Gouden Ring Rusland

Het culturele Hart van rusland
Ten noordoosten van Moskou schittert de Gouden Ring.
Kloosters, kremlins en kathedralen, een ware schatkamer
van de vroege Russische architectuur en kunst.
Dit oude, culturele hart wordt omgeven door platteland
met golvend koolzaad, lieflijke dorpen, rijkversierde
huizen en vervallen kerkjes.
TeksT & FoTograFie: mick Palarczyk
Gouden Ring Rusland
www.reizen.nl november 2009 71

Mongolen in Vladimir
Over de besneeuwde vlakte even buiten Vladimir
galoppeert een horde Mongoolse plunderaars.
Gierende wind jaagt door de vlammen van
enkele in brand gestoken dorpen. De staalgrauwe
winterlucht verandert in een bloedrode
wolkendeken. Bij de stadsmuur van Vladimir
voeren Mongoolse boogschutters een verbeten
strijd met de Russische verdedigers. Tussen
de sneeuwduinen aan de voet van de Gouden
Poort stapelen de lijken zich op. Rechts van de
poort zijn de barbaren met een stormram door
de muur gebroken. Ze hebben de kathedraal
bereikt en werpen takkenbossen tegen zijn
muren. De Grootvorst, de bisschop en een
groep burgers, die zich in het gebouw hebben
verschanst, zullen levend verbranden. Boven
de doodskreten en het geknetter van vlammen
uit klinken de lage melancholische klanken van
Vladimirs klokken.
Er gaat een rilling door het groepje toeschouwers,
ook al is de sneeuw van piepschuim en
komt het gefluit van de wind uit een luidspreker
boven het diorama. Het is zelfs aangenaam
warm in het museum dat zich bovenin de
Gouden Poort bevindt. Maar bij deze toeristen
merk ik dat de Mongoolse barbarij nog altijd
een gevoelige snaar in de Russische ziel weet te
raken.
Voor de inval van 1238 kende de streek rond
Vladimir een grote culturele bloei. Vanuit
Duitsland en Byzantium werden bouwmeesters,
metselaars en schilders aangetrokken om kathedralen,
kloosters en paleizen te bouwen.
Om de scènes van dood en verderf uit mijn
systeem te spoelen, besluit ik tot een wandeling
naar de fraaiste kerk uit deze architectonische
bloeiperiode, die ten oosten van Vladimir
eenzaam op een heuveltje staat, waaronder
twee rivieren samenvloeien. Als ik de Pokrova
Kerk witblinkend boven het wuivende gras van
de uiterwaarden ontwaar, krijgen mijn benen
vleugels en is elke gedachte aan ijzige kou of
brandende dorpen verdwenen. Het is een soort
kleine Taj Mahal die hier in de groene leegte
mystiek staat te schitteren en de wandelaar
als een magneet naar zich toetrekt. Met haar
zuivere verticale lijnen en enkele koepel wordt
ze terecht als de mooiste kerk van Rusland
beschouwd.
www.reizen.nl november 2009 73

Feest in Suzdal
De volgende dag bezoek ik een ander architectonisch
kroonjuweel: het kloosterstadje Suzdal,
dertig kilometer ten noorden van Vladimir.
Over de hoge omwalling, waarachter Suzdal
zich in de 13de eeuw tevergeefs tegen de
Mongolen verdedigde, loopt een pad met
uitzicht. En in het gras op de wal zitten overal
schilderende studenten, afkomstig van kunstacademies
uit heel Rusland.
‘Nergens kun je de schoonheid van het oude
Rusland zo intens ervaren als hier’, meent Yuri,
die uit de zuidelijke Oeral komt. En hoe zit het
dan met die verwoestingen van de Mongolen?
Yuri vervolgt breed gebarend zijn betoog met:
‘Kijk om je heen! Nadat we ze eruit hebben gegooid,
zijn we mooier gaan bouwen dan ooit!’
Zijn penseel schiet zoekend over het canvas,
waarop langzaam een Russisch sprookjeslandschap
ontstaat. In het midden meandert de
Kamenka door wolken van fluitenkruid. Links
en rechts van het riviertje verrijzen ontelbare
gouden koepels, witte klokkentorens en kloosterkerken.
Zeeën van geel klotsen tegen de
zware weermuren die de kloosters omgeven.
