Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
w • ><br />
DE PLATE<br />
MAANDBLAD<br />
MAART 2003<br />
AFGIFTEKANTOOR<br />
OOSTENDE 1
Informatie i. v.m. sponsoring cover: Photo Tropic 0478/62 20 45<br />
~ V> S PVt<br />
BOOS 2.1L1 A 111iDJ.,<br />
111.1Notr1.1.11111<br />
Vissersplein 2 bus 5C - <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong> - Tel & Fax 059/51 45 02 - GSM 0476/25 15 61<br />
d ni ∎<br />
VanMeryve ( teve<br />
ic @MI<br />
-141.11t,t1
Oostendse Heem- en Geschiedkundige kring<br />
Beste leden,<br />
"Oe <strong>Plate</strong> il<br />
W.<br />
Het is ons een eer maar vooral een waar genoegen om aan te kondigen dat er eigenlijk een<br />
MAART II-ACTIVITEIT is op donderdag 20 maart 2003 om 14 u 30 in de lokalen van de VVF,<br />
Dr.L.Colensstraat 6 te <strong>Oostende</strong> !!!<br />
Omer Vilain zet de succesreeks "Omer ontmoet....." verder met een interview van weeral een<br />
<strong>Oostende</strong>naar die heel wat te vertellen heeft namelijk dhr Jean "John" BOUSSY.<br />
<strong>De</strong> familie Boussy baatte vele jaren in de Kapellestraat de boeken- en krantenwinkel ABC uit en over<br />
ASO en KVO kan hij ook heel wat kennis kwijt.<br />
Dit wordt alvast weer een gezellige, informatieve namiddag die zeker niet te missen is !!!!!
D E P IA A T 14' V•Z•W•<br />
Het ISSN = 1373-0762<br />
TIJDSCHRIFT VAN DE OOSTENDSE HEEM- EN GESCHIEDKUNDIGE KRING "DE PLATE"<br />
Prijs Culturele Raad <strong>Oostende</strong> 1996<br />
Vormings- en ontwikkelingsorganisatie en Permanente Vorming<br />
Aangesloten hij de CULTURELE RAAD OOSTENDE en het WESTVLAAMS VERBOND VAN<br />
KRINGEN VOOR HEEMKUNDE<br />
Statuten gepubliceerd in de Bijlagen tot het Belgisch Staatsblad dd. 1-2 mei 1959, nr. 1931 en<br />
gewijzigd volgens de Bijlagen tot het Belgisch Staatsblad dd. 15 mei 1975 nr. 3395, de Bijlage tot<br />
het Belgisch Staatsblad van 4 december 1986 nr. 31023 en de Bijlage tot het Belgisch Staatsblad<br />
van 5 oktober 1989 nr. 13422.<br />
Alle medewerkers zijn verantwoordelijk voor de door hen getekende bijdragen en weerspiegelen<br />
niet noodzakelijk de opinie van de Kring.<br />
Tekstovername toegelaten na akkoord van auteur en mits vermelding van oorsprong.<br />
Ingezonden stukken mogen nog NIET gepubliceerd zijn.<br />
<strong>De</strong> auteurs worden er attent op gemaakt dat bij elke bijdrage een bronvermelding hoort.<br />
JAARGANG 32<br />
NUMMER 3 Prijs per los nummer: 1,50 €<br />
MAAND maart 2003<br />
IN DIT NUMMER<br />
blz. 66: 1. VAN HITTE: <strong>Oostende</strong> heeft al vaker onder water gestaan.<br />
hlz. 71: 0. VILAIN: <strong>De</strong> muziekpartituren "Ostende" uit de 19' eeuw.<br />
blz. 74: R. JANSOONE: <strong>Oostende</strong> en de zeevisserij tijdens de eerste wereldoorlog (1).<br />
blz. 79: R. TIMMERMANS: <strong>De</strong> droom van Ary Sleeks.<br />
hlz. 80: N. HOSTYN: Logica soms ver zoek bij Oostendse straatnaamgeving.<br />
blz. 82: N. HOSTYN: Voor u gelezen: de neogotiek in West-Vlaanderen.<br />
hlz. 83: Y. DINGENS: Het gebruik van de franse taal te <strong>Oostende</strong>: enkele historische aspecten<br />
(deel 2).<br />
blz. 86: A. SMISSAERT (ij: <strong>Oostende</strong> tijdens de eerste wereldoorlog (59).<br />
2003 -63
HEEM- EN GESCHIEDKUNDIGE KRING DE PLATE<br />
Correspondentieadres : Freddy HUBRECHTSEN, Gerststraat 35A, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Verantwoordelijke uitgever: Omer VILAIN, Rogierlaan 38/11, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Hoofdredacteur: Jean Pierre FALISE, Hendrik Serruyslaan 78/19, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Rekeningen : 380-0096662-24<br />
750-9109554-54<br />
000-0788241-19<br />
Het Bestuur<br />
Voorzitter :<br />
Omer VILAIN, Rogierlaan 38/11, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>, tel. 059709205.<br />
Ondervoorzitter :<br />
Walter MAJOR, Kastanjelaan 52, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>, tel. 059707131.<br />
Secretaris :<br />
Freddy HUBRECHTSEN, Gerststraat 35A, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>, tel. en fax 059507145.<br />
