปรี 

แกมไขกลับ ผิวมีขนสั้นทั้งสองดาน 


กานเกสรยาวแบงเปนกลุมๆ 

เรียงเปน 

วงรอบนอก 5 กลุม 

โคนเชื่อมติดกันสั้นๆ 

และวงในรอบกานเกสรเพศเมีย 1 กลุม 

มีเกสรเพศผู 

10 

อัน กานเกสรเชื่อมติดกันเปนคูๆ 

แยกกันตรงปลาย กานเกสรจะยาวกวากลุมดานนอก 


เหนือวงกลีบรูปไข ผิวมีขน กานเกสรยาว ยอดเกสรแยกเปน 5 แฉก ยื่นเลยออกมาจากกลุมของ 

เกสรเพศผูตรงกลาง 

ผล รูปกระสวยเมื่อแหงแลวแตก 

เมล็ดจํานวนมาก มีขนปุย (ภาพที่ 

33) 


สวนใหญเปนไมปลูกขึ้นไดทั่วประเทศ 

ในตางประเทศ 

พบที่ 

อเมริกา หิมาลัยตะวันออกถึงเอเชียตะวันออก 

6.2 นุน 

Ceiba pentandra (L.) Gaertn. 


งาว, งิ้วนอย, 

งิ้วสรอย, 

งิ้วสาย(ภาคเหนือ) 


White Silk Cotton Tree 

นุน เปนไมตน สูงถึง 20 ม. ใบประกอบแบบนิ้วมือเรียงเวียน 

กานชอใบยาว ใบยอย 

5-7 ใบ รูปไขหรือไขกลับแกมขอบขนาน ปลายเรียวแหลม โคนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิว 

ใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจุก ออกที่ปลายกิ่งหรือซอกใบใกลปลายกิ่ง 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน 

รูปถวย ปลายแยกเปน 5 แฉก ปลายกลมมนหรือแหลม ผิวดานในมีขนยาวคลายเสนไหม กลีบ 

ดอก 5 กลีบ สีขาวแกมเหลือง รูปไขกลับแกมขอบขนาน โคนกลีบเชื่อมติดกัน 

ปลายกลีบกลม ผิว 

ดานนอกยกเวนตรงโคนกลีบมีขนยาว และดานในใกลปลายกลีบมีขนสั้น 


5 อัน กาน 

เกสรยาว โคนเชื่อมติดกันสั้นๆรูปกรวย 

อับเรณูขนาดใหญรูปแถบคดงอเปนกอน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบ รูปไข ปลายมีขนประปราย ผล รูปกระสวย ผลแหงแลวแตก เมล็ดจํานวนมาก มีขนปุย (ภาพ 

ที่ 

34) 


สวนใหญเปนพันธุไมปลูกขึ้นกระจายทั่วประเทศที่ระดับความ 

สูงประมาณ 10-850 เมตร.ในตางประเทศพบทีเมริกาใต 

อาฟริกา และเอเชีย 

29

7.1 กอม Ehretia laevis Roxb. 

7. BORAGINACEAE 


กายคอม, ตายควาย(ภาคกลาง); ไกกอม(ลําปาง); คอม, คอม(ประจวบคีรีขันธ, 

ปราจีนบุรี); ตังมี้, 

สะดาโคก(นครราชสีมา); น้ําลายควาย(สงขลา); 

หมัน(แพร) 


- 

กอม เปนไมตน สูงถึง 25 ม. ยอดออนมีขน ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปไข รูปรีหรือรูปไข 

กลับ ปลายมน โคนกลมหรือรูปลิ่มกวาง 

ขอบใบเรียบ แผนใบคลายหนัง ผิวใบดานบนเกลี้ยงหรือมี 

ขนใกลโคนใบ ดานลางมีขนสั้นเปนกระจุกตรงงามเสนแขนงใบและสากคาย 

ดอกชอแยกแขนง 

ออกตามงามใบและปลายกิ่ง 

ดอกยอยเรียงตัวกระจายบนแกนชอดอกเพียงระนาบเดียว กลีบเลี้ยง 


ปลายแยกเปน 5 แฉก มีขน และจะติดอยูจนกระทั่งเปนผล 

กลีบดอกสีขาว 

โคนเชื่อมติดกันเปนหลอดสั้น 

ปลายแยกเปน 5 แฉก เกสรเพศผู 


ผล 

คอนขางกลม ภายในมี 4 ชอง แตละชองมี 1 เมล็ด (ภาพที่ 

35) 


พบขึ้นตามที่โลง 

รมแหลงน้ํา 

และบนเขาในปาเบญจพรรณ 

และปาดิบแลง ในตางประเทศพบที่จีน 

อินเดีย พมา และ 

ภูมิภาคอินโดจีน 

8. BURSERACEAE 

8.1 มะแฟน Protium serratum (Wall. ex Colebr.) Engl. 

30


กะตีบ, กะโปกหมา(ประจวบคีรีขันธ); คอลิง(ชัยภูมิ); ป(ภาคเหนือ); ฝ, พีแซ, ฟแซ 

(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); 

แฟนสม(เลย); สมแปน(นครราชสีมา); มะตรี, สัพะตรี 

(เขมร-จันทบุรี) 


Indian red-pear 

มะแฟน เปนไมตน สูงถึง 25 ม. เปลือกสีน้ําตาลแกมเทา 

แตกเปนสะเก็ดสี่เหลี่ยม 

กิ่งออนมีขนนุมทั่วไป 

ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่เรียงสลับมีใบยอย 

3-11 ใบ ใบยอยเรียงตรง 

ขาม รูปขอบขนาน รูปใบหอกแกมขอบขนาน หรือรูปไข ปลายเรียวแหลม โคนเบี้ยวมนหรือรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นหางๆ 

แผนใบคลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงเปนมันทั้งสองดาน 

ดอกชอแยก 

แขนงออกตามงามใบและปลายกิ่ง 

ออกดอกพรอมแตกใบใหม กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวยปลาย 

แยกเปน 5 แฉก ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกสีเขียวแกมเหลือง 5 กลีบ ผิวมีขนทั้งสองดาน 

เกสรเพศ 

ผู 


รูปคนโทมีขน กานยอดเกสรเพศเมียสั้น 

มีจานฐานดอกที่ฐานรังไข 

ผลสดคอนขางกลมและมักมีพู 2-3 พู เมื่อสุกมีสีน้ําตาลดํา 


36) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณบริเวณเขาหินปูน 

ปาดิบแลงใกล 

ลําธาร ระดับความสูงประมาณ 100-1,000 เมตร ใน 

ตางประเทศพบที่อินเดีย 

พมา ภูมิภาคอินโดจีน 

9. CASUARINACEAE 

9.1 สนทะเล Casuarina equisetifolia J. R. & G. Forst. 


กู(นราธิวาส) 


Common Ironwood, Sea Oak, Beefwood, Queensland Swamp Oak. 

สนทะเล เปนไมตน สูงถึง 30 ม.เปลือกสีน้ําตาลแตกเปนแผน 

กิ่งมีเกล็ดเปนเสน 

ปลายแหลมโคงขึ้นคลายหนาม 

เห็นเปนขอๆ กิ่งยอยสีเขียวเรียวเล็กเปนเสนคลายใบตอกันเปน 

ปลองๆ แตละกิ่งยาว 

13-20 ซม. ไมแยกแขนง เปนรอง มีขน แตละปลองยาว 2-7 มม. ใบขนาด 

เล็กเปนซี่ 

คลายหนามแหลม เรียงเปนวงกลมตรงปลายปลองยาว 0.5-0.8 มม. จํานวน 7 ใบ ดอก 

ชอเชิงลดแยกเพศอยูในตนเดียวกัน 

ชอดอกเพศผูรูปกระบอง 

ออกที่ปลายกิ่งใบประดับและใบ 

ประดับยอยขนาดเล็ก ปลายแหลมมีขนสีขาว เกสรเพศผู 

1 อัน ยื่นเลยออกมาจากใบประดับ 

ชอ 

ดอกเพศเมียเปนกระจุกกลม ออกตามปลายกิ่งสั้นๆ 

มีใบประดับรูปไขกลับ ปลายเปนติ่งแหลม 

รัง 

ไขอยูเหนือวงกลีบ 

กานเกสรเพศเมียแยกเปน 2 แฉก ยื่นเลยออกมาจากใบประดับ 

ผลขนาดเล็ก 

เรียงชิดกันเปนกอนกลม แหงแลวแตก เมล็ดรูปกลมรี มีปกตรงปลาย (ภาพที่ 

37) 

31


พบขึ้นตามชายฝงทะเลที่เปนดินทรายและการระบายน้ําดีใน 

ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาคใต ปลูกขึ้นไดทั่วประเทศ 

ใน 


พมา เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย 

ออสเตรเลีย หมูเกาะในมหาสมุทรแปซิฟก 

10.1 กระทงลาย Celastrus paniculata Willd. 

10. CELASTRACEAE 


กระทุงลาย, โชด(ภาคกลาง); นางแตก(นครราชสีมา); มะแตก, มะแตกเครือ, มัก 

แตก(ภาคเหนือ, ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) 


Celastrus, Oriental bittersweet 

กระทงลาย เปนไมเถาเนื้อแข็ง 

ตามกิ่งมีชองอากาศทั่วไป 


รูปรี 

รูปรีแกมขนาน รูปไข รูปไขแกมขอบขนาน รูปไขกลับหรือรูปกลม ปลายแหลม มนหรือเวาเล็กนอย 

โคนแหลมหรือมน ขอบใบจักเปนคลื่นถี่ๆ 

แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบดานมนเกลี้ยง 

ดานลางมีขน 

ประปรายหรือเกลี้ยง 

ดอกชอแยกแขนงออกตามปลายกิ่ง 

สีขาวอมเหลือง ดอกแยกเพศและมักจะ 

อยูคนละตน 

ดอกเพศผู 


5 กลีบ เชื่อมติดกันรูประฆังมีขนสั้น 

กลีบดอก 5 กลีบรูปขอบ 

ขนานปลายมน เกสรเพศผู 

5 อัน เกสรเพศเมียเปนหมัน ดอกเพศเมีย เกสรเพศผูเปนหมัน 


เหนือวงกลีบรูปกลม กานยอดเกสรเพศเมียแยกเปน 3 แฉกสั้นๆ 

แตละแฉกมักแยกออกเปน 2 งาม 

ผลคอนขางกลม ที่ปลายมียอดเกสรเพศเมียติดอยู 

ผลแกมีสีสมปนเหลือง แตกตามผนัง เปน 3 

กลีบ มี 3-6 เมล็ด มีเนื้อหุมเมล็ดสีแดง 


38) 


พบขึ้นในพื้นที่โลงตามปาผลัดใบและปาละเมาะทั่วทุกภาคใน 


พมา จีนตอนใต ภูมิภาคอินโดจีน 

ภูมิภาคมาเลเซียจนถึงออสเตรเลีย 

10.2 มะดูก Siphonodon celastrineus Griff. 


ยายปลวก(สุราษฎรธานี); บั๊กโคก(เขมร-สุรินทร) 

32


- 

มะดูก เปนไมตน สูงถึง 35 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีเทา ใบเดี่ยว 

เรียงสลับ รูป 

ขอบขนานหรือรูปรีแกมขอบขนาน ปลายแหลม โคนสอบแคบเปนรูปลิ่มหรือกลม 

ขอบใบจัก เปนซี่ 

ฟนกลมตื้นๆ 

บางครั้งจักหาง 

แผนใบหนาคลายหนัง ดอกชอกระจุกออกตามงามใบ มีดอกยอย 2- 

3 ดอก กานชอดอกยาว กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปไตหรือกลม 

กลีบดอก 5 กลีบสีขาวแกมเขียว ปลายกลีบมน เกสรเพศผู 

5 อัน กานเกสรเพศผูแบนสั้น 

อับเรณู 

โคงมาคลุมเกสรเพศเมียตรงกลางดอก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลม 

ผลรูปรีกวางหรือรูปกลม สี 

เขียวหรือเขียวอมเหลือง (ภาพที่ 

39,40) 


พบขึ้นในปาดิบแลงในภาคเหนือและภาคกลาง 

11. COMBRETACEAE 

 

่ 

 

11.1สมอพิเภก Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. 


สมอแหน(ภาคกลาง); ซิมะดู(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); 

ลัน(เชียงราย); สะคู(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน); แหน, แหนขาว, แหนตน(ภาคเหนือ) 


Beleric Myrobalan, Barbera, Siamese Terminalia, Belliric myrobolan, Bedda 

Nut 

สมอพิเภก เปนไมตน สูงถึง 30 ม. กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงเวียนสลับเปนกระจุก 

ตรงปลายกิ่ง 

รูปไขกลับหรือรูปรีกวางๆ ปลายกลมมีติ่งสั้น 

โคนมนกลมหรือสอบแหลมรูปลิ่ม 

ขอบ 

ใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบมีขนทั้งสองดาน 


กานใบยาว มีขนหรือเกือบเกลี้ยง 

ตรง 

กลางมีตอม 2 ตอม ดอกชอเชิงลดออกเปนชอเดี่ยวๆ 

ตามงามใบหรือใกลปลายยอด มีทั้งดอก 

สมบูรณเพศและดอกแยกเพศ ดอกสมบูรณเพศมักอยูตรงโคนชอดอก 


ดานลางเปนหลอดคลายกาน ผิวมีขน ดานบนรูประฆังปลายแยกเปน 5แฉก รูปสามเหลี่ยมผิวมีขน 

โดยเฉพาะตรงโคนดานในมีขนยาว ไมมีกลีบดอก เกสรเพศผู 10 อัน ติดอยูที่ปลายหลอดดอก 

รังไข 

อยูเหนือวงกลีบ 

จานฐานดอกเปนแผนบาง มีขนปกคลุม ดอกเพศผูมีลักษณะคลายดอกสมบูรณ 

เพศ มักอยูที่ปลายชอดอก 

ผลมีเนื้อรูปกลมรี 

ผิวมีขนนุมสั้นปกคลุม 

(ภาพที 41,42) 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ พบขึ้นในปาเบญจพรรณ 

ปาเต็งรัง และปาดิบแลงทั่วประเทศ 

โดยเฉพาะในภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือและภาคตะวันตกเฉียงใต ระดับความสูง 

33

34 

0-500 เมตร ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ไทย ลาว เขมร 

เวียดนาม 

11.2 หูกวาง Terminalia catappa L. 


โคน(นราธิวาส); ดัดมือ, ตัดมือ(ตรัง); ตาบัง(พิษณุโลก,สตูล); ตาแปห(มลายู- 

นราธิวาส); หลุมบัง(สุราษฎรธานี) 


Singapore Almond, Tropical Almond, Olive-bark Tree, Indian Almond, 

Umbrella Tree, Sea Almond, Bengal Almond 

หูกวาง เปนไมตน สูงถึง 20 ม.โคนตนมีพูพอน แตกกิ่งเปนชั้นๆ 

ยอดออนมีขนสี 

น้ําตาล 


เรียงเวียนเปนกระจุกตรงปลายกิ่ง 

รูปไขกลับ ปลายมนแหลม โคนสอบแคบและ 

เวาเปนติ่งหู 

ดานหลังมีตอมกลมขางละ 1 ตอม ขอบใบเปนคลื่นและมีขนแข็ง 

เรียงหางๆ แผนใบ 

หนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอเชิงลด ออกตามงามใบใกลปลายกิ่ง 

สีขาวเปนชอเดี่ยวๆ 

แกนชอดอกมีขน ดอกยอยจํานวนมาก รวงงาย มีทั้งดอกสมบูรณเพศและดอกเพศผูอยูในตน 

เดียวกัน ดอกเพศผูมักอยูตอนปลายชอ 

ดอกสมบูรณเพศ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน 

ดานลางเปนหลอด 

คลายกานผิวมีขน ดานบนรูปถวย ผิวดานในมีขนประปราย ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปสามเหลี่ยม 

หรือรูปไข ไมมีกลีบดอก เกสรเพศผู 

10 อัน ติดอยูที่ปลายหลอดกลีบเลี้ยง 


จานฐานดอกเปนพู มีขนยาวคลายเสนไหม ดอกเพศผูมีลักษณะคลายดอกสมบูรณเพศ 

ผลมีเนื้อ 

รูปกลมรีดานขางแบนเปนสันคม (ภาพที่ 

45) 


พบขึ้นตามชายฝงทะเล 

สวนใหญเปนไมปลูกขึ้นกระจาย 

ทั่วไปโดยเฉพาะในภาคใต 

พบขึ้นกระจายในเขตรอน 

11.3 สมอไทย Terminalia chebula Retz. var. chebula 


สมออัพยา(ภาคกลาง); มาแน(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); 

หมากแนะ(กะเหรี่ยง- 


แมฮองสอน); สมมอ(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); มะนะ(ภาคเหนือ) 

Myrobolan Wood, Chebulic Myrobolan, Chebulic Myrobalan, Black 

Myrobolan 

สมอไทย เปนไมตน สูงถึง 35 ม. ลําตนเปลาตรง สวนที่ยังออนอยูมีขน 

ใบเดี่ยวเรียง 

ตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปรีหรือไขกลับ ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนมนหรือแหลม ขอบใบเรียบ 

แผนใบหนา ผิวใบออนมีขนทั้ง 

2 ดาน ใบแกเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง 

ดอกชอแยกแขนงสีเหลือง 

ออกที่ปลายกิ่งและงามใบ 

กานและแกนชอดอกมีขน ดอกยอยจํานวนมาก ไมมีกานดอก เปนดอก 

สมบูรณเพศทั้งชอดอก 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวย 

ปลายแยกเปน 5แฉก ผิวดานในมีขนยาว ไมมี

กลีบดอก เกสรเพศผู 

10 อัน ติดอยูที่ถวยของกลีบเลี้ยง 

รังไขอยูใตวงกลีบ 

จานฐานดอกเปนพู 5 พู 

มีขนยาวคลายเสนไหม ผลมีเนื้อรูปกลมรี 

ผิวเกลี้ยงเปนเหลี่ยม 


43,44) 



ปาดิบแลง และยังสามารถขึ้นไดใน 

ปาเต็งรังและปาเบญจพรรณแลง ที่ระดับความสูง 

0-800 

เมตรทั่วประเทศ 

ยกเวนในภาคตะวันออกเฉียงใตและภาคใต 

ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ลาว เขมร เวียดนาม 

12.1 สมพง Tetrameles nudiflora R. Br. 

12. DATISCACEAE 


กะปุง, กะพง(ภาคกลาง, ภาคใต); กานไมขีด(ลําปาง); ขี้พรา(ยะลา); 

ขึง, บึง, ปง 

(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

งุน(ภาคเหนือ); 

เปอ, เปอถู(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

โปงสาว 

(ปตตานี); สมพุง, สมิงคําราม(ปราจีนบุรี); สะพุง(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); อีพุง 

(ขอนแกน) 


- 

สมพง เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 45 ม. ลําตนเปลาตรง โคนตนมีพูพอนขนาด 

ใหญ เปลือกเรียบเปนมันสีน้ําตาลแกมเทา 

ใบเดี่ยวเรียงสลับเปนกระจุกตามปลายกิ่ง 

รูปหัวใจหรือ 

คอนขางกลม ปลายเปนติ่งแหลมหรือเปน 

3 แฉก โคนเวา ขอบใบจักฟนเลื่อย 

ใบออนเวาเปน 2-3 

แฉก แผนใบคอนขางบาง ผิวใบดานบนเกลี้ยงดานลางมีขน 

เสนใบออกจากโคนใบ 3-5 เสน ดอก 

ชอเชิงลดสีเขียวหรือเหลืองออน ดอกเพศผูและดอกเพศเมียอยูตางชอกัน 

ชอดอกเพศผูออกเปนชอ 

ใหญมีแขนงมากตามปลายกิ่ง 



4 

อัน ชอดอกเพศเมียออกเปนชอยาวหอยยอยลงตามปลายกิ่ง 


4 กลีบ ไมมีกลีบดอก รังไข 

อยูใตวงกลีบ 

ผลแหงรูปกลมหรือรูปคนโท ปลายผลยังคงมีกลีบเลี้ยงติดอยู 

เมื่อแกปลายผลจะแตก 


46) 


พบขึ้นตามปาดิบในภาคเหนือ 

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และ 

ภาคตะวันตกเฉียงใต ในตางประเทศพบที่จีน 

บังคลาเทศ 

เนปาล ภูฐาน อินเดีย ภูมิภาคอินโดจีน นิวกินี ออสเตรเลีย 

13. DIPTEROCARPACEAE 

35

13.1 กระบาก Anisoptera costata Korth. 


ตะบาก(ลําปาง); กระบากขาว(ชลบุรี,ชุมพร,ระนอง); กระบากโคก(ตรัง); กระบาก 

ชอ, กระบากดาง, กระบากดํา(ชุมพร); กระบากแดง(ชุมพร, ระนอง); ชอวาตายอ 

(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

บาก(ชุมพร); ประดิก(เขมร-สุรินทร); พนอง (จันทบุรี, 

ตราด); หมีดังวา(กะเหรี่ยง-ลําปาง) 


- 

กระบาก เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 40 ม. ลําตันเปลาตรง เปลือกหนาสีน้ําตาลแดง 

แตก 

เปนรองเปนสะเก็ดหนา ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปรีหรือรูปไขกลับ ปลายมนหรือเปนติ่งแหลมสั้นๆ 

โคน 

มนหรือหยักเวา ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบดานลางมีขนสีน้ําตาลออน 

ดอกชอแยกแขนงออก 

ตามงามใบและปลายกิ่ง 



5 กลีบ กลีบยาว 2 กลีบ กลีบสั้น 

3 กลีบ โคนเชื่อม 

ติดกันรูปถวย กลีบดอก 5 กลีบ สีขาว โคนเชื่อมติดหรือเกยซอนกัน 

ปลายแยกเปน 5 แฉก เกสร 

เพศผูจํานวนมาก 


ยอดเกสรเพศเมียเปนแฉก 3 แฉก ผลรูปกลมมีปกยาว 2 

ปก ปกสั้น 

3 ปก โคนปกติดเปนเนื้อเดียวกับตัวผล 


47) 



และปาเบญจพรรณชื้นทั่วประเทศ 


ความสูงประมาณ 30-600 เมตร ในตางประเทศพบที ่พมา 

ลาว กัมพูชา เวียดนามใต 

13.2 ยางนา Dipterocarpus alatus Roxb. ex G. Don 


กาตีล(เขมร-ปราจีนบุรี); ขะยาง (ชาวบน-นครราชสีมา); จอง(กะเหรี่ยง); 

จะเตียล 

(เขมร); ชันนา, ยางตัง(ชุมพร); ทองหลัก(ละวา); ยาง, ยางขาว,ยางแมน้ํา, 

ยาง 

หยวก(ทั่วไป); 

ยางกุง(เลย); ยางควาย(หนองคาย); ยางเมิน(จันทบุรี); ราลอย 

(สวย-สุรินทร); ลอยด(โซ-นครพนม) 


Yang 

ยางนา เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 50 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกหนาคอนขาง 

เรียบ สีเทาอมขาว หูใบสีชมพูแกมเหลืองมีขนนุม 


เรียงสลับ รูปไขหรือรูปรีแกมขอบขนาน 

ปลายใบทูหรือเรียวแหลม 

โคนใบมนหรือสอบเล็กนอย แผนใบคอนขางหนา ผิวใบมีขนประปราย 

ทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจะสั้น 

ออกตามงามใบใกลปลายกิ่ง 


5 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน 

36

ปลายแยกเปน 5 แฉก มีครีบตามยาว 5 ครีบ กลีบดอก 5 กลีบ สีชมพูแกมขาว โคนเชื่อมติดกันเปน 

หลอดปลายแยกเปน 5 แฉก บิดเวียนเปนรูปกังหัน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

รังไขกึ่งใตวงกลีบ 

ผลรูป 

กลมรี มีครีบตามยาว 5 ครีบ ปกคูยาว 

2 ปก ปกสั้น 

3 ปก รูปหูหนู (ภาพที่ 

48) 



และปาเบญจพรรณชื้นทั่วไป 

ชอบขึ้นใกล 

ลําธารในบริเวณพื้นที่ราบต่ําทั่วประเทศ 


บังคลาเทศ พมา ลาว กัมพูชา เวียดนามใต อันดามันและ 

ภาคเหนือของมาเลเซีย 

13.3 ตะเคียนทอง Hopea odorata Roxb. 


กะกี้, 

โกกี้(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); 

แคน(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); จะเคี่ยน 

(ภาคเหนือ); จูเค, โซเก(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

ตะเคียน, ตะเคียนใหญ(ภาค 

กลาง); ไพร(ละวา-เชียงใหม); จืองา(มลายู-นราธิวาส) 


Iron wood 

ตะเคียนทอง เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 40 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกสีน้ําตาล 

แดงแตกเปนรองตามยาวหรือเปนสะเก็ด กิ่งออนมีขนนุมสีขาว 


เรียงสลับ รูปไขแกมขอบ 

ขนานหรือรูปไขแกมรูปหอกถึงรูปหอก ปลายเรียวแหลม โคนมนหรือเบี้ยว 

ขอบใบเรียบหรือเปน 

คลื่นเล็กนอย 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดานลางมีตุมใบตามงามเสนแขนงใบ 

ดอกชอแยกแขนง ออกตามงามใบและปลายกิ่ง 


5 กลีบ ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 5 

กลีบ สีขาวแกมเหลืองเชื่อมติดกันปลายแยกเปน 

5 แฉก ปลายบิดเวียนรูปกังหัน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบรูปกรวยผิวเกลี้ยง 

ผลกลมหรือรูปไขปลายแหลม มีปกยาว 2 ปก และมีเสนตามยาวปก 7 เสน ส 

และปกสั้น 

3 ปก (ภาพที่ 

49) 


พบขึ้นในปาดิบชื้นและปาดิบแลง 

และปาเบญจพรรณ บริเวณ 

ใกลแหลงน้ําทั่วไป 

ในตางประเทศพบที่พมา 

ลาว เวียดนามใต 

กัมพูชา หมูเกาะอันดามัน 

และคาบสมุทรมลายู 

13.4 พะยอม Shorea roxburghii G. Don 

37


กะยอม(เชียงใหม); ขะยอม(ลาว); ขะยอมดง, พะยอมดง(ภาคเหนือ); แคน(เลย); 

เชียง, เซี่ยว(กะเหรี่ยง-เชียงใหม); 

พะยอมทอง(สุราษฎรธานี ปราจีนบุรี); ยางหยวก 

(นาน) 


- 

พะยอม เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปรีแกมขอบขนาน 

ปลายมนหรือ 

แหลมหรือเวาเล็กนอย โคนมน ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบ 

เกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอแยกแขนงสีขาวแกมเหลือง มีกลิ่นหอม 

ออกตามงามใบหรือบริเวณกิ่งที่ 

ใบหลุดรวงไปแลว ดอกยอยจํานวนมาก กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ รูปใบหอก ผิวเลี้ยง 

กลีบดอก 5 กลีบ รูป 

ใบหอกปลายกลีบบิด ผิวเกลี้ยง 


15 อัน ปลายอับเรณูมีระยางคเปนขนยาว รังไขอยู 

เหนือวงกลีบผลรูปกระสวย ปลายแหลมทั้งสองขาง 

มีปก 5 ปก รูปใบหอกกลับแกมขอบขนาน ปก 

ยาว 3 ปก ปกสั้น 


50) 


พบขึ้นทั่วไปในปาเต็งรัง 

และปาดิบแลง ที่ระดับความสูง 

60- 

1,200 เมตร ทั่วประเทศ 


พมา 

ลาว กัมพูชา เวียดนาม 

13.5 รัง Shorea siamensis Miq. 


