You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2009<br />
<strong>Bloed</strong> <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong><br />
<strong>Bloed</strong> <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong> systeem<br />
Beauty Level Basics<br />
• blz. 144 - 167<br />
<strong>Bloed</strong> stelsel<br />
• Functies van het bloed<br />
– transporter<strong>en</strong> van stoff<strong>en</strong><br />
– handhav<strong>en</strong> van het inw<strong>en</strong>dige<br />
milieu (homeostase)<br />
– bescherm<strong>en</strong> van het lichaam<br />
teg<strong>en</strong> invloed<strong>en</strong> van buit<strong>en</strong>af<br />
<strong>Bloed</strong> <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong> systeem<br />
plaatje<br />
<strong>Bloed</strong> stelsel<br />
Algeme<strong>en</strong>:<br />
• M<strong>en</strong>selijk lichaam bevat<br />
gemiddeld 5 liter bloed<br />
• <strong>Bloed</strong> = vloeibaar weefsel (bind<br />
<strong>en</strong> steun weefsel)<br />
Sam<strong>en</strong>stelling van het bloed<br />
• <strong>Bloed</strong>plasma 55–60 %<br />
• <strong>Bloed</strong>cell<strong>en</strong> 45–40 %<br />
20-8-2012<br />
1
<strong>Bloed</strong>plasma<br />
• Sam<strong>en</strong>stelling:<br />
– 90 % water<br />
– 10% in water opgeloste stoff<strong>en</strong><br />
zoals:<br />
<strong>Bloed</strong>plasma<br />
• Functie:<br />
– opname, vervoer <strong>en</strong> afgifte van<br />
bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oemde stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
groot deel van het koolzuurgas<br />
– regel<strong>en</strong> van de spanning in de<br />
cell<strong>en</strong><br />
– homeostase<br />
– afweer<br />
Rode bloedcell<strong>en</strong>/erytrocyt<strong>en</strong><br />
Algeme<strong>en</strong>:<br />
• Kleine cell<strong>en</strong><br />
• Kernloos<br />
• Lev<strong>en</strong>sduur: 120 dag<strong>en</strong><br />
• Aantal: 5 miljo<strong>en</strong> per mm³<br />
<strong>Bloed</strong>plasma<br />
• vitamines <strong>en</strong> mineral<strong>en</strong><br />
• voedingsstoff<strong>en</strong><br />
• <strong>en</strong>zym<strong>en</strong><br />
• antistoff<strong>en</strong>/antitoxin<strong>en</strong><br />
• stollingseiwitt<strong>en</strong><br />
(protrombine <strong>en</strong><br />
fibrinoge<strong>en</strong>)<br />
• afvalstoff<strong>en</strong><br />
<strong>Bloed</strong>cell<strong>en</strong><br />
3 soort<strong>en</strong>:<br />
• Rode bloedcell<strong>en</strong>/erytrocyt<strong>en</strong><br />
• Witte bloedcell<strong>en</strong>/leukocyt<strong>en</strong><br />
• <strong>Bloed</strong>plaatjes/trombocyt<strong>en</strong><br />
Rode bloedcell<strong>en</strong>/erytrocyt<strong>en</strong><br />
Aanmaak:<br />
• In het rode be<strong>en</strong>merg<br />
Afbraak:<br />
• Milt, lever <strong>en</strong> het rode be<strong>en</strong>merg<br />
20-8-2012<br />
2
Rode bloedcell<strong>en</strong>/erytrocyt<strong>en</strong><br />
Functie:<br />
• Zuurstoftransport d.m.v.:<br />
– hemoglobine = e<strong>en</strong> ijzerhoud<strong>en</strong>d<br />
eiwit dat zowel zuurstof/O² als<br />
kooldioxide/CO² kan bind<strong>en</strong><br />
– oxyhemoglobine = hemoglobine<br />
verzadigd met zuurstof<br />
Witte bloedcell<strong>en</strong>/leukocyt<strong>en</strong><br />
Soort<strong>en</strong>:<br />
• Granulocyt<strong>en</strong>:<br />
– meerdere kern<strong>en</strong><br />
– korrelig protoplasma<br />
– vorming: in het rode be<strong>en</strong>merg<br />
Witte bloedcell<strong>en</strong>/leukocyt<strong>en</strong><br />
Functie:<br />
• Verdediging teg<strong>en</strong> ziekteverwekkers<br />
d.m.v. diapedese <strong>en</strong> fagocytose<br />
• Het mak<strong>en</strong> van antitoxin<strong>en</strong><br />
Witte bloedcell<strong>en</strong>/leukocyt<strong>en</strong><br />
Algeme<strong>en</strong>:<br />
• Zijn de “strijders/soldat<strong>en</strong>” van ons<br />
lichaam<br />
• Hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kern<br />
• Korte lev<strong>en</strong>sduur: 4 dag<strong>en</strong><br />
• Kunn<strong>en</strong> van vorm verander<strong>en</strong>, uit<br />
de bloedbaan tred<strong>en</strong> (diapedese)<br />
• Aantal: 5000-8000 per mm³<br />
Witte bloedcell<strong>en</strong>/leukocyt<strong>en</strong><br />
• Lymfocyt<strong>en</strong>:<br />
– 1 kern<br />
– ge<strong>en</strong> korrelig protoplasma<br />
– vorming: in de <strong>lymfe</strong>knop<strong>en</strong> <strong>en</strong> milt<br />
Witte bloedcell<strong>en</strong>/leukocyt<strong>en</strong><br />
Plaatje diapedese (koc map)<br />
20-8-2012<br />
3
<strong>Bloed</strong>plaatjes/trombocyt<strong>en</strong><br />
Algeme<strong>en</strong>:<br />
• Kleinste cell<strong>en</strong><br />
• Kernloos<br />
• Lev<strong>en</strong>sduur: <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong><br />
• Aantal: 300.000 per mm³<br />
<strong>Bloed</strong>plaatjes/trombocyt<strong>en</strong><br />
Functie:<br />
• <strong>Bloed</strong>stolling<br />
Verloop bloedstolling:<br />
• <strong>Bloed</strong>plaatje gaat kapot.<br />
• Trombokinase komt vrij<br />
<strong>Bloed</strong>plaatjes/trombocyt<strong>en</strong><br />
bloedstolling<br />
Plaatje (koc map)<br />
<strong>Bloed</strong>plaatjes/trombocyt<strong>en</strong><br />
Aanmaak:<br />
• In het rode be<strong>en</strong>merg<br />
Afbraak:<br />
• Door de bloedstolling<br />
<strong>Bloed</strong>plaatjes/trombocyt<strong>en</strong><br />
bloedstolling<br />
• Trombokinase zet protrombine om<br />
in trombine<br />
• Trombine zet fibrinoge<strong>en</strong> om in<br />
fibrine met behulp van vitamine K<br />
<strong>Bloed</strong>stolling is van lev<strong>en</strong>sbelang!<br />
Hart<br />
Algeme<strong>en</strong>:<br />
• C<strong>en</strong>traal orgaan in de<br />
bloedsomloop/circulatie<br />
• Dubbele pomp (zuigt <strong>en</strong> perst)<br />