E-mail: de.plate(d,pandora.be.<br />
Penningmeester :<br />
Jean Pierre FALISE, Hendrik Serruyslaan 78/19, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>, tel. en fax 059708815.<br />
E-mail: falise.ip@planetinternet.be.<br />
Leden :<br />
Ferdinand GEVAERT, Duinenstraat 40, 8450 Bredene.<br />
August GOETHAELS, Stockholmstraat 21/10, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Simone MAES, Hendrik Serruyslaan 78/19, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Emile SMISSAERT, Hendrik Serruyslaan 4/9, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Gilbert VERMEERSCH, Blauw Kasteelstraat 98/2, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Koen VERWAERDE, A. Chocqueelstraat 1, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Schreven in dit nummer:<br />
Ivan Van Hyfte, Kastanjelaan 58, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Omer Vilain, Rogierlaan 38/11, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Roger Jansoone, Eikenlaan 12, 8480 Eernegem.<br />
Roger Timmermans, Sint-Sebastiaanstraat 24, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Norbert Hostyn, Museum voor Schone Kunsten, Wapenplein, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong>.<br />
Yves Dingens, Leopold I1 laan 6, <strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong><br />
2003 -64
<strong>De</strong> Oostendse Heem- en Geschiedkundige Kring <strong>De</strong> <strong>Plate</strong> heeft de eer en het genoegen zijn leden<br />
en andere belangstellenden uit te nodigen tot de volgende activiteit.<br />
MAART ACTIVITEIT'<br />
Donderdag 27 maart om 20 u<br />
Avondvoordracht in de conferentiezaal van de VVF, Dr. L. Colensstraat 6, <strong>Oostende</strong>.<br />
Onderwerp: IN EN OM HET KERKJE VAN JAMES ENSOR: 0.L.VROUW TER DUINEN<br />
Spreker: dhr. Freddy DUFAIT<br />
Freddy DUFAIT werd op 13 maart 138 geboren te <strong>Oostende</strong>.<br />
In Torhout behaalde hij zijn onderwijzersdiploma en zijn diploma hogere opvoedkundige studies<br />
(DHOS Brugge).<br />
Tijdens zijn loopbaan als leraar basisschool was hij jarenlang secretaris van de pedagogische en<br />
syndicale commissie van het Christen Onderwijsverbond (COV) West-Vlaanderen<br />
Daarnaast publiceerde hij in onderwijstijdschriften heel wat artikels over kunst en verleende hij — en<br />
nu nog altijd — zijn medewerking aan talrijke educatieve pakketten over kunst.<br />
Hij was ook actief als voorzitter en secretaris in cultuur- en handelskringen. Momenteel is hij<br />
secretaris van de "Vrienden van de Stedelijke Musea <strong>Oostende</strong>".<br />
Zijn kunstenaars-passie zette hem ook aan tot het schrijven van het boek "In en om het kerkje van<br />
Ensor" (1999).Wat nu ook gebeurt met zijn recent boek over een Bredense kunstenaar "André<br />
HUYGHEBAERT 25 jaar kunstenaar-beeldhouwer". Uitgave in februari 2003.<br />
<strong>De</strong> voordracht wordt geïllustreerd met dia's.<br />
Wie iets meer wil te weten komen hoe en door wie het wondermooie "Duinenkerkje" artistiek werd<br />
voorgesteld moet zeker deze zeer interessante voordracht bijwonen.<br />
Zoals steeds is de toegang vrij en kosteloos voor ALLE belangstellenden. Wij rekenen stellig op uw<br />
aanwezigheid. Men zegge het voort!!!<br />
2003 -65
OOSTENDE HEEFT AL VAKER ONDER WATER GESTAAN<br />
door Ivan VAN HYFTE<br />
Het is dit jaar precies een halve eeuw geleden - zó lang al en voor velen nog zó in het geheugen -<br />
dat het centrum van <strong>Oostende</strong> voor de voorlopig (?) laatste keer onder water stond. Weet u het nog<br />
die nacht van zaterdag op zondag 01 februari 1953? Misschien zat u vast op een dineetje, het<br />
Casinobal, bij Chez Pan of gewoon op café?....<br />
Pas 's anderendaags bleek de immense omvang van de ravage. Naast de niet te overzienbare<br />
materiële schade vielen 8 slachtoffers te betreuren (waaronder 4 aan de Bredenesteenweg).<br />
Vijftigplussers herinneren zich nog levendig het beeld van hulpvaardige vissers in hun jollen door<br />
de overstroomde straten. <strong>De</strong> evacuatie van vrouwen en kinderen door de brandweer, scouts ot'<br />
