Niet tégen, maar voor iets - archief van Veto

.".
6 Veto, jaargang 9 nr. 16, dd. 28 januari 1983
Op eigen tenen:
Nog zo
V
an de hand van Hannes
Meinkema verscheen on-
langs een nieuwe bundel
kortverhalen : Op Eigen Tenen
(Uitgeverij Bert Bakker). Een
boek bespreken van een auteur
als Hannes Meinkema draagt
altijd twee aspekten in zich:
enerzijds het literaire als dusdanig
en anderzijds de verbinding
tussen literatuur en feminisme.
Meinkema is inderdaad
geen onbekende in het zeer
diverse wereldje der feministes/n.
Deze bundel beoogt trouwens
veel meer het verspreiden
van het feministische gedachtengoed
dan het geval was in
Meinkema's vorige bundel verhalen,De
Naam van mijn Moeder
uit 1981.Of ze die ideeën nu goed
kan kombineren met enig literair
talent is evenwel een andere
vraag.
We zullen maar meteen met de deur in
huis vallen: als op zichzelf staand
literair werk is deze kortverhalenbundel
beslist geen hoogvlieger. En
wel om uiteenlopende redenen. Meinkema
is bijvoorbeeld zeer beperkt in
het kiezen van haar onderwerpen, die
grosso modo te reduceren zijn tot de
menselijke relatie: de verhouding manvrouw
of vrouw-vrouw of vrouw-kind
of man-kind (7). Niet dat Meinkema
daar geen boeiende verhalen zou
weten-over te schrijven, toch wel, want
dat bewees ze al in het veel sterkere De
Naam van mijn Moeder.
gemakkelijk .niet. ..-
herkenningspunt in de dieptepsychologie
fungeert. Enkele bladzijden verder
merk je echter dat het om een
schijnzwangerschap gaat en prik,je ziet
je buik in één oogwenk verschrompelen
tot een kreukig bal onnet je
zonder lucht erin (met ekskuses voor
de mannelijke lezers die niet zwanger
kunnen worden, maar zich hierbij in
het kruis getast kunnen voelen).
Meinkema schotelt de lezer immers
slechts een schijnbaar diepe psychologie
van de intermenselijke relaties
voor. Dat steekt schril af tegen haar
vorige verhalenbundel die literaire
juweeltjes bevat als "Zeemeermin" en
"Gisteren was vandaag nog morgen".
Zulke verhalen getuigen inderdaad
van een grote diepgang in de benadering
van o.m. de kinderpsychologie.
Een ander element van de literaire
beperktheid van Op Eigen Tenen is de
stijl. Zie je wel dat vorm en inhoud
hand in hand gaan, zij het hier dan in
negatieve zin: het eng omlijnde onderwerp
weerspiegelt zich inderdaad in
eenzelfde beperktheid van stijl. Alle
zeventien verhalen zijn in de 'ik is
vertelJer'-vorm geschreven. Met alle
kwalijke gevolgen vandien.
Deze eenzijdigheid iQ de vertelstijl
wordt wel een (pseudo-)bekentenisliteratuur
genoemd en is door de tijd al
lang achterhaald en voorbijgestreefd.
Niettemin lijkt Meinkema danig overtuigd
van de uniekheid van dit literaire
teken. Ze denkt misschien konsekwent
te zijn als ze steeds de ik-vorm gebruikt
in het waarmaken van haar motivatie
om te schrijven: "Ik schrijf om te
ontdekken wat ik voel" ("Overstap",
p. 73). Zo wordt het evenwel één grote
jammer, want haar eindeloze. zelf-:
bespiegelende analyses worden er soms
onuitstaanbaar door. Haar zelfreflektie
geeft aanleiding tot de meest
vervelende uiteenzettingen over het al
dan niet hebben van schuldgevoelens,
het al dan niet moeder willen zijn, het
al dan niet willen houden van iemand
logie van de Onderdrukking" ligt de
nadruk te sterk op de terapeutische
werkzaamheid van het schrijven voor
de auteur.
Feministisch ??
Men kan het literaire werk natuurlijk
ondergeschikt maken aan meerdere
doelstellingen: bijvoorbeeld aan het
uitdragen van ideeëngoed, in casu de
feministische idee (of wat dit zoal bij
Meinkema mag voorstellen). In Op
Eigen Tenen werkt Meinkema deze
tema's té sterk door; De Naam van
mijn Moeder daarentegen kon niet
bogen op feministische aspiraties of
verdiensten, helemaal niet zelfs, maar
is als literaire bundel des te geslaagder.