• Werkt autonoom/zelfstandig<br />
20-8-2012<br />
4
Hart<br />
Ligging:<br />
• C<strong>en</strong>traal in de borstkas, links achter<br />
het borstbe<strong>en</strong><br />
Hart<br />
Bouw:<br />
• Peervormige holle spier<br />
• Heeft e<strong>en</strong>:<br />
– hartwand<br />
– linker <strong>en</strong> rechter boezem<br />
– linker <strong>en</strong> rechter kamer<br />
– hartklepp<strong>en</strong><br />
Hart: bouw<br />
• Binn<strong>en</strong>ste laag/<strong>en</strong>docardium:<br />
– 1-lagig plaveiselepitheel (<strong>en</strong>dotheel)<br />
met e<strong>en</strong> laag elastisch bindweefsel<br />
plaatje<br />
Hart<br />
Hart: bouw<br />
Hartwand heeft 3 lag<strong>en</strong>:<br />
• Buit<strong>en</strong>ste laag/epicardium:<br />
– bindweefsel met veel elastische<br />
vezels<br />
• Middelste laag/myocardium:<br />
– dikste laag<br />
– dwarsgestreept, onwillekeurig<br />
spierweefsel<br />
Hart: bouw<br />
Hartzakje:<br />
• Bestaat uit 2 lag<strong>en</strong>:<br />
– epicardium (binn<strong>en</strong>ste laag)<br />
– pericardium (buit<strong>en</strong>ste laag)<br />
Tuss<strong>en</strong> deze lag<strong>en</strong> bevindt zich e<strong>en</strong><br />
laagje vocht, zodat ze soepel over<br />
elkaar kunn<strong>en</strong> schuiv<strong>en</strong><br />
20-8-2012<br />
5
Bouw hart<br />
Endocardium<br />
Myocardium<br />
Epicardium<br />
Pericardium<br />
A = linker helft<br />
B = rechterhelft<br />
1 = boezems<br />
2 = kamers<br />
Bouw hart<br />
A = bov<strong>en</strong>ste holle ader<br />
A1 = onderste holle ader<br />
B = rechter boezem<br />
C = rechter kamer<br />
Hart: bouw<br />
D = drieslippige klep<br />
G = 3 halvemaanvormige<br />
klep<br />
A2 + A3 = longslagader<br />
Kamers:<br />
• Ligg<strong>en</strong> onder de boezems<br />
• Hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dikkere wand dan de<br />
boezems<br />
• 2 kamers:<br />
– linkerkamer:<br />
• hier ontspringt de aorta<br />
• heeft e<strong>en</strong> dikkere wand dan de<br />
rechterkamer<br />
Hart: bouw<br />
Boezems:<br />
• Ligg<strong>en</strong> aan de bov<strong>en</strong>zijde van het<br />
hart<br />
• 2 boezems:<br />
– linkerboezem: ontvangt bloed van de<br />
longaders (4)<br />
– rechterboezem: ontvangt bloed van<br />
de bov<strong>en</strong>ste <strong>en</strong> onderste holle ader<br />
<strong>en</strong> de kransaders<br />
Bouw hart<br />
H = longaders<br />
I = linker boezem<br />
J = linker kamer<br />
D1 = tweeslippige klep<br />
G1 = 3 halvemaanvormige<br />
klep<br />
H1 = Aorta<br />
H2 = Aortaboog<br />
Hart: bouw<br />
H3 = aorta borstholte<br />
H4 = grote<br />
lichaamsslagader<br />
– rechterkamer:<br />
• hieruit ontspringt de longslagader<br />
Ondoorboord tuss<strong>en</strong>schot:<br />
• Tuss<strong>en</strong> de linker <strong>en</strong> rechter harthelft<br />
Hartklepp<strong>en</strong>:<br />
• Functie: verhinder<strong>en</strong> terugstrom<strong>en</strong><br />
bloed<br />
20-8-2012<br />
6
Hart: bouw<br />
Hartklepp<strong>en</strong>:<br />
• Functie: verhinder<strong>en</strong> terugstrom<strong>en</strong><br />
bloed<br />
• Soort<strong>en</strong>:<br />
– tuss<strong>en</strong> boezems <strong>en</strong> kamers<br />
• links: twee slippig klepvlies<br />
• rechts: drieslippig klepvlies<br />
– tuss<strong>en</strong> kamers <strong>en</strong> slagaders<br />
• halvemaanvormige klepp<strong>en</strong><br />
Hart: werking<br />
Cyclus:<br />
• Systole boezems / diastole kamers<br />
• Systole kamers / diastole boezems<br />
• Hartpauze:<br />
– het hele hart ontspant<br />
<strong>Bloed</strong>stroming in het hart<br />
• <strong>Bloed</strong> wordt via de ader<strong>en</strong><br />
aangezog<strong>en</strong> in de boezems<br />
• Van de boezems gaat het bloed<br />
naar de kamers<br />
• Vanuit de kamers wordt het bloed de<br />
slagaders ingepompt<br />
Hart: werking<br />
• Zuig-perspomp:<br />
– de boezems zuig<strong>en</strong> het bloed aan<br />
– de kamers pers<strong>en</strong> het uit<br />
• Systole:<br />
– sam<strong>en</strong>trekk<strong>en</strong> van de hartspier<br />
• Diastole:<br />
– ontspanning van boezems of kamers<br />
<strong>Bloed</strong>voorzi<strong>en</strong>ing hart<br />
• 5-10% van het totale bloed is voor<br />
voeding van de hartspier zelf.<br />
• Dit gebeurt door:<br />
– de kransvat<strong>en</strong>:<br />
• de kransslagaders (3) voorzi<strong>en</strong> het hart<br />
van voeding <strong>en</strong> zuurstof.<br />
• de kransader (1) zorgt voor afvoer van<br />
afvalproduct<strong>en</strong> <strong>en</strong> kooldioxide<br />
Verschil linker <strong>en</strong> rechter<br />
harthelft<br />
Links<br />
• Gespierder<br />
• O² rijk<br />
• 4 aders<br />
• Kamer: start van de<br />
grote bloedsomloop<br />
Rechts<br />
• Minder gespierd<br />
• O² arm (CO² rijk)<br />
• 3 aders<br />
• Kamer: start kleine<br />
bloedsomloop<br />
20-8-2012<br />
7
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>: arteriën/slagaders<br />
Bouw:<br />
• Binn<strong>en</strong>ste laag: <strong>en</strong>dotheelweefsel<br />
• Middelste laag: glad spierweefsel <strong>en</strong><br />
bindweefsel met elastische vezels<br />
• Buit<strong>en</strong>ste laag: bindweefsel<br />
• Grote slagaders: arteriën (aorta=de<br />
grootste)<br />
• Kleinste slagaders: arteriol<strong>en</strong><br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>: v<strong>en</strong><strong>en</strong>/aders<br />
Bouw:<br />
• Binn<strong>en</strong>ste laag: <strong>en</strong>dotheel<br />
• Middelste laag: spierweefsel maar veel<br />
minder dan bij arteriën<br />
• Buit<strong>en</strong>kant: bindweefsel<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>: v<strong>en</strong><strong>en</strong>/aders<br />
Functie:<br />
• Voer<strong>en</strong> het bloed naar het hart toe<br />