เปา, เปาดอกแดง (ภาคเหนือ); เรียง, เรียงพนม (เขมร-สุรินทร); ลักปาว (ละวา- 

เชียงใหม); แลบอง, เหลทอ, เหลบอง (กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

ฮัง (ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ) 


- 

รัง เปนไมตน สูงถึง 25 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกหนาสีเทาอมน้ําตาล 

แตกเปน 

รองลึกตามยาว ใบเดี่ยว 

เรียงสลับ รูปรีแกมขอบขนานหรือรูปไขแกมขอบขนาน ปลายแหลมเปน 

ติ่งสั้นๆ 

โคนหยักเวา ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้ง 

2 ดาน ดอกชอแยกแขนงออกตาม 

งามใบและปลายกิ่ง 

มีกลิ่นหอมจะผลิใบใหมพรอมชอดอก 


5 กลีบ ขนาดใหญ 3 กลีบ 

และเล็ก 2 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองโคนเชื่อมติดกับปลายแยกเปน 

5 แฉก ปลายแฉกมวน 

พับจีบเวียนเปนรูปกระดุมนูน เกสรเพศผู 

15 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมรี 

ผลรูปไขปลาย 

แหลม ผิวเกลี้ยง 

โคนหุมดวยกระพุงโคนปก 

มีปกยาว 3 ปก และปกสั้น 


51) 


พบขึ้นตามปาเบญจพรรณแลง 

หรือปาเต็งรังทั่วประเทศ 


ลาว กัมพูชา และเวียดนาม 

38

13.6 สักน้ํา 

Vatica pauciflora (Korth.) Blume 


กลวย(ตรัง); กูมุง(มลายู-นราธิวาส); รือเสาะ(มลายู-ภาคใต); สัก(ภาคใต) 


- 

สักน้ํา 

เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ลําตนเปลาตรง เรือนยอดเปนพุมทึม 

เปลือกบาง 

เรียบ หูใบรูปขอบขนาน ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปไขหรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ปลายทู 

โคนมน 

หรือสอบแหลม แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยง 

ดอกชอแยกแขนงสีขาวหรือเหลืองออนๆ ออก 



ปลายแยกเปน 5 แฉกแหลม ผิวดานนอกมีขนสีเทา 

ประปราย กลีบดอกยาวรูปขอบขนานปลายมนและบิดเวียนกัน เกสรเพศผู 

5 อัน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบรูปกลม กานยอดเกสรเพศเมียสั้น 

ยอดเกสรเพศเมียเปนกอนกลม ผลกลมหรือรูปไข กลีบเลี้ยง 

ไมเจริญเปนปกแตยังปรากฏอยูเปนจุกเล็กๆ 

ที่ขั้วผล 

ผิวขรุขระและเห็นเปนพู 3 พู เมล็ดสีดําเปน 

มัน (ภาพที่ 

52) 


พบขึ้นในปาดิบในภาคใต 

ระดับความสูงไมเกิน 100 เมตร 

14.1 มะเกลือกา Diospyros gracilis Fletcher 

14. EBENACEAE 


กาจะ(นครราชสีมา); น้ําจอน(ปราจีนบุรี; 

มะหวีด(สระบุรี) 


- 

มะเกลือกา เปนไมตน สูงถึง 10 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีเทา เรือนยอดเปนพุม 

กลมทึบ ปลายกิ่งหอยยอย 


เรียงสลับ รูปใบหอกหรือรูปใบหอกแกมขอบขนาน ปลายทู 

โคนสอบรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจะ แยกเพศอยูตางตน 


ออกเปนชอเล็กๆ ตามงามใบ กลีบเลี้ยง 

4 กลีบ ผิวเกลี้ยง 

กลีบดอกสีขาวครีมเชื่อม 

ติดกันรูปเหยือกน้ํา ปลายแยกเปน 4 แฉก ผิวเกลี้ยง 


14-18 อัน เกสรเพศเมียเปนหมัน 

ดอกเพศเมียออกเปนดอกเดี่ยว 


4 กลีบ สีเขียวรูปไข มีขนาดใหญ คลุมกลีบดอกสีเหลือง 

เชื่อมติดกันเปนรูปเหยือกน้ํา 

ปลายแยกเปน 4 แฉก ไมมีเกสรเพศผู 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลม 

มี 

ขนสั้นหนาแนน 

ผลกลมรีตรงปลายมีติ่งแหลม 

ขั้วผลมีกลีบเลี้ยงติดทน 

ผลออนมีขนหนาแนน ผล 

แกเกลี้ยง 


53) 

39



บริเวณเขาหินปูน ระดับความสูง 50-300 

เมตร ในภาคกลางและภาคตะวันออก เปนพืชถิ่นเดียวของ 

ไทย 

14.2 มะเกลือ Diospyros mollis Griff. 


ผีเผา(เงี้ยว-ภาคเหนือ); 

มักเกลือ(เขมร-ตราด) 


Ebony Tree 

มะเกลือ เปนไมตน สูงถึง 25 ม. ลําตนและกิ่งสีดํามีขน 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปไขหรือ 

รูปไขแกมขอบขนาน ปลายสอบทู 

โคนมน ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยงหรือมีขนดานลาง 

เห็นชัดเจนที่เสนใบ 

ใบแหงมีสีดํา ดอกแยกเพศอยูตางตน 

สีเหลือง มีกลิ่นหอม 

ดอกเพศผูเปนชอ 

กระจะสั้นๆ 

ออกที่งามใบ 

กานและแกนในชอดอกมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวย 

ปลายแยก 

เปน 4 แฉก รูปมนกลมมีติ่งหนาม 

ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกเชื่อมติดกันรูปเหยือกน้ํา 

ปลายแยก 

เปน 4 แฉก รูปไขปลายกลีบดานในและดานนอกสวนที่ไมเกยซอนกันมีขนสั้น 


14-16 

อัน กานเกสรสั้นเชื่อมติดกันเปนคูๆติดอยูบนฐานรองดอก 

รังไขไมสมบูรณ รูปกลม ดอกเพศเมีย 

เปนดอกเดี่ยว 



4 กลีบ รูปกลมแปนปลายเวาเล็กนอย โคนเชื่อมติดกัน 

ผิว 

ดานนอกและขอบมีขน ขอบกลีบเกยซอนกัน กลีบดอกคลายกับดอกเพศผู 

แตมีขนาดใหญกวา 

หลอดดอกสั้น 

เกสรเพศผูไมสมบูรณ 

เปนแผนแบน รูปขอบขนาน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

รูปกลม 

ปอมมีขน กานเกสรเพศเมีย 4 อันสั้นๆ 

มีขน ผลกลม เปลือกบาง ผิวเกลี้ยง 

เมื่อแหงมีสีดํา 

กลีบ 

เลี้ยงยังคงติดอยูที่โคนผล 

ปลายกลีบพับกลับ ไมมีขน เมล็ดกลมรี ผิวเปนมันสีน้ําตาล 

จํานวน 5-8 

เมล็ด ( ภาพที่ 

54) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณแลงทั่วประเทศ 

ที่ระดับความสูง 

5-500 ม.ในตางประเทศพบที่พมา 

ลาว กัมพูชา 

14.3 ตานดํา Diospyros montana Roxb. 

ชื 

่ออื 

่นๆ ตานสาน(ภาคกลาง); ถานไฟผี(ภาคเหนือ); มะเกลือปา(นครสวรรค, ปราจีนบุรี); 

มะตูมดํา(สระบุรี) 

40


- 

ตานดํา เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกสีดําแตกเปนรองตื้น 

ปลายกิ่งเล็กเปน 

หนามแข็ง ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปไขหรือไขกลับหรือรูปหาเหลี่ยมกลายๆ 

ปลายทูหรือมน 

โคนกลม 

ตัดหรือหยักเวา แผนใบคลายกระดาษ ใบออนมีขนนุมทั้งสองดาน 


มีเสนใบออกจาก 

โคนใบ 3-5 เสน ดอกชอกระจะออกตามงามใบ ดอกแยกเพศอยูตางตน 

ดอกเพศผูออกเปนชอ 

หลายๆ ดอก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวย 

ปลายแยกเปน 4 แฉกรูปกลม ผิวมีขนประปรายทั้งสอง 

ดาน กลีบดอกสีขาว 4 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน เปนหลอดรูปเหยือกน้ํา 


14-20 อัน ติดอยูที่ 

โคนหลอดดอก เกสรเพศเมียเปนหมัน ดอกเพศเมียออกเปนดอกเดี่ยวมีลักษณะเหมือนดอกเพศผู 

แตมีขนาดใหญกวา เกสรเพศผูเปนหมัน 

4-12 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมผิวเกลี้ยง 

ผลกลม 

ผิวเกลี้ยงและคอนขางเปราะเมื่อแหง 

ที่ขั้วผลมีกลีบเลี้ยงติดทน 


55) 


พบขึ้นในบริเวณเขาหินปูน 

และปาดิบแลงทั่วไป 

ระดับความสูง 

10-600 เมตร ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

พมา ลาว เขมร 

เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย และฟลิปปนส 

14.4 ตะโกนา Diospyros rhodocalyx Kurz 


ตะโก(ทั่วไป); 

โก(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); นมงัว(นครราชสีมา); มะโก 

(ภาคเหนือ); มะถานไฟผี(เชียงใหม) 


Ebony 

ตะโกนา เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกตนมีสีดํา กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูป 

ไขกลับหรือรูปรี ปลายมนหรือแหลมหรือเวาเล็กนอย โคนกลม ขอบใบเรียบมีขน แผนใบบางคลาย 

กระดาษ ผิวใบดานบนเกลี้ยง 

ดานลางมีขน ดอกแยกเพศอยูตางตน 

ดอกเพศเมียเปนดอกเดี่ยว 



ปลายแยกเปน 4 แฉก รูปสามเหลี่ยมแกมรูปไข 

ขอบ 

กลีบและผิวมีขนทั้งสองดาน 

กลีบดอกสีขาวเชื่อมติดกันรูปเหยือกน้ํา 

ปลายแยกเปน 4 กลีบ รูปไข 

ผิวเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ขอบกลีบเกยซอนกัน กลีบหนา เกสรเพศผู 

ไมสมบูรณ 8-11 อัน รังไขอยู 

เหนือวงกลีบรูปไขผิวมีขน กานเกสรเพศเมียสั้น 

ดอกเพศผูเปนกระจุกมีลักษณะคลายกับดอกเพศ 

เมีย แตมีขนาดเล็กกวา เกสรเพศผู 

14-16 อัน รังไขไมสมบูรณ มีขน ผลกลมมีกลีบเลี้ยงติดอยูที่ 

โคนผล กลีบไมพับกลับ มีขน ผลออนมีขน สีน้ําตาล 

ผลแกเกลี้ยง 

( ภาพที่ 

56) 


พบขึ้นในปาผลัดใบ 

ปาละเมาะ ตามทุงนา 

ที่ระดับความสูง 

40-300 ม.ทั่วประเทศยกเวนภาคใต 


ลาว เวียดนาม 

41

15.1 ไครยอย Elaeocarpus grandiflorus Sm. 

15. ELAEOCARPACEAE 


กาบพราว(นราธิวาส); สารภีน้ํา(เชียงใหม); 

จิก, ดอกปใหม(กาญจนบุรี); แตวน้ํา 

(บุรีรัมย); ปูมปา(เลย); คลายสองหู, ผีหนาย(สุราษฎรธานี); มุนน้ํา(เพชรบูรณ); 

อะโน(ปตตานี) 


- 

ไครยอย เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ใบเดี่ยวเรียงเวียน 

รูปใบหอก ปลายแหลม โคน 

แหลมหรือรูปลิ่ม 

ขอบใบจักฟนเลื่อย 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบดานบนเกลี้ยงเห็นเสนใบชัดเจน 

ดานลางมีขนหรือเกือบเกลี้ยงเปนตุมใบตามงามเสนแขนงใบ 

ดอกชอกระจะสีขาวหอยลง ออก 



5 กลีบ กลีบดอก 5 กลีบ รูปไขปลายกลีบเปนชายครุย มีขนปก 

คลุมทั้งสองดาน 


25-60 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไข 

มีขนสั้นปกคลุม 

กานยอดเกสร 

เพศเมียมีขน ผลสดมีเนื้อหุม 

รูปรี ผิวเกลี้ยง 

หัวทายแหลม เมล็ดแข็งคลายหิน 1 เมล็ด (ภาพที่ 

57) 


พบขึ้นในปาดิบตามริมลําหวยลําธารทั่วประเทศ 

ระดับความ 

สูง 50-800 ม. ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ภูมิภาคอินโดจีน 

ภูมิภาคมาเลเซีย 

16. EUPHORBIACEAE 

16.1 ประคําไก Drypetes roxburghii (Wall.) Hurusawa 


มะคําไก, มะคําดีไก (ภาคกลาง) ; มักคอ (ขอนแกน) ; มะองนก (ภาคเหนือ) 


- 

ประคําไก เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกเรียบสีเทา ปลายกิ่งหอยลง 

กิ่งออนมีขน 

สั้น 


เรียงสลับระนาบเดี่ยว 

รูปขอบขนาน รูปใบหอกแกมรูปขอบขนานหรือรูปรี ปลายเรียว 

แหลม โคนรูปลิ่มเบี้ยวๆ 

ขอบหยักมนหรือจักซี่ฟนเปนคลื่นเล็กนอย 

แผนใบคลายกระดาษ ผิวใบ 


ดอกชอกระจุกออกเปนกลุมตามงามใบ 

สีเขียวอมเหลือง ดอกแยกเพศอยูตาง 

42

ตน หรือดอกเพศเดียวและดอกสมบูรณเพศอยูรวมตน 

ไมมีกลีบดอก ดอกเพศผู 


ติดกันปลายแยกเปน 5 แฉกไมเทากันมีขนที่ขอบ 


3 อัน ดอกเพศเมีย กลีบเลี้ยงเชื่อม 

ติดกันปลายแยกเปน 5 แฉก ไมเทากัน รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขนหนาแนน 

ยอดเกสรเพศเมียมี 2-3 

แฉก โคง ผลแบบเมล็ดเดียวแข็งรูปไขหรือรูปกลม มีขนสั้นหนาแนนสีขาว 


58) 



ปาผลัดใบ ปาไผบนเขาหินปูนใกลทะเล ในปา 

ละเมาะ ริมน้ําทั่วประเทศ 

ยกเวนภาคใต ในตางประเทศพบที่ 

ศรีลังกา พมา ภูมิภาคอินโดจีน ปาปวนิวกินี อินโดนีเซีย 

16.2 มะกายคัด Mallotus philippensis (Lam.) Muell. Arg. 


คําแดง, ทองทวย, มะคา, แสด, คําแสด(ภาคกลาง); ทอขาว(เลย); แทงทวย(ภาค 

กลาง ราชบุรี); พลับพลาขี้เตา(นครศรีธรรมราช); 

พลากวางใบใหญ(ตรัง); มินยะ 

มายา(มลายู-ยะลา); มือราแกบูเตะ(มลายู-นราธิวาส); ลายตัวผู(จันทบุรี); 

สากกะเบือละวา(พิษณุโลก สุโขทัย); กายขัดหิน, ขี้เนื้อ(เชียงใหม); 

กือบอ, ซาบอ 

(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

ขางปอย, ซาดปา(นครพนม); ขี้เตา(สุราษฎรธานี) 


Monkey-faced Tree 

มะกายคัด เปนไมตน สูงถึง 10 ม. กิ่งยอย ใบออน และชอดอกมีขนรูปดาวสีน้ําตาล 

แดง ใบเดี่ยวเรียงเวียนสลับรูปไข 

รูปไขแกมขอบขนาน หรือใบหอกกวางๆ ปลายแหลม โคนใบมน 

กลมหรือแหลม ดานบนมีตอมกลม 1 คู 

ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่น 

แผนใบคอนขางหนา ดานลางมี 

ขน และตอมขนาดเล็กสีแดง เสนใบออกจากโคนใบ 3 เสน ดอกชอเชิงลด ดอกแยกเพศอยูตางตน 

ออกเปนชอเดี่ยวหรือเปนกระจุกที่ปลายกิ่งหรืองามใบใกลปลายกิ่ง 

กานและแกนชอดอกมีขน ดอก 

เพศผูออกเปนกระจุกบนแกนชอดอก 

กลีบรวม 3-4 กลีบ รูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนเชื่อม 

ติดกัน ผิวดานนอกมีขน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

ดอกเพศเมียออกเปนดอกเดียวบนแกนชอดอก 

กลีบรวม 5-6 กลีบ รูปสามเหลี่ยมปลายแหลม 


ผิวดานนอกมีขน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบรูปกลม ผิวมีตอมสีแดงและขนรูปดาว กานเกสรสั้น 

ยอดเกสรแยกเปน 3 แฉก ดานบนมีกาน 

สั้นจํานวนมาก 

ดานลางเรียบ มีขน และตอม ผลรูปกลมแปนผิวเปนพู 3 พู มีตอมขนาดเล็กเปนขน 

สีแดงปกคลุม เมล็ด 3 เมล็ด (ภาพที่ 

59) 


พบขึ้นทั่วไปในปาดิบ 

ปาละเมาะในภาคเหนือ ภาคตะวันออก 

ภาคตะวันออกเฉียงใต ภาคกลาง ภาคตะวันตกเฉียงใต 

ภาคใต ระดับความสูงไมเกิน 1,100 เมตร ในตางประเทศพบ 

ที่อินเดีย 

ศรีลังกาถึงใตหวัน มาเลเซียถึงออสเตรเลีย และฟจิ 

43

16.3 มะยม Phyllanthus acidus (L.) Skeels 


- 


Star Gooseberry 

มะยม เปนไมตนขนาดเล็กสูง 2-8 ม. ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปไขหรือรูปไขแกมขอบ 

ขนาน ปลายสอบแหลม โคนมนหรือแหลมหรือกลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสอง 

ดาน ดานลางมีสีซีดกวาดานบน หูใบเปนคูขนาดเล็ก 

รูปสามเหลี่ยม 

ดอกชอกระจะออกตามกิ่ง 

ดอกแยกเพศหรือสมบูรณเพศอยูตนเดียวกัน 

ดอกยอยจํานวนมาก สวนใหญเปนดอกเพศผู 

ออกเปนกระจุก ดอกเพศผู 

กลีบรวม 4 กลีบสีแดง เรียงตรงขามเปน 2 ชั้นๆละ 

2 กลีบ ชั้นนอกมี 

ขนาดเล็กกวาชั้นใน 

รูปไขกลับ เกสรเพศผู 

4 อัน จานฐานดอกเปนตอมรูปไต 4 ตอม ดอกเพศเมีย 

หรือดอกสมบูรณเพศ มีลักษณะคลายดอกเพศผู 


1-2 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไข 

กานเกสรแยกเปน 3 แฉก ปลายแฉกแยกเปน 2 แฉกยอย ผลมีเนื้อรูปกลมแปน 

ผิวเปนสัน 6-8 พู 


60) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในบราซิล 

อเมริกาเขตรอนขึ้น 

ไดเกือบทุกสภาพพื้นที่ 

นิยมปลูกตามบานเรือนทั่วไป 

16.4 มะขามปอม Phyllanthus emblica L. 


กันโตด(เขมร-จันทบุรี); กําทวด(ราชบุรี); มั่งลู, 

สันยาสา(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน) 


Emblic Myrobalan, Malacca Tree, Indian goosebery, Aonla 

มะขามปอม เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ใบเดี่ยวเรียงสลับชิดกันบนกิ่งยอยขนาดเล็ก 

คลายชอใบ รูปขอบขนาน ปลายมนแหลม โคนกลม ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสอง 

ดาน หูใบเปนคู 

รูปสามเหลี่ยมหรือรูปไข 

ดอกชอกระจุกออกตามงามใบหรือบริเวณกิ่งที่ใบหลุดรวง 

ไปแลว ดอกแยกเพศอยูในตนเดียวกัน 

ดอกยอยจํานวนมาก สวนใหญเปนดอกเพศผู 


กลีบรวม 6 กลีบ สีเขียวแกมเหลืองรูปไขกลับแกมขอบขนาน โคนเชื่อมติดกัน 

ปลายกลีบกลม เกสร 

เพศผู 

3 อัน จานฐานดอกเปนตอม 6 ตอม ดอกเพศเมียมีลักษณะคลายดอกเพศผู 

แตมีขนาดใหญ 

กวา กานดอกสั้นหรือไมมี 


รูปแจกันทรงสูง กานเกสรแยกเปน 3 แฉก ปลาย 

หักพับแยกเปน 2 แฉก ยอดเกสรเปนตุมขนาดเล็ก 

จานฐานดอกเชื่อมติดกันรูปถวย 

หุมโคนรังไข 

ปลายหยักเปนซี่ขนาดเล็ก 

ผลมีเนื้อรูปกลม 


มี 6 เมล็ด รูปครึ่งวงกลม 


61) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณแลง 

ปาเต็งรัง ปาละเมาะ ทั่ว 

ประเทศระดับความสูงไมเกิน 1,200 เมตร ในตางประเทศพบ 

ที่อินเดีย 

จีน ลาว เขมร มาเลเซีย อินโดนีเซีย 

44

16.5 ขันทองพยาบาท Suregada multiflorum (A. Juss.) Baill. 


กระดูก, ยายปลวก(ภาคใต); ขนุนดง(เพชรบูรณ); ขอบนางนั่ง(ตรัง); 

ขัณฑสกร, 

ชองรําพัน, สลอดน้ํา(จันทบุรี); 

ขันทอง(พิจิตร); มะดูก, หมากดูก(ภาคกลาง); ขาว 

ตาก(กาญจนบุรี); ขุนทอง, คุณทอง(ประจวบคีรีขันธ); โจง(สวย-สุรินทร); ดูกไทร, 

ดูกไม, เหมือดโลด(เลย); ดูกหิน(สระบุรี); ดูกไหล(นครราชสีมา); ทุเรียนปา, ไฟ 

(ลําปาง); ปาชาหมอง, ยางปลอก, ฮอสะพายควาย(แพร); มะดูกดง(ปราจีนบุรี); 

มะดูกเลื่อม(ภาคเหนือ); 

เหลปอ(กะเหรี่ยง-แพร) 


- 

ขันทองพยาบาท เปนไมพุมหรือไมตน 

สูง 4-15 ม. เปลือกเรียบ ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ปลายแหลมหรือมน โคนแหลมเปนครีบลงมาหา 

กานใบ ขอบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย 

แผนใบคอนขางหนามีตอมน้ํามันอยูทั่วไป 

หูใบรวงงาย 

ดอกชอกระจุกสั้น 

ออกตรงขามกับใบ ไมมีกลีบดอก ดอกแยกเพศตางตน ดอกเพศผู 

กานชอดอก 

ยาว มีดอกยอย 5-10 ดอก กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ รูปกลมขอบกลีบและกลีบดานนอกมีขน เกสรเพศผู 

จํานวนมาก ดอกเพศเมียมีกลีบเลี้ยงคลายดอกเพศผู 


กานยอดเกสรเพศเมีย 

สั้น 

ยอดเกสรเพศเมียมี 3 อัน แตละอันแยกเปน 2 แฉก ผลแบบผลแหงแตกรูปกลม มี 3-4 พู เมื่อ 

แกมีสีเหลือง เปลือกหนามี 3-4 เมล็ด (ภาพที่ 

62) 


พบขึ้นตามปาดิบปาเบญจพรรณและปาเต็งรัง 

ทั่วทุกภาคของ 

ประเทศ ระดับความสูงไมเกิน 600 เมตร ในตางประเทศพบที่ 

อินเดีย พมา ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย 

16.6 มะฝอ Trewia nudiflora L. 


มะปอบ (ภาคเหนือ); หมาทิ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

มอแนะ, เสโทคลึ(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน) 


- 

มะฝอ เปนไมตน สูงถึง 30 ม. เปลือกเรียบสีเทาดํา โคนตนมีพูพอน กิ่งออน 

ยอด 

ออนและชอดอกมีขนรูปดาว ใบเดี่ยวเรียงเกือบตรงขาม 

แตละคูตั้งฉาก 

รูปไข รูปกลมแกมรูปหัวใจ 

45

หรือรูปสีเหลี่ยมขาวหลามตัด 

ปลายเรียวแหลมหรือแหลมเปนหางยาว โคนมนหรือเวารูปหัวใจ 

ขอบใบเรียบหรือจักเปนพูเล็กนอย 3 พู แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบดานบนเกลี้ยง 

มีขนตามเสน 

ใบ ดานลางมีขนปกคลุม เสนใบออกจากโคนใบ 3 เสน ดอกชอกระจะออกตามงามใบ ดอกแยก 

เพศอยูตางตน 

ไมมีกลีบดอก ดอกเพศผูสีครีมแกมเขียว 


3-4 กลีบ รูปไขหรือกลม ผิวดาน 

นอกมีขน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

ดอกเพศเมีย กลีบเลี้ยงรูปชอน 

มีขนนุม 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูป 

กลมมีขนหนาแนน กานเกสรเพศเมียมี 2-6 แฉก มีขนหนาแนน ผลกลมแปนมี 1 เมล็ด (ภาพที่ 

63) 


พบขึ้นบริเวณริมลําหวยในปาเบญจพรรณและปาดิบแลงทั่ว 

ประเทศ ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ศรีลังกา เอเชียตะวันออก 

เฉียงใต 

17. FLACOURTIACEAE 

17.1 กรวยปา Casearia grewiifolia Vent. var. grewiifolia 


กวย, ผีเสื้อหลวง, 

สีเสื้อหลวง(ภาคเหนือ); 

ขุนเหยิง, บุนเหยิง(สกลนคร); 

คอแลน(นครราชสีมา); ตวย(เพชรบูรณ); ตวยใหญ, ตานเสี้ยน(พิษณุโลก); 

ผาสาม(นครพนม,อุดรธานี); จะรวย(เขมร-สุรินทร) 


- 

กรวยปา เปนไมตน สูงถึง 15 ม.เปลือกสีเทาคอนขางเรียบ กิ่งออนมีขน 


เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข ปลายแหลม โคนมนหรือเวาเล็กนอย ขอบใบ 

จักถี่ 

แผนใบคอนขางหนา มีตอมเปนขีดสั้นๆ 

กระจัดกระจายทั่วแผนใบ 

ผิวใบดานลางมีขนนุม 

ดอกชอกระจุกเล็กๆ ตามงามใบ กลีบเลี้ยงขนาดเล็กมีขน 

ไมมีกลีบดอก เกสรเพศผู 

8-10 อัน กาน 

ชูอับเรณูยาวไมเทากัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมมีขน 

ผลสดมีเนื้อรูปไข 

แตกเปน 3 พู ผิวเรียบ 

ผนังหนาผลสุกสีเหลือง เมล็ดเปนเหลี่ยมจํานวนมาก 

เนื้อหุมเมล็ดสีแสด 


64) 


พบขึ้นในปาเต็งรัง 

ปาเบญจพรรณ และปาทุง 

ทั่วทุกภาค 

ในตางประเทศพบที่ภูมิภาคอินโดจีน 

มาเลเซีย อินโดนีเซีย 

จนถึงหมูเกาะในภูมิภาคเมลานีเซีย 

(Melanesia) 

46

18.1 กันเกรา Fagraea fragrans Roxb. 

18. GENTIANACEAE 


ตาเตรา(เขมร-ภาคตะวันออก); ตําเสา, ทําเสา(ภาคใต); มันปลา(ภาคเหนือม, 

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); ตะมะซู, ตํามูซู(มลายู-ภาคใต) 


Ironwood 

กันเกรา เปนไมตน สูงถึง 30 ม. เปลือกตนสีน้ําตาลเขม 

แตกเปนรองลึก ใบเดี่ยว 

เรียงตรงขาม รูปรีหรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน ปลายเรียวแหลม โคนสอบรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ แผนใบ 

คลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจุกออกตามงามใบใกลปลายกิ่ง 

มีกลิ่นหอมออนๆ 


5 กลีบ เชื่อมติดกันรูประฆัง 

กลีบดอก 5 กลีบ สีขาวเมื่อใกลโรยจะมีสีเหลือง 


รูปแจกัน ปลายแยกเปน 5 แฉก เกสรเพศผู 


กานยอดเกสรเพศเมียยื่น 

ยาวออกมานอกหลอดกลีบดอก ผลมีเนื้อรูปกลมเมื่อแกมีสีแดง 

มีเมล็ดจํานวนมาก (ภาพที่ 

65) 



ปาดิบชื้นทั่วทุกภาค 

แตพบมากใน 

ภาคใต ในตางประเทศพบที่พมา 

กัมพูชา เวียดนามตอนใต 

อินเดียตอนเหนือ ภูมิภาคมาเลเซีย 

19.1 กระทิง Calophyllum inophyllum L. 

19. GUTTIFERAE (CLUSIACEAE) 


กระทึง, กากะทิง, กากระทึง(ภาคกลาง); ทิง(กระบี่); 

เนาวกาน(นาน); สารภีทะเล 

(ประจวบคีรีขันธ); สารภีแนน(ภาคเหนือ) 


Alexandrian-laurel, Borneo-mahogany, Indian-laurel, Laurelwood 

กระทิง เปนไมตนขนานกลางถึงขนาดใหญ สูงถึง 20 ม. เปลือกสีเทาซีดๆ หรือสี 

น้ําตาลออน 

เปลือกแตกเปนรองตื้นตามยาว 

สวนตางๆ มียางสีเหลืองอมเขียว ใบเดี่ยวเรียงตรง 

ขาม รูปรีแกมรูปไขกลับ ปลายมนหรือเวาตื้น 

โคนมนหรือรูปลิ่มกวาง 

แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบ 

เกลี้ยงเปนมัน 

เสนกลางใบดานหลังใบเปนสันแหลม เสนแขนงใบจํานวนมาก เรียงขนานชิดกัน 

47

มองเห็นชัดเจนทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจะแยกแขนงออกตามงามใบและปลายกิ่ง 

สีขาวมีกลิ่น 

หอมออนๆ กลีบเลี้ยง 

4 กลีบ กลีบชั้นนอกรูปกลมกลีบหนาเกลี้ยง 

กลีบชั้นในรูปไขกลับคลายกลีบ 

ดอก กลีบดอก 4 กลีบ รูปไขกลับหรือรูปชอน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

โคนกานเกสรเพศผูเชื่อม 

ติดกันเปนกลุม 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมสีชมพู 

ผลคอนขางกลมปลายมีติ่งแหลมผิงเรียบ 

เปลือกคอนขางหนา เมื่อสุกมีสีเหลือง 


66) 


พบขึ้นในปาใกลชายฝงทะเล 

ในพื้นที่ที่เปนโขดหิน 

ระดดับ 

ความสูง 5-50 เมตร นิยมปลูกเปนไมประดับขึ้นไดทั่วประเทศ 


ศรีลังกา พมา ภูมิภาคอินโดจีน 

ออสเตรเลีย 

19.2 หมักแปม Garcinia gracilis Pierre 


บงนั่ง(สกลนคร) 


- 

หมักแปม เปนไมตน สูงถึง 10 ม. เปลือกสีเทาอมดํา แตกเปนรองตามยาวลําตน 

แตกกิ่งต่ําตั้งฉากกับลําตน 

มีน้ํายางเหนียวสีเหลือง 


เรียงตรงขาม รูปรีแกมรูปไขกลับ 

ปลายแหลม โคนเรียวแหลม แผนใบหนา ผิวใบเกลี้ยงเปนมัน 

ดอกสีแดงออกเปนดอกเดี่ยวหรือ 

รวมเปนกระจุกตามปลายกิ่ง 

ดอกแยกเพศ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมี 

4 กลีบ เกสรเพศผูจํานวนไม 

แนนอน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ผลกลม แบบผลมีเนื้อหลายเมล็ด 

ผิวเรียบ เมื่อแกจัดจะมีสีแดงเขม 

โคนผลยังมีกลีบเลี้ยงติดทน 


67,68) 


พบขึ้นในปาดิบและปาเบญจพรรณทางภาคเหนือและภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ 

19.3 สารภี Mammea siamensis (Miq.) T. Anderson. 