Uitbundig bloeiend koolzaad dat in heel Suzdal
een zoete geur verspreidt die zo intens is dat je
de honing bijna over je tong voelt vloeien.
Afgaand op flarden accordeonmuziek bereik
ik even later een feestterrein aan de oever van
de Kamenka. Rond een met linten en bloemen
versierde berk wordt gedanst door meisjes
met wapperende vlechten en oude dametjes
met parelkettingen. Op het hoofd dragen ze
kransen van berkentwijgen, korenbloemen
en seringen. Door een jonge vrouw word ik
de kolkende meute ingesleurd. Felgekleurde
klederdracht, bloemengeuren, gejoel en wervelende
accordeonklanken versmelten tot een
explosie van levenslust. Als we zijn uitgehijgd,
stelt mijn danspartner zich voor als Vera. Ze
blijkt antropologe en gids en kan me het een
en ander uitleggen over het Troitsa-feest.
‘Officieel vieren we vandaag Pinksteren, maar
eigenlijk is dit een veel ouder, heidens feest om
de ijzige winter uit onze harten te verdrijven.
Met de prilgroene berk wordt de geest van
het ontluikende leven en de zomer het dorp
binnengebracht.’ Knipogend besluit Vera haar
uitleg met: ‘En wij vrouwen dragen kransen van
twijgen om de levenskracht van de boom in
ons op te zuigen.’
Gouden Ring Rusland
www.reizen.nl november 2009 75

Russian Reality in Kibol
Vera nodigt me uit te komen logeren in de
izba, die zij en haar man Oleg als vakantiehuis
gebruiken. ‘Dan kun je een paar dagen “Russian
reality” proeven’, voegt ze er mysterieus
aan toe. De izba van Vera en Oleg Popov blijkt
een traditioneel boerenhuis te zijn, dat half
verscholen achter manshoog gras in het dorpje
Kibol ligt. Het gehucht bestaat uit een tiental
izba’s rond een romantisch vervallen dorpskerk.
De uivormige koepels van de kerk zijn
vergaan tot draadskeletten van waaruit kraaien
hun melancholisch gekras over de omgeving
laten schallen. Het dorp kijkt uit over een ruige
vlakte waarop je je zonder veel verbeelding
een horde Mongoolse ruiters voor kunt stellen,
afstevenend op de torens van Suzdal die aan
de horizon zichtbaar zijn. Als liefhebbers van
de Russische cultuur hebben de Popovs hun
izba grotendeels in zijn originele staat gelaten
toen ze hem van een oude boerin overnamen.
Op de façade worden de ramen nog omgeven
door schitterend houtsnijwerk met plant- en
diermotieven. Het interieur heeft slechts één
kamer met in de hoek een groot lemen blok
waarin zich de haard bevindt. In de kamerhoek
schuin tegenover de haard is traditiegetrouw
de krasnyi ugol ingericht: het ‘mooie hoekje’,
dat de huisiconen herbergt.
Het huis heeft waterpomp noch badkamer en
Oleg, wasschaal onder de arm, gebaart me
mee te komen naar de Kamenka die vlak langs
het gehucht meandert. Hier, langs het water,
viert de natuur zijn eigen wervelende Troitsafeest.
Op het oeverpad waden we door een
blauwe regen van glinsterende libellenvleugels.
Honderden minuscule kikkers springen vanuit
het riet tegen onze benen omhoog. Als ik vanaf
een kleine steiger Olegs schaal in de kraakheldere
rivier dompel lijkt het water een levende
vloeistof te worden, louter bestaand uit heen
en weer schietende visjes. Het is de meest
idyllische badkamer waar ik me ooit gewassen
heb. ‘En?’, vraagt Vera als ik weer terug ben in
het huis, ‘hoe bevalt het wonen in de Russian
Reality?’