• Vervoer<strong>en</strong> CO² <strong>en</strong> afvalstoff<strong>en</strong> (behalve<br />
de longaders!)<br />
• Door klepp<strong>en</strong>systeem alle<strong>en</strong><br />
bloedstroom richting hart. Spatader<strong>en</strong><br />
verstor<strong>en</strong> dit<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>: arteriën/slagaders<br />
Functie:<br />
• Voer<strong>en</strong> het bloed van het hart af<br />
• Vervoer<strong>en</strong> O² <strong>en</strong> voedsel (behalve de<br />
longslagaders!)<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>: v<strong>en</strong><strong>en</strong>/aders<br />
• V<strong>en</strong><strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> klepp<strong>en</strong> (behalve:<br />
onderste <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>ste holle ader <strong>en</strong><br />
longaders)<br />
• Grote ader<strong>en</strong>: v<strong>en</strong><strong>en</strong> (de grootst<strong>en</strong>:<br />
onderste <strong>en</strong> bov<strong>en</strong>ste holle ader)<br />
• Kleinste ader<strong>en</strong>: v<strong>en</strong>ul<strong>en</strong><br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>:<br />
capillair<strong>en</strong>/haarvat<strong>en</strong><br />
Bouw:<br />
• <strong>en</strong>dotheel weefsel<br />
• wand<strong>en</strong> zijn doorlaatbaar<br />
20-8-2012<br />
8
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>:<br />
capillair<strong>en</strong>/haarvat<strong>en</strong><br />
Plaatje haarvat<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>:<br />
capillair<strong>en</strong>/haarvat<strong>en</strong><br />
Bijzondere haarvat<strong>en</strong>nett<strong>en</strong>:<br />
• nier<strong>en</strong> (slagaderlijk)<br />
• lever (aderlijk)<br />
• long<strong>en</strong> (alle<strong>en</strong> gaswisseling)<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong><br />
Bijzondere vaatsystem<strong>en</strong>:<br />
• Eindarteriën:<br />
– slagaders die zich vertakk<strong>en</strong><br />
– anastomoser<strong>en</strong> niet:<br />
• bij afsluiting: weefselversterf (infarct)<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong>:<br />
capillair<strong>en</strong>/haarvat<strong>en</strong><br />
Functie:<br />
• uitwissel<strong>en</strong> van stoff<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bloed <strong>en</strong><br />
weefselvocht<br />
• vasomotoriek:<br />
– vasodilatatie: verwijd<strong>en</strong><br />
– vasoconstrictie: vernauw<strong>en</strong><br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong><br />
Bijzondere vaatsystem<strong>en</strong>:<br />
• anastomos<strong>en</strong>: verbindingstakk<strong>en</strong><br />
soort<strong>en</strong>:<br />
– collaterale bloedvat<strong>en</strong>:<br />
• zijtakk<strong>en</strong>, die ev<strong>en</strong>wijdig lop<strong>en</strong> aan de grotere<br />
bloedvat<strong>en</strong><br />
• zowel bij aders als slagaders<br />
– arterio-v<strong>en</strong>euze verbinding<br />
• verbindingstakk<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> aders <strong>en</strong> slagaders<br />
<strong>Bloed</strong>vat<strong>en</strong><br />
Bijzondere vaatsystem<strong>en</strong>:<br />
•plaatje<br />
20-8-2012<br />
9
<strong>Bloed</strong>somloop<br />
Verloop:<br />
• Grote bloedsomloop:<br />
– van linkerkamer via het lichaam naar<br />
rechterboezem<br />
Functie:<br />
• Aan- <strong>en</strong> afvoer (zie voorgaande stof)<br />
• plaatje<br />
<strong>Bloed</strong>somloop<br />
Grote bloedsomloop<br />
vervolg slagaders<br />
• Buikslagader<br />
• Nierslagader<br />
• Geme<strong>en</strong>schappelijke<br />
darmbe<strong>en</strong>slagader<br />
• Inw<strong>en</strong>dige<br />
darmbe<strong>en</strong>slagader<br />
• Uitw<strong>en</strong>dige<br />
darmbe<strong>en</strong>slagader<br />
<strong>Bloed</strong>somloop<br />
• Kleine bloedsomloop:<br />
– van rechterkamer via long<strong>en</strong> naar<br />
linkerboezem<br />
Functie:<br />
• Gaswisseling<br />
Grote bloedsomloop slagaders<br />
• Grote lichaamsslagader/aorta<br />
• Kransslagader<br />
• Aortaboog<br />
• Arm-hoofdslagader<br />
• Sleutelbe<strong>en</strong>slagader<br />
• Borstslagader<br />
Grote bloedsomloop aders<br />
• Uitw<strong>en</strong>dige darmbe<strong>en</strong>ader<br />
• Inw<strong>en</strong>dige darmbe<strong>en</strong>ader<br />
• Geme<strong>en</strong>schappelijke darmbe<strong>en</strong>ader<br />
• Nierader<br />
• Poortader<br />
20-8-2012<br />
10
Grote bloedsomloop aders<br />
• Leverader<br />
• Onderste holle ader<br />
• Sleutelbe<strong>en</strong>ader<br />
• Arm-hoofdader<br />
• Bov<strong>en</strong>ste holle ader<br />
• Kransader<br />
<strong>Bloed</strong>druk: t<strong>en</strong>sie<br />
Algeme<strong>en</strong>:<br />
• De druk op de wand<strong>en</strong> van de<br />
slagadervat<strong>en</strong><br />
• Het hoogst in de slagaders vlak bij het<br />
hart<br />
• Daalt naarmate de slagaders verder van<br />
het hart af ligg<strong>en</strong><br />
<strong>Bloed</strong>druk: t<strong>en</strong>sie<br />
Soort<strong>en</strong>:<br />
• Hypert<strong>en</strong>sie = verhoogde bloeddruk<br />
Oorzak<strong>en</strong>/invloed<strong>en</strong>:<br />
• Stress<br />
• Rok<strong>en</strong><br />
• Leeftijd<br />
• Voeding<br />
• Erfelijk<br />
• Longslagader<br />
Kleine bloedsomloop<br />
• Longader<br />
<strong>Bloed</strong>druk: t<strong>en</strong>sie<br />
Afhankelijk van:<br />
• De perskracht van het hart<br />
• De weerstand van de bloedvatwand<br />
• Leeftijd<br />
<strong>Bloed</strong>druk: t<strong>en</strong>sie<br />
• Hypot<strong>en</strong>sie = verlaagde bloeddruk<br />
Oorzak<strong>en</strong>/invloed<strong>en</strong>:<br />
• Erfelijk<br />
• Teveel bloedverlies<br />
• Echte oorzaak niet bek<strong>en</strong>d<br />
20-8-2012<br />
11
<strong>Bloed</strong>druk: t<strong>en</strong>sie<br />
