Infocom - ΤΕΥΧΟΣ 226

POINT OF VIEW Καλώς

POINT OF VIEW Καλώς ήρθατε στον κόσμο της τεχνητής ευφυίας γράφει ο Γιάννης Ριζόπουλος Μόλις πριν από ένα μήνα, στην προηγούμενη «Άποψη», σημειώναμε κλείνοντας πως πρέπει να προσέχουμε ιδιαίτερα τις εξελίξεις στο θέμα της Τεχνητής Ευφυΐας, για την οποία τα τελευταία χρόνια λέγονται και γράφονται πολλά, καλύπτοντας όλη την γκάμα, από το λογικό ως το παράλογο και από το επαρκώς αιτιολογημένο ως το παντελώς αδικαιολόγητο. «Πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις», λοιπόν, μας ήρθαν τα μαντάτα που μόνο ευχάριστα δεν είναι. Γιατί, αν πιστέψουμε το έγκυρο New Scientist, το οργουελικό 1984 μπαίνει στη ζωή μας όχι σε επίπεδο κυβέρνησης ή υπηρεσιών της (αυτό μάλλον μας έχει επιβληθεί από καιρό κι ας κάνουμε πως δεν το καταλαβαίνουμε), αλλά ακόμα και σε επίπεδο επιχείρησης! Με απλά λόγια, η τεχνολογία δίνει πλέον τα μέσα στα αφεντικά να μας παρακολουθούν εν ώρα δουλειάς όχι με κάμερες κι άλλα τέτοια απλοϊκά που, και φαίνονται και μπορούν να προκαλέσουν αντιδράσεις ή -στην απλούστερη μορφή- επιφυλακτικότητα, αλλά με ειδικούς αλγορίθμους οι οποίοι παρατηρούν και αναλύουν τη συμπεριφορά κάθε εργαζόμενου στη διάρκεια της ημέρας. Αν αυτή αποκλίνει από τα συνήθη μοντέλα, πολύ περισσότερο αν κάτι τέτοιο διαπιστωθεί ότι συμβαίνει από μια χρονική στιγμή και μετά, σε κάποιο «γραφείο ελέγχου» χτυπάει καμπανάκι... Πίσω από αυτό το σωτήριο ή εφιαλτικό (ανάλογα πώς το βλέπει κανείς) σενάριο υπάρχουν, προφανώς, πάροχοι της ανάλογης τεχνολογίας - μία τέτοια επιχείρηση είναι η λονδρέζικη startup, StatusToday, που μάλιστα συμμετέχει και σε έναν επιταχυντή για θέματα κυβερνοασφαλείας, τον οποίο «έστησε» η GCHQ, η βρετανική ΚΥΠ (τι λέγαμε για τις «υπηρεσίες», παραπάνω;), με στόχο να προσφέρει τεχνική υποστήριξη και χρηματοδότηση σε επιλεγμένες νεοφυείς εταιρείες. Η πλατφόρμα της StatusToday αξιοποιεί και επεξεργάζεται με τη βοήθεια αλγορίθμων τεχνητής ευφυΐας τα μεταδεδομένα των εργαζομένων, στα οποία μπορεί να περιλαμβάνονται πλήθος δραστηριότητες, από το πόσα (και ποια) αρχεία ανοίγουν ως το πόσες φορές χρησιμοποιούν την κάρτα τους για να μπουν ή να βγουν από την ασφαλή θύρα της επιχείρησης. Με τη βοήθεια αυτών των μεταδεδομένων, η πλατφόρμα «χτίζει» ένα μοντέλο λειτουργίας για την επιχείρηση στο σύνολό της, για κάθε τμήμα ξεχωριστά αλλά και για κάθε εργαζόμενο. Οποιαδήποτε απόκλιση ή ανωμαλία από αυτή τη συμπεριφορά στο μέλλον, καταγράφεται, μελετάται και (συχνά) χτυπάει καμπανάκι, όταν το καθημερινό «αποτύπωμα» του χρήστη ξεφεύγει από τα καθιερωμένα. Κάτι τέτοιο (π.χ. η αντιγραφή κάποιων αρχείων που, λογικά, δεν του χρειάζονται ή κάποιες απρόσεκτες κινήσεις του στο σερφάρισμα, στο Διαδίκτυο) μπορεί να κρύβει μία μικρή ή μεγαλύτερη απειλή σε θέματα αφαλείας... «Αυτό που ελέγχουμε, είναι η ανθρώπινη συμπεριφορά, όχι αν ο υπολογιστής ενός εργαζομένου έχει προσβληθεί από ιό», δηλώνει χωρίς κάποιο ενδοιασμό, ο υπεύθυνος τεχνολογίας της εταιρίας, Μιρτσέα Ντουμιτρέσκου. Όλοι και όλα υπό έλεγχο, λοιπόν, κι αυτό είναι κάτι που δεν αρέσει καθόλου στους υπέρμαχους των δικαιωμάτων στην ιδιωτικότητα, που τονίζουν ότι «χρησιμοποιείται η αύρα που περιβάλλει το Α.Ι. για να δοθεί μία επίφαση νομιμότητας στην παλιά, καλή παρακολούθηση στον χώρο εργασίας...» 4 infocom•03•17

Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς, δηλαδή! Μάλιστα, η νέα «μεταμφίεση» μπορεί να φέρει κι άλλα «δώρα» στους εργοδότες. Η πλατφόρμα της StatusToday εκτός από συναγερμούς σε θέματα κυβερνοασφάλειας μπορεί να δώσει και στοιχεία για την παραγωγικότητα κάθε υπαλλήλου. Έτσι, κατά τον κ. Ντουμιτρέσκου, μπορεί να λυθεί και το πρόβλημα της τηλε-εργασίας: πολλές επιχειρήσεις, όπως π.χ. η Yahoo, δεν την καλοβλέπουν για τους υπαλλήλους τους, θεωρώντας ότι η απόδοσή τους δεν θα είναι η ίδια, αν εργάζονται από το σπίτι - «πλέον, θα υπάρχουν δεδομένα», υπογραμμίζει. Δηλαδή, η παρακολούθηση δεν θα γίνεται μόνο στη δουλειά, αλλά και στο σπίτι - είτε το θέλουν οι εργαζόμενοι είτε όχι, τα μεταδεδομένα τους θα ελέγχονται... Βέβαια, υπάρχει και αντίλογος, που φαίνεται αρκούντως αιτιολογημένος: όπως ξεκαθαρίζει ο Φιλ Λεγκ, από το πανεπιστήμιο της Δυτικής Αγγλίας, δεν θα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για συναγερμό... «Αν οι εργαζόμενοι γνωρίζουν ότι συνεχώς παρακολουθούνται, θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, για να μην «προκαλέσουν» το σύστημα. Αν, για παράδειγμα, κάποιος υπάλληλος θέλει να κλέψει μια σειρά από αρχεία, θα το κάνει στη διάρκεια πολλών μηνών, ώστε να μην τραβήξει την προσοχή...» Ίσως κάτι τέτοιες καταστάσεις να είχαν κατά νου, τα ηγετικά στελέχη κάποιων γνωστών και μη εξαιρεταίων εταιριών στον ευρύτερο χώρο της Πληροφορικής -όπως οι ιδρυτές του LinkedIn, Ριντ Χόφμαν, και του eBay, Πιέρ Ομιντιάρ- που έστησαν πριν από ένα μήνα «Ταμείο Ηθικής (Χρήσης) Τεχνητής Ευφυΐας» (Ethics and Governance of Artificial Intelligence Fund, η επίσημη ονομασία του) και το «προίκισαν» με 27 εκατ. δολάρια. Αποστολή του είναι να εξασφαλίσει πως «τα θέματα ηθικής και ο αντίκτυπος της τεχνητής ευφυΐας στα ανθρώπινα όντα δεν πρόκειται να παραβλεφθούν», τόσο στην Αμερική, όσο και διεθνώς... Εξηγώντας την πρωτοβουλία αυτή, ο Χόφμαν τονίζει πως «υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εξασφαλιστεί πώς η Α.Ι. θα ωφελήσει την κοινωνία και πώς θα ελαχιστοποιηθούν οι λόγω αυτής βλάβες...», προσθέτοντας το αυτονόητο: «η λήψη αποφάσεων βασισμένων στην τεχνητή ευφυΐα μπορεί να επηρεάσει πολλές πλευρές της καθημερινότητάς μας, όμως τα δεδομένα και ο κώδικας πίσω από αυτές τις αποφάσεις, μπορούν να είναι αφανείς...» Στο Ταμείο συμμετέχουν, επίσης, με μεγαλύτερα ή μικρότερα ποσά και, προφανώς, με παροχή τεχνογνωσίας, το Knight Foundation, το Raptor Group, το Media Lab του ΜΙΤ και το Berkman Klein Centre for Internet & Society του Harvard. Η ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνητής ευφυΐας (300% αύξηση των επενδύσεων σε αυτό τον τομέα μέσα στο 2017, σε σύγκριση με το 2016 προβλέπει η Forrester Research, ενώ και η ΙDC επαληθεύει αυτή την τάση, καταγράφοντας ανάπτυξη της αγοράς Α.Ι. από τα 8 δισ. δολάρια το 2016 σε περισσότερα από 47 δισ. το 2020...), πάντως, απασχόλησε και το πρόσφατο World Economic Forum, στο Νταβός, που στην ετήσια λίστα των παγκοσμίων κινδύνων (με αναφορές, μεταξύ άλλων, στην ψηφιακή κατασκοπία, στη χαλαρότητα που επικρατεί στο χώρο του ΙοΤ, σε θέματα ασφαλείας, και τη βιοτεχνολογία), γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην τεχνητή ευφυΐα καθώς αναγνωρίζεται μεν, ότι μπορεί να αυξήσει την παραγωγικότητα, αλλά ταυτόχρονα επισημαίνονται «οι κίνδυνοι λόγω της πλήρους εξάρτησής μας από αποφάσεις οι οποίες βασίζονται σε συστήματα Α.Ι. όταν δεν καταλαβαίνουμε ακόμα πλήρως πώς αυτές λαμβάνονται...» Ίδωμεν! infocom•03•17 5