Gouden Ring Rusland
www.reizen.nl november 2009 77

Lentesneeuw in Rostov
Een week later roei ik bij het stadje Rostov
Velikij over een van Ruslands mooiste meren:
het Ozero Nero. Tijdens mijn tocht langs de
steden en kloosters van de Gouden Ring heb ik
al heel wat uivormige koepels de hemel in zien
priemen, maar wat er nu uit het water voor me
oprijst, overtreft alles. De witte muren en het
koepelwoud van Rostovs kremlin vormen een
ensemble waar zelfs het meest extravagante
Disneykasteel niet aan kan tippen. Vanwege
zijn rijkdom en macht kreeg Rostov in de middeleeuwen
zijn bijnaam ‘Velikij’ (groot). In de
15de eeuw moest het echter zijn macht afstaan
aan Moskou, met als gevolg dat Rostov nooit
uitgroeide tot een grote stad. Tien minuten
roeien is daarom al voldoende om ten zuiden
van het kremlin aan wal te stappen in een
landelijke idylle. Daar, naast de hoge muur van
het Sint Jacobsklooster, wordt genoten van de
warme lenteavond. Moeders zwemmen met
hun kinderen in het meer. Vaders kletsen en
drinken rond een vuurtje. Jochies staan te vissen.
Dit gemoedelijke tafereel heeft echter iets surrealistisch.
Want ondanks de hoge temperatuur
lijkt het eerder winter dan voorjaar. Dikke vlokken
komen gestaag uit de hemel vallen. Tegen
de muur van het klooster hopen zich witte
duintjes op. Af en toe blaast er een windvlaag
door de openstaande poort, zodat het lijkt
of een opperwezen door een berg donsveren
niest. Een passerende oude vrouw plukt een
stuk groot hoefblad en drukt het op haar
hoofd om haar kapsel te beschermen. Voorover
gebogen kuiert ze verder door de sneeuwjacht.
Verantwoordelijk voor de wintersfeer zijn de
populieren op de meeroever. In de ‘explosieve’
Russische lente produceren die een hoeveelheid
vruchtpluis zoals ik nooit eerder heb gezien.
Onwillekeurig moet ik terugdenken aan een
avond bij de Popovs, gevuld met wodka en
diepzinnige gesprekken over de Russische
geschiedenis én Russian Reality. ‘Niets is in Rusland
wat het op het eerste gezicht lijkt te zijn’,
drukte Eva me op het hart . ‘Oordeel pas als je
een tweede of een derde keer hebt gekeken!’
Glimlachend laat ik de warme sneeuw over m’n
hand kriebelen.
Gouden Ring Rusland
www.reizen.nl november 2009 79

xxxxx xxxxx
80 www.reizen.nl november 2009
5
1
2
1
2
3
4
5
6
Ook gezien rondom Moskou
Drie heiligen op een hemelsblauwe pilaar in
de kerk van de Heilige nicolaas in yaroslavl
aan de Wolga.
oudere dames in suzdal dragen kransen van
berkentwijgen tijdens Troitsa, de feesten rond
Pinksteren.
Het klooster van heilige boris & gleb in het
plaatsje borisoglebesk, 15 km ten westen van
rostov-velikij, oogt oriëntaals.
galerij in de 16de-eeuwse Pokrovski kathedraal
in suzdal.
vanaf de klokkentoren van de yaroslavl’
kathedraal heb je een fraai uitzicht op het
godshuis en op de plaats.
in het dorp ves, ten noorden van suzdal, staat
de ruïne van de kerk van de Heilige Drieeenheid
en aartsengel michael. een fotogenieke
plek in het landschap.
3
4
6
Hoe kom je er?
klm (€ 385) en aeroflot (€ 318) vliegen
beiden direct van schiphol naar moskou.
vluchtduur 3,5 uur.
Reispapieren
Paspoort moet bij vertrek uit rusland nog
6 maanden geldig zijn. visum kan worden
aangevraagd bij het russisch consulaat,
scheveningseweg 2, Den Haag. Wie individueel
wil reizen heeft een zogenaamde
visa support letter (officiële uitnodiging)
nodig, uitgebreide informatie hierover op
www.waytorussia.net. Het is ook mogelijk
een visum via www.visumonline.nl te
bestellen, dat je dan later bij een van de 70
anWb-winkels in nederland kunt ophalen.
Parels van de Gouden Ring
b Yuryev-Polskoi: kleine provinciestad, 60
km ten noordoosten van moskou, met goed
bewaard gebleven kremlinwal waar vanaf je
een fraai uitzicht hebt op de oude houten
huizen en het aartsengel michael-klooster.
b Vladimir: grote stad, 70 km ten oosten
van moskou. in de 13de- eeuwse hoofdstad
van het vorstendom roes. met gouden
Poort, Dimitrij kathedraal en maria-Hemelvaart-kathedraal
(alledrie uit de12de eeuw).