Normale bloeddruk (rond 20 jaar):<br />
• 120:80<br />
– 120 =<br />
• de bov<strong>en</strong>druk<br />
• tijd<strong>en</strong>s de systole<br />
– 80 =<br />
• de onderdruk<br />
• tijd<strong>en</strong>s de diastole<br />
Het <strong>lymfe</strong>stelsel<br />
Sam<strong>en</strong>stelling van de <strong>lymfe</strong>:<br />
• Lijkt op het bloedplasma van aderlijk<br />
bloed (CO² <strong>en</strong> H²O rijk)<br />
• Bevat géén rode bloedcell<strong>en</strong><br />
• Bevat (bijna) ge<strong>en</strong> O²<br />
• Bevat wél: voedingsstoff<strong>en</strong>, hormon<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong>zym<strong>en</strong>, anti-toxin<strong>en</strong> <strong>en</strong> witte<br />
bloedlichaampjes<br />
• Vetbevatt<strong>en</strong>de <strong>lymfe</strong> = chylus<br />
Het <strong>lymfe</strong>stelsel<br />
• Plaatje <strong>lymfe</strong>stelsel m<strong>en</strong>s<br />
Het <strong>lymfe</strong>stelsel<br />
Algeme<strong>en</strong><br />
• Wijd vertakt stelsel dat door het hele<br />
lichaam loopt<br />
• Lymfe begint blind in het weefsel <strong>en</strong><br />
eindigt in het bloed<br />
• Via de weefselsplet<strong>en</strong> wordt<br />
weefselvocht met afvalstoff<strong>en</strong><br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> door de <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong><br />
afgevoerd naar het aderlijk bloed van de<br />
grote bloedsomloop<br />
Het <strong>lymfe</strong>stelsel<br />
Functie van het <strong>lymfe</strong>stelsel:<br />
• Drainer<strong>en</strong> van het weefsel/vervoer van<br />
weefselvocht<br />
• Vervoer<strong>en</strong> van (verteerde) vett<strong>en</strong>, CO²,<br />
afvalstoff<strong>en</strong><br />
• Bestrijd<strong>en</strong> van ziektekiem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schadelijke stoff<strong>en</strong><br />
• Aanmak<strong>en</strong> van lymfocyt<strong>en</strong><br />
Het <strong>lymfe</strong>stelsel<br />
Bouw van het <strong>lymfe</strong>stelsel:<br />
• Bestaat uit:<br />
– <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong><br />
– <strong>lymfe</strong>vloeistof (= weefselvocht in<br />
<strong>lymfe</strong>)<br />
– <strong>lymfe</strong>weefsel (milt, thymus,<br />
<strong>lymfe</strong>knop<strong>en</strong>)<br />
20-8-2012<br />
12
De <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong><br />
Grootste <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong>:<br />
• Borstbuis (ductus thoracicus):<br />
– doorboort het midd<strong>en</strong>rif<br />
– verzamelt <strong>lymfe</strong> uit b<strong>en</strong><strong>en</strong>, buik,<br />
bov<strong>en</strong>ste gedeelte linkerlong<br />
– bevat vett<strong>en</strong><br />
– mondt uit in de linker sleutelbe<strong>en</strong>ader<br />
De <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong><br />
• Rechter <strong>lymfe</strong>buis (ductus lymphaticus<br />
dexter)<br />
– verzamelt de <strong>lymfe</strong> van de rechterkant van<br />
het lichaam bov<strong>en</strong> het midd<strong>en</strong>rif<br />
– mondt uit in de rechter sleutelbe<strong>en</strong>ader<br />
De <strong>lymfe</strong>vloeistof<br />
• Lymfevocht = weefselvocht in de <strong>lymfe</strong><br />
• Wordt verzameld in de weefselsplet<strong>en</strong><br />
• Bevat lymfocyt<strong>en</strong> (“strijder”)<br />
• Kan vet bevatt<strong>en</strong> (chylus)<br />
De <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong><br />
• Linker <strong>lymfe</strong>buis (ductus lymphaticus<br />
sinister)<br />
– verzamelt de <strong>lymfe</strong> van de linkerkant<br />
van het lichaam bov<strong>en</strong> het midd<strong>en</strong>rif<br />
– mondt uit in de borstbuis<br />
De <strong>lymfe</strong>vat<strong>en</strong><br />
Plaatje opname gebied grote vat<strong>en</strong><br />
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
Lymfeweefsel bevindt zich in:<br />
• De <strong>lymfe</strong>knop<strong>en</strong><br />
Bouw:<br />
– ope<strong>en</strong>hoping van bindweefselcell<strong>en</strong><br />
(netvormig/reticulair)<br />
Ligging:<br />
– overal, zowel diep als oppervlakkig<br />
20-8-2012<br />
13
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
Functie:<br />
– productie van <strong>lymfe</strong>cell<strong>en</strong>/lymfocyt<strong>en</strong><br />
– zuiver<strong>en</strong> de doorstrom<strong>en</strong>de <strong>lymfe</strong> van<br />
schadelijke stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> bacteriën<br />
(fagocytose)<br />
– verder afbrek<strong>en</strong> van glycerol <strong>en</strong> vetzur<strong>en</strong><br />
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
• De milt<br />
Bouw:<br />
– grootste <strong>lymfe</strong>knoop van het lichaam<br />
– heeft de grootte van e<strong>en</strong> vuist<br />
– blauw-rood orgaan<br />
– zowel bloed als <strong>lymfe</strong> stroomt er doorhe<strong>en</strong><br />
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
Functie:<br />
– oude rode bloedlichaampjes uit het bloed<br />
hal<strong>en</strong><br />
– afbrek<strong>en</strong> van rode bloedlichaampjes (ijzer<br />
bewar<strong>en</strong>)<br />
– vorm<strong>en</strong> van nieuwe rode bloedlichaampjes<br />
(alle<strong>en</strong> in embryonale stadium)<br />
– vorming van <strong>lymfe</strong>cell<strong>en</strong><br />
– zuiver<strong>en</strong> van bloed <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong><br />
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
• Plaatje <strong>lymfe</strong>knop<strong>en</strong><br />
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
Ligging:<br />
– links bov<strong>en</strong> in de buikholte, net onder het<br />
midd<strong>en</strong>rif<br />
Het <strong>lymfe</strong>weefsel<br />
• De borstklier/thymus<br />
Ligging:<br />
– in de borstholte achter het bov<strong>en</strong>ste<br />
gedeelte van het borstbe<strong>en</strong><br />