ชื่ออื 

่นๆ สารภีแนน(เชียงใหม); ทรพี(จันทบุรี); สรอยภี(ภาคใต) 


- 

สารภี เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ใบเดี่ยวเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอยรูปขอบ 

ขนานหรือขอบขนานแกมใบหอกหรือใบหอกกลับ ปลายมนกลม โคนมนหรือสอบแหลม ขอบใบ 

เรียบ แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

เสนแขนงใบขนาดเล็กจํานวนมากแบบ 

48

รางแห เห็นชัดเจนทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจุกหรือดอกเดี่ยวสีขาวออกตามกิ่ง 


มีใบ 

ประดับรูปไข หุมเปนกระจุกที่โคนกาน 


2 กลีบ รูปกลม ปลายกลีบกลมเปนติ่ง 

กลีบดอก 

4 กลีบ รูปรีแกมไขกลับ ปลายกลีบกลม เกสรเพศผูจํานวนมาก 

กานเกสรยาวโคนเชื่อมติดกันสั้นๆ 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไข 

กานเกสรสั้น 

ยอดเกสรขนาดใหญ แยกเปน 2 แฉก ผลมีเนื้อรูปกระสวย 



69) 


พบขึ้นในปาดิบชื้นในภาคเหนือ 

ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาค 

ตะวันออกเฉียงใต ภาคใต นิยมปลูกเปนไมประดับขึ้นไดทั่วไป 


กัมพูชา ลาว 

19.4 บุนนาค Mesua ferrea L. 


สารภีดอย(เชียงใหม); กากอ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

ก้ํากอ(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

ปะนาคอ(มลายู-ปตตานี); นาคบุตร(ภาคใต) 


Iron wood 

บุนนาค เปนไมตน สูงถึง 20 ม. ใบเดี่ยวเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปใบ 

หอกแกมขอบขนาน ปลายเรียวแหลมหรือทู 

โคนมนหรือแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบ 

ดานบนเกลี้ยง 

ดานลางมีนวลขาว หรือขี้ผึ้งเคลือบผิว 

เสนแขนงใบขนาดเล็กจํานวนมาก มองเห็น 

ไมชัดเจนทั้งสองดาน 

ดอกเดี่ยวสีขาวหรือชมพูออนๆ 


ออกที่ปลายกิ่งหรือซอกใบใกล 

ปลายกิ่ง 


4 กลีบ เรียงตรงขามเปน 2 ชั้น 

รูปกลม ขอบกลีบและผิวมีขนสั้นทั้งสองดาน 

กลีบชั้นในมีขนาดใหญ 

กลีบดอก 4 กลีบ รูปไขกลับ ปลายกลีบกลมหรือเวา โคนสอบ ผิวมีขนสั้น 




ผลรูปไขปลายแหลม มีสวนของ 

กลีบเลี้ยงติดอยูที่ขั้วผล 


70) 


พบขึ้นในปาดิบชื้นในภาคเหนือ 

ภาคกลาง ภาคใต สวนใหญ 

เปนไมปลูกประดับขึ้นไดทั่วไป 

ในตางประเทศพบที่เอเชีย 

ตะวันออกเฉียงใต 

20.1 ซอ Gmelina arborea Roxb. 

20. LABIATAE (LAMIACEAE) 

49


กํามาทุ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี, 

กําแพงเพชร); แกมอน(นครราชสีมา); ซองแมว 

(ชุมพร); เฝง(ภาคเหนือ); เซาะแมว(มลายู-นราธิวาส), แตงขาว(เชียงใหม); ทอง 

แมว(ราชบุรี, สุพรรณบุรี); เปานก(อุตรดิตถ); มาเหล็ก(ละวา-กาญจนบุรี); เมา(สุ 

ราษฎรธานี); แมะ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

รมมา, รํามา(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

สันปลาชอน(สุโขทัย) 


Gmelina, Malay bush-beech 

ซอ เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกเรียบสีขาวอมเทา กิ่งออนเปนสี่เหลี่ยมกิ่งแก 

กลมมีชองอากาศและรอยแผลใบเห็นชัดเจน ใบเดี่ยวเรียงสลับตั้งฉาก 

รูปไขคลายใบโพธิ์ 

ปลาย 

แหลม โคนสอบแหลมกวางถึงกึ่งรูปหัวใจ 

ขอบใบเรียบ แผนใบคลายกระดาษ ผิวใบดานบนมีขนรูป 

ดาว ดานลางเกลี้ยง 

ที่ฐานใบมีตอมติดกับกานใบขางละอัน 

ดอกชอกระจุกแยกแขนง ออกที่ปลาย 

กิ่ง 


5 แฉก รูปสามเหลี่ยมสั้น 

ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก สี 

เหลืองแกมน้ําตาล 


รูปกรวยปลายแยกเปน 5 แฉกรูปปากเปด กลีบปากบน 2 กลีบรูป 

กลมมีขนาดเล็ก กลีบปากลาง 3 กลีบ มีขนาดใหญ ผิวดานนอกมีขน ดานในเกลี้ยง 


4 

อัน ยาว 2 อัน สั้น 

2 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมผิวเกลี้ยง 

ผลรูปรีหรือรูปรีแกมไขกลับ ผลแกมี 

สีดํา มีสวนของกลีบเลี้ยงติดอยู 


71) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณทั่วทุกภาค 

ในตางประเทศพบที่บัง 

คลาเทศ ภูฐาน อินเดีย อินโดนีเซีย ลาว มาเลเซีย พมา เนปาล 

ฟลิปปนส ศรีลังกา เวียดนาม จีน 

20.2 กระดูกกบ Hymenopyramis brachiata Wall. 


กงกาง(พิษณุโลก, เชียงราย); กงกางเครือ(ภาคกลาง, นครราชสีมา); กงเกง, ขงเข็ง, 

ขาเปย, จะกา, จาเปอย, 

ตีนตังลม(ภาคเหนือ); กระดูกแตก, กระพัดแมมาย (ภาค 

กลาง); โกงกาง(สระบุรี); ควายแกรองไห, เปอยเครือ(นครราชสีมา); คอแรว 

(ประจวบคีรีขันธ); เครือขาเปย (แพร) 


- 

กระดูกกบ เปนไมพุมรอเลื้อย 

โคนตนมีหนามแข็ง กิ่งและชอดอกตั้งฉากกับลําตน 

กิ่งออนเปนสี่เหลี่ยม 



รูปรีถึงรูปไข ปลายเรียวแหลม โคนสอบ 

แผนใบบาง ผิวใบดานมนเกลี้ยงหรือมีขนเล็กนอยตามเสนกลางใบ 

ดานลางมีขนสั้นๆ 

สีน้ําตาล 

50

ออนหนาแนน ดอกชอแยกแขนง ออกตามงามใบและปลายกิ่ง 

ชอดอกยอยตั้งฉากกับแกนชอดอก 

ดอกเล็กสีขาว กลีบเลี้ยง 

4 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกันรูปถวย 

กลีบดอก 4 กลีบ โคนเชื่อมติดกันรูป 

กรวย เกสรเพศผู 

4 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขน 

ยอดเกสรเพศเมียแยกเปน 2 แฉก ผลคอนขาง 

กลมผิวแข็ง มีกลีบเลี้ยงที่ขยายใหญเชื่อมติดกันเปนถุงสีเหลี่ยมหุมผล 


73,74) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณภาคกลาง 

ภาคเหนือ ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต ใน 


ศรีลังกา พมาและ ภูมิภาคอินโดจีน 

่ 

่ 

 

20.3 สัก Tectona grandis L.f. 


เคาะเยียโอ(ละวา-เชียงใหม); ปายี้(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

ปฮี, ปฮือ, เปอยี 


เสบายี้(กะเหรี่ยง-กําแพงเพชร) 


Teak 

สัก เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ลําตนเปลาตรง กิ่งเปนสี่เหลี่ยม 

สวนตางๆที่ยังออนมีขน 

รูปดาวปกคลุม เมื่อแกอาจหลุดรวงไป 

ใบเดี่ยวเรียงตรงขามสลับตั้งฉาก 

รูปไขถึงไขกลับ ปลายมน 

แหลมเปนติ่งสั้นๆ 

โคนมนหรือแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบคอนขางหนา ผิวใบสาก ดานบนเกลี้ยง 

หรือมีขนที่เสนใบ 

ดานลางมีขนรูปดาวหนาแนน ใบออนเมื่อขยี้มีสีแดง 

ดอกชอแยกแขนงขนาด 

ใหญออกที่ปลายกิ่งหรืองามใบ 

กานและแกนในชอดอกมีขน ใบประดับรูปใบหอก กลีบเลี้ยงเชื่อม 

ติดกันรูประฆังปลายแยกเปน 6 แฉก ผิวดานนอกและขอบแฉกมีขน กลีบดอกสีขาวเชื่อมติดกัน 

เปนหลอดสั้นๆรูปกรวยปลายแยกเปน 

5 แฉก รูปกลมผิวดานนอกตรงกลางกลีบมีขน ขอบกลีบพับ 

ยน เกสรเพศผู 6 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมมีขนตรงปลาย 

ผลรูปกลม ผิวมีขน อยูในถุงที 

เจริญมาจากกลีบเลี้ยง 

มี 1-4 เมล็ด (ภาพที 75) 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ พบขึ้นทั่วไปในปาเบญจพรรณในภาคเหนือ 

ปลูกขึ้นไดทั่ว 

ประเทศ ในตางประเทศพบทีอินเดีย 

อินโดนีเซีย 

พมา มาเลเซียถึง 

20.4 สักพมา Tectona hamiltoniana Wall. 


สักขี้ไก 



- 

51

สักพมา เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกคอนขางเรียบหรือแตกเปนรองตื้น 

สีเทา 

แกมน้ําตาล 

สวนตางๆ ที่ยังออนอยูมีขนสั้นหนาแนน 

กิ่งเปนเหลี่ยม 

ใบเดี่ยวเรียงเปนวงรอบสาม 

ใบ รูปไขกลับหรือรูปไขกลับแกมรูปรี ปลายและโคนแหลม ขอบใบเรียบหรือหยักหางๆ ตรงปลาย 

ใบ เนแผนใบคลายกระดาษ ผิวใบดานบนสีเขียวเขมมีขนสั้นสาก 

ดานลางมีสีซีดมีขนปกคลุม 

หนาแนน ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายยอดหรืองามใบใกลปลายกิ่ง 

มีขนปกคลุมหนาแนน ดอก 

ยอยขนาดเล็กจํานวนมาก ชอดอกยอยเรียงแบบชอเชิงหลั่นแตกเปนคูๆ 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูป 

ระฆัง ปลายแยกเปน 5 แฉก ผิวมีขน กลีบดอกสีขาวแกมชมพู เชื่อมติดเปนหลอดสั้นๆ 

รูปวงลอ 

หรือรูปกรวย ปลายแยกเปน 5 แฉก คอหลอดดอกมีขน เกสรเพศผู 

5 อัน ยาวเกือบเทากัน รังไขอยู 

เหนือวงกลีบ ผลรูปไขมีขนปกคลุม (ภาพที่ 

76) 


เปนไมตางประเทศที่นําเขามาปลูกในประเทศไทย 

มีถิ่นกําเนิด 

ในพมา 

20.5 ผาเสี้ยน 

Vitex canescens Kurz 


กานนหลัว, ของแลง(ภาคใต); กําจัง(พัทลุง); ขี้เห็น(สระบุรี); 

คําปอน, คําปาน, ซอ 

เสี้ยน(ภาคเหนือ); 

จงอาง, โจงอางตน(เลย); จัง(นครศรีธรรมราช); ซังอา 

(อุตรดิตถ); แปะ(นครราชสีมา); ไผเสี้ยน(แพร); 

พะหวัง(กําแพงเพชร); มะกระ 

(กาญจนบุรี); ลี่ลูโพดิ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

สมอกานน(ภาคตะวันตกเฉียงใต); 

สมอตีนเปด(ประจวบคีรีขันธ); สวองหยวก(สระบุรี); สะคางตน(เลย); สามใบ 

(จันทบุรี); หมากเล็กหมากนอย(กาญจนบุรี) 


- 

ผาเสี้ยน 

เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกสีเทาปนเหลือง คอนขางเรียบหรือแตก 

เปนสะเก็ดเล็กๆ กิ่งออนเปนสันสี่เหลี่ยม 

มีขน ใบประกอบแบบนิ้วมือมี 

5 ใบยอย เรียงสลับตั้งฉาก 

กานใบยาวมีขน ใบยอยรูปไขหรือไขกลับ ปลายแหลม โคนมน ขอบใบเรียบหรือหยักหาง แผนใบ 

คลายหนัง ผิวใบดานบนและดานลางมีขน ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง 

ชอดอกยอยแบบชอ 

กระจุก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆังหรือรูปถวยปลายแยกเปน 


ผิวดานนอก 

มีขน กลีบดอกสีเหลืองออน เชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปปากเปด 2 กลีบดานบน 

มีขนาดเล็ก 3 กลีบดานลางมีขนาดใหญ โดยเฉพาะแฉกตรงกลาง เกสรเพศผู 

5 อัน กานชูอับเรณู 

ยาว 3 อัน สั้น 


รูปกลม ผลกลม เมื่อแกมีสีดํา 

มีสวนของกลีบเลี้ยงติดอยู 


72) 

52



ปาเบญจพรรณและปาดิบแลงทั่วประเทศ 


จีน และภูมิภาคอินโดจีน 

20.6 ไขเนา Vitex glabrata R. Br. 


ขี้เห็น(อุบลราชธานี, 

เลย); คมขวาน, ฝรั่งโคก(ภาคกลาง); 

ปลู (เขมร-สุรินทร) 


- 

ไขเนา เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีเทาปนเหลือง กิ่งออนเปนสัน 

สีเหลี่ยม 

มีขนประปราย ใบประกอบแบบนิ้วมือ 

มี 3-5 ใบยอย เรียงสลับตั้งฉาก 

กานใบยาว ใบ 

ยอยรูปไขกลับ รูปรี ปลายแหลม โคนมนหรือแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบคลายกระดาษ ผิวใบ 


มีขนเล็กนอยที่เสนกลางใบ 


ชอดอกยอยแบบ 

ชอเชิงหลั่น 


ปลายแยกเปน 5 แฉก ผิวดานนอกเรียบหรือมีขน 

เล็กนอย กลีบดอกสีขาวแกมมวง เชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปปากเปด 3 กลีบ 

ลางมีขนาดใหญกวา 2 กลีบบนมาก ผนังดานในตรงกลีบกลางของ 3 กลีบลางมีขนยาว เกสรเพศผู 

5 อัน ยาวไมเทากัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีผิวเรียบ 

ผลคอนขางกลม หรือรี ผลแกสีมวงดํา มีสวน 

ของกลีบเลี้ยงติดอยู 

ผลสุกมีกลิ่นฉุน 


77) 



ปาดิบแลง ทั่วประเทศ 


อินเดีย ภูมิภาคอินโดจีน มาเลเซีย ออสเตรเลีย และนิวกินี 

20.7 สวอง Vitex limonifolia Wall. 


ตีนนก(ภาคเหนือ); ล่ําปูนซามอ(เขมร-จันทบุรี); 

สมอตีนเปด(ราชบุรี, 

ประจวบคีรีขันธ); สมอนน(ประจวบคีรีขันธ); สมอหลวง(ชลบุรี); สวองตีนเปด, 

สวองใหญ(สระบุรี); สวองหิน(สระบุรี, นครราชสีมา) 


- 

สวอง เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกคอนขางเรียบหรือแตกเปนสะเก็ดสีเทาเขม 

หรือดํา ลําตนและกิ่งมีขนจํานวนมาก 

ใบประกอบแบบนิ้วมือ 

มี 3 ใบยอย เรียงสลับตั้งฉาก 

กานใบ 

ยาวแผเปนปกขนาดใหญมีขนละเอียด ใบยอยรูปรี รูปใบหอกหรือรูปไข ปลายแหลม เรียวแหลม 

53

หรือมีติ่งยาว 

โคนแหลม ขอบใบเรียบหรือหยัก เนื้อใบคลายแผนหนัง 

ผิวใบดานบนมีขนประปราย 

ดานลางมีขนนุมหนาแนน 

ไมมีกานใบยอย ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง 

มีขนสีน้ําตาลแกม 

เหลือง ชอดอกยอยแบบชอกระจุก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆัง 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูป 


กลีบดอกสีขาวอมเหลือง เชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉกรูปปากเปด 2 

กลีบดานบนมีขนาดเล็ก 3 กลีบดานลางมีขนาดใหญ ผิวดานนอกมีขนเล็กนอย หรือเกือบเกลี้ยง 

ดานในมีขนยาวหนาแนน เกสรเพศผู 

5 อัน ยาวใกลเคียงกัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

รูปกลมดานบนมี 

ขนยาว ผลกลมเมื่อแกมีสีดํา 

มีสวนของกลีบเลี้ยงติดอยู 


78) 



และปาดิบชื้นทั่วประเทศ 


พบที่พมา 

กัมพูชา ลาว 

21. LAURACEAE 

21.1 หมีเหม็น Litsea glutinosa (Lour.) C.B. Rob. 


กําปรนบาย(ฮอง-จันทบุรี); ดอกจุม(ลําปาง); 

ตังสีไพร(พิษณุโลก); ทังบวน 

(ปตตานี); มะเยอ, ยุบเหยา(ชลบุรี, ภาคเหนือ); มือเบาะ(มลายู-ยะลา); มน (ตรัง) 

; เสปยขู(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

หมี(ลําปาง, อุดรธานี); หมูทะลวง(จันทบุรี); หมู 

เหม็น(แพร); อีเหม็น(กาญจนบุรี, ราชบุรี) 


- 

หมีเหม็น เปนไมตน สูง 15 ม. เปลือกเรียบสีเทา ใบเดี่ยว 

เรียงสลับมักออกเปน 

กลุมหนาแนนที่ปลายกิ่ง 

รูปรีหรือรูปไขกลับหรือคอนขางกลม ปลายมนหรือกลม โคนมนหรือแหลม 

ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย 

ผิวใบดานบนเกลี้ยงเปนมัน 

ดานลางมีขน ดอกชอแบบซี่รม 

ออกตามงามใบ ดอกแยกเพศ ดอกเพศผู 

กลีบรวมลดรูปจนเหลือ 1-2 กลีบ หรือไมมีเลย กลีบรูป 

ขอบขนาน ขอบกลีบมีขนเกสรเพศผู 

9-20 อัน เรียงเปนชั้นๆ 

กานเกสรมีขน เกสรเพศเมียเปนหมัน 

ดอกเพศเมีย กลีบรวมลดรูปจนไมมีหรือเหลือเพียงเล็กนอย เกสรเพศผูเปนหมันรูปชอน 


เหนือวงกลีบ รูปไข ผิวเกลี้ยง 

ผลกลม ผลออนสีเขียว เมื่อแกสีดํา 

ผิวเปนมัน กานผลมีขน (ภาพที่ 

79,80) 

54


พบขึ้นในปาเบญจพรรณชื้นและปาดิบทั่วไป 


พบที่จีน 

อินเดีย ศรีลังกา ภูมิภาคอินโดจีน อินโดนีเซีย 

มาเลเซีย ฟลิปปนส ออสเตรเลีย 

22. LECYTHIDACEAE 

22.1 กระโดน Careya sphaerica Roxb. 


กะนอน(เขมร); ขุย(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

แซงจิแหน, เสเจอะบะ(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน); ปุย(ภาคใต ภาคเหนือ); ปุยกระโดน(ภาคใต); ปุยขาว, ผาฮาด 

(ภาคเหนือ); พุย(ละวา-เชียงใหม); หูกวาง(จันทบุรี) 


Tummy-wood 

กระโดน เปนไมตน สูงถึง 20 ม. ใบเดี่ยวเรียงเวียนสลับเปนกระจุกที่ปลายกิ่ง 

รูปไข 

กลับ ปลายแหลมเปนติ่งสั้น 

โคนสอบแหลมยาวคลายปก ขอบใบหยักเล็กนอย แผนใบบาง ผิวใบ 


ดอกชอเชิงลด ออกที่ปลายกิ่ง 

แตละดอกมีใบประดับ 3 ใบ ขนาดไมเทากัน 


ปลายแยกเปน 4 แฉก รูปไข ปลายมน กลีบดอก 4 กลีบ สีขาว รูปรี 

แกมขอบขนาน ปลายกลีบมน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

เรียงเปนชั้นๆ 

ชั้นนอกสุดยาวกวาชั้นใน 

และ 

ทั้งชั้นนอกและชั้นในไมมีอับเรณู 

ชั้นกลางมีอับเรณู 

กานเกสรสีมวง รังไขอยูใตวงกลีบ 

ผลแบบมี 

เนื้อหลายเมล็ด 

รูปไขหรือกลม มีกลีบเลี้ยงติดอยูที่ปลายผล 

เมล็ดแบนรูปขอบขนาน ผิวเรียบ 


81) 


พบขึ้นตามปาเต็งรัง 

และปาเบญจพรรณชื้นทั่วทุกภาค 

ใน 

ตางประเทศพบที่อาฟกานิสถาน 

อินดีย ศรีลังกา พมา ลาว 

กัมพูชา มาเลเซีย เวียดนาม 

23. LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE 

23.1 มะคาโมง Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib 


มะคาใหญ(ภาคกลาง); เขง, เบง(เขมร-สุรินทร); บิง(ซอง-จันทบุรี); ปน(ชาวบน- 

นครราชสีมา); มะคาหลวง, มะคาหัวคํา(ภาคเหนือ) 

55


- 

มะคาโมง เปนไมตน สูงถึง 25 ม. ใบประกอบแบบขนนกปลายคู 

เรียงสลับ ใบยอย 

เรียงตรงขามจํานวน 3-5 คู 

รูปไขแกมขอบขนาน ปลายมนแหลม โคนกลม ขอบใบเรียบ แผนใบ 

บาง ผิวใบเกลี้ยง 


ชอดอกยอยแบบกระจะ สวนตางๆในชอดอกมี 

ขน ใบประดับรูปไขกลับ ฐานรองดอกรูปกรวย กลีบเลี้ยง 

4 กลีบ กลีบบนและกลีบลางรูปขอบ 

ขนานปลายมนแหลม กลีบขางรูปกลมรี ปลายกลีบกลม โคนกลีบสอบแคบคลายกาน ขอบกลีบ 

บางเปนคลื่น 

ทุกกลีบหอโคงมีขน กลีบดอก 1 กลีบ รูปชอน ปลายกลีบกลมหรือเวาเล็กนอย โคน 

มวนหอสอบแคบเปนกาน ดานในมีขน ขอบกลีบพับยน เกสรเพศผู 

10 อัน ไมสมบูรณ 3 อัน โคน 

กานมีขน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

มีกานชูรังไขมีขน รังไขแบนรูปขอบขนาน มีขน ผลเปนฝกแบน รูป 

ขอบขนาน เปลือกหนาแข็ง สีน้ําตาล 

เมล็ดกลมรูปรีแกมขอบขนาน สีดํา สวนของกานชูออวุลเจริญ 

เปนเนื้อเยื่อสีสม 

รูปถวยคลุมสวนโคนของเมล็ด จํานวน 7-8 เมล็ด (ภาพที่ 

82) 


พบขึ้นในปาผสมผลัดใบและปาดิบแลงในภาคเหนือ 

ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงใต 

ภาคตะวันตกเฉียงใต ที่ระดับความสูงไมเกิน 

600 ม.ใน 

ตางประเทศพบที่พมา 

กัมพูชา ลาว เวียดนาม 

23.2 ประดูแดง 

Barnebydendron riedelii (Tul.) J.H.Kirkbr. 


วาสุเทพ 


Monkey flower tree, Fire of Pakistan 

ประดูแดง 

เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกเรียบมีรอยแตกชองอากาศกระจายอยู 

ทั่วไป 

เรือนยอดแผกวาง ปลายกิ่งลูลง 

มีหูใบรูปเคียวรวงงาย ใบประกอบแบบขนนกปลายคู 


สลับ มีใบยอย 4-8 คู 

ใบยอยคูลางมักมีขนาดเล็กกวาคูที่อยูเหนือขึ้นไป 

แผนใบรูปไขหรือรูปรีทั้ง 

สองขางมีขนาดไมเทากัน ปลายทู 

โคนรูปลิ่ม 

แผนใบหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจะ 

สั้นๆ 

อยูรวมเปนกลุม 

3-5 ชอ กลีบเลี้ยงสีแดง 

4 กลีบ ขนาดไมเทากัน กลีบดอกสีแดงแกมชมพูขนาด 

ใหญ 3 กลีบ กลีบเล็ก 2 กลีบ เกสรเพศผู 

10 อัน เชื่อมติดกัน 

9 อัน ผลเปนฝกแบนบาง รูปขอบ 

ขนาน ปลายและโคนแหลม โคงเล็กนอย เมล็ดแบน มี 1-2 เมล็ด (ภาพที่ 

83) 


เปนไมตางประเทศ มีถิ่นกําเนิดในอเมริกากลางและใต 

ประเทศคอสตาริกา ฮอนดูรัส บราซิล เปรู นิยมปลูกเปนไม 

ประดับขึ้นไดทั่วไป 

56

23.3 กาหลง Bauhinia acuminata L. 


สมเสี้ยว(ภาคกลาง); 

กาแจะกูโด(มลายู-นราธิวาส) 


Snowy Orchid Tree, Orchid Tree 

กาหลง เปนไมพุม 

สูง 3-4 ม. กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปไขหรือกลม 

ปลายใบ 

เวาลึก แยกเปน 2 แฉก ปลายแฉกมนแหลม โคนเวารูปหัวใจ ขอบใบเรียบ แผนใบบางคลาย 

กระดาษ ผิวใบดานบนเกลี้ยง 

ดานลางมีขน เสนใบออกจากโคนใบ 10-11 เสน ปลายเสนใบตรง 

กลางยื่นเลยออกไปจากขอบใบ 

เห็นเปนเสนตรงกลางรอยเวา หูใบรูปใบหอกแคบๆ ปลายแหลม 

เปนเสน ดอกชอกระจะสีขาว ออกที่ปลายกิ่ง 

ใบประดับและใบประดับยอยรูปใบหอก ฐานรองดอก 

รูปกรวย ผิวเกลี้ยงหรือมีขน 


5 กลีบ เชื่อมติดกันรูปกระสวย 

ปลายแยกเปนเสน 5 เสน 

กลีบดอก 5 กลีบ รูปรีแกมไขกลับ ไมเทากัน ปลายกลีบกลม โคนกลีบสอบแหลมเปนกานสั้นๆ 


10 อัน กานเกสรไมเทากันโคนเชื่อมติดกัน 

มีขน รังไขอยูเหนือวงกลีบมีกานชูรังไข 


แบนรูปขอบขนาน มีขนประปราย ผลเปนฝกแบนบางรูปขอบขนานโคงเล็กนอยปลายมีติ่งแหลม 

ผลแก สีน้ําตาล 


แหงแลวแตก เมล็ดแบนรูปไตถึงกลม สีน้ําตาล 

จํานวน 7-10 เมล็ด 


84) 


ขึ้นไดเกือบทุกสภาพพื้นที่ชอบดินรวนซุยสวนใหญเปนพันธุไม 

ปลูกขึ้นกระจายทั่วประเทศ 

ในตางประเทศพบที่ศรีลังกา 

เอเชีย 

ตะวันออกเฉียงใต 

23.4 เสี้ยวใหญ 

Bauhinia malabarica Roxb. 


คังโค(สุพรรณบุรี); แดงโค(สระบุรี); ปาม(สวย-สุรินทร); สมเสี้ยว(ภาคเหนือ); 

เสี้ยวสม(นครราชสีมา) 


Malabar bauhinia 

เสี้ยวใหญ 

เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกสีเทาดํา แตกเปนสะเก็ด 

เล็กๆ ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปไขหรือเกือบกลม ปลายเวาเปน 2 แฉก ปลายแฉกกลม โคนตัดหรือรูป 

หัวใจ มีเสนแขนงจากโคนใบ 9-11 เสน ขอบใบเรียบ เนื้อใบคลายหนัง 

ผิวใบดานบนเกลี้ยง 

ดานลางเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยงมีนวล 

ดอกชอกระจะสั้นหรือชอแยกแขนงออกตามปลายกิ่งหรือ 

งามใบใกลปลายกิ่ง 

ดอกแยกเพศ กานดอกยอยมีขน ดอกตูมรูปกระบองผิวมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อม 

ติดกันเปนหลอด ปลายแยกเปน 3-5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบสีขาว กานกลีบดอกสั้น 

ดอกเพศผูมี 

57

เกสรเพศผูสมบูรณ 

10 อัน เรียงเปน 2 วง วงนอกยาวกวาวงใน ดอกเพศเมีย เกสรเพศผู 

10 อัน 

เปนหมันมีขนาดเล็ก รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขนหนาแนน 

ผลเปนฝกแบนผิวเกลี้ยง 


85) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณทั่วประเทศ 

ระดับความสูงไมเกิน 300 

เมตร ในตางประเทศพบที่ 

อินเดีย พมา ลาว กัมพูชา 

เวียดนาม ฟลิปปนส อินโดนีเซีย 

23.5 โยทะกา Bauhinia monandra Kurz 


จงโค 


One stamened bauhinia, Butterfly-flower, Jerusalem-date, Orchidtree 

โยทะกา เปนไมพุมหรือไมตนขนาดเล็ก 

สูงถึง 15 ม. กิ่งออนมีขน 

ปลายกิ่งหอย 

ยอย ใบเดี่ยว 

เรียงสลับ รูปไขกวางหรือเกือบกลม มีเสนแขนงใบออกจากโคนใบ 11-13 เสน ปลาย 

เวา เปน 2 แฉก ปลายแฉกมนแหลม โคนตัดหรือเวารูปหัวใจ ขอบใบเรียบ เนื้อใบคลายกระดาษ 


ดานลางมีขนตามเสนใบ หูใบรูปสามเหลี่ยม 

ดอกชอกระจะสั้นมีขน 

ดอกตูม 

รูปกระสวย กลีบเลี้ยงคลายกาบมีขน 

กลีบดอก 5 กลีบ สีชมพูรูปไขกลับ 4 กลีบมีจุดประสีแดง 

ขนาดเล็ก 1 กลีบ มีรอยประสีแดงขนาดใหญ เกสรเพศผูสมบูรณ 

1 อัน มีขนาดใหญ เปนหมัน 9 

อัน มีขนาดเล็ก โคนกานเกสรเพศผูมีขน 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปแถบเรียวโคงยาวเทากับเกสรเพศผู 

อันที่สมบูรณ 

ผลเปนฝกแบนรูปแถบผิวเรียบ มี 10-20 เมล็ด (ภาพที่ 

86) 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในอเมริกา 

ประเทศมาดากัสกา 

สวนใหญเปนไมปลูกประดับ 

23.6 ชงโค Bauhinia purpurea L. 


