Interview Scherp je zintuigen door Anne-Marie van Gijtenbeek Tijdens de netwerkdag 2007 verzorgde Juditha Melssen een workshop “Fysieke Invloed en Strategisch Gedrag; opereren in een academische cultuur”. Een uitgangspunt in deze training en Melssens aanpak is dat 70 % van onze communicatie non-verbaal is. Je denken en je voelen geef je vorm via lichaamstaal. In de workshop werd gewerkt aan het bewust leren gebruiken van lichaamstaal omdat dit de kwaliteit van de gesprekken verhoogt. Het vragen en krijgen van feedback over de effecten van je gedrag is wat volgens Juditha een belangrijke bouwsteen is in succesvol opereren. Vaak moet je in je werk verschillende rollen vervullen en in complexe situaties adequaat kunnen reageren. Macht, invloed, dominant gedrag en gezag spelen hierbij een grote rol, het is dus belangrijk te ervaren en je bewust te worden van de effecten van non-verbale communicatie op de ander en de inhoud van het gesprek. Hoe geef je een hand? Hoe klinkt je stem? Wat straalt je houding uit? Hoeveel plaats neem je in? Hoe vaak laat je van je horen? En hoe wordt je waargenomen door anderen? Hoe meer inzicht je hierin hebt, des te beter kun je er grip op krijgen. Een bijkomend voordeel van non-verbaal gedrag is volgens Juditha dat je spelregels kunt aangeven zonder dat je erover praat en de ander tot gewenst gedrag aanzetten. Daarin schuilt een kracht en die kun je benutten. In de training probeert Juditha middels direct ervaren te wer- ken aan fysieke presentatie. Al binnen een paar minuten mogen deelnemers voor een groep gaan staan om drie sterke kanten van zichzelf te presenteren. Er vallen al snel dingen op. Soms is er de angst om een uitstraling sterk neer te zetten. Volgens Juditha moet je echter door die angst heen, en is het nuttig jezelf zichtbaar te maken op vergaderingen, conferenties en dergelijke. Als je je laat leiden door angst, betaal je daar een dure prijs voor: het zelfvertrouwen gaat dalen. “Aarzel je om een vraag te stellen tijdens een presentatie? Gewoon doen. Uitstellen tot je een slimme vraag hebt bedacht, is Juditha Melssen oefent in het rollenspel tijdens workshop Foto: Wieke Eefting niet altijd effectief of relevant. Het is vooral belangrijk JOUW stem te laten horen. Daarbij is het volume ook belangrijk. Je lichaam is gewend aan een bepaald geluid, dat wanneer je harder gaat praten, het mogelijk voelt of je staat te schreeuwen. Je omgeving ervaart dat grappig genoeg helemaal niet zo en ervaart “luid en duidelijk” eerder als prettig. Het is ook onderzocht en bewezen: als je je stem niet duidelijk neerzet, wordt er door je omgeving aan je competentie getwijfeld. Dat geldt trouwens ook voor mannen. Wat wel belangrijk is, is in welke situaties je je op wat voor manier zichtbaar maakt. Een functioneringsgesprek, en zeker ook situaties waarin gelegenheid is tot netwerken, bieden vaak een passende gelegenheid om zichtbaar te maken wat je gedaan hebt en om ambities kenbaar te maken. Die benadering raad ik vaak aan.” Juditha Melssen heeft uiteenlopende opdrachtgevers. Organisaties uit profit en non-profitsector, waaronder veel universiteiten, maar ook commerciële bedrijven weten haar te vinden. De workshop die tijdens de netwerkdag werd gegeven, was speciaal toegespitst op werken binnen een academische cultuur. Wat onderscheidt de academische cultuur van andere bedrijfsculturen? Angst heeft een hoge prijs “Er zijn wel wat factoren waar vrouwen zich van bewust moeten zijn. Zo is de academische cultuur minder persoonsgericht, innovatief en open dan vrouwen graag willen. Het hebben van netwerken vergroot evenwel de doorstroom en tevredenheid. Het traject Pilot mentoring heb ik samen met Age Halma opgezet in opdracht van collegevoorzitter Yvonne van Rooy. Uit evaluaties van mentoren (hoogleraren) die de mentees begeleidden, realiseerden de mentoren zich dat hun werk en thuissituatie geheel anders was en vrouwen uit deze generatie heel andere keuzes hebben in hun loopbaan. Bij deze hoogleraren worden de kinderen namelijk grotendeels door de partner opgevoed. De academische cultuur is een echte mannencultuur. Bij vrouwen zie je vaak dat ze de dingen heel juist willen doen, zoals goed onderwijs geven, terwijl het bij mannen eerder een kwestie is van de