Functie:<br />
– maakt hele specifieke <strong>lymfe</strong>cell<strong>en</strong> voor de<br />
verdediging van het lichaam (tot aan de<br />
puberteit)<br />
20-8-2012<br />
14
Lymfecirculatie<br />
Het <strong>lymfe</strong>systeem heeft ge<strong>en</strong> pomp, maar<br />
circuleert door:<br />
• De werking van de sam<strong>en</strong>trekk<strong>en</strong>de<br />
spier<strong>en</strong><br />
• De aanzuig<strong>en</strong>de werking tijd<strong>en</strong>s de<br />
ademhaling<br />
• Door turgor/weefseldruk<br />
• Door de aanwezigheid van klepp<strong>en</strong><br />
Verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bloed <strong>en</strong><br />
<strong>lymfe</strong><br />
<strong>Bloed</strong>:<br />
• Rode bloedcell<strong>en</strong><br />
• O² <strong>en</strong> CO²<br />
• Geslot<strong>en</strong> vaatstelsel<br />
• Eig<strong>en</strong> pomp<br />
• Staat vocht af aan<br />
het weefsel<br />
Lymfe:<br />
• Géén rode<br />
bloedcell<strong>en</strong><br />
• CO²<br />
• Op<strong>en</strong> vaatstelsel<br />
• Ge<strong>en</strong> pomp<br />
• Br<strong>en</strong>gt vocht van de<br />
weefsels terug in de<br />
bloedbaan<br />
Functie bloed <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong><br />
omloop<br />
• Transportsysteem<br />
• Homeostase<br />
• Warmteverdeling<br />
• Zorgt voor weefselspanning/turgor<br />
• Bescherming:<br />
– teg<strong>en</strong> vreemde stoff<strong>en</strong><br />
– teg<strong>en</strong> bloedverlies<br />
Lymfecirculatie<br />
• De <strong>lymfe</strong>stroom kan in bepaalde<br />
gebied<strong>en</strong> helemaal stil ligg<strong>en</strong><br />
• K<strong>en</strong>nis van bloed <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong> is belangrijk<br />
voor de massage (afvoer)<br />
Verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> bloed <strong>en</strong><br />
<strong>lymfe</strong><br />
<strong>Bloed</strong>:<br />
• Stroomt snel<br />
• 3 soort<strong>en</strong> cell<strong>en</strong><br />
• Stolt snel<br />
• Neemt<br />
voedingsstoff<strong>en</strong> op<br />
(behalve vett<strong>en</strong>)<br />
2009<br />
Lymfe:<br />
• Stroomt langzaam<br />
• 1 soort cel<br />
• Stolt langzaam<br />
• Neemt alle<strong>en</strong> vett<strong>en</strong><br />
op in de chylvat<strong>en</strong><br />
Stofwisseling<br />
20-8-2012<br />
15
Stofwisseling<br />
Lesstof Beauty Level Basics 2<br />
• Blz. 133-134<br />
Stofwisseling<br />
STOFWISSELING =<br />
METABOLISME<br />
Doel:<br />
• Verkrijg<strong>en</strong> van bouwmaterial<strong>en</strong><br />
• Verkrijg<strong>en</strong> van warmte <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>ergie<br />
Stofwisseling:<br />
orgaanstelsels in di<strong>en</strong>st van de<br />
stofwisseling<br />
• <strong>Bloed</strong> <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong> systeem:<br />
– bloed: vervoer koolhydrat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
eiwitt<strong>en</strong><br />
– <strong>lymfe</strong>: vervoer vett<strong>en</strong><br />
Stofwisseling<br />
plaatje<br />
Stofwisseling:<br />
orgaanstelsels in di<strong>en</strong>st van de<br />
stofwisseling<br />
• Spijsverteringssysteem:<br />
– bewerking in spijsverteringskanaal<br />
– opname van voedingsstoff<strong>en</strong><br />
– passer<strong>en</strong> van de darmwand<br />
– opname in bloed <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong><br />
Stofwisseling:<br />
orgaanstelsels in di<strong>en</strong>st van de<br />
stofwisseling<br />
– opname van voedingsstoff<strong>en</strong> via de<br />
wand van de dunne darm in het bloed<br />
– vervoer via het slagaderlijk systeem<br />
van voeding <strong>en</strong> O2 naar de cell<strong>en</strong><br />
– uitwisseling van stoff<strong>en</strong> via de<br />
haarvat<strong>en</strong><br />
– vervoer via het aderlijk systeem van<br />
afvalstoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> CO2<br />
20-8-2012<br />
16
2009<br />
Stofwisseling:<br />
orgaanstelsels in di<strong>en</strong>st van de<br />
stofwisseling<br />
• Ademhalingssysteem:<br />
– via de long<strong>en</strong> opname van O 2 <strong>en</strong><br />
afgifte van CO 2<br />
• Uitscheidingssysteem:<br />
– vervoer via bloed van afvalstoff<strong>en</strong><br />
naar de uitscheidingsorgan<strong>en</strong><br />
Stofwisseling:<br />
begripp<strong>en</strong><br />
• Katabolisme/dissimilatie:<br />
– afbraak (vett<strong>en</strong> + koolhydrat<strong>en</strong>)<br />
– ontleding van weefselbestanddel<strong>en</strong><br />
tot afvalstoff<strong>en</strong> + <strong>en</strong>ergie + warmte<br />
Joule = e<strong>en</strong>heid voor <strong>en</strong>ergie<br />
Calorie = e<strong>en</strong>heid voor warmte<br />
– 1g calorie = 4.2. g.Joule<br />
– 1k calorie = 4.2 k.Joule<br />
Spijsvertering<br />
Stofwisseling:<br />
orgaanstelsels in di<strong>en</strong>st van de<br />
stofwisseling<br />
• Homeostase:<br />
– constante sam<strong>en</strong>stelling van het<br />
inw<strong>en</strong>dige milieu<br />
Anabolisme/assimilatie:<br />
– opbouw<br />
– verwerking van de voedingsstoff<strong>en</strong><br />
(eiwitt<strong>en</strong>) tot lichaamseig<strong>en</strong> stoff<strong>en</strong><br />
Stofwisseling:<br />
begripp<strong>en</strong><br />
• Joule = e<strong>en</strong>heid voor <strong>en</strong>ergie<br />
• Calorie = e<strong>en</strong>heid voor warmte<br />
– 1g calorie = 4.2. g.Joule<br />
– 1k calorie = 4.2 k.Joule<br />
Spijsvertering<br />
Lesstof Beauty Level Basics 2<br />
• Blz. 135 t/m 144<br />
• Blz. 283 t/m 291<br />
20-8-2012<br />
17
Spijsvertering<br />
Het doel van de spijsvertering<br />
• de voedingsstoff<strong>en</strong> afbrek<strong>en</strong> zodat deze<br />
de darmwand kunn<strong>en</strong> passer<strong>en</strong><br />
• de voedingsstoff<strong>en</strong> geschikt mak<strong>en</strong> voor<br />