กะเฮอ, สะเปซี(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

เสี้ยวดอกแดง(ภาคเหนือ); 

เสี้ยวหวาน 

(แมฮองสอน) 


Orchid tree, Purple bauhinia, Butterfly-orchid tree, Butterfly-tree 

58

ชงโค เปนไมพุมหรือไมตน 

สูงถึง 10 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีเทา ใบเดี่ยวเรียง 

สลับ รูปเกือบกลม มีเสนใบจากโคนใบ 9-13 เสน ปลายเวาเปน 2 แฉกแคบหรือกวาง ปลายแฉก 

กลมหรือแหลม โคนมนหรือรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ เนื้อใบคลายหนัง 


ดานลางมี 

ขนประปราย หูใบขนาดเล็ก ดอกชอกระจะออกที่ปลายกิ่งหรือดานขาง 

มีดอกยอย 6-10 ดอก ดอก 

ตูมรูปคลายกระบอง มีสันเปนริ้วตามยาว 

4-5 อัน ปลายบิดเล็กนอย กลีบเลี้ยงคลายกาบ 

กลีบ 

ดอก 5 กลีบ สีชมพูหรือมวงเขม รูปใบหอกหรือใบหอกกลับ กลีบดานหนาขนาดใหญ เกสรเพศผู 

สมบูรณ 5 อัน มีขนาดใหญ โคนเชื่อมติดกัน 

เปนหมัน 5 อัน มีขนาดเล็ก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูป 

แถบมีขนนุมคลายกํามะหยี่ 

มีกานยาว ผลเปนฝกแบนรูปแถบ ผิวเกลี้ยง 

เมื่อแกจะแตกมีเมล็ด 

ประมาณ 10 เมล็ด (ภาพที่ 

87) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในเอเชียเขตรอนประเทศภูฐาน 

อินเดีย เนปาล ปากีสถาน ศรีลังกา พมา นิยมปลูกทั่วไปใน 

เขตรอน 

23.7 กระไดลิง Bauhinia scandens L. var. horsfieldii (Miq.) K. & S.S. Larsen 


กระไดวอก (ภาคเหนือ) ; โซกนุย 

(ชาวมน-ชัยภูมิ) ; มะลืมดํา (เชียงใหม) 


- 

กระไดลิง เปนไมเถาเลื้อยเนื้อแข็งขนาดใหญมีมือเกาะขึ้นพาดพันตามเรือนยอด 

ของตนไมไปไดไกล เถาแบนเหนียวแข็งโคงไปมาเปนลอนสม่ําเสมอลักษณะเปนชั้นๆ 

คลายบันได 

กิ่งออนมีขนประปราย 

กิ่งแกเกลี้ยง 


เรียงสลับ รูปไขหรือรูปพัด ปลายแหลมหรือเวา ใบที่ 

เวาลึกมีลักษณะเปน 2 แฉก โคนตัดหรือเวารูปหัวใจ มีเสนใบออกจากโคนใบ 5-7 เสน ขอบใบเรียบ 

เนื้อใบคลายกระดาษ 

แผนใบดานบนเกลี้ยงเปนมัน 

ดานลางมีขนประปรายหรือเกลี้ยง 

หูใบเล็ก 

มากเปนติ่งยาวรวงงาย 

ดอกชอแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่งหรือซอกใบใกลปลายกิ่ง 

มีขนประปราย 

แตกแขนงนอย กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ เชื่อมติดกันรูปถวย 

กลีบดอก 5 กลีบ สีขาวอมเหลือง กานกลีบ 

ดอกสั้น 

เกสรเพศผูสมบูรณ 

3 อัน เปนหมัน 2 อัน มีขนาดเล็ก รังไขอยูเหนือวงกลีบมีกานสั้น 

ผล 

เปนฝกแบนรูปรีหรือรูปไขแกมรูปรี ฝกแกมีสีน้ําตาลแดง 

ปลายมน มีติ่งแหลมสั้นๆ 


88) 


พบขึ้นในปาดิบแลงและปาเบญจพรรณชื้นทั่วทุกภาค 

ใน 


ภูมิภาคอินโดจีน และอินโดนีเซีย 

59

23.8 สิรินธรวัลลี Bauhinia sirindhorniae K. & S.S. Larsen 


สามสิบสองประดง (หนองคาย) 


- 

สิรินธรวัลลี เปนไมเถาเนื้อแข็ง 

เลื้อยพันไปไดไกล 

ถึง 20 ม. กิ่งออนมีขนสีน้ําตาล 

แดง กิ่งแกเกลี้ยง 

หูใบรูปรีแกมขอบขนานหรือคลายรูปเคียว ผิวดานนอกมีขน ใบเดี่ยวรูปไข 


สลับ ปลายแหลมหรือเวาตื้นหรือเวาเปน 

2 แฉกลึกถึงโคนใบเปนสองใบยอย ปลายแฉกเรียวแหลม 

หรือรูปเคียว โคนใบรูปหัวใจ แผนใบคลายหนัง ผิวใบดานบนเกลี้ยง 

ดานลางใบออนมีขนสีแดง 

ตามเสนแขนงใบ ใบแกเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง 

ดอกชอแยกแขนงมีขนสีสนิมปกคลุมหนาแนน ชอ 

ดอกแขนงแบบชอกระจุกซอน ดอกตูมรูปไขฐานดอกรูปถวยเปนหลอดหรือรูปกรวยแคบ กลีบเลี้ยง 

สีน้ําตาลแดงคลายกาบ 

มีรอยแยกดานหนึ่งถึงฐานดานตรงขามแยกเฉพาะตอนปลาย 

ผิวดานนอก 

มีขน กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองถึงสีสมแดง ขนาดไมเทากัน รูปใบหอกแคบถึงใบหอกกวาง โคน 

กลีบเรียวเปนกานกลีบดอก ผิวดานในเกลี้ยง 

ดานนอกมีขนสีน้ําตาลแดงหนาแนน 


สมบูรณ 3 อัน เปนหมัน 2 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีมีขน 

ผลเปนฝกแบนมีขนสีสนิมปกคลุม มี 

5-7 เมล็ด (ภาพที่ 

89) 


เปนพืชถิ่นเดียวของไทย 

ขึ้นตามชายปาดิบแลง 


150-200 เมตร พบเฉพาะในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน 

จังหวัดหนองคาย นครพนม และสกลนคร 

23.9 อรพิม Bauhinia winitii Craib 


คิ้วนาง 

(ภาคกลาง) 


- 

อรพิม เปนไมเถาเนื้อแข็งขนาดใหญ 

แตกกิ่งกานสาขาเลื้อยไปไดไกล 

มีมือพัน ลํา 

ตนสีเทา เปลือกแตกเปนรองตื้นๆ 

ไมเปนระเบียบ กิ่งออนมีขน 

กิ่งแกเกลี้ยง 

ใบประกอบแบบขนนก 

มี 2 ใบยอย เรียงสลับ ใบยอยเรียงตรงขามรูปไขเบี้ยว 

ปลายและโคนมน แผนใบคลายกระดาษ 

ดอกชอกระจะออกที่ปลายกิ่งและกิ่งดานขาง 

กลีบเลี้ยงสีน้ําตาล 

5 กลีบ ปลายแหลม มีขนคลาย 

60

กํามะหยี่ 

กลีบดอก 5 กลีบ สีขาว 4 กลีบ สีเหลือง 1 กลีบ กลีบยนรวงงาย เกสรเพศผู 

10 อัน รังไข 

อยูเหนือวงกลีบ 

รูปแถม ผลเปนฝกแบนบางยาว สีน้ําตาลอมแดง 



90) 


พบขึ้นในปาผลัดใบและปาโปรงบนเขาหินปูน 

ในภาคกลาง 

และภาคตะวันตกเฉียงใต เปนพืชถิ่นเดียวของไทย 

23.10 โสกสะปน Brownea grandiceps Jacq. 


โสกพวง, บัวตัน 


Rose of Venezuela 

โสกสะปน เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เรือนยอดแผกวาง ปลายกิ่งหอยยอย 

ใบ 

ประกอบแบบขนนก ปลายคู 

เรียงสลับระนาบเดียว มีใบยอย 4-12 คู 

เรียงตรงขามหรือเยื้องกัน 

เล็กนอย ใบยอยที่โคนชอใบมีขนาดเล็ก 

รูปไข ใบยอยตรงปลายชอใบ รูปใบหอกหรือใบหอกกลับ 

ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนเบี้ยวสองขางไมเทากันหรือรูปลิ่มถึงกลม 

มีตอม1 ตอมที่โคนเสนกลางใบ 

ดานหลังใบ ใบออนสีน้ําตาลแกมมวงมีประสีเขียวหอยเปนพวง 

ดอกชอกระจุกแนนหอยลงออก 

ตามปลายกิ่ง 

ดอกยอย 40-90 ดอก ใบประดับ รูปรีหรือเปนเสนยาว ใบประดับยอยเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 2 แฉก ผิวดานนอกมีขนมีคลายเสนไหม กลีบเลี้ยง 

4 กลีบ สีชมพูแกมแดง กลีบ 

ดอก 5 กลีบ สีชมพูแกมแดง กลีบเลี้ยงและกลีบดอกตั้งอยูบนฐานรองดอกรูปถวย 


11 

อัน เชื่อมติดกันเปนสองมัด 

รังไขอยูเหนือวงกลีบผิวเกลี้ยง 


91) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในอเมริกาใตจากเวเนซุเอลา 

ถึงเปรู นิยมปลูกเปนไมประดับขึ้นไดทั่วไป 

23.11 ตันหยง Caesalpinia coriaria (Jacq.) Willd. 


- 


- 

61

ตันหยง เปนไมพุม 

สูงถึง 5 ม. กิ่งมีขน 

ใบประกอบแบบขนนกสองชั้นเรียงสลับ 

ชอใบยอยเรียงตรงขามหรือเรียงสลับ จํานวน 13-17 ชอ ใบยอยไมมีกานใบ เรียงตรงขามจํานวน 

9-21 คู 

รูปขอบขนาน ปลายกลม โคนเบี้ยว 

ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

ดานลางใบมี 

ตอมกลมสีดํา กานและแกนในชอใบมีขน ดอกชอแยกแขนงสีขาวแกมเหลือง มีกลิ่นหอม 

ออกที่ 

ซอกใบและปลายกิ่ง 

ใบประดับขนาดเล็กรวงงาย มีขน กานและแกนชอดอกมีขน ฐานรองดอกรูป 

กรวยผิวมีขนสั้นๆ 


5 กลีบ รูปรีแกมขอบขนาน กลีบหอโคง ปลายกลีบกลม ขอบมีขน 

กลีบดอก 5 กลีบ รูปชอน ปลายกลม โคนสอบแหลมเปนกานดานขางของกานมีขน กลีบบนที่อยูใน 

สุดมีลักษณะ แตกตางจากกลีบอื่นๆ 

โคนกลีบที่คลายกานโคงงอจนถึงกึ่งกลางกลีบ 

และผิวดานใน 

ตรงกลางกลีบมีขนเปนกระจุกยาว เกสรเพศผู 

10 อัน โคนกานมีขนยาว รังไขอยูเหนือวงกลีบ มี 

กานชูรังไขสั้น 

รังไขแบนรูปขอบขนาน ผลเปนฝกแบน รูปขอบขนาน โคงพับเปนคลื่น 

ปลายกลม มี 

ติ่งหนามสั้นๆ 

ผลแกสีน้ําตาล 

แหงแลวไมแตก (ภาพที่ 

92) 


เปนพันธุไมปลูกขึ้นกระจายทั่วประเทศ 


อเมริกาใต อินเดียตะวันตก 

23.12 กัลปพฤกษ Cassia bakeriana Craib 


กานล (เขมร-สุรินทร) ; ชัยพฤกษ (ภาคเหนือ) 


Wishing tree, Pink shower, Baker’s shower tree 

กัลปพฤกษ เปนไมตนขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูง 5-15 ม. เรือนยอดแผกวาง 

เปลือกสีเทา กิ่งออน 

ใบออน และชอดอกมีขนสั้นออนนุมสีเทาหนาแนน 

ใบประกอบแบบขนนก 

ปลายคู 

เรียงสลับมีใบยอย 5-8 คู 

รูปไขแกมขอบขนานถึงรูปขอบขนาน ดอกชอกระจะ ออกตามกิ่ง 

พรอมใบออนใบประดับรูปใบหอก กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ รูปไขแกมรูปใบหอกมีขนนุม 

กลีบดอก 5 กลีบ 

รูปไขแกมรูปใบหอก สีชมพูแลวเปลี่ยนเปนสีขาวในเวลาตอมา 


10 อัน ยาวไมเทากัน 

แบงเปน 2 กลุม 

กลุมแรกมี 3 อัน ตรงกลางกานชูอับเรณูมีกระเปาะทรงกลม กลุมที่สองมี 

4 อัน 

และกลุมที่สามมี 

3 อัน มีขนาดเล็กกวากลุมแรกและไมมีกระเปาะทรงกลม 


รูปเคียว มีขนนุม 

ผลเปนแทงกลมยาว มีขนนุมสีเทาหนาแนน 

ฝกหนึ่งมี 

30-40 เมล็ด (ภาพที่ 

93) 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ พบขึ้นในปาโปรงและเขาหินปูนทางภาคเหนือ 

ภาคกลาง ภาค 

ตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในตางประเทศพบที่ 

พมา 

62

23.13 ราชพฤกษ Cassia fistula L. 


ชัยพฤกษ(ภาคกลาง); กุเพยะ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

คูน(ภาคกลาง ภาคเหนือ); 

ปอยู, ปูโย, เปอโซ, แมะหลาหยู(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

ลมแลง(ภาคเหนือ) 


Golden shower, Indian Laburnum, Pudding-pipe Tree 

ราชพฤกษ เปนไมตน สูงถึง 15 ม.เปลือกเรียบหรือแตกเปนสะเก็ดสี่เหลี่ยมสีเทา 

ใบ 

ประกอบแบบขนนกปลายคูเรียงสลับ 

ใบยอยเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

จํานวน 5 คู 


แกมรูปไข คูใบยอยตรงปลายมีขนาดใหญกวาตรงโคน 

ปลายสอบแหลม โคนมนแหลม ขอบใบ 

เรียบ แผนใบบาง ผิวใบมีขน ดานลางมีสีขาวนวล กานและแกนในชอใบมีขน ดอกชอกระจะสี 

เหลืองออกตามงามใบ ชอหอยกานชอดอกสั้น 

ดอกยอยมีกานดอก กานและแกนชอดอกมีขน 

ฐานรองดอกรูปกรวย ผิวมีขน กลีบเลี้ยง 

5 กลีบรูปรีหรือกลม กลีบดอกสีเหลือง 5 กลีบ รูปรีปลาย 

กลม โคนสอบแหลมเปนกาน เกสรเพศผู 

10 อันไมเทากัน รังไขอยูเหนือวงกลีบมีกานชูรังไข 


รูปขอบขนานมีขน ผลเปนฝกกลมตรง รูปขอบขนาน ผิวเกลี้ยง 

ผลแกสีน้ําตาลดํา 

เมล็ดแบนรูป 

กลมรีจํานวนมาก สีน้ําตาล 

มีผนังกั้นเปนหองๆ 


94) 



ปาเต็งรังทั่วประเทศ 

นิยมปลูกเปน 

ไมประดับขึ้นกระจายทั่วประเทศ 

ในตางประเทศพบที่ศรีลังกา 

อินเดีย มาเลเซีย จีน อียิปต เขตรอนทั่วไป 

23.14 หางนกยูงฝรั่ง 

Delonix regia (Bojer ex Hook.) Raf. 


นกยูงฝรั่ง, 

อินทรี(ภาคกลาง); สมพอหลวง(ภาคเหนือ); หงอนยูง(ภาคใต) 


Flambuoyant tree, Flame of the forest, Peacock flower 

หางนกยูงฝรั่ง 

เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เรือนยอดแผกวาง เปลือกเรียบสีเทา ใบ 

ประกอบแบบขนนก 2 ชั้น 

เรียงสลับ ชอใบยอยเรียงตรงขาม 9-24 คู 

ใบยอยขนาดเล็กจํานวนมาก 

ไมมีกานใบยอย รูปขอบขนาน ปลายกลม โคนเบี้ยวเล็กนอย 

ผิวใบเกลี้ยง 

หูใบรวงงาย ดอกชอ 

กระจะออกตามงามใบหรือปลายกิ่ง 

กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปขอบขนานเรียวแหลม ผิวดานในสีแดง 

ดานนอกสีเขียว เรือนยอดแผกวาง กลีบดอก 5 กลีบ ขนาดไมเทากันสีสมแดงรูปกลม โคนกลีบ 

เรียวแหลมเปนกานกลีบดอกสีแดง เกสรเพศผู 

10 อัน ยาวเทากันกานเกสรสีแดงโคนสีขาว รังไขอยู 

เหนือวงกลีบไมมีกาน มีขนกํามะหยี่ประปราย 

ผลเปนฝกแบนยาวโคงเล็กนอย เปลือกแข็ง เมื่อแก 

จะแตกเปน 2 ซีก มี 20-40 เมล็ด (ภาพที่ 

95) 

63


เปนไมตางประเทศ เปนพืชถิ่นเดียวของมาดากัสกา 

นิยมปลูก 

ทั่วไปในเขตรอน 

23.15 อะราง Peltophorum dasyrhachis (Miq.) Kurz 


ราง, อะลาง(นครราชสีมา); กวาเซก(เขมร-กาญจนบุรี); คางรุง, 

คางฮุง(พิษณุโลก); 

จาขาม, ซาขม(เลย); ตาเซก(เขมร-บุรีรัมย); นนทรี(ภาคกลาง); ราง(สวย-สุรินทร); 

อินทรี(จันทบุรี) 


Copper pod 

อะราง เปนไมตน สูงถึง 25 ม. กิ่งออนมีขน 

กิ่งแกเรียบ 

ใบประกอบแบบขนนกสอง 

ชั้นเรียงสลับ 

ชอใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 3-5 คู 

ใบยอยไมมีกานใบเรียงตรงขามจํานวน 6-10 คู 

คูใบยอยตรงโคนอาจเรียงเยื้องกันเล็กนอย 

ใบยอยรูปขอบขนาน ปลายกลมเวามีขนเปนกระจุกตรง 

กลาง โคนเบี้ยว 

ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบมีขนทั้งสองดาน 

หูใบเปนเสนคลายรากไม มีขน 

ดอกชอกระจะสีเหลืองออน หอยลง ออกที่ซอกใบใกลปลายกิ่ง 

กานและแกนชอดอกมีขนสีน้ําตาล 

ใบประดับรูปขอบขนาน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปขอบขนานแกมรูป 

หอก ปลายมนแหลม ผิวดานนอกมีขนสีน้ําตาล 

กลีบดอก 5 กลีบ รูปไขกลับ ปลายกลม โคนสอบ 

แหลม เปนกาน มีขนยาวเปนแนวตรงกลางกลีบทั้งสองดาน 


10 อัน โคนกานมีขนยาว 

เปนกระจุก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีแกมขอบขนาน 

มีขน กานชูรังไขมีขน ผลเปนฝกแบน รูปรีหัว 

ทายแหลม ขอบบางคลายปก สีน้ําตาลแดง 

เมล็ดแบน รูปรี เรียงขวางกับความยาวของฝก 


96) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณทั่วประเทศโดยเฉพาะในภาค 

ตะวันออก ในตางประเทศพบที่กัมพูชา 

ลาว เวียดนาม มลายู 


23.16 นนทรี Peltophorum pterocarpum (DC.) Backer ex K. Heyne 


กระถินปา, กระถินแดง(ตราด); สารเงิน(แมฮองสอน) 


Yellow Flame, Copper Pod, Yellow Poincina 

นนทรี เปนไมตน สูงถึง 15 ม. กิ่งมีขน 

ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น 

เรียงสลับ ชอ 

ใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 7-11 คู 

กานและแกนชอใบมีขน ใบยอยไมมีกานใบเรียงตรงขาม 

จํานวน 13-20 คู 

รูปขอบขนาน ปลายกลมเวา มีขนเปนกระจุกสั้นๆ 

โคนเบี้ยว 

ขอบใบเรียบมีขน 

แผนใบบาง ผิวใบมีขน ดอกชอแยกแขนงสีเหลือง ออกที่ปลายยอด 

ชอตั้ง 

กานและแกนในชอดอก 

มีขน ฐานรองดอกรูปถวย ผิวมีขนสั้น 


ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปขอบ 

64

ขนานหรือไขกลับ ปลายกลมหรือตัดตรง ขอบกลีบมีขน โคนกลีบดานนอกมีขนสั้น 

ดานในมีขนยาว 

กลีบดอก 5 กลีบ รูปไขกลับ กลีบยน ปลายกลีบกลม โคนกลีบสอบแหลมเปนกาน มีขนเปนแนว 

ตรงกลางจากโคนขึ้นไปถึงกลางกลีบทั้งสองดาน 


10 อัน โคนกานมีขนยาวเปนกระจุก 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไขแกมขอบขนาน 

กานชูรังไขยาว รังไขและกานชูรังไขมีขน ผลเปนฝกแบน 

รูปรีแกมขอบขนาน ปลายและโคนแหลม ขอบบางคลายปก ผลแกสีน้ําตาลดํา 

แหงแลวไมแตก 

เมล็ดแบนรูปขอบขนาน เรียงตามความยาวของฝก (ภาพที่ 

97) 


พบขึ้นในปาแถบชายฝงทะเลดานหลังปาชายเลน 

สวนใหญ 

เปนพันธุไมปลูกขึ้นกระจายทั่วประเทศ 


กัมพูชา เวียดนามใต มาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟลิปปนสถึง 

ออสเตรเลียภาคเหนือ และปลูกกันทั่วไปในเขตรอน 

23.17 โสก Saraca indica L. 

ชื่อวงศ 

LEGUMINOSAE-CAESALPINIOIDEAE 


ชุมแสงน้ํา(ยะลา); 

สมสุก (ภาคเหนือ); โสกน้ํา(สุราษฎรธานี); 

กาแปะหไอย 

(มลายู-ยะลา); ตะโคลี่เตาะ(มลายู-ปตตานี) 


Asoka, Asoka-tree 

โสก เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีน้ําตาลดํา 

ปลายกิ่งหอยยอย 

ใบประกอบแบบขนนกปลายคู 

เรียงสลับ ใบยอย 1-7 คู 

รูปรีแกมขอบขนานหรือรูปใบหอก ปลาย 

แหลม โคนกลม เวารูปหัวใจหรือรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ แผนใบคลายหนัง ผิวเกลี้ยงทั้งสองดาน 

เมื่อ 

แหงมีสีน้ําตาล 

ดอกชอเชิงหลั่น 

ใบประดับรูปไข รวงงายหรือติดทน กลีบเลี้ยง 

สีสมแดง 4 กลีบ รูป 

ไขแกมขอบขนาน ปลายมนหรือกลม ไมมีกลีบดอก เกสรเพศผู 

6-8 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขน 

ผลเปนฝกแบน รูปขอบขนานแกมใบหอก ตรงปลายมีจะงอย โคนกลมหรือสอบแหลม (ภาพที่ 

98) 


พบขึ้นตามริมลําหวยลําธาร 

ริมแมน้ํา 

ในปาดิบแลง และปา 

ดิบชื้น 

ระดับความสูงถึง 900 เมตร ในตางประเทศพบที่ลาว 

เวียดนาม อินโดนีเซีย มาเลเซีย 

23.18 ขี้เหล็ก 

Senna siamea (Lam.) H.S. Irwin & Barneby 

65


ขี้เหล็กแกน 

(ราชบุรี); ขี้เหล็กบาน(ลําปาง 

สุราษฎรธานี); ขี้เหล็กหลวง(ภาคเหนือ); 

ขี้เหล็กใหญ(ภาคกลาง); 

ผักจี้ลี้(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

แมะขี้เหละพะโดะ(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน); ยะหา(มลายู-ปตตานี) 


Cassod Tree, Thai Copper Pod 

ขี้เหล็ก 

เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ใบประกอบแบบขนนกปลายคูเรียงสลับ 

กานและ 

แกนในชอใบมีขน ใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 4-6 คู 

รูปรีแกมขอบขนาน ปลายกลมเวามีติ่งคลาย 

ขนแข็ง โคนมนแหลมถึงกลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบมีขนเห็นชัดเจนดานลางใบ ดอกชอ 

แยกแขนงสีเหลือง ออกตามงามใบหรือปลายกิ่ง 

กานและแกนชอดอกมีขน โคนกานดอกยอยมีใบ 

ประดับ รูปไขกลับ กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ ผิวดานนอกมีขน 2 กลีบดานนอกมีขนาดเล็กกลม 3 กลีบดาน 

ในมีขนาดใหญ รูปขอบขนาน กลีบโคง ปลายมนแหลม กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลืองรูปกลม ปลาย 

กลีบกลม โคนสอบแคบเปนกานสั้นๆ 


10 อัน กานเกสรยาวไมเทากัน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบ มีกานชูรังไข รังไขกลมรูปขอบขนาน โคงเล็กนอย ผิวมีขน ผลเปนฝกแบน รูปขอบขนานตรง 


ผลแกสีน้ําตาล 

เมล็ดแบนรูปไข สีน้ําตาลออน 

จํานวน 20-30 เมล็ด (ภาพที่ 

99) 


พบขึ้นไดเกือบทุกสภาพปาที่ 

ในระดับต่ําทั่วประเทศ 

ใน 

ตางประเทศพบที่เอเชียตะวันออกเฉียงใต 

ปลูกกันมากในเขต 

รอน 

23.18 มะคาแต Sindora siamensis Teysm. ex Miq. var. siamensis 


มะคาหนาม(ภาคกลาง ภาคเหนือ); มะคาหยุม(ภาคเหนือ); กรอกอส(เขมร- 

พระตะบอง); กอเกาะ, กาเกาะ(เขมร-สุรินทร); กอกกอ(ชาวบน-นครราชสีมา); แต 

(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) 


- 

มะคาแต เปนไมตน สูงถึง 20 ม. กิ่งออนมีขน 


ใบประกอบแบบขนนกชั้น 

เดียวปลายคู 

กานและแกนในชอใบมีขน ใบยอยเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอยจํานวน 

3 คู 


คูใบยอยตรงปลายมีขนาดใหญกวาตรงโคน 

ปลายกลมหรือเวาเล็กนอย โคนกลมหรือมนแหลม ที่ 

ขอบใบเห็นเปนจุดคลายตอม 2 ตอม ขอบใบเรียบมีขนและเสนขอบใบเห็นชัดเจนดานลางใบ แผน 

ใบหนา ผิวใบมีขนเห็นชัดเจนดานลางใบโดยเฉพาะที่เสนใบ 

ดอกชอแยกแขนงสีเขียวแกมเหลือง มี 

กลิ่นหอม 

ออกที่ซอกใบและปลายกิ่ง 

กานและแกนในชอดอกมีขนสีน้ําตาล 

ใบประดับรูปไขปลาย 

มนกลม ผิวดานนอกมีขน รวงงาย ใบประดับยอยที่กานดกอกยอยขนาดเล็ก 

2 ใบ เรียงตรงขาม 

หรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปหอกแกมขอบขนานมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 4 

แฉก 1 แฉกมีขนาดใหญ รูปไข ปลายมนแหลม กลีบหอโคง อีก 3 แฉกมีขนาดเล็ก รูปรีแคบๆ ทุก 

66

กลีบตรงปลายมีหนาม ผิวดานนอกขรุขระ และมีขนสั้น 

ผิวดานในมีขนยาว กลีบหนา กลีบดอก 1 

กลีบรูปไขโคนมีขนาดใหญ ปลายเรียวเล็กโคง ขอบกลีบแผออกเล็กนอย เกสรเพศผู 

10 อัน แยก 

เปน 2 กลุม 

9 อัน โคนเชื่อมติดกันเปนแผน 

ปลายแยกออกคลายนิ้วมือ 

2 อันมีกานยาว 7 อันมีกาน 

สั้น 


รูปกลมรี มีกานชูรังไข รังไขและกานชูรังไขมีขน ผลเปนฝกแบนหนารูป 

กลมหรือกลมแกมขอบขนาน ปลายมนกลมถึงตัดตรง มีติ่งหนามตรงปลาย 

ผิวมีหนามแหลม ผล 

แกสีน้ําตาลดํา 

แหงแลวแตก เมล็ดแบนหนา รูปกลม สีดํา ผิวเปนมันเงา มีสวนของกานชูออวุล 

เจริญขยายใหญ ติดอยูที่โคนเมล็ด 


100) 



และพบไดตามชายปาทั่วประเทศ 

ใน 

ตางประเทศพบที่คาบสมุทรมาลายู 

กัมพูชา ลาว เวียดนาม 

23.20 มะขาม Tamarindus indica L. 