En dat blijft toch nog altijd de beste
waardering voor een werk dat zichzelf
als literair aankondigt.
In hoeverre is Meinkema in deze
bundel feministisch geëvolueerd 7 Ze
wil in elk geval, zoveel is duidelijk,
geëngageerd schrijven. Ze wil de lezer
op sommige, maatschappelijk bepaalde
vooroordelen tegenover de
vrouw wijzen. Die idee is niet slecht
natuurlijk, maar spijtig voor haar én
voor de lezer is Meinkema noch
logisch, noch konsekwent in haar
redeneringen. Ze doorbreekt daarmee
niet zozeer de voordelen die ze aanvalt,
maar bevestigt ze. Zo schrijft ze in
"Het verlangen" (p. 14): "Is het omdat
ik een vrouw ben dat mijn verlangen niet
zozeer uitgaat naar het verre, het wijde
en weidse. naar het onbekende - maar
dat mijn verlangen is gekoesterd te
worden. en door en door gekend?"
Dit is een afgrijselijke diepe val
terug naar haar waarschijnlijk innigtraditionele
achtergronden; het oerrollenpatroon
wordt weer als fysisch
gegevenheid vooropgesteld. De man is
de avonturier en de vrouw moet
beschermd worden. Dit wordt dan nog
niet voorgesteld als een maatschappelijk
gegroeide situatie, maar als een
wezenlijk verschil tussen de geslachten!
Niet dat zulke kenmerken in
individuele gevallen onmogelijk of
Hannes Meinkema : enerzijds het literaire als dusdanig en anderzijds
de verbinding tussen literatuur en feminisme.
'verboden' zijn, maar Meinkema wil ze ultieme zelfkennis gekomen: "Ik praat
tot een groepsbeeld verheffen. over gelijkwaardigheid. maar ik betrap
En toch wil Meinkema zich doen mezelf op de behoefte om tegen een man
doorgaan voor een feministe. Dat doet op te kijken!" (p. 40).
ze dan door hier en daar het lesbische Ze heeft gelijk. We mogen niet teveel
tema wat uit te werken, door over en van haar verlangen: je in je eentje (of
Vermoeiende psychologie
rond de onderdrukking van de vrouw
te vertellen en dies meer. Soms slaagt
toch bijna) willen en kunnen bevrijden
van een hele kultuur- en maatschappij-
Als noeste lezer vang je elk verhaal
ze er wel eens in om een idee juist uit te achtergrond is een langdurig en pijn-
overigens wel met een zekere interesse
drukken, maar dan gebeurt dat meestlijk proces, waarvan het resultaat pas
aan: de eerste bladzijde gaat er vlot in,
al in droge taal zonder veel literair in veel verder stadium mag worden
maar dan wordt het steeds moeilijk,
waarde- Op andere ogenblikken e- beoordeeld. We wachten dus af hoe de
Meinkema bezwangert je als het ware
venwel slaat ze de bal er dan weer lijn verder zal gaan: links, rechts of
met een bepaald aspekt uit het kern- en dergelijke meer. Vooral in de
onwaarschijnlijk ver naast. In het sta bilizatie?
gegeven 'Relatie' dat als een soort verhalen "Overstap" en "De Psycho-
verhaal Beeltenis is ze echter tot de
Isabelle Vandenbergen
... -----------------------------------':~,,: ADVERTENTIE---- .....
HET PAARD, DE KAR EN WIJ.
Je hebt ze natuurlijk al gezien, de oude stel\a-bierkar
getrokken door twee forse Brabanders, op hun toernee langs de
Leuvense cafés. Het is niet zozeer het inspelen op een zekere
retro-mode. Het is wêl het aanknopen met een bestaande traditie,
en de nadrukkelijke aanwez~gheid van een Leuvens brouwer
in zijn stad.
Sedert 1366 1mmers heeft onze Brouwerij een liefdesverhouding
met Leuven en ~ijn inwoners, Leuvenaars en
studenten. Een relatie',die misschien niet altijd op de
voorgrond kwam - je zeqt toch ook niet elke dag tegen je
lief dat je haar, graag'"ziet - maar die er niet minder op
geworden is.
Maar kom ons zelf
eens bezoeken. Dagelijks
worden er brouwerij bezoeken
georganiseerd.
Je kan individueel aansluiten bij een groep
- beter - met.je.club of faculteitskring een
groepsbezoek organiseren. Zo zie je zelf hoe
éen Stella gebrouwd wordt en je
kan meteen het resultaat proeven.
Gelnteresséerd ? Be~ ons vooraf even
op nr. '016/24 71 11 en vraag Johnny stevens •
•
of
.•... . ~