juiste dingen doen en zij zich eerder en meer op publiceren richten, wat meer status en doorstroomkansen biedt dan onderwijs. Daar zit een klassiek verschil in aanpak tussen mannen en vrouwen. Het is in een dergelijke cultuur goed om je bewust te zijn van hiërarchie. Er wordt vriendschappelijk met elkaar omgegaan, tot het moment dat er iets mis gaat. Dan duikt de hiërarchie ineens op. In alle informaliteit blijkt hiërarchie dan toch bepaalde manieren van gedrag met zich mee te brengen. Je kunt je maar beter van bewust zijn van wat de relatie naar boven toe kan bederven, en hoe je kunt afstemmen en anticiperen op je leidinggevende in de samenwerking. Ik werk met promovendi van over de hele wereld, het valt mij op dat men zich in de meeste andere landen wel bewust is van de hiërarchie en hoe daarmee om te gaan .” Gaan we als Nederlanders te snel en te direct om met elkaar? “Dat zou je zeker kunnen zeggen. We vergeten soms dat je je naar boven toe anders gedraagt en niet als gelijke. Er is sprake van dat je wel degelijk wordt afgerekend, maar het ligt veel meer verborgen. In de Nederlandse cultuur heerst een ‘zeggen wat je van dingen vindt’. Daardoor kun je de ander helaas wel erg beschadigen of respectloos behandelen, en dat krijg je ergens terug. In de Nederlandse academische cultuur zien we dat minder in en houden daar minder rekening mee. Ik denk dat het beter werkt als je even nadenkt hoe je iets zegt aan een ander, en je inleeft in de ontvanger. Het werkt vaak contraproductief om gewoon maar even te zeggen wat je ervan vindt, zogezegd ‘de waarheid’ op tafel te gooien. Houd er in je formulering rekening mee dat de ander er zich niet door aangevallen, maar juist uitgenodigd voelt. Dat is zo’n vorm van regisserend, calculerend gedrag dat effectief is.” Is het soms dan niet erg gemaakt en weinig spontaan om je eigen gedrag steeds te regisseren? “Identiteit ligt niet zo vreselijk vast. Je gedraagt je verschillend in verschillende situaties, neemt rollen aan. Wat is dan ‘natuurlijk gedrag’? In ieder geval niets iets wat vanzelf loopt en een constante factor is. Ik zou zelfs willen zeggen dat je juist om natuurlijk over te komen, veel moet oefenen. Ik denk ook dat juist als je uitgaat van het idee een gebeurtenis een frame te geven en volgens een bepaalde structuur te benaderen, er meer ruimte overblijft voor spontaniteit.” Juditha Melssen is organisatiesocioloog en heeft bovendien in het buitenland een opleiding tot theaterregisseur gevolgd. Een van pijlers van de trainingen die zij geeft is dan ook, dat mensen voor een belangrijk deel de regisseur zijn van hun eigen gebeurtenissen. Hoe werkt dat? “Het is belangrijk om te weten hoe je gepercipieerd wordt door Academische cultuur is een mannencultuur een ander. Dat is vaak namelijk meer van invloed dan hoe je wer- kelijk bent. Als het niet lukt om juist over te komen, gaat het erg ten koste van de inhoud van de boodschap, van wat je wilt bereiken Het is eigenlijk een vorm van beleid uitzetten. Van te voren schat je de situatie in. Dat heeft betrekking op wat je uitgangspunt is voor deze specifieke situatie, waar je op moet letten, en of je door de manier waarop je jezelf neerzet, eventueel de mogelijkheid stimuleert dat het geen goed gesprek wordt. Je kunt bijvoorbeeld weten of vinden, dat iemand anders erg dominant is of waarschijnlijk wordt in een gesprek. Als je dan zelf afwachtend of timide die situatie ingaat, nodig je de ander als het ware uit om steeds de dominantie te pakken. Om dat te voorkomen, kun je gericht werken aan hoe je je eigen aanwezigheid in dat gesprek kunt versterken. Dan pakt die ander minder snel de dominantie. Je pleegt een interventie op jezelf. Het is zinnig om je van te voren in te leven in de ander, in het gesprek. Wat is er nodig om een goede situatie te creëren? Ga ook na hoe je voor jezelf gedrag in stand houdt, voor zover dat in een situatie voor beide partijen níet goed werkt. Puur pragmatisch beschouwd: wat zie je jezelf doen, wat moet je soms laten om een gesprek effectief te verlopen en voor beide partijen gunstig is. Meer informatie: www.judithamelssen.nl 4 <strong>Pandora</strong> <strong>december</strong> - 2007 <strong>Pandora</strong> <strong>december</strong> - 2007 5
Change language