politie. Koning Boudewijn op bezoek. Uitdeling van soep, koffie, melk en brood in het<br />
overbevolkte visserskwartier. Het Westerstaketsel, één vormloze planken hoop. <strong>De</strong> stinkende reuk<br />
van mazout en olie, vermengd met zeewater in de kelders en riolen. Voor wie het niet heeft<br />
meegemaakt, heeft <strong>De</strong> <strong>Plate</strong> het nog eens allemaal in herinnering gebracht op de fraaie<br />
tentoonstelling "<strong>Oostende</strong> onder water - februari 1953".<br />
Maar hoe dramatisch voor velen deze verschrikking ook is geweest, toch weegt deze ramp niet op<br />
tegen de ontelbare menselijke, anonieme drama's die zich eeuwenlang hebben afgespeeld sinds "la<br />
ville d'Ostende (1266) - nu in zee verzwolgen - zich met primitieve middelen heeft moeten<br />
verdedigen in een ongelijke strijd tegen zijn ergste vijand: de zee.<br />
<strong>De</strong> schrijver van een octrooi van 7 september 1559 (1) wist perfect waar hij het over had toen hij<br />
schreef: "Oistende... een schamele stede, frontiere vander vulder zee, draghende ende lydende<br />
dicwylen groote ende horrible tempeesten, slaghen ende werpen van de vloeyende zeebaren...".<br />
Wat weten historici ons nu te vertellen over al die rampzalige zeevloeden, stormen uit noordelijke<br />
richting, dijkbreuken, dramatische overstromingen, verzwolgen dorpen, verdronken duinen of<br />
tempeesten?<br />
lk heb hen geraadpleegd voor de periode 1300-1600 omdat oudere vermeldingen, zoals bij J<br />
BOWENS (1003, 1014, 1042...) me weinig betrouwbaar lijken of bij E. VLIETINCK (1105, 1109,<br />
1112, 1124, 1195....) te algemeen voor de Vlaamse kusten zijn.<br />
Wanneer die auteurs in mijn overzicht voor het eerst vermeld worden, vindt u hun werk in voetnoot<br />
terug.<br />
* * *<br />
1330 - BOW. (2) I, p. 11 en VLIET. (3) p. 26 geven voor 2 overstromingen met "groote<br />
verwoestingen" exact dezelfde datum: 13 oktober en 13 november.<br />
- BU1SM. (4) 11, p. 103 vermeldt een stormvloed op 24 december die "... veel schade<br />
berokkent aan de kusten van Vlaanderen waaronder in <strong>Oostende</strong>...".<br />
- GOTTSCH. (5) 1, p. 314: "...Ofschoon wij geen directe gegevens omtrent overstromingen<br />
in Vlaanderen in 1330 bezitten, gingen stormen toch niet ongemerkt voorbij. Vrij zeker<br />
hebben Blankenberge en <strong>Oostende</strong> de invloed hier van ondervonden... - .<br />
2003 -66
1334 - Waar BOW. I, p. 11 heel weinig aandacht besteedt, doet VLIET (1897) p. 26 en 27 dit wel.<br />
Naast het in vraag stellen van de kroniekschrijver DE MEYERE (1492-1552) aangaande het<br />
verdwijnen van de kerk zegt VLIET. over de Sint Clemensnacht van 23 november 1334 nog<br />
het volgende: "een ongemeen schrikkelijk onweer woedde op onze kusten en dat de zee op<br />
menige plaats duinen en dijken doorbrekende en vernielende, het omliggend land<br />
overstroomde en 't leven van vele menschen en dieren kostte. <strong>De</strong> kerk van <strong>Oostende</strong>, zegt<br />
eene gelijktijdige oorkonde, stond onder water....".<br />
GOTTSCH I. vermeldt op p. 316 een akte van het stadsbestuur van <strong>Oostende</strong>-Testrep<br />
waarin staat dat de parochiekerk van St. Petrus met het kerkhof niet op hun plaats kunnen<br />
gehandhaafd worden omwille van de overstromingen en het geweld van de zee. Dit slaat,<br />
zegt ze, op 23 november 1334.<br />
Op p. 317 stelt ze dat deze stormvloed de onmiddellijke aanleiding is geweest tot het<br />
verplaatsen van de kerken van Blankenberge en <strong>Oostende</strong> maar "... wij horen tevens van de<br />
bisschop van Doornik dat er reeds vaker overstromingen hadden plaatsgehad...".<br />
1356 - Zowel VLIET p. 27, als BOW. (1792) I p. 15 vermelden in één alinea meerdere zeevloeden<br />
die ze allebei halen bij MEYERUS ( <strong>De</strong> Meyere)<br />
BOW. daarenboven vermeldt ook nog een precieze datum: "... geweldige overstroomingen<br />
der Zee-wateren, die hunne Dyken doorbraken op den 12 September 1356, op den 25<br />
<strong>De</strong>cember 1357, op den 17 February 1362, in <strong>De</strong>cember 1367 en in 1370... ".<br />