ตะลูบ(ชาวบน-นครราชสีมา); มองโคลง(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

มอดเล, สามอเกล 


หมากแกง(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

อําเปยล(เขมร-สุรินทร) 


Tamarind 

มะขาม เปนไมตน สูงถึง 20 ม.เปลือกสีน้ําตาลดําแตกเปนสะเก็ด 

กิ่งออนมีขน 

กิ่ง 

แกเรียบ ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคูเรียงสลับ 

กานและแกนในชอใบมีขน ใบยอยไมมี 

กานใบ เรียงตรงขามจํานวน 9-16 คู 

รูปขอบขนาน ปลายกลมถึงตัด มีติ่งแหลมสั้นๆ 

โคนใบเบี้ยว 

ขอบใบเรียบ แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบเกลี้ยง 

ดอกชอกระจะสีสม มีกลิ่นหอมออกที่ปลาย 

กิ่ง 

ใบประดับสีแดงขนาดใหญ 2 ใบ รวงงาย รูปรีแกมไขกลับ ปลายกลีบมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อม 

ติดกัน รูปกรวย ปลายแยก 4 แฉก รูปรีแกมขอบขนาน ปลายกลีบมนแหลมถึงกลม โคนกลีบดาน 

ในมีขน แฉกดานลางมีขนาดใหญ กลีบดอก 3 กลีบ สีเหลืองสม มีลายสีแดง กลีบบนมีขนาดเล็ก 

รูปชอน ปลายกลีบกลมตรงกลางแหลม โคนกลีบมวนหอเปนหลอดคลายกาน ขอบกลีบพับยน ผิว 

มีขน กลีบใหญดานขาง 2 กลีบ รูปไขกลับ ปลายกลีบกลม มีติ่งแหลมตรงกลาง 

โคนกลีบสอบ 

แหลม โคงงอ ขอบกลีบเปนคลื่น 

พับยน ผิวมีขน เกสรเพศผู 

3 อัน โคนเชื่อมติดกันเปนแผนหรือเปน 

หลอดแบบเปด รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปขอบขนาน 

ตรงโคนมีขน กานเกสรโคงและมีขน ผลเปน 

ฝกกลมรีรูปขอบขนานโคง เปลือกผลชั้นกลางเปนเนื้อ 

ผลแหงสีเทาถึงน้ําตาล 

แหงแลวไมแตก 

เมล็ดแบนรูปกลมแกมไขกลับ สีน้ําตาล 


101) 

67


เปนพันธุไมปลูกขึ้นไดเกือบทุกสภาพพื้นที่ 

ในตางประเทศพบ 

ที่อาฟริกาเขตรอน 

อินเดีย เขตรอนทั่วไป 

24. LEGUMINOSAE-MIMOSOIDEAE 

24.1 กระถินณรงค Acacia auriculaeformis A. Cunn. ex Benth. 


- 


Wattle, Australian Babul, Ear-pod Wattle, Northern Black Wattle. 

กระถินณรงค เปนไมตน สูงถึง 12 ม. กิ่งเรียบ 

ใบเห็นเปนใบเดี่ยวที่เกิดจากการ 

เปลี่ยนแปลงของกานชอใบและแกนชอใบ 

แบบขนนกสองชั้น 

ที่แผขยายออกมาทําหนาที่แทนแผน 

ใบ เรียงสลับ รูปเคียว ปลายแหลม ตรงปลายมีสวนของใบที่ตายแลวสีน้ําตาล 

(sphacelate) โคน 

รูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ ตรงโคนใบดานหนึ่งมีตอม 

รูปรีถึงกลม ตรงกลางตอมเปนรู แผนใบเหนียว 


เสนใบออกจากโคนใบจํานวน 4-5 เสน ขนานกันไปตามรูปใบ 

ไปบรรจบกันที่ปลายใบ 

ดอกชอเชิงลดสีเหลือง มีกลิ่นหอมออนๆ 

ออกที่งามใบจํานวน 

1-2 ชอ 

ดอกยอยจํานวนมาก กลีบเลี้ยงสีเขียวอมเหลือง 


ปลายแยกเปน 5 แฉก รูป 



กลีบดอกเชื่อมติดกันรูประฆัง 

ปลายแยกเปน 5 กลีบ ลึกประมาณครึ่งหนึ่ง 

ของความยาวของกลีบดอก ปลายกลีบแหลม หอยลง ผิวดานนอกมีขนสั้นๆปกคลุม 


จํานวนมาก สีเหลือง รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรี 

มีขนคลายเสนไหมปกคลุมหนาแนน ผลเปนฝก 

แบน มวนเปนวงกลม ปลายฝกแหลมมวนงอคลายขอ ผลแกสีน้ําตาล 

แหงแลวแตก เมล็ดแบนรูปรี 

ถึงกลม สีน้ําตาลดํา 

มีเสนใยที่เกิดจากกานชูออวุลสีสมงอพับไปมา 


102) 


เปนไมตางประเทศ มีถิ่นกําเนิดในออสเตรเลีย 

ปาปวนิวกีนี 

และปลูกขึ้นไดทั่วประเทศ 

24.2 สีเสียดเหนือ Acacia catechu (L. f.) Willd. 


สะเจ(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

สีเสียด, สีเสียดแกน(ราชบุรี); สีเสียดเหลือง(เชียงใหม); เบ 



Cutch Tree, Catechu Tree 

สีเสียดเหนือ เปนไมตน สูงถึง 15 ม. กิ่งออนมีขน 


มีหนามแบน ปลายโคง 

ลงเปนคูรวงงาย 


เรียงสลับ ชอใบมีขนและตอม ชอใบยอยเรียงตรง 

ขามจํานวน 11-22 คู 

ใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 25-45 คู 

รูปขอบขนานแกมรูปหอก ปลายแหลม 


ขอบใบเรียบ แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอเชิงลดสีขาว 

68

แกมเหลือง ออกที่งามใบ 

1-2 ชอ กานและแกนชอดอกมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมรูปถวยปลายแยกเปน 


ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก ปลาย 

มนแหลม มีขน เกสรเพศผูจํานวนมาก 


มีกานชูรังไข ผลเปนฝก 

ตรงแบนบาง ฝกแกสีน้ําตาลดํา 

แหงแลวแตกตามรอยตะเข็บดานขาง เมล็ดแบนบาง รูปรีถึงกลม 

เบี้ยว 

สีน้ําตาล 

จํานวน 5-7 เมล็ด มีกานออวุลเปนเสนติดอยู 


103) 



ปาโปรงในภาคเหนือ ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก ทนทานตอความแหง 

แลง ขึ้นไดในดินแทบทุกชนิด 

ในตางประเทศพบที่สิกขิม 

เบงกอล อัสสัม พมา อินเดีย 

24.3 มะกล่ําตน 

Adenanthera pavonina L. var. microsperma (Teijsm. & Binn. ) Nielsen 


มะกล่ําตาไก(ภาคเหนือ); 

บนซี(สตูล); ไพ(ภาคใต) 


Redwood, Coralwood, Red Sandalwod, Bead Tree 

มะกล่ําตน 

เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ใบประกอบแบบขนนกสองชั้น 

เรียงสลับ ชอใบ 

ยอยจํานวน 3-4 คู 

เรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

ใบยอยเรียงสลับจํานวน 9-13 ใบ รูปรี ปลาย 

กลม โคนเบี้ยว 

ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบมีขนทั้งสองดาน 

ดอกชอกระจะสีเหลืองแกมขาว 

ออกที่งามใบบริเวณปลายกิ่ง 


ปลายแยกเปน 5 แฉก ผิวดานนอกมีขน 

สั้น 

กลีบดอก 5 กลีบ รูปรีแกมขอบขนาน ปลายแหลม เกสรเพศผูจํานวน 

10 อัน อับเรณูรูปรี มี 

ระยางคเปนตอมแบน ยื่นเลยออกไปตรงปลาย 


กานชูรังไขสั้น 

ผลเปนฝกแบน บิดโคง ผลแกสีน้ําตาล 

แหงแลวแตก เมล็ดแบน กลางเมล็ดนูนสูง รูปกลมแกมรูป 

หัวใจ (ภาพที่ 

104) 



ปาเบญจพรรณ พื้นที่เปดโลง 

บริเวณชายปา 

ระดับความสูง 40-400 เมตร ในภาคเหนือ ภาคตะวันออก 

ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงใต ภาคตะวันตกเฉียงใต 

ภาคใต ในตางประเทศพบที่อินโดนีเซีย 

พมา จีนตอนใต 

ภูมิภาคอินโดจีน มลายูภาคใต อินเดีย อาฟริกาเขตรอน 

69

24.4 กระถิน Leucaena leucocephala (Lam.) de Wit 


กระถินไทย, กระถินบาน(ภาคกลาง); กะเล็ดโคก, กะเส็ดบก(ราชบุรี); ตอเบา, 

สะตอเทศ, สะตอเบา(ภาคใต); ผักกานดิน(เชียงใหม); ผักหนองบก(ภาคเหนือ) 


White popinac, Lead tree, Horse-tamarind, jumbie-bean, Leucaena. 

กระถิน เปนไมพุมหรือไมตน 

สูงถึง 10 ม. กิ่งมีขน 


เรียงสลับ ชอใบมีขนและตอมรูปขอบขนาน ชอใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 6-7 คู 

กานและแกนใน 

ชอใบยอยมีขน ใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 11-18 คู 

รูปหอก ปลายแหลม โคนเบี้ยว 

ขอบใบเรียบ 

มีขน แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

ดอกกระจุกกลมสีขาว ออกที่งามใบใกลปลายกิ่งจํานวน 

1-3 ชอ 

ดอกยอยจํานวนมาก ไมมีกานดอก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉกรูป 

สามเหลี่ยมปลายกลีบแหลม 

มีขน เกสรเพศผู 

10 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรี 

ปลายมีขน มีกานชู 

รังไข ยอดเกสรเปนรูเปด รูปสามเหลี่ยม 

ผลเปนฝกแบนตรง ปลายแหลม เปนติ่ง 

โคนสอบ ผลแกสี 

น้ําตาล 

แหงแลวแตก เมล็ดแบนหนา รูปรี จํานวน 19-27 เมล็ด สีน้ําตาลดํา 


105) 

การกระจายพันธุในประเทศไทย 

พบขึ้นไดทั่วไปในทุกสภาพภูมิอากาศ 

ทนความแหงแลงไดดี 

และเติบโตเร็ว เปนไมตางประเทศนําเขามาตั้งแตสมัยสุโขทัย 

และปลูกขึ้นไดทั่วประเทศ 

มีถิ่นกําเนิดในทวีปอเมริกาและหมู 

เกาะในมหาสมุทรแปซิฟก 

24.5 เหรียง Parkia timoriana (DC.) Merr. 


กะเหรี่ยง, 

เรี่ยง, 

สะเหรี่ยง(ภาคใต); 

นะกิง, นะริง(มลายู-ภาคใต) 


- 

เหรียง เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 50 ม. ลําตนเปลาตรง โคนตนมีพูพอน เปลือก 

เรียบสีเทาแกมแดง กิ่งกานมีขนปกคลุมประปราย 


เรียงสลับมีตอม 

รูปมนอยูเหนือโคนกานใบ 

ชอใบยอยแขนงดานขาง 18-33 คู 

ชอใบแขนงแตละชอ มีใบยอย 40-70 

คู 

ใบยอยรูปขอบขนานแคบๆ โคงเล็กนอย ปลายแหลม โคนยื่นเปนติ่งเล็กนอย 

ดอกชอกระจุก 

กลมคลายลูกตุม 

กานชอดอกยาว ดอกยอยมีทั้งดอกเพศผูอยูดานลางและดอกสมบูรณเพศอยู 

ตอนบนของชอดอก กลีบเลี้ยงของดอกสมบูรณเพศเชื่อมติดกันเปนหลอด 


สั้น 

กลีบดอกเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ยาวพนกลีบเลี้ยงเล็กนอย 


10 อัน กานเกสรเชื่อม 

ติดกันเปนหลอด รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ผลเปนฝกแบนรูปแถบ ฝกตรงไมบิดเวียน เมล็ดไมนูน 

ชัดเจน (ภาพที่ 

106) 

70


พบขึ้นตามชายปาดิบชื้นกระดับน้ําทะเลไมเกิน 

100 ม. ทั่ว 

ภาคใต ตางประเทศพบในอินเดียถึงนิวกินี 

24.6 มะขามเทศ Pithecellobium dulce (Roxb.) Benth. 


มะขามของ(แพร) 


Madras Thorn, Manila Tamarind 

มะขามเทศ เปนไมตน สูงถึง 20 ม. กิ่งออนมีขน 


มีชองอากาศรูปกลมรี 

กระจายทั่วไป 


เรียงสลับหรือออกจากจุดเดียวกัน 1-2 ชอ หูใบเปน 

หนาม ปลายกานชอใบมีชอใบยอย 1 คู 

และมีตอมกลม ดานลางมีหนามแหลม โคนหนามแผกวาง 

เปนรูปสามเหลี่ยม 

ชอใบยอยมีตอมและหนามเหมือนที่ปลายกานชอใบ 

กานและแกนในชอใบมีขน 

ใบยอย 1 คู 

เรียงตรงขาม รูปรีแกมรูปไขถึงไขกลับ ปลายกลมหรือเวาเล็กนอย โคนแหลมถึงมน 

ขอบใบเรียบ แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบเกลี้ยง 

ดอกชอแยกแขนงสีขาวออกที่ปลายกิ่ง 

ชอ 

ดอกยอยแบบกระจุกแนน กานและแกนในชอดอกมีขน ดอกยอยไมมีกานดอก ใบประดับขนาดเล็ก 


ปลายแยกเปน 5 แฉก รูปสามเหลี่ยมผิวดานนอกมีขน 

กลีบดอกเชื่อม 

ติดกันรูปกรวย ปลายแยกเปน 5 กลีบ รูปขอบขนานปลายแหลม ผิวดานนอกมีขนสั้น 


จํานวนมาก โคนเชื่อมติดกันเปนหลอดยาวเทากับหลอดของกลีบดอก 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีมี 

ขนปกคลุมหนาแนน มีกานชูรังไข ผลเปนฝกแบน โคงเปนวงกลม ผลแกเปนสีน้ําตาล แหงแลวแตก 

เมล็ดแบนรูปกลมรี สีน้ําตาลดํา 

กานออวุลเปนเสนยาวแผขยายคลุมเมล็ดดานลาง (ภาพที่ 

107) 


ชอบขึ้นในพื้นที่โลงทั้งที่ชื้นและแหงแลง 

ปลูกขึ้นไดทั่วไป 

เปน 

ไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในทวีปอเมริกา 

แถบประเทศ 

เม็กซิโก เอลซัลวาดอร กัวเตมาลา ฮอนดูรัส นิคารากัว เวเน 

ซูเอลา 

24.7 จามจุรี Samanea saman (Jacq.) Merr. 


กามกราม, กามกุง, 

กามปู(ภาคกลาง); ฉําฉา, ลัง, สารสา, สําสา(ภาคเหนือ); ตุดตู 

(ตาก); เสคุ, 

เสคู(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน) 


East Indian walnut, Rain tree, cow-tamarind, French-tamarind, Monkeypod. 

จามจุรี เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 20 ม. เปลือกสีน้ําตาลแกมเทา 

แตกเปนแผน 

เรือนยอดแผกวางรูปรม กิ่งออนมีขน 


เรียงสลับ มีตอมรูปกลมอยูใต 

รอยแยกของกานชอใบยอย ชอใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 4-5 คู 

มีตอมรูปกลมถึงรี อยูใตรอยแยก 

ของใบยอย กานและแกนในชอใบมีขน ใบยอยเรียงตรงขามจํานวน 5-6 คู 

รูปขอบขนานเปนเหลี่ยม 

71

แกมรูปไขถึงไขกลับ คูใบยอยตรงปลายมีขนาดใหญ 

ปลายกลมมน มีติ่งแหลม 



เรียบ แผนใบบาง ผิวใบดานบนมีขนบริเวณเสนใบ ดานลางมีขนปกคลุมทั่วไป 

โดยเฉพาะบริเวณ 

เสนใบ ดอกชอกระจุกแนนสีชมพู ออกที่งามใบใกลปลายกิ่ง 

1-2 ชอ มีขนปกคลุมหนาแนน ในหนึ่ง 

ชอดอกมีดอกใหญที่สุดหนึ่งดอก 

อยูตรงกลาง 

ไมมีกานดอก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 7-8 แฉก เปนซี่สั้นๆ 

กลีบหนา ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 6 กลีบ รูปขอบขนาน ปลายแหลม ตรงปลายมีขน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

โคนเชื่อม 

ติดกันเปนหลอดยาวกวาหลอดของกลีบดอก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปขอบขนาน 

มีจานฐานเปนพู 

รองรับ 3-4 พู ดอกเล็กดานขางมีกานดอกยอย กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกรวยปลายแยกเปน 

5 

แฉก กลีบดอกสีชมพูเชื่อมติดกันรูปกรวย 

ปลายแยกเปน 5 แฉก ปลายแหลม มีขน เกสรเพศผู 

จํานวนมาก โคนเชื่อมติดกันเปนหลอดสั้นกวาหลอดของกลีบดอก 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปขอบ 

ขนาน ผลเปนฝกแบน รูปขอบขนาน ฝกตรงหรือโคงเล็กนอย ผลแกสีดํา แหงแลวไมแตก เมล็ดแบน 

รูปรี. (ภาพที่ 

108) 


ชอบขึ้นริมแมน้ําลําคลอง 

ริมถนนสองขางทาง และพื้นที่ที่น้ํา 

ทวมถึงทั่วประเทศ 

เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในอเมริกา 

ใต 

24.8 แดง Xylia xylocarpa (Roxb.) W.Theob. 


กรอม(ชาวบน-นครราชสีมา); ควาย(กะเหรี่ยง-เชียงใหม 

กาญจนบุรี); ไคว, เพร 


จะลาน, จาลาน(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

ตะกรอม(ชอง- 

จันทบุรี); ปราน(สวย-สุรินทร); ไปรน(ศรีสะเกษ); บาน(ละวา-เชียงใหม); เพย 

(กะเหรี่ยง-ตาก); 

สะกรอม(เขมร-จันทบุรี) 


Iron Wood 

แดง เปนไมตน สูงถึง 20 ม.เปลือกเรียบสีเทา กิ่งมีขน 

ใบประกอบแบบขนนกสอง 

ชั้น 

เรียงสลับ หูใบเปนเสน ตรงปลายชอใบมีชอใบยอย 1 คู 

ระหวางรอยแยกของกานชอใบยอยมี 

ตอม และระหวางรอยแยกของกานใบยอยตรงปลายมีตอม 1-2 คู 

กานและแกนในชอใบมีขน ใบ 

ยอยเรียงตรงขามจํานวน 4-5 คู 

รูปรีแกมรูปไข ปลายมนหรือแหลม โคนแหลมหรือกลม ขอบใบ 

เรียบ แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบมีขน โดยเฉพาะผิวใบดานลาง มีขนสีน้ําตาลหนาแนน 

ดอก 

ชอกระจุกแนนสีขาว มีกลิ่นหอม 

ออกที่งามใบตรงปลายกิ่ง 

1-2 ชอ ดอกยอยไมมีกานดอก แตละ 

ดอกมีใบประดับรูปชอน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกรวยปลายแยกเปน 

5 แฉกรูปสามเหลี่ยมแกมรูป 

ไข ปลายแหลม ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 5 กลีบ รูปขอบขนานแกมรูปหอก มีขน เกสรเพศผู 

10 

72

อัน สั้นยาวอยางละ 

5 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรี 

มีขน ผลเปนฝกแบนรูปรีโคง เปลือกผลแข็ง 

หนา ผลแกสีน้ําตาล 

แหงแลวแตก เมล็ดแบนบาง รูปรี (ภาพที่ 

109) 



ปาเบญจพรรณ และปาเต็งรังทั่วประเทศ 


ลาว กัมพูชา เวียดนาม 

25. LEGUMINOSAE-PAPILIONOIDEAE 

25.1 ทองกวาว Butea monosperma (Lam.) Taub. 


ทองธรรมชาติ, ทองพรมชาติ(ภาคกลาง); กวาว, กาว(ภาคเหนือ); จอมทอง 

(ภาคใต); จา(เขมร-สุรินทร); จาน(อุบลราชธานี); ทองตน(ราชบุรี) 


Flame of the Forest, Bastard Teak, Bengal Kinotree, Kino Tree, Tissoo, 

Pulas 

ทองกวาว เปนไมตน สูงถึง 15 ม. กิ่งมีขน 

ใบประกอบแบบขนนก มีใบยอย 3 ใบ 

เรียงเวียน หูใบรูปแถบหรือใบหอก กานและแกนชอใบมีขน ใบยอยดานขางเรียงตรงขามรูปไข 

ใบยอยตรงปลายรูปกลม ปลายกลมหรือแหลม โคนกลมหรือรูปลิ่ม 

ขอบใบเปนคลื่นเล็กนอย 

แผน 

ใบหนาเหนียวคลายหนัง ผิวใบมีขนทั้งสองดาน 

หูใบยอยเปนขนแข็ง ดอกชอกระจะหรือชอแยก 

แขนงออกตามงามใบใกลปลายกิ่ง 

ดอกยอยหรือชอดอกยอยเรียงเปนกระจุก กานและแกนในชอ 

ดอกมีขนหนาแนน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆังปลายแยกเปน 

4 แฉก ไมเทากัน ผิวมีขนทั้งสอง 

ดาน กลีบดอกรูปดอกถั่วสีสม 

กลีบกลางรูปไข กลีบคูลางรูปรี 

กลีบคูขางรูปรีโคง 

ทุกกลีบมีขน โคน 

กลีบเปนติ่งและมีกานกลีบ 


10 อัน แยกเปน 2 มัด (9+1) โคนกานมีขน รังไขอยูเหนือวง 

กลีบรูปแถบ มีกานชูรังไข ทั้งกานและรังไขมีขน 

ผลเปนฝกแบนบางรูปขอบขนาน ผิวมีขน มีเมล็ด 

อยูตรงปลาย 

1 เมล็ด คอนขางกลม (ภาพที่ 

110) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณและปาเต็งรังทั่วประเทศ 

ระดับความ 

สูง 80-300 เมตร ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ภูมิภาคอินโด 

จีนศรีลังกา 

25.2 ทองหลางลาย Erythrina variegata L. 


ทองหลางดาง(กรุงเทพฯ); ทองบาน, ทองเผือก(ภาคเหนือ) 


Indian Coral Tree, Variegated Coral Tree, Variegated Tiger’s Claw 

ทองหลางลาย เปนไมตน สูงถึง 10 ม. กิ่งมีหนาม 

ใบประกอบแบบขนนก ใบยอย 3 

ใบ เรียงเวียน กานและแกนชอใบมีขนรูปดาว รวงงาย ใบยอยเรียงตรงขามรูปไขหรือรูปเหลี่ยมขนม 

73

เปยกปูน ปลายมนแหลม โคนกลม ตัดหรือเวาเล็กนอย ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

มีแถบสีเหลืองตามแนวเสนใบ หูใบรูปแถบโคงรวงงาย หูใบยอยเปนตอมกลม ดอกชอกระจะออก 

ที่ปลายกิ่ง 

ดอกยอยจํานวนมาก ทั้งกานและแกนในชอดอกมีขนรูปดาว 

รวงงาย ใบประดับรูปขอบ 

ขนาน กลีบเลี้ยงเปนกาบ 

ปลายแยกเปน 5 แฉกเล็กๆ คลายขนแข็ง ผิวดานนอกมีขนและริ้วสีเขม 

กลีบดอกรูปดอกถั่วสีแดงสม 

กลีบกลางรูปรีแกมรูปหอกกลับ ผิวเกลี้ยง 

โคนพับและแผออกตรง 

ปลาย กลีบคูขางรูปไขกลับ 

กลีบคูลางรูปไขโคง ไมติดกัน เกสรเพศผู 

10 อัน โคนเชื่อมติดกันเปน 

หลอด รังไขแบนอยูเหนือวงกลีบรูปแถบ 

ยอดเกสรเปนตุม 

ผลเปนฝกรูปแถบเปนขอๆ มีกานยาว 

เมล็ดรูปขอบขนานสีแดง (ภาพที่ 

111) 


ชอบขึ้นในที่แลงในภาคเหนือ 

ภาคตะวันออกเฉียงใต ภาค 

กลาง ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

และเขตรอนทั่วไป 

25.3 กระพี่จั่น 

Millettia brandisiana Kurz 


จั่น, 

พี้จั่น(ทั่วไป); 

ปจั่น(ภาคเหนือ) 


- 

กระพี้จั่น 

เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกคอนขางเรียบ สีเทาอมน้ําตาล 

ใบ 

ประกอบแบบขนนกปลายคี่ 

เรียงสลับ ใบยอย 7-10 คู 

เรียงตรงขาม รูปขอบขนานหรือรูปขอบ 

ขนานแกมรูปใบหอก ปลายแหลมหรือทู 

โคนมนหรือแหลม แผนใบบาง ดานบนมีสีเขียวเขม 

ดานลางมีสีซีดจาง ใบแกเกลี้ยงหรือมีขนประปรายตามเสนกลางใบดานลาง 

ดอกชอแยกแขนง 

ออกตามงามใบและปลายกิ่ง 

ดอกยอยจํานวนมาก กลีบเลี้ยงสีมวงดําเชื่อมติดกันรูประฆัง 

ปลาย 

แยกเปน 5 แฉก รูปสามเหลียม กลีบดอก 5 กลีบ สีมวงหรือมวงอมชมพู รูปดอกถั่ว 

กลีบกลางรูปไข 

กลีบดอกคูขางรูปขอบขนาน 

แกมรูปไขกลับ กลีบดอกคูลางเชื่อมติดกันรูปเรือ 


10 อัน 

กานชูอับเรณูเชื่อมติดกัน 

9 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปแบนยาว 

มีขนสีขาว ผลเปนฝกแบนปลาย 

แหลมเปนติ่ง 

เมื่อแหงแลวแตก(ภาพที่ 

112) 


พบขึ้นในปาเต็งรังและปาเบญจพรรณที่แหงแลงทางภาคเหนือ 

ภาคกลาง และภาคตะวันตกเฉียงใต ในตางประเทศพบที่พมา 

25.4 ขะเจาะ Millettia leucantha Kurz var. latifolia (Dum) Phan Ke Loc 


- 

74


- 

ขะเจาะ เปนไมตน สูงถึง 15 ม. กิ่งออนใบออน 

ชอดอกและผลมีขนสั่นประปราย 


เรียงเวียน มีหูใบรูปแถมแกมรูปขอบขนาน ใบยอย 5-7 ใบ เรียงตรง 

ขาม รูปไขหรือรูปไขกลับ ปลายทู 

โคนมนถึงแหลม แผนใบคลายกระดาษ ผิวใบมีขนประปราย 

ดอกชอกระจะออกตามงามใบและปลายกิ่ง 

ดอกยอยรูปถั่วสีขาวหรือเหลืองออน 


ติดกันรูปถวย ปลายแยกเปน 4 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ กลีบกลางรูปไข กลีบดอกคูขางรูปขอบ 

ขนาน แกมรูปไขกลับ กลีบดอกคูลางเชื่อมติดกันรูปเรือ 


10 อัน กานชูอับเรณูเชื่อม 

ติดกันเปนแผนหุมรังไขไวภายใน 


รูปแถบมีขน ผลเปนฝกรูปใบหอกกลับถึงรูป 

แถบแกมรูปไขกลับ เมื่อแหงแลวแตกสองแนว 


113) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณทางภาคเหนือ 

และภาคตะวันตก 

เฉียงเหนือ ในตางประเทศพบที่ลาว 

กัมพูชา 

25.5 ประดูบาน 

Pterocarpus indicus Willd. 


