Begijnhof van Herentals - BELLEMANS ARCHITECTEN

1De begijnenbeweging door de eeuwen heen
Beeld van de H. Begga, hout,
19de eeuw.
De begijnenbeweging vond haar oorsprong in
sociaal-economische verschuivingen, nieuwe
gedachtestromingen en devoties die zich
voordeden rond het einde van de twaalfde en
het begin van de dertiende eeuw. De beweging
was internationaal en kwam in heel West-Europa
voor, maar zou zich het sterkst ontwikkelen en
uiteindelijk praktisch alleen standhouden in de
Zuidelijke Nederlanden. Daar werd ze gekenmerkt
door een innig doorvoelde mystieke vroomheid.
Meestal ging het om gewone vrouwen die om
sociale, fi nanciële en andere redenen verkozen
niet in een streng geregeld klooster te treden,
maar die wel diepe evangelische waarden wilden
nastreven door een leven van gebed, soberheid,
kuisheid en werkzame naastenliefde binnen een
eerder los verband. Zij vestigden zich bij voorkeur
rond een gebedshuis, gast- of godshuis, in een
stedelijke context, al dan niet onder de leiding van
een priester, en voorzagen door eigen arbeid in
hun levensbehoeften. In de Nederlanden groeide
die verzameling begijnenhuizen op vele plaatsen
uit tot een afgesloten begijnhof, een heuse stad
in of naast de stad, met alle voorzieningen als
kerk, kerkhof, ziekenhuis (infi rmerie) en armendis
(H.-Geesttafel). De Kerk stond erg wantrouwig
tegenover deze vrouwen, die aan haar rechtstreekse controle ontsnapten en mogelijk
toegankelijk waren voor allerlei ketterse afwijkingen. Op het Concilie van Vienne
(1310-1312) werden een aantal opvattingen die o.a. in begijnenkringen voorkwamen,
veroordeeld. Vervolgens werd bevolen de begijnengemeenschappen te ontbinden.
Sommige bisschoppen in de Lage Landen, vooral die van Luik en Kamerijk, spraken
uiteindelijk een positief oordeel uit over het (in begijnhoven meer geordende
5