1391 - C. LOONT. (6) is de enige auteur die spreekt over een storm in januari 1391 die "... de<br />
dijken tusschen <strong>Oostende</strong> en Sluis erg had beschadigd en dat op vele plaatsen de vloed<br />
doorgebroken was en het land had overstroomd..." (p. 21).<br />
VLIET. p. 27 twijfelt tussen januari 1390 en 1391.<br />
BUISM. II p. 311 geeft dan weer december 1391 op: "Wellicht heeft deze storm een<br />
dijkbreuk en overstroming veroorzaakt in de omgeving van Sluis en mogelijk ook bij<br />
<strong>Oostende</strong>...".<br />
1393 - In de nacht van 22 januari, op Sint Vincentius verdwijnt, tijdens de grootste stormvloed die<br />
<strong>Oostende</strong> tot nu toe heeft gekend, het grootste deel van de stad voor eeuwig onder water<br />
(cfr. BUISM. Il p. 314, 315, 316).<br />
BOW. 1, p. 16: "...ten jaere 1393, wanneer de Stad bijna 't eenemael overstroomd is<br />
geweest, tot zoo verre dat d'Inwoonders niet wisten waer hun nederzetten of hunne huyzen<br />
bouwen...".<br />
Merkwaardig is dat meerdere auteurs die Vincentiusvloed ten onrechte op 22 januari 1394<br />
plaatsen: Vlietinck (p. 28), Loontiens (p. 21), Waterschoot (p. 84)...<br />
<strong>De</strong> reden van die vergissing is de zgn. Paasstijl waarbij men het begin van een nieuw jaar<br />
laat samen vallen met Pasen.<br />
1401 - DEBAERE (7) p. 25: "...<strong>De</strong> bouw van een stadhuis en de halle ten noorden van het nieuwe<br />
marktplein was opnieuw een gedwongen verplaatsing door tal van overstromingen en vooral<br />
door die van 1404 en 1411... ".<br />
1418 - BOW. I p. 18: "... D'Overstroomingen hadden wederom in de jaeren 1418 zoo zwaer<br />
geweest, dat <strong>Oostende</strong>, en de voordere plaetsen op de Kusten in groot gevaer waeren..."<br />
1447 BOW. 1. p. 21: "... <strong>De</strong>n ouden Register van de Stad maekt gewag op den 19 Mui -te en 20<br />
September 1447, van zeer onstuymig weder en schrikkelyke doorspoelingen der Zeewateren,<br />
waer door de kusten en derzelfden Bywoonders grootelyks beschaedigt<br />
wierden...".<br />
2003 -67
1449 - VLIET. p. 42: "... Vermelden wij de vloeden van 23 April 1449 - met aardbeving gepaard -;<br />
van 1452, dien van 1453, in de stadsrekening aangestipt onder de bewoording van den<br />
"laetsten hoghen vloede", en die den spoyedyc, het westersche hoofd, den havendijk, de<br />
zeeduinen en zeedijken grootelijks beschadigde; alsmede de overstrooming van 1458; den<br />
storm en hoogen vloed van S. Mathaeusdag 1463, die aan de -westspoye", het oude<br />
schepenhuis en de duinen schade toebracht.<br />
't Was eene geweldige overstrooming die op de vlaamsche kust ten jare 1468 woedde en<br />
den dood van vele menschen en dieren voor noodlottig gevolg had...".<br />
1477 - VLIET. p. 42:"... Ongemeen schrikkelyk waren de overstrooming en doorbraak der<br />
zeedijken van 27 September 1477(... ). <strong>De</strong> oude stad <strong>Oostende</strong>, werd grootendeels<br />
overstroomd en de kerk (de oude kerk) stond acht voeten onder water...".<br />
- GOTTSCH. II heeft in de "Excellente Kroniek van Vlaenderen" (1531, cap. 66, fol. 195)<br />
gelezen dat "Up den selven dach van Sinte Cosmas (ende Damiaen), dewelcke was eenen<br />
saterdach (27 sep), so vloeyde die zee so hooghe, ende so stormende van winde, wel acht<br />
hueren lanc gheduerende, datmen seyde dat binnen hondert iaren so hooghe noeyt ghevloeyt<br />
en hadde...".<br />
1496 - BUISM. III p. 231: "...<strong>De</strong> stad <strong>Oostende</strong> verkeert zelfs (tijdens deze winter) in ernstig<br />
gevaar. Men houdt gebedsdiensten, wat op de grote ernst van de situatie aan de kusten<br />
wijst...".<br />
1497 - BUISM. III p. 234: "...Eveneens in februari (op de 16 de?) brengt een stormvloed,<br />
aangejaagd door een noordwesterstorm, de stad <strong>Oostende</strong> in groot gevaar...".<br />
1502 - BU1SM. 111 p. 259: "...<strong>De</strong> zware noordwesterstorm van 16 oktober gaat vergezeld van een<br />
stormvloed die het gehele kustgebied van Vlaanderen treft. In Vlaanderen heeft <strong>Oostende</strong><br />