ประดูลาย, 

ประดูกิ่งออน, 

อังสนา(ภาคกลาง); ดูบาน(ภาคเหนือ); 

สะโน(มลายู- 

นราธิวาส) 


Red Sandalwood, Burmese Rosewood, Andaman Redwood, Amboyna 

Wood 

ประดูบาน 

เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกคอนขางบางสีน้ําตาลดําแตกเปนรองตื้น 

หรือเปนแผนขนาดเล็ก สับเปลือกมีน้ํายางสีแดง 

กิ่งเรียบ 

ปลายหอยยอยลง ใบประกอบแบบขน 

นกชั้นเดียวปลายคี่ 

เรียงสลับ ใบยอย 5-9 ใบ เรียงสลับ รูปไขแกมขอบขนาน ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนกลมหรือตัด ขอบใบเรียบ แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบดานบนเกลี้ยง 

ดานลางมีขนเห็น 

ชัดเจนที่เสนใบ 

ดอกชอแยกแขนงออกที่งามใบใกลปลายกิ่ง 


ดอกยอยจํานวนมาก 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆังโคนเบี้ยว 

ปลายแยกเปน 5 แฉก ผิวมีขน 2 กลีบดานบนมีขนาดใหญ 

ปลายมนกลม กลีบดอกรูปดอกถั่วสีเหลืองเขม 

กลีบกลางรูปกลมหรือไขกลับ กลีบคูขางรูปไขกลับ 

75

กลีบคูลางรูปขอบขนาน 


10 อัน แยกเปน 2 มัด(9+1) รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีแกมรูปไข 

มีขนขาว ผลแบนรูปกลมมีปก (ภาพที่ 

114) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณทางภาคใต 

และปลูกประดับทั่วไป 


25.6 ประดูปา 

Pterocarpus macrocarpus Kurz 


ประดู; 

จิตอก(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

ฉะนอง(เชียงใหม); ดู, 

ดูปา(ภาคเหนือ); 

ตะเลอ, 

เตอะเลอ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

ประดูเสน(ราชบุรี, 

สระบุรี); ทะนง(สุรินทร) 


Burmese Ebony, Burma Padouk, Nara 

ประดู 

เปนไมตนขนาดใหญ สูงถึง 30 ม. เปลือกหนาสีน้ําตาลดําแตกเปนรองลึก 

หรือเปนแผนหนา สับเปลือกมีน้ํายางสีแดง กิ่งมีขน 

ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ 


สลับ กานและแกนชอใบมีขน ใบยอย 7-9 ใบ เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปไข ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนมนกลมหรือตัด ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบดานบนเกลี้ยงเปนมัน 

ดานลางมีขน ดอกชอ 

กระจะออกที่งามใบ 

ดอกยอยจํานวนมาก กานและแกนในชอดอกมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูป 

ระฆังปลายแยกเปน 5 แฉก รูปสามเหลี่ยม 


กลีบดอกรูปดอกถั่วสีเหลืองซีดๆ 

กลีบกลางรูปกลมหรือไขกลับ กลีบพับจีบ โคนสอบแหลมเปนกานกลีบ กลีบคูขางรูปไขกลับเบี้ยวๆ 

กลีบคูลางรูปขอบขนาน 


10 อัน แยกเปน 2 มัด(9+1) รังไขอยูเหนือวงกลีบ รูปไข มีขน 

ยาว กานชูรังไขสั้น 

ยอดเกสรเปนตุมขนาดเล็ก 

ผลเปนฝกแบนรูปกลมมีปก (ภาพที่ 

115) 


พบขึ้นในปาเต็งรังและปาเบญจพรรณทั่วประเทศ 

ใน 

ตางประเทศพบที่พมา 

ลาว 

25.7 รัตจันทน Pterocarpus santalinus L.f. 


ประดูรัตจันทน 


Red sandalwood, Red sanders tree, Red sanders, Red somderswood, 

Red saunders 

รัตจันทน เปนไมตน สูงถึง 15 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกหนาแตกเปนรอง สับ 

เปลือกมีน้ํายางสีแดง 


เรียงสลับ มีใบยอย 3-5 ใบ เรียงเยื้องกันรูปรี 

กวางหรือกลม ปลายเวา โคนมน ขอบใบเรียบ แผนใบเหนียวคลายหนัง ผิวใบดานบนเกลี้ยงเปน 

มัน ดานลางมีขนสีซีด ดอกสีเหลืองรูปดอกถั่วออกเปนชอแบบกระจะ 


76

มีกิ่นหอมออนๆ 

กลีบเลี้ยงสีเขียวแกมแดงเชื่อมติดกันเปนหลอดปลายแยกเปน 

5 แฉกสั้นรูป 


ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกสีเหลือง 5 กลีบ ขอบกลีบยน เกสรเพศผู 

10 อัน ยาวไม 

เทากัน โคนเชื่อมติดกัน 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีแบนมีขนปกคลุม 

ผลเปนฝกกลมแบนมีปก 

โดยรอบ เสนผาศูนยกลางประมาณ 3-4 ซม. มี 1 เมล็ด (ภาพที่ 

116) 


เปนไมตางประเทศ มีถิ่นกําเนิดในเอเชียเขตรอนประเทศ 

อินเดีย 

26.1 พญามูลเหล็ก Strychnos lucida R. Br. 

26 LOGANIACEAE 


พญามือเหล็ก(ภาคกลาง); ยามือเหล็ก(กระบี่); 

เสี้ยวดูก(ภาคเหนือ) 


Strychninebush 

พญามูลเหล็ก เปนไมตนขนาดเล็กหรือไมพุมรอเลื้อย 

สูงถึง 12 ม. ลําตนและกิ่ง 

แกมีหนามอวนสั้น 

ไมมีมือเกาะ ใบเดี่ยวเรียงตรงขาม 

รูปไข รูปรีหรือกลม ปลายทู 

โคนมนหรือรูป 

ลิ่ม 

ขอบใบเรียบ แผนใบคลายกระดาษ ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดานหรือมีตุมเล็กที่ผิวดานลางใบ 

เสน 

ใบออกจากโคนใบ 3 เสน ดอกชอกระจุกแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งหรืองามใบ 


5 กลีบ 

รูปไข กลีบดอก 5 กลีบสีเขียวแกมขาว เชื่อมติดเปนหลอดปลายแยกเปน 

5 แฉก เกสรเพศผู 

5 อัน 

ติดอยูที่หลอดดอก 


ผลกลมเปลือกบาง เมื่อสุกมีสีแดงหรือสม 

มี 2–3 

เมล็ด (ภาพที่ 

117) 



ปาดิบแลง ทุงหญา 

บนเขาหินปูน ใน 

ภาคเหนือ ภาคกลาง และภาคตะวันออก ในตางประเทศพบ 

ที่ออสเตรเลีย 

อินโดนีเซีย ติมอร 

27. LYTHRACEAE 

27.1 ตะแบกนา Lagerstroemia floribunda Jack 

77


กระแบก (สงขลา) ; ตะแบกปรี้ 

(เขมร) ; ตะแบกไข (ราชบุรี, ตราด) ; บางอตะมะ 

กอ (มลายู-ยะลา, ปตตานี) ; บางอยามู (มลายู-นราธิวาส) ; เปอยดอง, 

เปอยนา 

(ลําปาง) ; เปอยหางดาง 

(แพร) 


- 

ตะแบกนา เปนไมตน สูงถึง 30 ม. โคนตนเปนพูพอน เปลือกเรียบสีเทาหรือสีเทา 

แกมขาว ลอกหลุดเปนแผนบางๆ มีรอยแผลเปนหลุมตื้นๆ 

ตลอดลําตน กิ่งกานมีสันคม 


เรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปใบหอกรูปรีแกมรูปใบหอก ปลายมนมีติ่งแหลมเล็ก 

โคนมน 

ขอบใบมักหอขึ้น 

ใบออนสีแดงมีขนรูปดาวปกคลุม ใบแกผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอแยก 

แขนงตั้งขึ้นที่ปลายกิ่ง 

ดอกตูมคลายรูปลูกขาง กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวยปลายแยกเปน 

5-6 

แฉก ผิวดานนอกมีขนและมีสันนูนพาดตามยาว กลีบดอกสีมวงอมชมพูตอมาเปลี่ยนเปนสีขาวหรือ 

เกือบขาวเมื่อกลีบดอกใกลรวง 

มีจํานวนเทากับแฉกของกลีบเลี้ยง 

กลีบดอกบางยับยน เปนแผน 

กลม ขอบกลีบมักมีครุย โคนกลีบเรียวลงเปนเสนคลายกานกลีบดอก เกสรเพศผูจํานวนมากมี 

2 

ขนาด รังไขอยูเหนือวงกลีบมีขนปกคลุม 

ผลแบบผลแหงแลวแตกรูปไขผิวดานนอกมีขนสั้นๆ 

ประปราย (ภาพที่ 

118) 

นิเวศวิทยาและการกระจายพันธุ พบขึ้นในปาเบญจพรรณที่คอนขางชุมชื้นในภาคเหนือ 

ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง สวนภาคตะวันออกและ 

ภาคใตขึ้นอยูในปาดงดิบ 

ปาน้ําทวม 

และตามทองนาทั่วๆ 

ไป 

ในตางประเทศพบที่กัมพูชา 

เวียดนาม มาเลเซีย 

27.2 อินทรชิต Lagerstroemia loudonii Teijsm. & Binn. 


เกรียบ, ตะเกรียบ(ชอง-จันทบุรี); ตะแบกขน(นครราชสีมา); เสลาใบใหญ 

(ประจวบคีรีขันธ, สระบุรี) 


- 

อินทรชิต เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกสีเทาดํา แตกเปนรองยาว ปลายกิ่งหอย 

ยอย สวนตางๆ มีขนสีเหลืองปกคลุม ใบเดี่ยวเรียงตรงขาม 

เรียงสลับ หรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปขอบ 

ขนานหรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนแหลมมนหรือเวา ผิวใบดานลางมีสีซีด 

กวาดานบน ใบออนมีขนรูปดาวสีเหลืองปกคลุมทั้งสองดาน 

เมื่อแกดานบนจะเกลี้ยงหรือมีขนตาม 

เสนกลางใบ ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายกิ่งหรือตามงามใบ 

ดอกตูมคอนขางกลมโคนเรียว 

78

แหลมกานชอดอก กานดอกยอยและกลีบเลี้ยงมีขนนุมสีเหลืองปกคลุมทั่วไป 

กลีบเลี้ยงรูปถวยมี 

สันนูน ตามทางยาวขึ้นมาเพียงเล็กนอยไมชัดเจน 

ปลายแยกเปน 6-8 แฉก รูปสามเหลี่ยมปลาย 

กลีบดานในมีขน กลีบดอกสีมวงรูปไขกลับ โคนกลีบเรียวเล็ก คลายกานกลีบดอก กลีบยนปลาย 

กลีบเปนริ้ว 


มี 2 ขนาด 5-8 อันจะยาวและหนา รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลม 

มีขนยาว ผลรูปรีหรือเกือบกลม กลีบเลี้ยงติดทน 

ผิวเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง 

เมื่อแกจะแตก 

4-6 ซีก 


119) 


พบขึ้นทั่วไปตามปาเบญจพรรณ 

ปาดงดิบ และปาชายหาด 

ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคกลาง 

ในตางประเทศพบที่กัมพูชา 

ลาว 

27.3 อินทนิลน้ํา 

Lagerstroemia speciosa (L.) Pers. 


ฉวงมู, ฉองพนา(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

ตะแบกดํา(กรุงเทพฯ); บางอบะซา 

(มลายู-ยะลา, นราธิวาส); บาเย, บาเอ(มลายู-ปตตานี); อินทนิล(ภาคกลาง, 

ภาคใต) 


Pride of India, Queen’s crape myrtle 

อินทนิลน้ํา 

เปนไมตน สูงถึง 25 ม. เรือนยอดแผกวางเปนพุมกลม 

เปลือกคอนขาง 

เรียบสีน้ําตาลออนหรือสีเทา 


เรียงสลับ หรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปขอบขนาน 

หรือรูปรีแกมขอบขนาน ปลายแหลมหรือมน โคนกลม แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสอง 

ดาน ดอกชอแยกแขนงตั้งขึ้น 

ดอกตูมคอนขางกลม สวนบนสุดจะมีตุมกลมเล็กๆ 

ติดอยูตรงกลาง 


ปลายแยกเปน 6 แฉก ผิวดานนอกสีสันนูนตามยาวและมีขนสั้น 

ประปราย กลีบดอก 6 กลีบ สีมวง หรือสีมวงอมชมพูหรือชมพูลวนรูปเกือบกลมโคนกลีบเรียวยาว 

เปนกานกลีบดอก เกสรเพศผูจํานวนมาก 

มีขนาดยาวไลเลี่ยกัน 


ผิว 

เกลี้ยง 

ผลกลม กลีบเลี้ยงติดทน 


เมื่อแกจะแตกเปน 

6 ซีก (ภาพที่ 

120) 


พบขึ้นตามที่ราบลุมทั่วๆ 

ไปและบริเวณริมฝงแมน้ําในปา 

เบญจพรรณชื้นและปาดงดิบทางภาคเหนือ 

ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก และพบมาก 

ในปาดงดิบทางภาคใต ในตางประเทศพบที่พมา 


กัมพูชา มาเลเซีย ฟลิปปนส 

79

27.4 สมอรอง Lagerstroemia subangulata (Craib) Furtado et Montien 


ขี้อาย(ราชบุรี); 

เขี้ยวเนื้อ(สระบุรี); 

ตะแบกตัวเมีย, สมอรัด(ภาคกลาง, บุรีรัมย, 

นครราชสีมา); ตะแบกหมู(ลพบุรี) 


- 

สมอรอง เปนไมตน สูงถึง 25 ม. เปลือกสีน้ําตาลดํา 

แตกเปนรองตามยาว เรือน 

ยอดทรงกลม ใบเดี่ยวเรียงตรงขาม 

รูปไขแกมรูปรีหรือรูปรี ปลายเรียวแหลม มีติ่งแหลมหรือทูตรง 

ปลาย โคนมนหรือกลม ขอบใบเปนคลื่น 

ใบออนมีขนทั้งสองดาน 

ใบแกเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง 

ดอกชอแยกแขนงยาว 10-40 ซม. ออกที่ปลายกิ่ง 

มีขนสีเทาขาวปกคลุม ชอแขนงจะโคงขึ้น 

ดอก 

ตูมรูปลูกขาง กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันปลายแยก 

เปน 6 แฉก ปลายแหลม ผิวเปนรองและสันตามยาว 

มีขนปกคลุม กลีบดอกสีมวงรูปใบหอกกลับหรือรูปใบหอก โคนกานสอบแหลม ขอบกลีบเปนคลื่น 


ขนาดไมเทากัน 6 อัน มีขนาดยาว รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรีแกมขอบขนาน 

ผลแหงรูปกลมรี กลีบเลี้ยงติดทน 


เมื่อแกจะแตก 

3-4 ซีก (ภาพที่ 

121) 


พบขึ้นในปาดิบแลงบริเวณริมลําหวย 

ในภาคกลาง ภาค 

ตะวันตกเฉียงใตและภาคตะวันออก 

27.5 เทียนกิ่ง 

Lawsonia inermis L. 


เทียนขาว, เทียนแดง, เทียนขาวเปลือก, เทียนไม(ภาคกลาง) 


Henna Tree, Egytian Privet 

เทียนกิ่ง 

เปนไมตนขนาดเล็กสูง 3-5 ม. กิ่งออนเปนเหลี่ยม 

กิ่งแกกลม 

ใบเดี่ยวเรียง 

ตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

รูปรีหรือรูปรีแกมไขกลับ ปลายแหลมหรือมน โคนรูปลิ่ม 

ขอบใบเรียบ 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอแยกแขนง สีแดงหรือสีเหลืองแกมขาว ออกที่ 


ดอกยอยจํานวนมาก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวย 

ปลายแยกเปน 4 แฉก รูปไขหรือ 


กลีบดอก 4 กลีบ รูปไต กลีบพับยน เกสรเพศผู 

8 อัน ติดอยูที่ปลายหลอดกลีบเลี้ยง 

เปนคูๆ 

ตรงขามกับกลีบเลี้ยง 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปถวย 

ยอดเกสรกลมขนาดเล็ก ผลแบบผลแหง 

80

แลวแตกรูปกลมแปน ผิวเปน 3 พู มีสวนกานเกสรเพศเมียติดอยูตรงปลาย 

และกลีบเลี้ยงติดอยูที่ 

โคนผล เมล็ดจํานวนมาก รูปปรามิดกลับ (ภาพที่ 

122) 


พบขึ้นในพื้นที่คอนขางแหงแลงในภาคตะวันออกเฉียงใต 

ภาคใต สวนใหญเปนไมปลูกประดับ ในตางประเทศพบที่ 

อาฟริกาเขตรอน เอเชีย ออสเตรเลีย 

28.MAGNOLIACEAE 

28.1 จําปสิรินธร Magnolia sirindhorniae Noot. & Chalermglin 


- 


- 

จําปสิรินธร เปนไมตน สูงไดถึง 25 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกสีน้ําตาลออนแตก 

เปนรองตามยาวของลําตน สวนตางๆ ที่ยังออนมีขน 

หูใบรวงงายมีขน ใบเดี่ยวเรียงเวียน 


ปลายมน โคนรูปลิ่มหรือมน 

ขอบใบเรียบ แผนใบคอนขางหนา ผิวใบออนมีขนประปรายทั้งสอง 

ดาน ดอกเดี่ยวออกตามงามใบ 

ใกลปลายกิ่ง 

กลีบรวมสีขาว 12-15 กลีบเรียงเปนวง วงนอก 3-4 

กลีบ รูปชอนกลีบหนามีขนาดใหญ วงใน 8-12 กลีบ รูปชอนกลีบหนามีขนาดเล็ก เกสรเพศผู 

จํานวนมาก ปลายมีระบายสั้นๆ 

เกสรเพศเมีย 25-35 อัน รูปไข ติดอยูบนกานชูเกสรเพศเมียยื่น 

ยาวกวาเกสรเพศผู 

ผลเปนผลกลุมรูปกลมผิวเกลี้ยง 

ติดเรียงบนแกนกลาง เมื่อแกจะแตกตามยาว 


123,124) 


เปนพืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคกลางที่จังหวัดลพบุรี 

(ซับ 

จําปา) ขึ้นในปาพรุน้ําจืดที่มีน้ําไหลตลอดป 


50-200 เมตร 

28.2 จําปา Michelia champaca L. 


จําปากอ(มลายู-ภาคใต); จําปาเขา(ตรัง); จําปาทอง(นครศรีธรรมราช); จําปาปา 

(สุราษฎรธานี) 

ชื่อสามัญ Sonchampa, Champak Orange, Champak 

จําปา เปนไมตน สูงถึง 25 ม. กิ่งมีขนสีทอง 

เห็นแผลเปนของหูใบเปนขอๆ ใบเดี่ยว 

เรียงเวียน รูปไขหรือรูปรี ปลายแหลมหรือเปนติ่งแหลม 

โคนแหลมหรือกลม ขอบใบเรียบ แผนใบ 

81

คอนขางหนา ผิวใบออนมีขนสีทองทั้งสองดาน 

ใบแกเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง 

ดอกเดี่ยวสีเหลือง 

จําปาหรือสีสม ออกที่ซอกใบ 

ดอกตูมรูปรี มีกาบหุม 

กลีบรวม 10-15 กลีบ กลีบชั้นนอกรูปหอก 

กลับกลีบชั้นในแคบกวา 


อับเรณูรูปขอบขนาน รังไขอยูเหนือวงกลีบจํานวน 

มากเรียงอยูบนแกน 

ผลเปนกลุมรวมหลายๆผลเรียงอยูรอบแกน 

รูปไขหรือคอนขางกลม ผิวขรุขระ 

เปนจุดสีขาว เมล็ดรูปครึ่งวงกลมหรือรี 

จํานวน 2-3 เมล็ด (ภาพที่ 

125) 


พบขึ้นในปาดิบหรือตามชายปาในภาคเหนือ 

ภาคใต ที่ระดับ 

ความสูง 200-1,000 ม. นิยมปลูกเปนไมประดับทั่วไป 

ใน 


จีน เนปาล พมา ภูมิภาคอินโดจีน 

29. MALVACEAE 

29.1 ปอหู Talipariti macrophyllum (Roxb. ex Hornem.) Fryxell 


ขี้เทา(ชัยภูมิ); 

จอง, ไอจอง(มลายู-ปตตานี, ยะลา); ชูเมีย 

(เพชรบุรี); ตองเตา, 

ทองโต, ปอหมื่น, 

แอบขาว(ภาคเหนือ); ปอจง, ปอสามเตา, เปด (เชียงใหม); 

ปอเปด(ชลบุรี); ปอมุก(ชุมพร); อูจง (ตรัง) 


- 

ปอหู เปนไมตน สูงถึง 15 ม. กิ่ง 

กาน ใบ และชอดอกมีขนยาวสีน้ําตาลแกมเหลือง 

ปกคลุม ใบเดี่ยว 

เรียงเวียน รูปหัวใจหรือเกือบกลม ปลายแหลมเปนติ่ง 

โคนรูปหัวใจ ขอบใบเรียบ 

ผิวใบมีขนยาวนุมทั้งสองดาน 

หูใบขนาดใหญสีขาวอมชมพูรวงงาย กานใบยาว ดอกชอกระจะ 

ออกตามปลายกิ่งหรือตามงามใบ 

มีดอกยอย 1-3 ดอก ดอกตูมมีกาบหุม 

ริ้วประดับใตกลีบเลี้ยงมี 

10-14 แฉก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆังปลายแยกเปน 


กลีบดอก 5 กลีบ 

สีเหลืองสด ตรงกลางสีเลือดหมู บิดเวียน เกสรเพศผูจํานวนมาก 

เชื่อมติดกันเปนแทง 

รังไขอยูเหนือ 

วงกลีบ ยอดเกสรเพศเมียสีแดง แยกเปน 5 แฉก ผลแหงรูปไขกลับ เมื่อแกจะแตกเปน 

5 ซีก มีริ้ว 

ประดับใตกลีบและกลีบเลี้ยงติดอยู 


126) 


พบขึ้นในบริเวณชายปาดิบ 

ในตางประเทศพบที่จีน 

บังคลา 

เทศ อินเดีย ลาว เวียดนาม อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส 

สิงคโปร 

82

30. MELIACEAE 

30.1 สะเดา Azadirachta indica Juss. var. siamensis Valeton 


กะเดา(ภาคใต); จะตรัง(สวย); สะเลียม(ภาคเหนือ) 


Neem Tree 

สะเดา เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกสีน้ําตาลเทาแตกเปนรองลึก 

ใบประกอบแบบ 

ขนนกชั้นเดียวปลายคี่ 

แตใบยอยตรงปลายไมสมบูรณ เรียงเวียนเปนกระจุกตรงปลายกิ่ง 

ใบยอย 

เรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอยจํานวน 

8-16 ใบ รูปใบหอกแกมรูปไข ปลายเรียวแหลมโคง 

เล็กนอย โคนเบี้ยวหรือมนแหลม 

ขอบใบจักฟนเลื่อยหางๆ 

เห็นชัดเจนที่ขอบใบดานบน 

แผนใบบาง 

ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอแยกแขนกออกที่งามใบใกลปลายกิ่ง 

ดอกยอยจํานวนมาก มีกาน 

ดอกสั้นมาก 

ใบประดับรูปไขขนาดเล็ก รวงงาย กลีบเลี้ยง 

5 กลีบรูปกลมแกมรูปไข กลีบดอกสีขาว 

อมเหลือง 5 กลีบ รูปชอน ผิวและขอบมีขนทั้งสองดาน 


10 อัน กานเกสรเชื่อมติดกันเปน 

หลอด ปลายแยกเปน 10 แฉกรูปไขกลับ ปลายแฉกเวา ผิวดานในตรงปลายหลอดมีขนยาว รังไข 

อยูเหนือวงกลีบรูปไข 

กานเกสรอวบอวน ยอดเกสรเพศเมียแยกเปน 3 แฉก ผลมีเนื้อรูปรีแกมขอบ 

ขนาน ผิวเกลี้ยง 

มี 1 เมล็ด (ภาพที่ 

127) 


พบขึ้นในพื้นที่คอนขางแหงแลง 

เปนไมเบิกน้ําไดดีทั่วทุกภาค 

ยกเวนภาคใต ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

30.2 เลี่ยน 

Melia azedarach L. 


เคี่ยน, 

เฮี่ยน(ภาคเหนือ) 


Bastard Cedar, Persian Lilac, Bead Tree 

เลี่ยน 

เปนไมตน สูงถึง 20 ม. กิ่งออนมีขน 


เรียงเวียน 

สลับ ชอใบยอยเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอยจํานวน 

5-7 ชอ ใบยอยเรียงตรงขามรูปไขแกมใบ 

หอก ปลายเรียวแหลม โคนแหลม ขอบใบจักฟนเลื่อย 

บางใบจักลึกถึงเสนกลางใบคลายใบยอย 

ขนาดเล็ก แผนใบบาง ผิวใบออนมีขน ใบแกเกลี้ยงหรือมีขนตามเสนใบ 

กานและแกนในชอใบมีขน 

ดอกชอแยกแขนงออกที่งามใบใกลปลายกิ่ง 

ดอกยอยจํานวนมากเรียงหางๆ กานดอกสั้น 

กลีบ 

เลี้ยง 

5 กลีบ รูปไข ผิวดานนอกมีขนยาว กลีบดอกสีขาวแกมมวง 5 กลีบ รูปชอนแกมขอบขนาน 

83

ผิวดานนอกมีขน เกสรเพศผู 

10 อัน กานเกสรเชื่อมติดกันเปนหลอดสีมวง 

ปลายแยกเปนแฉก 

ขนาดเล็กจํานวนมาก ผิวดานในมีขน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

มีจานฐานดอก รังไขและกานเกสร 

ทรงกระบอก ยอดเกสรกลม ผลมีเนื้อรูปรีแกมขอบขนาน 



128) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณชื้น 

และปาดิบที่คอนขางชื้น 

บริเวณ 

ใกลแหลงน้ํา 

ที่ระดับความสูงไมเกิน 

600 เมตร ในภาคเหนือ 

ภาคตะวันออกเฉียงใต ภาคกลาง ภาคตะวันตกเฉียงใต ใน 

ตางประเทศพบที่ 

ซีเรียถึงอินเดียและภูมิภาคอินโดจีน 

30.3 มะฮอกกานีใบใหญ Swietenia macrophylla King 


- 


Baywood, Honduras mahagony, Mahogani, Bigleaf mahogany 

มะฮอกกานีใบใหญ เปนไมตนขนาดกลางถึงขนาดใหญ สูงถึง 40 ม. โคนตนมี 

พูพอน เปลือกสีน้ําตาลดํา 

แตกเปนสะเก็ดหนา ใบประกอบแบบขนนกปลายคู 

เรียงเวียน มีใบยอย 

เรียงตรงขาม 3-6 คู 

ใบยอยรูปไขหรือรูปรีเบี้ยวหรือโคงเล็กนอย 

ปลายและโคนแหลม ขอบใบเรียบ 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงเปนมัน 

ดอกชอแยกแขนง ออกที่งามใบใกลปลายกิ่ง 

สีเหลือง 

ออนหรือเหลืองอมเขียว มีกลิ่นหอมออนๆ 


กลีบดอก 5 กลีบ สีเหลือง 

แกมเขียว รูปขอบขนานปลายกลมผิวเกลี้ยง 


10 อัน กานเกสรเชื่อมติดกันเปนหลอด 

รัง 

ไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลม 

กานเกสรเพศเมียสั้นยอดเกสรเปนแผนกลม 

ผลเปนฝกแข็งเปลือกหนา 

รูปไข เมื่อแกจะแตกจากโคนเปนพู 

5 พู เมล็ดจํานวนมากมีปก (ภาพที่ 

129) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในทวีปอเมริกา 

ประเทศ 

เม็กซิโก บราซิล คอสตาริกา กัวเตมาลา ฮอนดูลัส นิคาลากัว 

ปานามา โบลิเวีย โคลัมเบีย เปรู เวเนซูเอลา 

30.4 ยมหอม Toona ciliata M. Roem. 


ยมฝกดาบ(ภาคเหนือ); เลย(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

สะเดาดง(กาญจนบุรี); สีเสียด 

หอม(พิษณุโลก) 


Indian Mahogani, Cigar Box Cedar, Moulmein Cedar, Toona, Red Cedar 

ยมหอม เปนไมตน สูงถึง 30 ม. กิ่งมีชองอากาศรูปกลมหรือรียาวกระจายทั่วไป 

ใบ 

ประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคู 

เรียงเวียนสลับ ใบยอยเรียงตรงขามหรือเยื้องกันเล็กนอย 

84

จํานวน 14-30 ใบ รูปรีแกมรูปไขหรือใบหอก ปลายเรียวแหลมเปนติ่งยาว 

โคนมนเบี้ยวๆ 


เรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

ดอกชอแยกแขนงสีขาว มีกลิ่นหอม 

ชอหอยออกที่ปลาย 

กิ่ง 

ดอกยอยจํานวนมาก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกลมปลายแยกเปน 

5 แฉกรูปไขขอบแฉกและผิว 

ดานนอกมีขน กลีบดอก 5 กลีบ รูปรีแกมขอบขนาน ขอบกลีบและผิวดานในมีขน โคนกลีบดานใน 

เปนสันตามยาว เกสรเพศผู 

5 อัน ติดอยูตรงปลายจานฐานดอกที่หุมรังไข 

เปนพู 5 พู มีขนยาว รัง 

ไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลม 

ยอดเกสรกลมแบนคลายจาน ผลมีเนื้อรูปกลม 

ผลแหงสีน้ําตาล 

แตก 

ตามยาวเปน 5 แฉก เมล็ดแบน มีปก (ภาพที่ 

130) 


พบขึ้นในปาดิบและปาผสมผลัดใบ 

ตามริมลําธารใน 

ภาคเหนือ ภาคกลาง ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

อัสสัม พมา 

อินโดนีเซีย ออสเตรเลีย 

31. MORACEAE 

31.1 ขนุน Artocarpus heterophyllus Lam. 


ขะนู(ซอง-จันทบุรี); ขะเนอ(เขมร); ซีคึย, ปะหนอย(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

นะยวยซะ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

นากอ(มลายู-ปตตานี); เนน(ชาวบน- 

นครราชสีมา); มะหนุน(ภาคเหนือ-ภาคใต); ลาง(เงี้ยว-ภาคเหนือ); 

หมักหมี้(ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ); หมากกลาง(เงี้ยว-แมฮองสอน) 


Jackfruit tree, Jack tree, Jak. 