opname in bloed <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong><br />
• de voedingsstoff<strong>en</strong> geschikt mak<strong>en</strong> voor<br />
metabolisme<br />
Bouw wand<br />
spijsverteringskanaal<br />
• 4 lag<strong>en</strong><br />
– buit<strong>en</strong>ste laag: bindweefsel<br />
– e<strong>en</strong> laag circulair verlop<strong>en</strong>d glad<br />
spierweefsel<br />
– e<strong>en</strong> laag glad spierweefsel in de l<strong>en</strong>gte<br />
richting<br />
– binn<strong>en</strong>ste laag: epitheel weefsel met slijm-<br />
producer<strong>en</strong>de cell<strong>en</strong><br />
Bewerking van voedsel<br />
• Enzym<strong>en</strong>/ferm<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
– biokatalysator<strong>en</strong><br />
• Voorbeeld<strong>en</strong> van <strong>en</strong>zym<strong>en</strong> voor de<br />
spijsvertering<br />
– amylase: breekt de koolhydrat<strong>en</strong> af<br />
– protease: breekt de eiwitt<strong>en</strong> af<br />
– lipase: breekt de vett<strong>en</strong> af<br />
Spijsvertering<br />
• de voedingsstoff<strong>en</strong> geschikt mak<strong>en</strong> voor<br />
metabolisme, met als doel het kunn<strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong><strong>en</strong> als bouwstoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> brandstoff<strong>en</strong>:<br />
– anabolisme<br />
– katabolisme<br />
Bewerking van voedsel<br />
2 manier<strong>en</strong><br />
• Peristaltiek<br />
– voortbeweging in de richting van de<br />
darmwand<br />
– verm<strong>en</strong>ging met darmsapp<strong>en</strong><br />
– oppervlakte vergroting zodat <strong>en</strong>zym<strong>en</strong> er<br />
beter op in kunn<strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
mond/mondholte<br />
Bestaat uit<br />
• Gebit<br />
• Tong:<br />
– smaak<br />
– slikk<strong>en</strong><br />
20-8-2012<br />
18
Het spijsverteringskanaal:<br />
mond/mondholte<br />
• Speeksel/-klier<strong>en</strong><br />
– oorspeekselklier<br />
– onderkaak speekselklier<br />
– ondertong speekselklier<br />
• Ge-/verhemelte<br />
– harde verhemelte<br />
– zachte verhemelte<br />
Enzym: amylase<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de slokdarm<br />
• Bouw<br />
– bov<strong>en</strong>ste deel: dwarsgestreept spierweefsel<br />
– onderste deel: glad spierweefsel<br />
• Ligging<br />
– achter de luchtpijp<br />
• Functie<br />
– peristaltiek (spierwerking + zwaartekracht)<br />
– antiperistaltiek<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de maag<br />
• Functie<br />
– voedselreservoir<br />
– kned<strong>en</strong> van de voedselbrij<br />
– verm<strong>en</strong>gt maagsap met voedsel<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de keelholte<br />
• Bevat<br />
– de luchtpijp (strott<strong>en</strong>klepje)<br />
– de neusholte (huig)<br />
– dwarsgestreept spierweefsel<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de maag<br />
• Bouw<br />
– maagmond<br />
– maagpoort (kringspier)<br />
– gespierd (circulair, l<strong>en</strong>gte, schuin)<br />
Ligging<br />
– links in de buikholte onder het midd<strong>en</strong>rif,<br />
deels achter de lever<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de maag<br />
• Maagsap<br />
– zoutzuur<br />
• is bacterie dod<strong>en</strong>d<br />
• zorgt voor optimale werking van <strong>en</strong>zym<strong>en</strong><br />
– protease<br />
– slijm<br />
– intrinsieke factor (zorgt voor opname van<br />
vitamine B12)<br />
20-8-2012<br />
19
Het spijsverteringskanaal:<br />
de dunne darm<br />
Bestaat uit<br />
• de twaalfvingerige darm<br />
• de nuchtere darm<br />
• de kronkeldarm<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de dunne darm<br />
• Functie<br />
– oppervlaktevergroting zodat voedsel goed<br />
bewerkt kan word<strong>en</strong><br />
– voedsel zo klein mak<strong>en</strong> dat het kan word<strong>en</strong><br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in bloed <strong>en</strong> <strong>lymfe</strong><br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de twaalfvingerige darm<br />
– bij de Papil van Vater komt<br />
• galsap uit galblaas <strong>en</strong> lever <strong>en</strong><br />
• alvleessap uit de pancreas<br />
de 12-vingerige darm in<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de dunne darm<br />
• Bouw<br />
– de dunne darm is sterk geplooid<br />
(oppervlaktevergroting)<br />
– in de uitstulping<strong>en</strong> van de plooi<strong>en</strong> bevind<strong>en</strong><br />
zich darmvlokk<strong>en</strong><br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de twaalfvingerige darm<br />
• Ligging<br />
– bov<strong>en</strong>ste deel van de dunne darm<br />
• Functie<br />
– vertering voedsel (belangrijkste deel)<br />
– neutraliser<strong>en</strong> van de zure maaginhoud<br />
– afscheid<strong>en</strong> van darmsap<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de twaalfvingerige darm<br />
Galsap bevat<br />
– water, slijm, galzure zout<strong>en</strong>, bilirubine<br />
Functie galsap<br />
– het emulger<strong>en</strong> van vett<strong>en</strong><br />
20-8-2012<br />
20
Het spijsverteringskanaal:<br />
de twaalfvingerige darm<br />
Alvleessap bevat<br />
– amylase: koolhydraatsplits<strong>en</strong>d ferm<strong>en</strong>t<br />
– lipase: vetsplits<strong>en</strong>d ferm<strong>en</strong>t<br />
– protease: eiwitsplits<strong>en</strong>d ferm<strong>en</strong>t<br />
– natriumbicarbonaat: neutraliseert het<br />
maagzuur<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de kronkeldarm<br />
• Ligging<br />
– tuss<strong>en</strong> nuchtere darm <strong>en</strong> blinde darm<br />
• Functie<br />
– resorptie (opname) van het verteerde<br />
voedsel<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de kronkeldarm<br />
• Via de poortader kom<strong>en</strong> de<br />