ernstig te lijden, er breken dijken door..." (8).<br />
- VLIET p. 50: "... <strong>De</strong> herstelling der schade veroorzaakt door den zeevloed van 1502 werd<br />
geschat op boven de 6.000 ponden parisis...".<br />
- PASQUINI (9) p. 57: "... La tempête de novembre 1502 avait considérablement détérioré<br />
les digues de la ville et menacé tout le plat pays jusqu'à Bruges, d'une inondation...".<br />
1505 - BOW. I p. 27: "... Het onstuymig weder en d'overstroomingen waeren zoo geweldig op den<br />
11 en 19 november van het jaer 1505, dat den Dyk by de Zee liggende daer door grootelyks<br />
beschaedigt wierd...".<br />
1507 - BOW. I p. 27-28: "... Maer d'overstroomingen op den 12 July 1507 wederom groote schade<br />
toegebracht hebbende aen d'Haven en de Kaey-hoofden, verkreeg <strong>Oostende</strong> de vergunning,<br />
om die van 's Heer Woutermans-Ambagt ook te doen betaelen in de vermaeking van<br />
diere..."<br />
1511 - GOTTSCH. II p. 362-363 haalt PRIEM (II, 1844, p. 268 vlg) aan die in de rekeningen van<br />
het Vrije van Brugge van 1511/1512 vond dat op 25 november 1511 twee personen de<br />
dijken van <strong>Oostende</strong> gingen inspecteren daar deze moesten worden hersteld.<br />
1513 - GOTTSCH. II p. 373: "... Van de stormvloed die bij <strong>Oostende</strong> kort vóór 23 oktober 1513<br />
schade veroorzaakte...".<br />
- BUISM. III p. 311: "...<strong>De</strong> stad <strong>Oostende</strong> heeft in oktober 1513 (kort voor de 23 ste) te lijden<br />
van een stormvloed...".<br />
2003 -68
1514 - BU1SM. 111 p. 316: "... Het gaat om een driedaagse storm die eind september opsteekt en<br />
die op zaterdag 30 september (en zondag 1 oktober) 1514 een stormvloed ontketent in het<br />
gehele kustgebied. Ook in de omgeving van <strong>Oostende</strong> wordt heel wat land overstroomd..."<br />
1515 - GOTTSCH II p. 376 citeert opnieuw PRIEM (II 1844, p. 277) die het heeft over 2<br />
afgevaardigden die op 10 januari 1515 naar 's Heer Woutermansambacht (bij <strong>Oostende</strong>)<br />
worden gestuurd om er de dijken te inspecteren die door hoge vloeden gehavend waren. Ze<br />
vermoedt dat het gaat om een stormvloed in september 1514 of oktober 1514 of kort vóór<br />
10 januari 1515.<br />
1516 - VLIET. p. 43: "...Op Sint-Stevensdag van het jaar 1516 bracht de vloed erge schade toe aan<br />
de dijken, kaaihoofden en andere zeewerken...".<br />
1517 - BOW. I p. 28: "... Een schrikkelijk Storm-weder, gepaerd met geweldige overstroomingen<br />
hernam op den 24 November 1517, waer door de Zee-werken grootelyks beschaedigt<br />
wierden...".<br />
1529 - BOW. 1 p. 29: "... <strong>De</strong> Noord Westen-Winden veroorzaekten in 1529 zoodaenigen Springvloed<br />
op de vlaemsche Kusten, dat daer door niet alleen d'Havens overstroomd, maar de<br />
Duynen doorspoeld, en de baeren meer dan dry voeten hoog over d'hoogste Zee-dyken<br />
gevlot zyn, de welke het doordringende geweld der woedende golven niet langer konnende<br />
wederstaen, eyndelyk op verscheyde plaetsen doorscheurden, by welken droevigen voorval<br />
veele menschen en beesten het leven verloozen, en overal de grootste onheylen veroorzaekt<br />
wierden...".<br />
1530 - BOW I p. 29: "... Een groot deel van oud Oosthende wierd op den 5 November 1530, in<br />
een gelyk stormweder door de Zee ingeslokt, 't gene d'Inwoonders noodzaekte hunne<br />
Wooningen agterwaers te brengen in de nieuwe stad, en de zelve, zoo veel mogelyk, door<br />
Dyken te beschutten...".<br />
- MERTENS (10) p. 39: "... <strong>De</strong> stormvloed van 1530 schijnt wel de definitieve bezegeling<br />
van het lot van de oude stad te hebben ingehouden. Een rapport van 17 november 1530<br />
vermeldt immers de inundatie van de oude stad waar in 1527 nog 260 communicanten<br />
woonden maar waarover in de hier gebruikte tekst met geen woord wordt gerept... - .<br />
1531 - VLIET. p. 43: "... Even geweldig waren de stormen en watervloeden van 2 November 1531<br />
(... ) <strong>De</strong> groote nieuwe dijk, een jaar te voren opgemaakt was te <strong>Oostende</strong> geheel afgebroken<br />