ขนุน เปนไมตนสูงถึง 15 ม. ใบเดี่ยวเรียงเวียน 

รูปไขกลับหรือรูปรีแกมไขกลับ ปลาย 

มนมีติ่งสั้น 

โคนกลมหรือแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

หูใบเปนคูหุม 

ปลายยอด รูปรีแกมขอบขนาน ผิวดานนอกมีขน รวงงาย รอยแผลบนกิ่งเปนขอที่โคนกานใบ 

ดอก 

ชอกระจุกแนน รูปกระบองหรือรูปรีแคบๆ ออกที่ลําตน 

หรืองามใบบริเวณกิ่งขนาดใหญ 

ดอกแยก 

เพศอยูตนเดียวกัน 

ดอกยอยจํานวนมากเรียงชิดกันเปนแนน บางสวนของดอกเชื่อมติดกัน 

ดอกติด 

อยูบนแกนขนาดใหญ 

กลีบรวมเชื่อมติดกันเปนหลอดรูปกระบอง 

ผิวเปนสันเหลี่ยม 

ปลายมนกลม 

หรือแหลมมีขน ชอดอกเพศผู 

วงกลีบรวมปลายแยกเปน 2 แฉกสั้นๆ 

โคนดอกยอยเชื่อมติดกัน 

ผนัง 

บางปลายดอกแยกกัน ผนังหนา ปลายมนแหลมมีรูปเปด เกสรเพศผู 

1 อัน ชอดอกเพศเมียและ 

ดอกเพศเมีย มีลักษณะคลายชอดอกเพศผูและดอกเพศผู 

แตมีขนาดใหญกวา วงกลีบรวมโคนดอก 

ยอยเชื่อมติดกันปลายแยกมนกลม 


รูปรี ผลรวมรูปกลมหรือรี ผิวมีหนามสั้นๆ 

เมล็ดจํานวนมากมีเนื้อหุม 


131) 

85


เปนพันธุไมปลูกขึ้นกระจายไดทั่วประเทศเกือบทุกสภาพพื้นที่ 


ศรีลังกา มาเลเซีย 

31.2 มะหาด Artocarpus lakoocha Roxb. 


หาด(ทั่วไป); 

กาแย, ตาแป, ตาแปง (มลายู-นราธิวาส); มะหาดใบใหญ(ตรัง); 

ขนุนปา 


Lakooch 

มะหาด เปนไมตน สูงถึง 30 ม. กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปรีหรือรูปรีแกมขอบ 

ขนาน ปลายมนหรือแหลมเปนติ่ง 

โคนมน ขอบใบเรียบ แผนใบหนา ผิวใบเกลี้ยงหรือมีขนดานลาง 

ใบ เสนแขนงใบปลายโคงเชื่อมติดกันเกือบถึงขอบใบเห็นชัดเจนทั้งสองดาน 

หูใบรูปใบหอกมีขน 

ดอกชอกระจุกแนนรูปกลมออกที่งามใบเปนชอเดียวหรือเปนคู 

ดอกแยกเพศอยูตนเดียวกัน 

ดอก 

ยอยจํานวนมากเรียงชิดกันเปนแนนหรือบางสวนของดอกเชื่อมติดกัน 

ดอกติดอยูบนแกน 

ชอดอก 

เพศผูสีเหลือง 

แกนชอดอกนุมคลายฟองน้ํา 

ดอกยอยขนาดเล็กแยกกัน ใบประดับรูปโลห มีขน 

กลีบรวม 4 กลีบ รูปไขกลับผิวมีขน โคนเชื่อมติดกัน 


1 อัน ชอดอกเพศเมียสีชมพูแกม 

มวง มีขนาดใหญกวาชอดอกเพศผู 

ผิวเรียบ มีขนสั้น 

สวนของยอดเกสรเพศเมียคลายขนแข็ง แกน 

ชอดอกแข็ง กลีบรวมเชื่อมติดกันเปนหลอดหุมรังไขและกานเกสรเพศเมีย 

สวนปลายของกลีบเชื่อม 

ติดกัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปรี 

ยอดเกสรรูปกระบอง ยื่นเลยออกมาจากหลอด 

ผลรวมรูปกลม ผิว 

คอนขางเรียบ เมล็ดรูปขอบขนานจํานวนมาก (ภาพที่ 

132) 


ชอบขึ้นบริเวณริมลําธารในปาดิบชื้น 

ขึ้นกระจายทั่วทุกภาค 

โดยเฉพาะในภาคใต ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

พมา 

คาบสมุทรมลายู 

31.3 กราง Ficus altissima Blume 


ไทรทอง(นครศรีธรรมราช); ลุง(เชียงใหม, ลําปาง); ฮางขาว, ฮางหลวง, ฮางเฮือก 

(เชียงราย); ไฮคํา(เพชรบูรณ) 


Counciltree, False banyan, Lofty fig 

กราง เปนไมตน สูงถึง 25 ม. เปลือกเรียบสีน้ําตาลแกมขาว 

เรือนยอดกลม มียาง 

ขาวและรากอากาศ สวนตางๆ เมื่อยังออนมีขนสั้นประปราย 

แตจะรวงไปในที่สุดทําใหลําตน 

กิ่ง 

และใบเกลี้ยง 


เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไขแกมรูปขอบขนาน ปลายมนเปนติ่งแหลมสั้น 

โคน 

86

มน ขอบใบเรียบ แผนใบหนา หูใบรูปใบหอก 2 อัน หุมยอดออน 

ดอกชอมีลักษณะคลายผลที่เกิด 

จากฐานรองดอกขยายใหญโอบหุมดอกยอยเอาไวและมีรูเปดตรงปลาย 

ไมมีกานออกเปนคูตรง 

งามใบ มีดอกยอย 3 ประเภท ดอกเพศผู 

ดอกเพศเมีย และดอกปุมหูด 

ดอกเพศผูมีจํานวนมาก 

กระจายอยูทั่วไป 

มีกลีบรวม 4 กลีบ เกสรเพศผู 

1 อัน ดอกเพศเมีย กลีบรวมเชื่อมติดกันปลายแยก 

เปน 4 แฉก รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

และดอกปุมหูดอาจมีไขหรือตัวออนของแมลงอยูภายใน 

ผลรูปไข 

ผลสุกสีเหลือง (ภาพที่ 

133) 


พบขึ้นกระจายทั่วประเทศ 


ภาคใต 

ของจีน พมา ศรีลังกา ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย 

31.4 มะเดื่อกวาง 

Ficus callosa Willd. 


กะบุง,ลิ้นควาย 

(ภาคกลาง) ; ฆอง (สระบุรี) ; ตองหนัง (เลย) ; ลิ้นกระบือ 

(อุตรดิตถ) ; มะเดื่อตน 

(จันทบุรี) 


- 

มะเดื่อกวาง 

เปนไมตน สูงถึง 35 ม. ลําตนเปลาตรง โคนตนมีพูพอน เปลือกเรียบ 

สีเทา สวนตางๆ มีน้ํายางสีขาว 

หูใบรูปไขแกมรูปใบหอก มีขนสั้นนุม 


เรียงเวียน รูปรี 

ปลายมนหรือเปนติ่งหนาม 

โคนกลมหรือรูปลิ่มกวาง 

ขอบใบเรียบ แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบ 

ดานบนสีเขียวเขม ดานลางมีสีเขียวซีดและขนสาก เห็นเสนใบชัดเจนทั้งสองดาน 

ดอกชอมี 

ลักษณะคลายผลที่เรียกวา 

ผลแบบมะเดื่อ 

(fig หรือ syconium) เกิดจากฐานดอกมีบวมพองขึ้น 

ภายในกลวง ที่ปลายมีชองเปดมีใบประดับปดอยู 

ภายในมีดอก 3 ประเภท คือ ดอกเพศผู 

ดอกเพศ 

เมีย และดอกปุมหูด 

(gall-flower) ชอดอกออกตามงามใบเปนชอเดี่ยวหรือเปนคูรูปกลมหรือคลาย 

ลูกแพร มีขนสากหรือเกือบเกลี้ยง 

เมื่อแกมีสีเหลือง 

ที่โคนมีใบประดับรูปใบหอกหรือรูปไข 

กานชอ 

ดอกยาว ดอกเพศผูกระจายอยูใกลรูเปดตรงปลาย 

มีกลีบเลี้ยง 

3-5 กลีบ รูปชอน เกสรเพศผู 

1-2 

อัน ไมมีกานเกสรเพศผู 

ดอกเพศเมีย กลีบเลี้ยง 

3-5 กลีบรูปใบหอก ยอดเกสรเพศเมียแยกเปน 2 

แฉก ดอกปุมหูด 

มีลักษณะคลายดอกเพศเมีย แตยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก 

ผลกลมผิวเกลี้ยง 

ผล 

ออนสีเขียว (ภาพที่ 

134) 


พบขึ้นในปาดิบแลงและปาเบญจพรรณทั่วประเทศ 

ใน 

ตางประเทศพบที่จีน 

อินเดีย ศรีลังกา พมา เวียดนาม 

อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส 

87

31.5 ยางอินเดีย Ficus elastica Roxb. ex Hornem. 


ยางลม (ภาคกลาง) ; ลุง (ภาคเหนือ) 


Indian rubber fig, Indian rubber tree, Rubberplant 

ยางอินเดีย เปนไมตน สูงถึง 30 ม. เปลือกเรียบสีน้ําตาลดํา 

เรือนยอดกวาง มียาง 

ขาวและรากอากาศ ใบเดี่ยวเรียงเวียนรูปรีหรือรูปรีแกมขอบขนาน 

ปลายแหลม โคนรูปลิ่มกวาง 

ขอบใบเรียบ แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบดานบนสีเขียวเขม ดานลางมีสีเขียวซีด หูใบรูปใบหอก 

หุมปลายยอดสีแดงสด 

ดอกชอมีลักษณะคลายผล ออกเปนคูตามงามใบ 

ไมมีกานชอดอก วงใบ 

ประดับรูปคุมรวงงาย 

ดอกยอยอยูภายในชอที่คลายผล 

มีดอกยอย 3 ประเภท ดอกเพศผู 

ดอกเพศ 

เมีย และดอกปุมหูด 

ดอกเพศผูจํานวนมาก 

กระจายอยูทั่วไปมีกลีบเลี้ยง 

4 กลีบ รูปไข เกสรเพศผู 

1 อัน ไมมีกานเกสรเพศผู 

ดอกเพศเมีย ไมมีกานดอก กานชูยอดเกสรเพศเมียติดทน ยอดเกสรเพศ 

เมียขยายใหญเปนตุม 

ดอกปุมหูดมีกลีบเลี้ยง 

4 กลีบ รังไขกลม ผิวเรียบ ผลกลมรีผลสุกสีเหลือง 


135) 


เปนไมตางประเทศมีถิ่นกําเนิดในเอเชียเขตรอน 

ใน 

ตางประเทศพบที่ 

ภูฐาน อินเดีย เนปาล อินโดนีเซีย พมา 

มาเลเซีย 

31.6 มะเดื่ออุทุมพร 

Ficus racemosa L. 


กูแซ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

เดื่อเกลี้ยง(ภาคกลาง, 

ภาคเหนือ); เดื่อน้ํา(ภาคใต); 

มะเดื่อ(ลําปาง); 

มะเดื่อชุมพร(ภาคกลาง) 


- 

มะเดื่ออุทุมพร 

เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกเรียบมียางสีขาว กิ่งออนมีขน 

ประปราย กิ่งแกเกลี้ยง 


รูปใบหอก ปลายสอบเรียว โคนเบี้ยว 

ขอบใบเรียบ ใบ 

ออนมีขนประปราย ใบแกเกลี้ยง 

หูใบเปนกาบหุมยอด 

ดอกชอกระจุกมีลักษณะคลายผล ออกตาม 

88

ลําตนและกิ่ง 

ฐานรองดอกขยายใหญเปนกระเปาะโอบหุมดอกยอยจํานวนมากไวภายใน 

ตรง 

ปลายมีชองเปดและมีใบประดับขนาดเล็กปดคลุมไว ภายในกระเปาะมีดอกยอย 3 ประเภท มีทั้ง 



ดอกเพศผูมีเกสรเพศผู 

1 อัน ดอกเพศเมียจํานวนมาก มี 

กลีบรวม 4-5 กลีบ รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

รูปไขกลับ ดอกปุมหูดจํานวนมาก 

คลายกับดอกเพศเมีย 

แตไมมีกลีบรวม ผลคอนขางกลม ผลแกสีเหลืองหรือแดง (ภาพที่ 

136) 


พบขึ้นตามริมลําธารในปาดิบทั่วประเทศ 


จีน อินเดีย อินโดนีเซีย พมา เนปาล นิวกินี ปากีสถาน ศรี 

ลังกา เวียดนาม ออสเตรเลีย 

31.7 โพธิ์ 

Ficus religiosa L. 


โพธิ์ศรีมหาโพธิ์; 

ปู(เขมร); ยอง(เงี้ยว-แมฮองสอน); 

สลี(ภาคเหนือ) 


Sacred fig tree, Pipal tree 

โพธิ์ 

เปนไมตนขนาดใหญ ไมมีรากอากาศ มีน้ํายางสีขาว 

ใบเดี่ยวเรียงเวียนสลับรูป 

ไข ปลายแหลมเปนติ่งยาว 

โคนเวา ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นหางๆ 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบ 


เสนใบออกจากโคนใบ 3 เสน ใบออนสีชมพูแกมมวง หูใบเปนกาบหุมปลายยอด 

รูปไข ปลายแหลม ผิวดานนอกและขอบมีขน ดอกชอมีลักษณะคลายผล ออกที่ซอกใบหรือตามกิ่ง 

บริเวณที่ใบหลุดรวงไปแลว 

ออกเปนคูหรือเดี่ยว 

ไมมีกานชอดอก รูปกลมแปน ฐานรองดอกขยาย 

ใหญ โอบหุมดอกยอยจํานวนมากไวภายใน 

ปลายมีชองเปด และมีใบประดับขนาดเล็กปดคลุมไว 

ดานลางมีใบประดับรูปกลม 3 ใบ ดอกแยกเพศ อยูในชอเดียวกัน 

ประกอบดวยดอก 3 ชนิด ดอก 



ดอกเพศผูติดเรียงเปนวง 

อยูตรงปลายชองเปด 

ไมมีกานดอก 

กลีบรวม 2-3 กลีบ รูปไขแกมใบหอก เกสรเพศผู 

1 อัน อับเรณูรูปกลมรี ปลายมีระยางคแหลม ดอก 

เพศเมียจํานวนมาก กานดอกสั้นหรือไมมี 

กลีบรวม 4-5 กลีบ รูปใบหอก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไข 

กลับ ดอกปุมหูดจํานวนมาก 

คลายกับดอกเพศเมีย แตสวนใหญไมมีกลีบรวม รังไขมีกานชู กาน 

เกสรสั้น 

ภายในมีไขของแมลง ผลแบบผลมะเดื่อ(syconum 

หรือ fig) รูปกลมแปน ผลแกสีมวง 


137) 


พบขึ้นในปาผสมผลัดใบ 

สวนใหญเปนพันธุไมปลูกขึ้นได 

ทั่วไปพบขึ้นกระจายทั่วประเทศ 


ยูนนาน จีน 

31.8 ขอย Streblus asper Lour. 

89


กักไมฝอย (ภาคเหนือ) ; ซะโยเส (กะเหรี่ยง-แมฮองสอน) 

; ตองขะแหน 

(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) 

; สมพอ (เลย) ; สะนาย (เขมร) 


Siamese rough bush, Tooth brush tree 

ขอย เปนไมพุมหรือไมตน 

สูงถึง 14 ม. เปลือกคอนขางเรียบสีเทา มียางขาว กิ่ง 

ออนลูลง 


เรียงเวียน รูปไขกลับ รูปใบหอกกลับหรือรูปรี ปลายแหลมหรือมน ปลายรสุดเปน 

ติ่งสั้นๆ 

หรือเวาตื้น 

โคนสอบเรียว รูปลิ่มหรือเบี้ยว 

ขอบใบจักฟนเลื่อยหรือหยักมนหางๆ 

ผิวใบสาก 

คาย ดอกแยกเพศมีทั้งรวมตนและตางตน 

มีแตกลีบเลี้ยงไมมีกลีบดอก 

ดอกเพศผูออกเปนชอ 

กระจุก กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันรูปถวย 

ปลายแยกเปน 4 แฉกมีขน เกสรเพศผู 

4 อัน เกสรเพศเมีย 

เปนหมัน ดอกเพศเมียเปนดอกเดี่ยวหรือออกเปนกลุม 

2-4 ดอก กลีบเลี้ยง 

4 กลีบ จะขยายใหญขึ้น 

เมื่อเปนผล 


รูปรีหรือรูปไข ผลคอนขางกลม ปลายบุม โคนผลมีกลีบเลี้ยงติด 

อยู 

ปลายผลมียอดเกสรเพศเมียติดอยู 

ผลสุกสีเหลืองถึงสีสม มี 1 เมล็ดรูปกลม (ภาพที่ 

138) 


พบขึ้นในที่โลงแจงตามทุงนาและตามปารุนใหมทั่วทุกภาค 

ใน 

ตางประเทศพบที่ตอนใตของจีน 

อินเดีย เนปาล ศรีลังกา พมา 

ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย 

32. MYRTACEAE 

32.1 ยูคาลิปตัส Eucalyptus camaldulensis Dehnh. 


- 


River Red Gum, Murray Red Gum 

ยูคาลิปตัส เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกเรียบสีเขียวแกมขาวแตก 

เปนแผนบาง ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปใบหอก 

ปลายเรียวแหลม โคนมนหรือแหลม ขอบใบเรียบ มีเสน 

ใบที่ขอบ 

1 เสน แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

เสนแขนงใบจํานวนมาก ดอกชอซี่ 

90

รม สีขาว ออกที่งามใบ 

ดอกยอย 3-12 ดอก ฐานดอกรูปถวยคอนขางกลม กลีบเลี้ยงปลายตัด 

กลีบดอกเชื่อมติดกันเปนหมวก 

รูปครึ่งวงกลม 

ผนังหนา ผิวดานในมีตอมเปนจุดกลม เกสรเพศผู 

จํานวนมาก อับเรณูรูปไขกลับแกมขอบขนาน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ผลแบบแหงแลวแตกรูปถวย 

เมล็ดจํานวนมาก (ภาพที่ 

139) 


ขึ้นไดเกือบทุกสภาพพื้นที่ 

ทนความแหงแลงไดดี ปลูกขึ้นได 

ทั่วประเทศ 

เปนไมตางประเทศที่มีถิ่นกําเนิดในออสเตรเลีย 

32.2 หวา Syzygium cumini (L.) Skeels 


หาขี้แพะ 


Black Plum 

หวา เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ใบเดี่ยวเรียงตรงขามรูปรีแกมขอบขนานหรือรูปไขกลับ 

ปลายเรียวแหลมเปนติ่งสั้น 

โคนรูปลิ่มหรือมน 

ขอบใบเรียบ แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้ง 

สองดาน เสนแขนงใบจํานวนมากและมีเสนขอบใบ 1 เสน ดอกชอแยกแขนงออกตามกิ่งบริเวณที่ 

ใบหลุดรวงไปแลวหรือที่งามใบ 

ชอดอกยอยเปนกระจุก ดอกยอย 3-8 ดอก ใบประดับและใบ 

ประดับยอยรูปสามเหลี่ยม 

ฐานดอกรูปกรวย กลีบเลี้ยงติดอยูตรงปลายเปนแฉกสั้น 

4 แฉก กลีบ 

ดอกสีขาว 4 กลีบ รูปกลม ผิวมีตอมเปนจุด เมื่อดอกบานมักหลุดเปนหมวก 


ติดเรียงเปนวงที่ปลายฐานดอก 


ยอดเกสรกลม ผลแบบมีเนื้อหลายเมล็ด 


แกมรูปไข เมื่อสุกมีสีมวงดํา 

เมล็ด 1 เมล็ด (ภาพที่ 

140) 


พบขึ้นในปาเกือบทุกประเภท 

ที่ระดับความสูงไมเกิน 

1,100 ม. ทั่วประเทศ 

ในตางประเทศพบที่อินเดียถึงมาเลเซีย 

33. OLEACEAE 

33.1 กรรณิการ Nyctanthes arbor-tristis L. 


กณิการ, กรณิการ 


Night Jasmine, Coral Jusmine, Tree of Sadness 

กรรณิการ เปนไมตนขนาดเล็กสูง 3-9 ม. สวนตางๆมีขนปกคลุม กิ่งเปนสี่เหลี่ยม 

ใบ 

เดี่ยวเรียงตรงขามสลับตั้งฉาก 

รูปไขหรือรูปไขแกมใบหอก ปลายเรียวแหลม โคนมนหรือแหลม 

ขอบใบเรียบ แผนใบคอนขางหนา ผิวใบดานบนมีขนแข็งสาก ดานลางมีขนยาวตามแนวเสนใบ 

91

ดอกชอแยกแขนงออกที่ปลายกิ่งหรืองามใบ 

มีกลิ่นหอมบานในตอนกลางคืน 

ชอดอกยอย 1-3 ชอ 

เปนกระจุกแนน กานและแกนในชอดอกมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปกรวยปลายแยกเปนแฉก 

สั้นๆ 

5-6 แฉก ไมชัดเจน ผิวดานนอกมีขน กลีบดอกรวงงาย สีขาว โคนเชื่อมติดกันเปนหลอดสีสม 

ปลายแยกเปน 4-7 แฉก ปลายแฉกแผกวางและเวาลึก เกสรเพศผู 

2 อัน ติดอยูภายในหลอดดอก 

กานเกสรแนบติดกับหลอดดอก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไข 

ผลแบบแหงแลวแตกคอนขางแบนรูปไข 

หรือรูปกลม ปลายเปนติ่งสั้นๆ 


141) 


พบขึ้นไดในพื้นที่คอนขางแหงแลง 

สวนใหญเปนไมปลูก 

ประดับในภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ใน 



34. RHIZOPHORACEAE 

34.1 เฉียงพรานางแอ Carallia brachiata (Lour.) Merr. 


ตอใส, สันพรานางแอ(ภาคกลาง); กวางลามา(ซอง-ตราด); กูมุย(เขมร-สุรินทร); 

แก็ก, วงคด, องคต(ลําปาง); ขิงพรา, เขียงพรา(ตราด-ประจวบคีรีขันธ); เขียงพรา 

นางแอ(ชุมพร); คอแหง, สีฟน(ภาคใต); เฉียงพรา, ตะแบง(สุรินทร); นกขอ, สมปอง 

(เชียงใหม); บงคด(แพร); บงมัง(ปราจีนบุรี,อุดรธานี); มวงมัง, หมักมัง(ปราจีนบุรี); 

รมคมขวาน(กรุงเทพฯ); สีฟนนางแอ(ภาคเหนือ); โองนั่ง(อุตรดิตถ) 


- 

เฉียงพรานางแอ เปนไมตน สูงถึง 35 ม. ลําตนเปลาตรง ใบเดี่ยวเรียงตรงขามสลับ 

ตั้งฉากรูปไขกลับหรือรูปรี 

ปลายกลมมีติ่งทูหรือแหลม 


ขอบใบเรียบ แผนใบบางหรือหนา 

คลายหนัง ผิวใบเกลี้ยง 

ดานลางมีจุดสีดํา หูใบรูปใบหอกเปนคูระหวางคูใบปลายบิดเห็นไดชัดที่ 


ดอกชอกระจุกออกที่งามใบเปนกระจุกกลม 

กานดอกยอยสั้นมาก 


ปลายแยกเปน 5-8 แฉกรูปสามเหลี่ยม 

กลีบดอกสีขาว รวงงาย 5-8 กลีบ รูปกลมขอบกลีบหยักเวา 

พับจีบ โคนสอบแหลมเปนกานติดเรียงสลับกับกลีบเลี้ยง 

เกสรเพศผูมีจํานวน 

2 เทาของกลีบดอก 

ติดอยูบนจานฐานดอก 

กานเกสรยาวไมเทากัน มีขน อับเรณูกลม รังไขอยูใตวงกลีบ 

ยอดเกสรเปน 

ตุมปลายตัดแบงออกเปน 

3-4 พู ผลกลม มีกลีบเลี้ยงติดอยูตรงปลาย 

ผลสุกสีแดง เมล็ดรูปไตสีสม 


142,143) 


พบขึ้นในปาดิบและปาเบญจพรรณ 

ริมฝงแมน้ําหรือขอบปา 

พรุน้ําจืด 

ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต 

92

93 

ภาคใต ในตางประเทศพบที่มาดากัสกาถึงเอเชียเขตรอน 

มาเลเซียถึงออสเตรเลียภาคเหนือ 

35. RUBIACEAE 

35.1 ขวาว Haldina cordifolia (Roxb.) Ridsdale 


กระทุมขวาว(ตาก); 

กระทุมดง, 

กระทุมแดง(กาญจนบุรี); 

กวาว, ควาว(ภาคกลาง, 

ภาคเหนือ); กาว(เลย); ขาว(อุบลราชธานี, อุดรธานี); ขะเฝา(จันทบุรี); จะวาว 

(เขมร-สุรินทร); ตองแดงเหลือง, ตะเพียนทอง(ลําปาง); ตองเหลือง, ตานควาย, 

ตุมควาย(เชียงใหม); 

ตุมกวาว(ภาคเหนือ); 

ตุมกานแดง, 

เฝา(เพชรบูรณ); ลอง 

เลาะ(นครราชสีมา); วาว(สุราษฎรธานี) 


Haldu 

ขวาว เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ลําตนเปลาตรง เปลือกเรียบหรือมีเกล็ด ใบเดี่ยว 

เรียงตรงขาม มีหูใบระหวางกานใบ รูปกลมหรือรูปไขกวาง ปลายแหลม โคนเวาหรือมน แผนใบ 

บาง ผิวใบดานลางมีขน ดอกชอกระจุกกลมออกตามงามใบใกลปลายกิ่ง 

ออกเปนชอเดี่ยวๆ 

หรือ 

เปนกระจุกๆ ละไมเกิน 3 ชอ มีกลิ่นหอมออนๆ 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 5 

แฉก กลีบดอกสีเหลืองเชื่อมติดกันเปนหลอด 

รูปกรวยปลายแยกเปน 5 แฉก เกสรเพศผู 

5 อัน รังไข 

อยูใตวงกลีบ 

กานเกสรเพศเมียยื่นยาวออกมานอกหลอดดอก 

ผลแหงมีขนาดเล็ก ผิวแข็ง รวมกัน 

อยูบนกานชอเปนกอนกลม 


144) 


พบขึ้นตามในปาผสมผลัดใบ 

ระดับความสูงประมาณ 200- 

500 เมตร ในตางประเทศพบที่บังคลาเทศ 

อินเดีย เนปาล 

ศรีลังกา กัมพูชา ลาว พมา เวียดนาม จีน 

35.2 ยอบาน Morinda citrifolia L. 


ยอ(ภาคกลาง); มะตาเสือ(ภาคเหนือ); แยใหญ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน) 


Indian Mulberry 

ยอบาน เปนไมตนขนาดเล็กสูง 2-6 ม. กิ่งเปนเหลี่ยม 

ใบเดี่ยวเรียงตรงขามรูปรี 

ปลายมนหรือแหลม โคนกลมหรือแหลม ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่น 

แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

หูใบ 

เปนคูติดอยูระหวางคูใบขนาดใหญ 

รูปกลมหรือรูปไขกลับ ปลายกลมหรือแยกเปน 2-3 แฉก ดอก 

ชอกระจุกแนนออกที่งามใบ 


ฐานรองดอกเชื่อมติดกันรูปกลมรี 

กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน

เปนหลอดสั้น 

ปลายแยกเปนกลีบสั้นหรือตัด 

กลีบดอกสีขาวเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 

5 แฉกรูปรีแกมขอบขนาน กลีบหนา ปลายกลีบแหลม ผิวดานในเปนสัน ตรงปลายหลอดดานในมี 

ขน เกสรเพศผู 

5 อัน ติดอยูตรงปลายหลอดดอก 


ยอดเกสรแยกเปน 2 แฉก จาน 

ฐานดอกเปนวง ผลมีเนื้อหลายเมล็ดเชื่อมติดกันเปนผลรวม 

รูปรีแกมรูปไข ผิวเปนตุมมีริ้วรองรูป 

เหลี่ยม 

ผลสุกสีเหลืองเขียว เมล็ดจํานวนมากสีดํา (ภาพที่ 

145) 


เปนไมนํามาปลูกและขึ้นไดทั่วประเทศ 


อินเดีย ลาว กัมพูชา เวียดนาม มาเลเซีย 

35.3 ยอปา Morinda coreia Ham. 


คุ(กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี); 

คุย(พิษณุโลก); โคะ(กะเหรี่ยง); 

สลักปา, สลักหลวง 



- 

ยอปา เปนไมตน สูงถึง 10 ม. เปลือกสีน้ําตาลแดงแตกเปนรองลึกตามยาว 


เรียงตรงขามรูปรี ปลายใบแหลมเปนติ่ง 

โคนใบสอบแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยง 

หู 

ใบระหวางคูใบขนาดเล็กปลายแหลมหรือเปนแฉก 

ดอกชอกระจุกแนนออกที่งามใบหรือตรงขาม 

กับ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเปนหลอดสั้นๆ 

ปลายตัด กลีบดอกสีขาวเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ผิวดานใน 

มีขนสั้นๆ 

ปลายหลอดขยายออกรูปกรวยและแยกเปน 5 แฉก รูปขอบขนาน กลีบหนา ผิวดานใน 

เปนรองริ้ว 

ผิวดานนอกมีขนสั้นๆ 


5 อัน ติดอยูที่คอหลอดดอกยื่นเลยออกมาเฉพาะสวน 

ของอับเรณู รังไขอยูใตวงกลีบ 

ยอดเกสรแยกเปน 2 แฉก ยื่นเลยขึ้นมาจากหลอดดอก 

ผลแบบมี 

เนื้อหลายเมล็ดเชื่อมติดกันเปนผลรวม 

รูปกลม ผิวคอนขางเรียบ (ภาพที่ 

146) 


พบขึ้นทั่วไปในปาผสมผลัดใบ 

ปาเต็งรังในภาคเหนือ ภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียง 

ใต ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ลาว กัมพูชา เวียดนามและหมู 

เกาะมลายู 

35.4 กานเหลือง Nauclea orientalis (L.) L. 


