Festa Tas-Salvatur 11 - Socjeta Sant Andrija Lija

Soċjetà Sant’Andrija - Villa Lija A.D. 1880
minnhom u konna obbligati nġorruha kull fejn immorru. Fil-ġnien kien hemm
ħaddiem jirranġa l-ponot ta’ numru kbir ta’ bqaqen. Kellu n-nar jaqbad biex
isaħħan inkwina u martell biex isammar. Tgħid kienu jħejju għal meta jibdew
iħaffru x-xelters? Kienu jafu li kien hemm gwerra fi l-ġejjieni qrib?
Niftakar qed nimxi matul ix-xatt f’Buġibba. Rajt ħaddiema jħaffru toqob
fi l-blat bil-għajnuna ta’ magna kbira tagħmel ħafna ħoss. Kull toqba kienu
mbagħad jimlewha bil-karti tal-ixkejjer tas-siment. Ma kontx naf għaliex.
Niftakar li madwar sena wara kont miexi ma’ missieri max-xatt ta’ Buġibba
u rajna ħaddiema jneħħu l-karti tas-siment mit-toqob li kienu ħaffru u fi hom
iwaħħlu bis-siment biċċiet weqfi n tal-ħadid (angle-iron). Bejn kull ħadida
kienu mbagħad jifi rxu rombli kbar ta’ fi ldiferru mxewwek (barbed wire).
Missieri qalli: “Ibni, qed tarahom dawn? Issa żgur riesqa lejna l-gwerra!”
Niftakar kienu ħallew xi post minn fejn konna nistgħu ngħaddu biex ninżlu
ngħumu.
Niftakar meta l-Italja daħlet fi l-gwera kontra l-Ingilterra. Kelli tlettax-il
sena. Kont bilqiegħda fuq il-għatba tal-bieb għal xi d-disgħa ta’ fi lgħaxija
nhar il-għaxra ta’ Ottubru 1939, meta Ċensu, ħu Dun Salv Agius, li kienu
joqogħdu fejn illum tgħammar il-familja Hili, kien tiela’ bħas-soltu mill-
Każin San Andrija. Waqaf ħdejja u qalli: “Mussolini għadu kemm iddikjara
gwerra kontrina. Smajt l-aħbar fuq ir-Rediffusion.” Malli smajtu dħalt niġri
ġewwa biex ngħid lil tal-familja. Semgħuni fi s-skiet. Ma konniex għadna
nafu x’kien hemm lest għalina!
Niftakar li l-għada fi lgħodu, għal xi s-sebgħa neqsin kwart smajt lil ommi
(Alla jagħtiha l-ġenna)ssejjaħli: “Qum għax qiegħda ddoqq!” Jien ħsibt
li kienet qed iddoqq il-Quddiesa tas-Sebgħa, Imma kienet is-sirena! Kien
l-ewwel attakk mill-ajru u l-ewwel togħma tal-gwerra.
Niftakar fl -ewwel jum tal-gwerra lil missieri ġej mid-dwana fejn kien
jaħdem għall-ħabta tal-għaxra ta’ fi lgħodu wara li kien spiċċa mix-xogħol
fi s-sebgħa. Qal li kien ma’ sħabu fuq ix-xatt tal-port iħarsu ’l fuq jaraw
l-ajruplani jtiru fi l-għoli u jisimgħu il-ħsejjes tal-kanuni u tal-bombi jisplodu.
Xi ħadd qalilhom: “Xi prova ta’ attakk mill-ajru din! Kemm jafu jagħmluhom
il-provi! Missieri wieġbu: “Din m’hi prova xejn! Dan attakk mill-għadu!” U
daħlu jiġru ġewwa!
Niftakar li fi l-bidu qalulna li waqt xi attakk l-aħjar nistkennu taħt it-taraġ
jew taħt xi mejda bis-saqajn sodi. Kienu jaħsbu, jew forsi kienu jgħidu hekk
biex jikkalmawna, li d-djar tagħna kienu jifi lħu tajjeb għall-bombi millajru.
Niftakar kont Buġibba fi s-sajf meta l-attakki mill-ajru kienu battew xi
ftit, u quddiemna kien joqgħod raġel sinjur negozjant li kien joqgħod Strada
www.santandrijalija.com 85