en weggespoeld; hoofd- en katteipylen waren losgeraakt en weggedreven...".<br />
1551 - BOW. I p. 31: "...<strong>De</strong>n ouden Register van de Stad meld wederom op den 13 February 1551<br />
zoo zwaere Ongeweerten en Overstroomingen, dat de Dyken, Hoofden en Paelen zyn<br />
doorgebroken, en groote schaede veroorzaekt wierd zoo aen de Stad als aen de omliggende<br />
Landen...".<br />
1559 - VLIET p. 43: "... Groote schade richtte de vloed van 1559 aan in vele plaatsen der<br />
Nederlanden. <strong>De</strong> zeewerken van <strong>Oostende</strong> werden afgeslagen, gebroken, "gheput" en<br />
beschadigd, dermate dat stad en streek in groot gevaar van overstrooming verkeerden...".<br />
1570 - VLIET p. 43 haalt een tekst aan uit een charterboek waarin de <strong>Oostende</strong>naren, in hun<br />
betoog tot de vorst zeiden dat zij "...bij den vreeselicken tempeeste ende hooghen vloede,<br />
geschiet Alderheleghen ende zielendaghen jn 't jaer XVe tzeventich lestleden, zulcx dat<br />
binnen 's mensschens gedyncken diergelycke niet geweest en js, aanzijnlyke schade geleden<br />
hadden duer t vuytwerpen van diversche van de voorseide catheyehooffden, het afspoelen<br />
2003 -69
ende schueren van de dycken, jnvallen van de cayen, 't vercrancken van de sluysen ende<br />
andere zeewercken, met zulcker cracht ende violentie toegegaen dat het oude scependom<br />
j nundeerde ".<br />
1593 - BUISM. IV p. 140: de storm van 24 december volgt een hoge vloed die ( ) te<br />
<strong>Oostende</strong> schade aanricht...<br />
1594 - VLIET p. 44: "... 't Was ook een zware vloed deze die - juist vierhonderd jaar na de groote<br />
overstrooming (1394) in Januari 1594 plaats greep... - .<br />
* * *<br />
<strong>De</strong>nk nu niet dat na het grote Beleg, met de heropbouw, alle waterellende voor eeuwig van de baan<br />
was.<br />
Ook in de 17de, 18de en 19de eeuw waren stormvloeden te duchten natuurelementen die delen van<br />
onze stad onder water zetten.<br />
Zo leidde de gevaarlijke combinatie storm, volle maan en hoogwater op 18 februari 1609 tot heel<br />
wat schade in de stad, amper vijf jaar na dat ander menselijk drama.<br />
Graag verwijs ik naar LOONTIENS die in zijn hoger aangehaald werk verrassende gelijkenissen<br />
vertelt met het giertij van 1953.<br />
In januari 1682 spoelde "den Steenschen dijk" weg, liep het Kamerlingsambacht onder en moesten<br />
de mensen te paard uit hun huizen gehaald worden (p. 35). Op 1 december 1720 sloeg het water<br />
over de Oostendse dijk, liep in de stadsgrachten, vandaar in de stad waar het in sommige<br />
laaggelegen straten twee voet hoog stond. Er was een bres in de dijk geslagen en er was veel schade<br />
aan waren die in kelders en pakhuizen lagen te bederven (p. 39). In februari 1736 braken de dijken<br />
door, liep het zeewater opnieuw in de stad waar veel huizen bij de vismarkt grote schade opliepen.<br />
Werklui slaagden erin de gaten in de dijk te dichten met zandzakjes (p. 39).<br />
Ooit las ik ergens die korte, pittige spreuk: "<strong>Oostende</strong>... ellende - .<br />
Dit aforisme zal wel met water te maken hebben...<br />
(1) cfr. Cartulaire d'Ostende, précédé d'une introduction par E. VLIETINCK (1910).<br />
(2) Jacobus BOWENS: Nauwkeurige Beschry+ving der oude en beroemde zee-stad <strong>Oostende</strong>,<br />
gelegen in Oostenryksch Vlaenderen (1792) 2 delen.<br />
(3) Edward VLIETINCK: Het oude <strong>Oostende</strong> en zijne driejarige belegering (1601-1604) (1897).<br />
(4) Jan BUISMAN: Duizend jaar weer, wind en water in de Lage Landen, deel 1: 1995 deel 2:<br />
1996, deel 3: 1998, deel 4: 2000.<br />
(5) Dr. M.K.E. GOTTSCHALK: Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland, deel 1:<br />
1971, deel 2: 1975.<br />
(6) Carlo LOONTIENS: Duin- en Strandverdediging langs de Vlaamsche kust (1940).<br />
(7) Olivier DEBAERE/ Stedenatlas <strong>Oostende</strong>. Een topografisch overzicht van de ontwikkelingen<br />
van een fel begeerde havenstad (2002).<br />
(8) GOTTSCHALCK vermeldt in haar aangehaalde werk II p. 307 dat door de aangerichte<br />
