Geobrief 3 - kngmg

.voetlicht | De betovering van de wetenschap
Het Circus der Gedachten
Dinsdag 18 mei zal er in Carré in Amsterdam een zeer bijzondere voorstelling te zien zijn: het ‘Circus der
Gedachten’. Geen circus in de klassieke zin van het woord met acrobaten, trapezewerkers en leeuwentemmers,
maar een waarin wetenschappers in een theateract zullen laten zien wat de kern van hun onderzoek is, en wat
de fascinatie en de betovering is die zij vinden in hun werk. Geheel in stijl van de ouderwetse ‘Vaudeville’
worden de nummers omlijst door muziek, dans en een ouderwetse spreekstalmeester.
Een doorgesneden pruim. Met die halve
vrucht zou prof.dr.ir. Jacob Fokkema,
voorzitter van het Circus en nu hoogleraar
technische geofysica aan de TU-Delft, aan
het publiek willen duidelijk maken hoe de
aarde in elkaar zit. Hij zou pit, vruchtvlees
en schil gebruiken om uit te leggen wat
convectie is, hoe de verschillende delen
van die pruim-aarde in elkaar ronddraaien
en hoe het magnetisch veld uit de pruim
steekt. Maar vooral zou hij ons willen in -
prenten dat wij heel zuinig om moeten
springen met onze woonstee: het ruimteschip
moeder Aarde dat door het heelal
vliegt.
De illusie van de draaiende blokjes
Fokkema: “Een van de grootste problemen
van ons – wetenschappers – is dat
wij niet makkelijk uitleggen wat voor werk
wij doen. Wij zijn er niet goed in om de
buitenwereld te vertellen wat wij onderzoeken,
waarom wij dat doen en wat
voor nut het wel of niet heeft, nu of in
de toekomst. Communicatie naar buiten
is niet onze sterkste kant. Het idee achter
het ‘Circus der Gedachten’ is dat wetenschappers
in een korte tijd – zeven minuten
– op een amusante, spannende of
absurde manier wel aan het publiek duidelijk
weten te maken wat zo fascinerend
en betoverend is aan hun onderzoek.”
Om die grote stap buiten de muren van de
wetenschappelijke vesting te zetten, zal
een keur aan ‘artiesten’ zijn opwachting
maken. Een selectie: Alexander Rinnooy
Kan (voorzitter van de SER), Robbert
Dijkgraaf (voorzitter van de KNAW),
Mieke Bal (hoogleraar literatuurtheorie),
Herman Balthazar (hoogleraar nieuwste
geschiedenis), Charlotte Hemelrijk (hoogleraar
zelforganisatie en sociale systemen),
4 Geo.brief mei 2010
Nick Ramsey (hoogleraar cognitieve neuroimaging),
Louise Vet (hoogleraar evolutionaire
ecologie), Maria Hopman (hoogleraar
integratieve fysio logie) en Jaap van
Ginneken (sociaal psycholoog). Zij worden
bijgestaan door mensen uit de wereld van
film, toneel en muziek, zoals Kees Veling
en Frans Weisz (regisseurs), Ferdi Janssen
en Joke Tjalsma (acteurs), Andrea Martina
Boll (choregrafe) en Sebastiaan Kolhoven
(componist en arrangeur).
“Een mooi voorbeeld is het optreden van
Rinnooy Kan,” zegt Fokkema. “Dat gaat
over optische illusies, zoals draaiende
blokjes die niet draaien. Op de website van
het circus (www.circusdergedachten.nl)
Poster van het Circus der Gedachten.
staat een foto van RK’s gezicht met daarin
verwerkt een patroon van cirkels die weer
opgebouwd zijn uit blokjes die naar het
midden toe steeds kleiner worden. Als je
zonder te focussen naar dat beeld kijkt,
lijkt het net alsof de blokjes gaan ronddraaien,
maar dat doen ze helemaal niet.
Het is leuk om te merken hoe ogen gefopt
kunnen worden, maar dit soort fenomenen
wordt wetenschappelijk onderzocht om
erachter te komen welke delen van de
hersenen actief zijn bij welke bezigheden.
En die kennis kan in de toekomst misschien
gebruikt worden om mensen met
een handicap alleen door hun gedachten
macht te geven over hun rolstoel.”