voedingsstoff<strong>en</strong> in de lever terecht<br />
• Via de chylvat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> de vett<strong>en</strong> in de<br />
<strong>lymfe</strong> <strong>en</strong> uiteindelijk in het bloed terecht<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de nuchtere darm<br />
• Ligging<br />
– tuss<strong>en</strong> twaalfvingerige darm <strong>en</strong> kronkeldarm<br />
• Functie<br />
– door middel van <strong>en</strong>zym<strong>en</strong> uit het darmsap<br />
verdere vertering van<br />
• koolhydrat<strong>en</strong> (amylase)<br />
• eiwitt<strong>en</strong> (protease)<br />
• vett<strong>en</strong> (lipase)<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de kronkeldarm<br />
• in het bloed: glucose <strong>en</strong> aminozur<strong>en</strong><br />
(eindproduct<strong>en</strong> van de vertering van koolhydrat<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> eiwitt<strong>en</strong>)<br />
• In de <strong>lymfe</strong>: vetzur<strong>en</strong> <strong>en</strong> glycerol (eindproduct<strong>en</strong><br />
van de vertering van vett<strong>en</strong>)<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de kronkeldarm<br />
• plaatje darmvlok<br />
20-8-2012<br />
21
Het spijsverteringskanaal:<br />
de dikke darm<br />
• Bouw, verschill<strong>en</strong>de del<strong>en</strong><br />
– blinde darm<br />
• wormvormig aanhangsel<br />
– opstijg<strong>en</strong>de tak<br />
– dwarslop<strong>en</strong>de tak<br />
– afdal<strong>en</strong>de tak<br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de <strong>en</strong>deldarm<br />
• Functie<br />
– verzamel<strong>en</strong> van ontlasting<br />
– uitscheiding via de anus (2 kringspier<strong>en</strong>):<br />
• inw<strong>en</strong>dige kringspier (glad/onwillekeurig)<br />
• uitw<strong>en</strong>dige kringspier<br />
(dwarsgestreept/willekeurig)<br />
– opname van stoff<strong>en</strong> als vitamin<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
medicijn<strong>en</strong> in het bloed<br />
Ondersteun<strong>en</strong>de organ<strong>en</strong><br />
voor de spijsvertering:<br />
de lever<br />
• Productie<br />
– gal<br />
– stollingseiwitt<strong>en</strong><br />
– vitamine A<br />
• Omzetting<br />
– van aminozur<strong>en</strong> in lichaamseig<strong>en</strong> eiwitt<strong>en</strong><br />
Het spijsverteringskanaal:<br />
de dikke darm<br />
• Functie<br />
– onttrekk<strong>en</strong> van vocht aan de rester<strong>en</strong>de<br />
voedselbrij<br />
– colibacteriën zorg<strong>en</strong> voor<br />
• vertering cellulose<br />
• vorming van vit. B12, B5 (Pantothe<strong>en</strong>zuur), H<br />
(biotine) <strong>en</strong> K<br />
• goede darmflora<br />
Ondersteun<strong>en</strong>de organ<strong>en</strong><br />
voor de spijsvertering:<br />
de alvleesklier<br />
• Endo-exocri<strong>en</strong>e klier<br />
– <strong>en</strong>docri<strong>en</strong> (eilandjes van Langerhans)<br />
• insuline<br />
• glucagon<br />
– exocri<strong>en</strong><br />
• alvleessap met amylase, protease, lipase <strong>en</strong><br />
natriumbicarbonaat<br />
Ondersteun<strong>en</strong>de organ<strong>en</strong><br />
voor de spijsvertering:<br />
de lever<br />
• Opslag<br />
– vitamin<strong>en</strong> (A, K, D <strong>en</strong> B)<br />
– ijzer <strong>en</strong> koper<br />
– glucose in de vorm van glycoge<strong>en</strong><br />
20-8-2012<br />
22
Ondersteun<strong>en</strong>de organ<strong>en</strong><br />
voor de spijsvertering:<br />
de lever<br />
• Afbraak<br />
– rode bloedcell<strong>en</strong><br />
– aminozur<strong>en</strong> die niet in lichaamseig<strong>en</strong><br />
eiwitt<strong>en</strong> word<strong>en</strong> omgezet<br />
• Ontgift<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: koolhydrat<strong>en</strong><br />
• Herkomst<br />
– plantaardig materiaal<br />
– ontstaan door fotosynthese<br />
– zijn opgebouwd uit CHO elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: koolhydrat<strong>en</strong><br />
• Voedingswaarde<br />
– 1 gram koolhydrat<strong>en</strong> is<br />
• 4 k. Calorieën<br />
• 17 kilojoules<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong><br />
• Brandstoff<strong>en</strong>: koolhydrat<strong>en</strong> <strong>en</strong> vett<strong>en</strong><br />
• Bouwstoff<strong>en</strong>: eiwitt<strong>en</strong><br />
• Transport <strong>en</strong> oplosstof: water<br />
• Bescherm<strong>en</strong>de stoff<strong>en</strong>: vitamin<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
mineral<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: koolhydrat<strong>en</strong><br />
• Functie<br />
– brandstof<br />
– op peil houd<strong>en</strong> bloedsuikergehalte<br />
– activer<strong>en</strong> darmperistaltiek<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: koolhydrat<strong>en</strong><br />
• Bewerking/afbraak<br />
– wordt bewerkt door amylase<br />
– eindproduct van de vertering<br />
• glucose (via poortader naar lever)<br />
– eindproduct van ontleding<br />
• Kooldioxide (CO²)<br />
• Water (H²O)<br />
20-8-2012<br />
23
Voedingsstoff<strong>en</strong>: koolhydrat<strong>en</strong><br />
• Opslag<br />
– bij teveel glucose in bloed<br />
• Opslag in lever <strong>en</strong> spier<strong>en</strong> als glycoge<strong>en</strong><br />
o.i.v. insuline<br />
– bij te weinig glucose in bloed<br />
• Omzetting glycoge<strong>en</strong> naar glucose door<br />
glucagon <strong>en</strong> adr<strong>en</strong>aline<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vett<strong>en</strong><br />
• Functie<br />
– brandstof (reserve)<br />
– bescherming/steun<br />
– opbouw celmembran<strong>en</strong><br />
– isolatie<br />
– oplosmiddel voor vitamin<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vett<strong>en</strong><br />
• Bewerking<br />
– wordt geëmulgeerd door gal<br />