schade van deze stormvloed er door het Vrije drie personen werden gestuurd naar <strong>Oostende</strong><br />
om de doorgebroken dijken te inspecteren en maatregelen te treffen voor herstel.<br />
(9) J.N. PASQU1NI: Histoire de la ville d'Ostende et du port (1842).<br />
(10) Dr. J. MERTENS in Ostendiana II, 1975: "Het haardgeld te <strong>Oostende</strong> in 1533" p. 39.<br />
2003 -70
DE MUZIEKPARTITUREN "OSTENDE" UIT DE 19e EEUW<br />
door Omer VILAIN<br />
Tussen de jaren 1860 en 1910, toen <strong>Oostende</strong> tot een befaamde Europese badstad uitgroeide,<br />
begonnen enkele gespecialiseerde uitgeverijen van muziekpartituren muziekteksten met in de titel<br />
"Ostende" te publiceren.<br />
Veelal ging het om muziek die voor de nieuwe dansen van die tijd gecomponeerd werden. Die<br />
dansen kenden ook een groot succes dat samenging met de mooie balzaal die in de eerste en tweede<br />
Kursaal van <strong>Oostende</strong> "le beau monde" tot zich trok.<br />
We hebben een poging gedaan om een lijst op te maken van die partituren met "Ostende" in de titel.<br />
We weten dat we geen volledig overzicht aan onze lezers kunnen aanbieden, want heel wat van die<br />
anderhalve eeuw oude muziekpartituren zijn onvindbaar geworden.<br />
* * *<br />
Lijst van de muziekpartituren "Ostende", "Ostendaise", etc.<br />
Op bijna al die partituren is het voorblad ook versierd met een tekening in litho-druk.<br />
Ostende; polka-mazurka par L. STADELER. Ed. Ch. <strong>De</strong> Vylder, Gand.<br />
(klein plan van <strong>Oostende</strong> op het titelblad).<br />
L'Ostendaise; schottisch par L. STADELER. Ed. Ch. <strong>De</strong> Vylder, Gand.<br />
(Oostendse met de zee in de achtergrond door J.C. Heins).<br />
L'Ostendaise, schottisch pour piano par L. STADELER. Ed. Ch. <strong>De</strong> Vylder, Gand.<br />
(Oostendse op een tuintrap door Ad. Lefevre).<br />
L'Ostendaise, schottisch par L. STADELER, arrangée à quatre mains par L. KUFFERATH. Ed.<br />
Ch. <strong>De</strong> Vylder, Gand.<br />
(tekening van een Oostendse met de oude vuurtoren en Le Cercle du Phare in de achtergrond).<br />
L'Ostendaise; célèbre schottisch par L. STADELER, arrangée à quartre mains par L.<br />
KUFFERATH. Ed. R. Paternotte-Gaucheron, Gand.<br />
(<strong>Oostende</strong> met de zee, een badkar en strandwandelaars in de achtergrond).<br />
Schottisch d'Ostende par F. VAN POUCKE. Daveluy, Lith. à Bruges et Ostende.<br />
Redowa des baigneuses par F. VAN POUCKE. Bruxelles, J.L. Libau.<br />
(Baders en Le Cercle du Phare in achtergrond door Verbeys).<br />
L'Etoile d'Ostende; romance. Paroles de Eugène SERRUYS; musique de F. VAN POUCKE.<br />
Gand, Gevaert lith. édit.<br />
(met zicht tussen staketsel en Cercle du Phare).<br />
L'Ostendaise; nouvelle danse dédiée aux enfants par E. KEVERS.Bruxelles-Anvers, J.B. Katto.<br />
(met zicht langs de Zeedijk tot Kursaal).<br />
2003 -71
11 'MI IJUJUI<br />
Exécutée au Casino eb au Jardin Zoologique de Gand.<br />
•<br />
:55;;;ZsieS•••-•• • •-•
- L'Ostendaise; nouvelle danse dédiée aux enfants par E. KEVERS: n° 1 L'Ostendaise, n° 2<br />
Ostende figurée. Amsterdam, J.B. Katto.<br />
(met medaillon-litho van E. Kevers).<br />
- L'Ostendaise; célèbre schottisch par L. STADELER arrangée à quatre mains par F.<br />
KUFFERATH, nouvelle édition. Gand, R. Paternotte-Gaucheron.<br />
(<strong>Oostende</strong> met in achtergrond strand, Kursaal en Koninklijk Chalet).<br />
- Nouvelle Ostendaise; polka de PENARANDA. Gand, R. Paternotte-Gaucheron.<br />
- Souvenir d'Ostende; danse nouvelle: pas de quatre; théorie de G. VAN DER MEERSCHEN,<br />
musique de A. NEUFCOUR. Bruxelles, J.B. Katto; Paris, Colombier.<br />
(baadster met Zeedijk en Kursaal in achtergrond).<br />
- Souvenir d'Ostende; gondole-valse pour piano par Henry KONINGS. Bruxelles, A. Vander<br />
Ghinste & Cie; Paris, P. Planes.<br />
(kleine scheepjes met Kursaal in achtergrond).<br />
- Souvenir d'Ostende; polka-mazurka par H. DUTREUX. Ostende, Lith. Daveluy.<br />
(met zicht op Kursaal).<br />
- Ostende-Douvres: marche par L. FREMAUX. Editions Louis Frémaux, Bruxelles.<br />
(met sportief koppel en maalboot in achtergrond).<br />