กระทุมคลอง, 

กระทุมน้ํา(ภาคกลาง 

ภาคใต); กะเลอ, เสสะเบอ(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน); ตะกู, สะแกเหลือง(ภาคกลาง); ตุมขัก, 

ตุมคํา(ภาคเหนือ); 

ตุมดง 

(ลําปาง, บุรีรัมย); ตุมเหลือง(แมฮองสอน); 

ปอขี้หมาแหง(บุรีรัมย) 


Cheeswood 

กานเหลือง เปนไมตน สูงถึง 20 ม. กิ่งออนมีขน 

ใบเดี่ยวเรียงตรงขามสลับตั้งฉากรูป 

ไขหรือรูปรี ปลายมน โคนมนหรือแหลมหรือเวาเล็กนอย ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นหางๆ 

แผนใบ 

94

คอนขางหนา ผิวใบมีขนประปรายหรือเกลี้ยง 

หูใบระหวางคูใบรูปรีหรือไขกลับ 

รวงงาย เห็นชัดเจน 

ที่ปลายยอด 

ดอกชอกระจุกแนนรูปกลมสีเหลือง มีกลิ่นหอม 

ออกเดี่ยวๆที่ปลายกิ่ง 

กานชอดอก 

ยาว ดอกยอยจํานวนมากแยกกัน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเปนหลอด 

ปลายแยกเปน 5 แฉก กลีบดอก 

เชื่อมติดกันรูปกรวย 


5 อัน ติดอยูที่ปลายหลอดดอก 


เหนือวงกลีบ ยอดเกสรรูปไขยื่นยาวออกมาเห็นชัดเจน 

ผลขนาดเล็กรูปรี ผิวแข็งจํานวนมากเบียด 

กันแนนบนแกนชอ ผลไมเชื่อมติดกัน 

ระหวางผลมีเนื้อบางๆ 

ผลจะหลุดออกจากกันไดงาย เมล็ด 

ขนาดเล็ก (ภาพที่ 

147) 


พบขึ้นใกลธารน้ําใหญในปาเบญจพรรณ 

ปาโปรงที่คอนขาง 

ชุมชื้นและริมฝงแมน้ําลําคลอง 

ระดับความสูงไมเกิน 600 ม. 

ในภาคเหนือ ภาคตะวันออก ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาคกลาง 

ในตางประเทสพบที่ศรีลังกา 

จีนตอนใต พมา เวียดนามตอน 

ใต มาเลเซีย อินโดนีเซียไปจนถึงออสเตรเลียตอนเหนือ 

36. RUTACEAE 

36.1 มะตูม Aegle marmelos (L.) Correa 


กะทันตาเถร, ตุมตัง, 

ตูม(ปตตานี); พะโนงค(เขมร); มะปน(ภาคเหนือ); มะปสา 



Bael Fruit Tree, Bengal Quince, Bilak 

มะตูม เปนไมตน สูงถึง 15 ม. กิ่งออนมีขน 

กิ่งแกมีหนามแหลมยาว 

1-2 ซม. ออก 

เดี่ยวๆหรือเปนคู 

ใบประกอบแบบขนนก มีใบยอย 3 ใบ เรียงสลับ ใบยอยรูปไขหรือใบหอกกวาง 

ปลายทู 

โคนกลม ขอบใบเปนคลื่น 

แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยงหรือมีขนที่เสนกลางใบ 

ใบยอยตรง 

ปลายยาวและใบมีขนาดใหญกวาคูใบยอยดานขาง 

ดอกชอกระจะออกที่งามใบใกลปลายกิ่งหรือ 

ออกเปนดอกเดี่ยว 

กานและแกนในชอดอกมีขน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน 

ปลายแยกเปน 4-5 แฉก รูป 


ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 4-5 กลีบ รูปรี กลีบหนา ผิวดานในเปนรองริ้ว 


จํานวนมาก รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปน้ําเตา 

กานเกสรเพศเมียสั้น 

ยอดเกสรทรงกระบอกอวบอวน 

ปลายตัด ผลรูปกลมรี เปลือกแข็ง ผิวเรียบ ภายในมีเนื้อ 

แบงเปน 10-15 ชอง แตละชองมี 6-10 

เมล็ด (ภาพที่ 

148) 


พบขึ้นในปาผสมผลัดใบและปาเต็งรังในภาคตะวันออกเฉียง 

ใต ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 


อัสสัม ชวา กัมพูชา ลาว 

95

36.2 แกว Murraya paniculata (L.) Jack 


กะมูนิง (มลายู-ปตตานี); แกวขาว (ภาคกลาง); แกวขี้ไก 

(ยะลา); แกวพริก, ตะไหล 

แกว(ภาคเหนือ); แกวลาย (สระบุรี); จาพริก(ลําปาง) 


Andaman satinwood, Chinese box tree, Orange jasmine 

แกว เปนไมพุมหรือไมตนขนาดเล็ก 

สูงถึง 10 ม. เรือนยอดรูปรม เปลือกสีขาวแตก 

เปนรองตามยาว ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่เรียงสลับ 

ใบยอย 5-9 ใบ เรียงสลับรูปไข รูปรีหรือ 

รูปไขกลับ ปลายแหลม โคนสอบเบี้ยวเล็กนอย 

ขอบใบเปนคลื่นหรือหยักมนตื้นๆ 

แผนใบคลายหนัง 

มีตอมน้ํามัน 

ผิวใบเกลี้ยงเปนมัน 

ใบยอยคูลางมักมีขนาดเล็กกวาคูที่อยูเหนือขึ้นไป 

ดอกชอสั้น 

ออกตามงามใบ มีกลิ่นหอม 


5 กลีบ มีขนาดเล็ก กลีบดอกสีขาว 5 กลีบ รวงงาย เกสร 


10 อัน ยาว 5 อัน สั้น 


ตั้งอยูบนจานฐานดอก 

ผลรูปไขหรือรูปรี 

เมื่อแกมีสีสมอมแดง 


149) 


พบขึ้นทั่วไปในปาดิบ 

นิยมปลูกเปนไมประดับ ในตางประเทศ 

พบที่จีน 

ไตหวัน อินเดีย เนปาล ปากีสถาน ศรีลังกา เอเชีย 

ตะวันออกเฉียงใต ออสเตรเลีย 

37. SAPINDACEAE 

37.1 ขี้หนอน 

Zollingeria dongnaiensis Pierre 


ขี้มอด 

(นครราชสีมา, ขอนแกน) 


- 

96

ขี้หนอน 

เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เปลือกเรียบสีเทาดํา กิ่งออนมีขนหนาแนน 

ใบ 

ประกอบแบบขนนกปลายคู 

เรียงสลับ มีใบยอย 4-10 ใบ เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปรีปลายมน 

หรือแหลม โคนเบี้ยวหรือมน 

ขอบเรียบหรือเปนคลื่น 

แผนใบคลายกระดาษ ใบออนดานบนมีขน 

ประปราย ดานลางมีขนหนาแนน ใบแกดานบนมีขนตามเสนกลางใบ เสนแขนงใบและขอบใบ 

ดานลางมีขนประปราย ดอกชอแยกแขนงสีขาวออกที่ปลายกิ่ง 

ดอกยอยขนาดเล็ก มีกลีบเลี้ยง 

5 

กลีบ รูปขอบขนานปลายมน มีขนตามขอบกลีบและบริเวณโคนกลีบดานใน 2 กลีบในยาวกวา 3 

กลีบนอก กลีบดอก 5 กลีบ รูปไขกลับ ปลายแหลมขนาดไมเทากัน โคนกลีบดานในมีขน เกสรเพศ 

ผู 

8 อัน กานชูอับเรณูมีขน จานฐานดอกลอมรอบเกสรเพศผู 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปสามเหลี่ยม 

เปนสัน 3 สัน ผลแบบผลแหงแตก มีปก 3 ปก รูปขอบขนาน มี 1 เมล็ด (ภาพที่ 

150) 


พบขึ้นตามปาดิบแลง 

ปาเบญจพรรณ บริเวณชายฝงทะเล 

ภูเขาหินปูน หินทราย ทั่วประเทศยกเวนภาคใต 


ไมเกิน 375 เมตร ในตางประเทศพบที่ภูมิภาคอินโดจีน 

38.1 มะซาง Madhuca pierrei H.J. Lam 


ละมุดสีดา (ตราด) 


- 

38. SAPOTACEAE 

มะซาง เปนไมตน สูงถึง 25 ม. ลําตนเปลาตรง เรือนยอดเปนพุมกลมทึบ 

เปลือกสี 

น้ําตาลดํา 

แตกเปนสะเก็ด สี่เหลี่ยมและเปนรองลึก 

มียางขนสีขาว ใบเดี่ยวเรียงเวียนเปนกระจุกที่ 


รูปไขกลับ ปลายมนกลม หรือหยักเปนติ่งเล็กนอย 

โคนแหลม ขอบใบเรียบ แผนใบหนา 

ผิวใบดานบนเกลี้ยงหรือเกือบเกลี้ยง 

ดานลางมีขนสีเทาหนาแนน ดอกชอกระจุกออกตามปลายกิ่ง 

เหนือกลุมใบ 

ดอกมีขนาดใหญ สีขาวมีกลิ่นหอมเล็กนอย 

กานชอดอกและกลีบเลี้ยงมีขนนุม 

กลีบ 

เลี้ยง 

4 กลีบ เรียงเปน 2 ชั้นๆ 

ละ 2 กลีบ กลีบดอก 6 กลีบ โคนเชื่อมติดกันเปนหลอดรูปถวย 

เกสร 


12 อัน ไมมีเกสรเพศผูที่เปนหมัน 


ผลสดมีเนื้อรูปไขหรือรูปรีแกมรูปไข 

ขนาด 3.5-4 x 4.5-5 ซม. ปลายผลยังมีสวนของยอดเกสรเพศเมียติดอยู 

โคนผลมีกลีบเลี้ยงติดทน 

มี 1-4 เมล็ด เมล็ดรูปรีแกมขอบขนาน ผิวเรียบ (ภาพที่ 

151) 

97


พบขึ้นในปาดิบชื้น 

ปาดิบแลง ปาไผ ทุงหญา 

ภูขาหินปูนใน 

ภาคตะวันออก ภาคกลาง ภาคตะวันตกเฉียงใต ภาค 

ตะวันออกเฉียงใต ภาคใต ที่ระดับความสูง 

5-400 เมตร ใน 

ตางประเทศพบที่กัมพูชา 

ลาว 

38.2 พิกุล Mimusops elengi L. 


กุน(ภาคใต); แกว(ภาคเหนือ); ซางดง(ลําปาง); พิกุลเขา, พิกุลเถื่อน 

(นครศรีธรรมราช); พิกุลปา(สตูล) 


Bullet wood, Spanish-cherry 

พิกุล เปนไมตน สูงถึง 15 ม. เรือนยอดเปนพุมกลมแนนทึบ 

ลําตนและกิ่งมักคดงอ 

เปนปุมปม 

เปลือกสีเทาปนดําแตกเปนรองลึกและเปนสะเก็ด ใบเดี่ยวเรียงเวียน 

รูปไขหรือรูปไข 

แกมรูปใบหอก ปลายเรียวแหลมหรือเปนติ่งแหลม 

โคนแหลมหรือมน ขอบใบเปนคลื่น 

เนื้อใบหนา 


เสนแขนงใบถี่ละเอียดเห็นไมชัด 

ปลายเสนแขนงใบเชื่อมติดกัน 

เปนเสนขอบใบ ดอกชอกระจุก ออกตามงามใบและปลายยอด กลีบเลี้ยง 8 กลีบ เรียงเปน 2 วงๆ 

ละ 4 กลีบ กลีบดอก 24 กลีบ เรียงเปน 2 วง วงนอกมี 16 กลีบ ปลายกางออกในระดับเดียวกันเปน 

รูปดาว วงใน 8 กลีบ ปลายกลีบโคงเขาหากัน เกสรเพศผูสมบูรณ 

8 อัน และเปนหมัน 8 อัน รังไข 

อยูเหนือวงกลีบรูปไข 

มีขนปกคลุม ผลรูปไขหรือกลม ผลออนมีขน ผลแกเกือบเกลี้ยงมีสีแสด 

ที่ขั้ว 

ผลยังคงมีกลีบเลี้ยงติดอยู 

มักมีเมล็ดเดียว (ภาพที่ 

152) 


พบขึ้นตามปาดิบชื้นทั่วไป 

สวนใหญเปนไมปลูกประดับตาม 

วัด ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ศรีลังกา พมา เวียดนาม 

อินโดนีเซีย มาเลเซีย ปาปวนิวกินี ฟลิปปนส ออสเตรเลีย 

นิวคาลิโดเนีย วานัวตู 

38.3 ละมุดเขมร Pouteria campechiana (Kunth) Baehni 


ทอทอง 


Canistel, Eggfruit-tree, Yellow sapote. 

98

ละมุดเขมร เปนไมตน สูงถึง 20 ม. เปลือกสีน้ําตาลเขม 

สวนตางๆ มียางเหนียวสี 

ขาว และมีขนสีน้ําตาลเขมปกคลุม 


เรียงสลับ อยูชิดกันเปนกระจุกตามปลายกิ่ง 

รูปใบ 

หอกกลับหรือรูปรีแกมไขกลับ ปลายแหลมเปนติ่ง 


ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย 

แผนใบคอนขางหนา ผิวใบเกลี้ยงเปนมันทั้งสองดาน 

ดอกเดี่ยว 

ออกเปนดอกเดี่ยวหรือเปนกระจุก 

ตามงามใบ ตรงปลายกิ่ง 

มีกลิ่นหอมออนๆ 

กานดอกมีขน กลีบเลี้ยง 

5 กลีบ ผิวดานนอกมีขน ดาน 

ในเกลี้ยง 

กลีบดอกสีเขียว เชื่อมติดกันรูประฆัง 

ปลายแยกเปน 5 แฉก ยาวกวากลีบเลี้ยงเล็กนอย 


10 อัน เปนหมัน 5 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกรวย 

มีขนอุยคลายเสนไหม กานยอด 

เกสรเพศเมียมักยื่นยาวเลยออกมานอกกลีบดอก 

ผลสดรูปกระสวยหรือรูปไขหรือไขกลับหรือเกือบ 

กลม ผลสุกสีเหลืองผิวเกลี้ยงมีนวล 

มี 1–5 เมล็ด ผิวเปนมันสีน้ําตาลดํา 


153,154) 


เปนไมตางประเทศ มีถิ่นกําเนิดในทวีปอเมริกา 

ประเทศ 

เม็กซิโก บราซิล คอสตาริกา เอลซัลวาดอร กัวเตมาลา 

ฮอนดูรัส นิคาลากัว ปานามา 

39. SIMAROUBACEAE 

39.1 คนทา Harrisonia perforata (Blanco) Merr. 


สีฟนคนทา,สีฟน, กะลันทา, สีฟนคนตาย(ภาคกลาง); จี้, 

จี้หนาม, 

สีเตาะ, หนามจี้ 

(ภาคเหนือ); มีซี(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

โกทา(ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียง 

ใต) 


- 

คนทา เปนไมรอเลื้อยหรือไมตนขนาดเล็กสูง 

3-5 ม. ลําตนและกิ่งแกมีหนาม 

กิ่ง 

ออนมีขน ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคี่ 

เรียงสลับ แกนชอใบมีปกแคบ ใบยอยเรียงตรง 

ขามหรือเยื้องกันเล็กนอยจํานวน 

1-15 ใบ รูปรีแกมรูปไขหรือไขกลับ ปลายแหลม โคนมนกลมหรือ 

แหลม ขอบใบจักฟนเลื่อยหางๆ 

แผนใบบาง ผิวใบมีขน หูใบเปนหนาม รวงงาย ดอกชอกระจุก 

ออกที่งามใบหรือชอกระจุกแยกแขนงออกที่ปลายกิ่ง 

ใบประดับรูปใบหอก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูป 

ถวยปลายแยกเปน 4-5 แฉก ผิวดานนอกมีขน กลีบดอก 4-5 กลีบ รูปใบหอกแกมขอบขนาน ปลาย 

กลีบดานในมีขนสั้น 

เกสรเพศผูมีจํานวน 

2 เทาของกลีบดอก ติดอยูที่ฐานของจานฐานดอก 

โคน 


มีขน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

ตั้งอยูบนจานฐานดอกรูปถวยผิวเปนรองริ้ว 

มีขน ยอดเกสร 

เปนกอนปลายตัดเปนพู ผลมีเนื้อรูปกลมแปน 


155) 

99

100 



ปาดิบแลง ตามภูเขาหินปูน บริเวณ 

พื้นที่เปดโลง 

ระดับความสูงไมเกิน 900 เมตร ในตางประเทศ 

พบที่จีนตอนใตถึงมาเลเซีย 

40. SONNERATIACEAE 

40.1 ลําพูปา Duabanga grandiflora (Roxb. ex DC.) Walp. 


กระดังงาปา(กาญจนบุรี); กาปลอง(ซอง-จันทบุรี); กาลา, คอเหนียง(เชียงใหม); 

กู, ซังกะ(กะเหรี่ยง-แมฮองสอน); 

โก(กะเหรี่ยง-กําแพงเพชร, 

แมฮองสอน); 

ขาเขียด(ชุมพร); ตะกาย, โปรง(ภาคใต), ตะกูกา(จันทบุรี); ตุมเตน, 

ตุมบก,ตุม 

ลางตุมอา, 

เตน, ลูกลาง, อา(ภาคเหนือ); บะกูแม(มลายู-นราธิวาส); บอแมะ 

(มลายู-ยะลา); ลิ้นควาย(ปราจีนบุรี); 

ลําพูขี้แมว(ระนอง); 

ลําพูควน(ปตตานี); 

ลําแพน(ตรัง); ลําแพนเขา(ยะลา); สะบันงาชาง(แพร); หงอนไก(ประจวบคีรีขันธ) 


- 

ลําพูปา เปนไมตน สูงถึง 35 ม. ปลายกิ่งหอยยอย 

กิ่งออนเปนเหลี่ยม 


เรียงตรงขาม รูปขอบขนาน หรือรูปไขแกมขอบขนาน ปลายเรียวแหลม โคนกลมหรือเวาเล็กนอย 

ขอบใบเรียบ แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบดานบนสีเขียวเขม ดานลางมีนวล ดอกชอเชิงหลั่นสีขาว 

บานตอนกลางคืน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูปถวยตื้นๆ 

ปลายแยกเปน 6-7 แฉก รูปสามเหลี่ยมแกม 

รูปไข กลีบดอก 6 กลีบ กลีบยนบอบบางรวงงาย เกสรเพศผูจํานวนมาก 

รังไขอยูเหนือวงกลีบติด 

กับกลีบเลี้ยงสวนลาง 

ผลรูปไขเกือบกลม เมื่อแกจะแตกมีสีน้ําตาล 

มีเมล็ดสีดําจํานวนมาก กลีบ 

เลี้ยงติดทน 


156) 



บริเวณริมลําหวยลําธาร และตามชายปาทั่ว 

ประเทศ ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

พมา จีนตอนใต ภูมิภาค 

อินโดจีนและมาเลยเชียตะวันตก 

41. STERCULIACEAE

41.1 ปออีเกง Pterocymbium tinctorium (Blanco) Merr. 

101 


กะพงใหญ(ระยอง); กะลูกะแปงบูกง(มลายู-ปตตานี); คางฮุง(พิษณุโลก); 

คําโรง 

(เขมร-สุรินทร); บอนครั่ง(ระนอง); 

ปง(สุราษฎรธานี); ปอกระดาง, ปอขี้แฮด 

(ภาคเหนือ); ปอขี้ไก(สุโขทัย); 

ปอขี้แตก(นครราชสีมา, 

สระบุรี, สุโขทัย); ปอขี้ลิ้น 

(หนองคาย); ปอขี้เลียด(เชียงใหม); 

โปง(ปตตานี, ยะลา); มะโหลง (ปตตานี); 

ออยชาง, หมีคําราม(ปราจีนบุรี); เหมง (จันทบุรี) 


- 

ปออีเกง เปนไมตน สูงถึง 30 ม. ลําตนเปลาตรง โคนตนมักมีพูพอนต่ําๆ 

เปลือก 

เรียบสีเทาแกมน้ําตาล 

มีรูระบายอากาศขนาดใหญคลายแผลเปนกระจายตลอดลําตน กิ่งแตกเปน 

ชั้น 

หูใบรูปลิ่มรวงงาย 


เรียงเวียน รูปไขหรือรูปหัวใจ ปลายแหลม โคนตัดหรือเวารูปหัวใจ 

แผนใบบางคลายกระดาษ ผิวใบเกือบเกลี้ยง 

เห็นเสนใบแบบขั้นบันไดชัดเจนดานลางใบ 

กานใบ 

ยาวมีขน ดอกชอแยกแขนงสีเขียวหอยลง ดอกแยกเพศไมมีกลีบดอก ออกที่ปลายกิ่ง 

หรือเหนือ 

รอยแผลใบ กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันรูประฆัง 

ปลายแยกเปน 5 แฉกขอบแฉกมีขน ดอกเพศผูมีเกสร 

เพศผูที่ไมมีกานเกสร 

8-10 อัน ติดอยูบนกานชูเกสรรวม 

ดอกเพศเมียมีเกสรเพศเมีย 5 อัน ติดอยู 

บนกานชูเกสรรวมสั้นๆ 

รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปไขกลับมีขน 

ผลมักมีจํานวน 5 กานผลสั้นติดอยูบน 

แกนสงผล ซึ่งซอนอยูภายในกลีบเลี้ยงที่ติดทน 

เปนผลแหงเมื่อแกจะแตก 

ลักษณะคลายรูปเรือทอง 

ลึกมีกระพุงยื่นยาวออกไป 

มี 1-2 เมล็ด ติดอยูที่ฐานของผล 


157,158) 


พบขึ้นทั่วไปในปาดิบแลงทั่วประเทศ 

ระดับความสูง 5-800 

เมตร ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

ภูมิภาคมาเลเซีย อินโดจีน 

อินโดนีเซีย ฟลิปปนส 

42. THYMELAEACEAE

42.1 กฤษณา Aquilaria crassna Pierre ex Lecomte 


ไมหอม 


Agarwood, Aloeswood, Eaglewood 

102 

กฤษณา เปนไมตน สูงถึง 30 ม. เปลือกเรียบสีเทา ใบเดี่ยวเรียงสลับ 

รูปรีแกม 

ขอบขนาน ปลายเรียวแหลม โคนมน ขออบใบเรียบ แผนใบหนาคลายหนัง ผิวใบเกลี้ยงทั้งสองดาน 

หรือมีขนกระจายตามขอบใบและเสนกลางใบที่ผิวใบดานลาง 

ดอกชอกระจุกออกตามงามใบและ 


มีดอกยอย 4-6 ดอก กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเปนรูปถวยปลายแยกเปน 

5 แฉก ผิวดานนอก 

และดานในมีขน กลีบดอกสีเขียว เชื่อมติดกันเปนหลอดรูประฆัง 

ปลายแยกเปน 5 แฉก มีขนทั้ง 

สองดาน เกสรเพศผู 

10 อัน กานชูอับเรณูสั้น 


รังไขอยูเหนือวงกลีบรูปกลมมีขน 

กานยอดเกสรเพศเมียสั้น 

ผลเปนผลแหงแลวแตกรูปคอนขางกลม ผิวมีขน โคนผลมีกลีบเลี้ยงติด 

ทน (ภาพที่ 

159) 


พบขึ้นในปาดิบชื้น 

ภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาค 

ตะวันออกเฉียงเหนือ ในตางประเทศพบที่ลาว 

กัมพูชา และ 


43. TILIACEAE 

43.1 ตะขบฝรั่ง 

Muntingia calabura L. 


ตะขบ(ทั่วไป); 

ครบฝรั่ง(สุราษฎรธานี) 


- 

ตะขบฝรั่ง 

เปนไมตน สูงถึง 10 ม. สวนตางๆมีขนนุม 

ใบเดี่ยวเรียงสลับรูปใบหอก 

แกมขอบขนาน ปลายแหลม โคนเบี้ยว 

ขอบใบจักฟนเลื่อย 

แผนใบบาง ผิวใบมีขนนุมทั้ง 

2 ดาน 

เสนใบออกจากโคนใบ 3-4 เสน แบบนิ้วมือ 

หูใบเปนเสน ที่โคนมีขนยาวเปนกระจุก 

ดอกเดี่ยว 

ออกเปนกลุม 

1-3 ดอก ที่งามใบหรือเหนืองามใบ 


5 กลีบ รูปใบหอก ปลายเรียวแหลม 

เปนเสนยาวโคง ผิวมีขนทั้งสองดาน 

กลีบดอกสีขาว 5 กลีบ รูปไขกลับ ปลายกลีบเวาเปนคลื่น 

โคน 

สอบแหลม เปนกานสั้นๆ 



มีกานชูรังไขสั้น 

ยอด 

เกสรแยกเปน 5 แฉก ผลมีเนื้อรูปกลมผลแกสีแดง 

เมล็ดจํานวนมาก. (ภาพที่ 

160) 


ชอบขึ้นในพื้นที่เปดโลง 

เปนพันธุไมเบิกนําขึ้นไดทั่วประเทศ 

ในตางประเทศพบที่เขตรอนในแถบอเมริกาและเอเชีย

44. ULMACEAE 

44.1 กระเชา Holoptelea integrifolia (Roxb.) Planch. 

103 


กระเจา(ภาคกลาง); กระเจาะ, ขะเจา(ภาคใต); กระเชา(กาญจนบุรี); กะเซาะ 

(ราชบุรี); กาซาว(เพชรบุรี); ขะจาวแจง, ฮังคาว(ภาคเหนือ); ตะสี่แค(กะเหรี่ยง- 

แมฮองสอน); พูคาว(นครพนม); มหาเหนียว(นครราชสีมา); ฮางคาว(เชียงราย, 

ชัยภูมิ, อุดรธานี) 


Indian elm 

กระเชา เปนไมตนขนาดใหญ สูงไดถึง 30 ม. เปลือกเรียบสีน้ําตาลอมเทา 

มีชอง 

อากาศสีขาวทั่วไป 

ปลายกิ่งหอยยอย 

เปลือกและใบมีกลิ่นฉุน 


เรียงสลับ รูปรี รูปไขกลับ 

แกมรูปขอบขนาน ปลายแหลม โคนเบี้ยว 

มนหรือเวาเล็กนอย ขอบใบเรียบหรือจักหางๆ ผิวใบ 

ดานบนมีขนเล็กนอยตามเสนกลางใบและเสนใบ ดานลางมีขนนุม 

ดอกชอสั้นๆหรือเปนกระจุก 

ออกตามงามใบ ดอกแยกเพศ หรือบางครั้งมีดอกสมบูรณเพศปะปนอยูบนชอ 

กลีบรวม 4-5 กลีบ 

ขนาดไมเทากัน ผิวมีขนทั้งสองดาน 


3-9 อัน รังไขอยูเหนือวงกลีบ 

มีกานสั้น 

ยอดเกสร 

เพศเมียแยกเปน 2 แฉก ผลแบนรูปรีมีปกบางลอมรอบเกือบเปนแผนวงกลม ปลายผลเปนติ่งคลาย 

งาม (ภาพที่ 

161) 


พบขึ้นในปาเบญจพรรณและตามปาทุงทั่วไป 

บนที่ราบหรือ 

ตามเชิงเขา ระดับความสูง 100-600 เมตร พบทั่วทุกภาค 

ยกเวนภาคใต ในตางประเทศพบที่อินเดีย 

พมา และภูมิภาค 

อินโดจีน 

44.2 ดูชางยอย 

Ulmus lanceifolia Roxb. ex Wall.


ลูบลีบ (เชียงราย) ; กวาย (ลําปาง) ; ขะไต, ตะไก (เชียงใหม) ; มะแกก (แพร) 


- 

104 

ดูชางยอย 

เปนไมตน สูงถึง 40 ม. เปลือกสีน้ําตาลหรือน้ําตาลแกมเทาแตกเปน 

เกล็ด มีชองระบายอากาศเปนจุดเล็กๆ สีน้ําตาลออน 

หูใบรูปใบหอกหรือรูปเรียวยาวรวงงาย ใบ 

เดี่ยวเรียงสลับรูปไขหรือรูปไขแกมรูปใบหอก 

ปลายแหลม โคนกลมหรือเบี้ยว 

ขอบจักฟนเลื่อยไม 

สม่ําเสมอ 

แผนใบบาง ผิวใบเกลี้ยงหรือมีขนสั้นๆ 

อยูบนเสนใบ 

ดอกชอกระจุกออกตามกิ่ง 

มีดอก 

ยอย 3-11 ดอก มีกลีบรวม 4-6 กลีบ โคนเชื่อมติดกัน 

ขอบกลีบมีขนครุย เกสรเพศผู 

4-7 อัน รังไข 

แบนอยูเหนือวงกลีบ 

เกลี้ยงหรือมีขนเล็กนอย 

กานชูยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก 

ยอกเกสรเพศเมีย 2 

อัน รูปแถบมีขน ผลแบบผลปกเดียวคลายผลประดู 

รูปไขกลับรูปกลมแกมรูปไขหรือรูปกลมยังมี 

สวนของกลีบรวมติดอยู 

เมล็ดอยูตรงกลางหรือตรงปลายของผล 


162) 


พบขึ้นในปาดิบและปาผลัดใบใกลลําธารในภาคเหนือและ 

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ระดับความสูงประมาณ 400-900 

เมตร ในตางประเทศพบที่จีน 

ภูฐาน อินเดีย ลาว พมา 

เวียดนาม เนปาล

บรรยายพรรณไม้

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?