Ten oosten van vladimir bij het plaatsje
bogolyubovo staat, in de uiterwaarden, de
Pokrova bogomateri kerk.
b Suzdal: landelijk stadje, 30 km ten noorden
van vladimir. binnen de oude kremlinomwalling
staat de geboorte kathedraal
(met beroemde gouden deuren) en een
museum met belangrijke icoonkunst. buiten
het kremlin: talrijke ommuurde kloosters
(deels bewoond, deels museum).
b Kostroma: stad aan de Wolga, 300 km
ten noordoosten van moskou. stadsbeeld
wordt bepaald door classicisme, o.m. fraaie
marktgalerijen.
b Yaroslavl: grote Wolgastad, 230 km ten
noorden van moskou. Deze stad heeft vele
17de-eeuwse kerken die versierd zijn met
fresco’s en de voor de streek karakteristieke,
kleurige glazuurde tegels. boottocht
over de rivier geeft fraai zicht op de stad.
b Tutayev: kleine Wolgastad, 35 km ten
noordwesten van yaroslavl. op de zuidelijke
Wolga-oever staat de opstandingskathedraal
met schitterende 17de-eeuwse
fresco’s. op de noordelijke oever staat een
reeks kerken in idyllische, dorpse omgeving.
b Rostov Veliky: kleine stad aan het nero
meer met, binnen kremlinomwalling, een
verbluffende hoeveelheid koepelkerken.
sfeervolle houten huizen aan de meeroever.
b Pereslavl Zalessky: kleine stad met oude
omwalling aan het Pleshcheevo meer, 125
km ten noorden van moskou. met goritsky
klooster en botik-museum met daarin een
klein schip uit de vloot waarmee Peter de
grote zeeslagen naspeelde op het meer.
b Sergiev Posad: stad 50 km ten noorden
van moskou, beroemd om haar Drievuldigheidsklooster,
een van de belangrijkste
religieuze centra van rusland. vele pelgrims
komen hier genezend water tappen.
Ruslands Gouden Ring Praktisch
Geld
10 russische roebel is € 0,22 waard. in de
grotere plaatsen zijn geldautomaten.
Met de auto
De steden van de gouden ring zijn met een
huurauto vanuit moskou goed te bereiken.
De doorgaande wegen zijn redelijk onderhouden.
Wie over de kleinere wegen gaat
rijden, moet rekening houden met matige
bewegwijzering (in het cyrillisch) en niet
altijd kloppende kaarten. Tiaratours (www.
tiaratours.nl) heeft een fly-drive reis (9 dagen,
excl. vlucht, € 799 p.p.) in haar pakket.
Georganiseerd
reisorganisaties die een reis langs de
gouden ring verzorgen zijn o.m. koning
aap reizen, Time out actieve reizen, reisspecialist
en galyatours (sommigen maken
hierbij gebruik van Duitstalige gidsen).
Beste Reistijd
De beste reistijd is waarschijnlijk het voorjaar
vanwege de aangename temperaturen
en de vele bloemen. De russische zomers
zijn heet.
Overnachten
De meeste plaatsen van de gouden ring
hebben goede en luxe hotels. ze zijn online
te reserveren op sites als www.allrussiahotels.com
en www.hotels-russia.info. in suzdal
is het Likhoninsky Dom Hotel (ul. slobodskaya
34) een charmant onderkomen: een
gerenoveerd 17de-eeuws houten huis met
kamers in oud-russische stijl. in het kremlin
van rostov: het Dom na Pogrebakh Hotel,
met zicht op de vele koepels en torens.
Reisgidsen
Lonely Planet Moscow (2009/€ 19) beschrijft
(in 20 pag.) de plaatsen van de gouden ring.
Moscow, St. Petersburg & The Golden Ring
(odyssey illustrated guide, 2007/€ 29) wijdt
90 pag. aan de gouden ring.
Internet
www.waytorussia.net: engelstalige site
met veel cultuurhistorische en praktische
info over de gouden ring.
rusland.startpagina.nl
www.rusland-reizen.net/gouden_ring.
Weet u wat kremlin betekent? Ga dan
naar www.reizen.nl en maak kans op
een Wensbon. (www.wensbon.nl).
www.reizen.nl november 2009 81