– wordt bewerkt door lipase<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vett<strong>en</strong><br />
• Herkomst<br />
– dierlijk (verzadigde vett<strong>en</strong>)<br />
– plantaardig (onverzadigde vett<strong>en</strong>)<br />
– zijn opgebouwd uit CHO elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vett<strong>en</strong><br />
• Voedingswaarde<br />
– 1 gram vet<br />
• 9 kilocalorieën<br />
• 38 kilojoules<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vett<strong>en</strong><br />
– eindproduct van vertering<br />
• Vetzur<strong>en</strong> <strong>en</strong> glycerol (via chylvat<strong>en</strong>-lymf<strong>en</strong>aar<br />
bloed)<br />
– eindproduct van ontleding<br />
• Kooldioxide (CO²)<br />
• Water (H²O)<br />
20-8-2012<br />
24
Voedingsstoff<strong>en</strong>: eiwitt<strong>en</strong><br />
• Herkomst<br />
– dierlijk (vlees, vis, melk)<br />
– plantaardig (erwt<strong>en</strong>, bon<strong>en</strong>, soja)<br />
– zijn opgebouwd uit CHONS elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: eiwitt<strong>en</strong><br />
• Bewerking<br />
– wordt bewerkt door protease<br />
– eindproduct van de vertering<br />
• aminozur<strong>en</strong> (via poortader naar lever)<br />
• lever maakt hiervan lichaamseig<strong>en</strong> eiwitt<strong>en</strong><br />
– eindproduct van ontleding<br />
• urinezuur <strong>en</strong> ammoniak (in lever omgezet<br />
naar ureum)<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vitamin<strong>en</strong><br />
• Herkomst<br />
– dierlijk<br />
– plantaardig<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: eiwitt<strong>en</strong><br />
• Functie<br />
– bouwstof (opbouw, groei, in stand<br />
houd<strong>en</strong>)<br />
• Voedingswaarde<br />
– 1 gram eiwit<br />
• 4 kilocalorieën<br />
• 17 kilojoules<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: water<br />
• Functie<br />
– oplosmiddel<br />
– transportmiddel<br />
– regeling bij lichaamstemperatuur<br />
– invloed op huidspanning<br />
– neutrale stof (belangrijk voor<br />
functioner<strong>en</strong> lichaam)<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vitamin<strong>en</strong><br />
• Functie<br />
– bescherming (ter voorkoming van<br />
ziekt<strong>en</strong>)<br />
– zijn biokatalysator<strong>en</strong><br />
20-8-2012<br />
25
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vitamin<strong>en</strong><br />
• Soort<strong>en</strong><br />
– in vet oplosbaar (ADEK)<br />
– in water oplosbaar (B <strong>en</strong> C)<br />
– provitamin<strong>en</strong> (carote<strong>en</strong> <strong>en</strong> ergosterol)<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vitamin<strong>en</strong><br />
• Hypervitaminose<br />
– teveel van e<strong>en</strong> bepaalde vitamine<br />
• Hypovitaminose<br />
– te weinig van e<strong>en</strong> vitamine<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: mineral<strong>en</strong><br />
• Soort<strong>en</strong><br />
– calcium<br />
– fluor<br />
– fosfor<br />
– jodium<br />
– kalium<br />
– natrium<br />
– ijzer<br />
– zwavel<br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: vitamin<strong>en</strong><br />
• Invloed op<br />
– huid<br />
– z<strong>en</strong>uw<strong>en</strong><br />
– botvorming<br />
– bloed <strong>en</strong> bloedvat<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: mineral<strong>en</strong><br />
• Herkomst<br />
– uit de aardbodem afkomstig<br />
• Functie<br />
– bescherming<br />
– opbouw/aanmaak<br />
– regeling<br />
– zijn biokatalysator<strong>en</strong><br />
Voedingsstoff<strong>en</strong>: mineral<strong>en</strong><br />
• Invloed op<br />
– vochthuishouding<br />
– be<strong>en</strong>dervorming<br />
– gebit<br />
– vorming van hormon<strong>en</strong><br />
– vorming van hemoglobine<br />
– vorming van pigm<strong>en</strong>t<br />
20-8-2012<br />
26
2009<br />
Uitscheiding<br />
Uitscheidingsorgan<strong>en</strong><br />
• Nier<strong>en</strong> <strong>en</strong> urineweg<strong>en</strong><br />
• Long<strong>en</strong><br />
• Huid (zweetklier<strong>en</strong>)<br />
• Darm<strong>en</strong> (<strong>en</strong>deldarm)<br />
Uitscheiding/excretie<br />
Lesstof Beauty Level Basics 2<br />
• Blz. 185-191<br />
Uitscheiding: nier<strong>en</strong><br />
Doel<br />
• Verwijder<strong>en</strong> van afvalstoff<strong>en</strong> uit het<br />
lichaam<br />
• Constant houd<strong>en</strong> van inw<strong>en</strong>dig milieu<br />
(homeostase)<br />
• Regulatie vocht <strong>en</strong> zoutgehalte<br />
Bouw nier<strong>en</strong><br />
• Kapsel<br />
• Nierschors<br />
– lichaampje van Malpighi<br />
• glomeruli<br />
• kapsel van Bowman<br />
• tubulus<br />
20-8-2012<br />
27
Bouw nier<strong>en</strong><br />
• Niermerg<br />
– lis van H<strong>en</strong>le<br />
– verzamelbuisjes<br />
• Nierbekk<strong>en</strong><br />
• Nierpoort<br />
– urineleider<br />
– bloedvat<strong>en</strong>: nierslagader/nierader<br />
Werking nier<strong>en</strong><br />
• Filtert per dag 1500 liter bloed<br />
• Productie urine d.m.v.<br />
– filtratie (voorurine, 150 à 200 liter)<br />
– resorptie (nuttige stoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> water<br />
in bloed)<br />
– overtollig water <strong>en</strong> afvalstoff<strong>en</strong> =<br />
urine (1 à 2 liter)<br />
Werking nier<strong>en</strong><br />
Normaal niet aanwezig in urine<br />
• <strong>Bloed</strong><br />
• Glucose<br />
• Eiwitt<strong>en</strong><br />
• Bacteriën<br />
Functie nier<strong>en</strong><br />
• Verwijder<strong>en</strong> van afvalstoff<strong>en</strong> uit het<br />
lichaam<br />
• Regel<strong>en</strong> zuurgraad van het bloed<br />
• Regulatie vocht <strong>en</strong> zoutgehalte<br />
Nefron<br />
• Urineleider (ureter)<br />
• Blaas<br />
• Urinebuis (urethra)<br />
Urineweg<strong>en</strong><br />
20-8-2012<br />
28
Change language