- Ostende-exposition; mazurka par Charles DILIS. Imprimerie Vanderghinste & Cie, Bruxelles.<br />
(met gefantaseerd vistuig, vissen, e.d. met paddelboot in de achtergrond).<br />
- Ostende-exposition; mazurka pour piano par Charles DILIS. F. de Ayossa éditeur, Bruxelles.<br />
(gefantaseerd vistuig met strandzicht).<br />
- Souvenir d'Ostende; polka-mazurka pour piano par L. GOBBAERTS: opus 210. A. Cranz<br />
editeur, Bruxelles.<br />
(figuren op het strand en het Kursaal in de achtergrond, waarschijnlijk door MARS getekend).<br />
Aanvullende nota's<br />
1.In Le nouveau Larousse universel uit 1949, op p. 371 van deel 2, lezen we in verband met<br />
"Ostendaise" (de Ostende) Danse imaginée en Belgique et introduite en France vers 1880.<br />
L'Ostendaise se danse sur un air á deux-quatre. Une reprise comprends: 4 mesures de balances,<br />
sur l'une et l'autre jambe, 4 mesures de galopade, le tout répété deux fois (16 mesures), puis un<br />
temps de polka.<br />
2. Onze opsomming van de edities is niet volledig. Er bestaan minstens 20 verschillende drukken.<br />
2003 -73
(OOSTENDE EN DE ZEEVISSERIJ TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG ( I )I<br />
1. DE ZEEVISSERIJ AAN DE VOORAVOND VAN W.0.1<br />
door Roger JANSOON E<br />
<strong>De</strong> jaren net voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog waren voor onze visserijsector<br />
bijzonder gunstig. In 1913 waren er in <strong>Oostende</strong> niet minder dan 29 grote stoomtreilers, en de<br />
rederijen (en uiteraard ook alle toeleveringsbedrijven) deden schitterende zaken. Samen met de<br />
prestigieuze opgang van <strong>Oostende</strong> als internationaal vooraanstaande badstad en kuuroord<br />
("Ostende, Reine des Plages") betekende dit al met al dat <strong>Oostende</strong> zich op vrij korte tijd van een<br />
onaanzienlijke vissershaven had ontwikkeld tot een welvarende stad en een nationaal en<br />
internationaal centrum voor handel, contacten en politiek.<br />
Om een klaar inzicht te krijgen in wat hierna volgt, is het wel nodig vooraf even na te gaan<br />
waardoor die visserijsector op zo korte tijd een dergelijke vlucht had kunnen nemen. Aan de basis<br />
van die merkwaardige opgang lag ongetwijfeld een vrij spectaculaire technische evolutie.<br />
Gedurende vele eeuwen waren technische ontwikkelingen binnen het visserijbedrijf zeker niet<br />
ophefmakend. En wanneer er al eens een technische vernieuwing werd ingevoerd, dan gebeurde dat<br />
nooit in een snel tempo. Ook in de structuur van het bedrijf kwam er zelden enige noemenswaardige<br />
verandering.<br />
Vanaf omstreeks 1875 kwam echter plots en vrij vlug alles in beweging, en dit met name door het<br />
invoeren van de stoomvisserij (in 1884), onmiddellijk voorafgegaan door het in gebruik<br />
nemen( vanaf 1874) van ijs als bewaarmiddel van vis aan boord; ijs en stoomvisserij waren immers<br />
onafscheidelijk met elkaar verbonden, in die zin dat het ene zich niet volledig kon laten gelden<br />
zonder het andere, en beide aldus elkaar voortreffelijk aanvulden. Het invoeren van ijs als<br />
bewaarmiddel ging overigens gepaard met het invoeren van het "gutten" (wegnemen van de<br />
ingewanden) tijdens de reis en dit onmiddellijk na iedere sleep, wat dan, alles samen, de<br />
houdbaarheid van het product optimaal ten goede moest komen.<br />
Het snel invoeren van de stoomvisserij (een Engelse uitvinding) was geen toeval, gelet op de<br />
toenmalige zeer drukke vishandel tussen Engeland en België, waardoor technische innovaties van<br />
Britse herkomst zeer snel bij ons ingang konden vinden. In 1887 (slechts tien jaar na het invoeren<br />
van de stoomvisserij in Engeland) waren er trouwens reeds ruim 2.000 stoomtreilers die onder<br />
Britse vlag de zeevisserij beoefenden.<br />
<strong>De</strong> razendsnelle expansie van de Oostendse stoomvisserij (met name de vloot van Louis<br />
DOSSAER) hield echter duidelijk geen gelijke tred met de opnamecapaciteit van de markt, die<br />
reeds voordien vrij regelmatig oververzadigd was door rechtstreekse aanvoer van Britse treilers in<br />
<strong>Oostende</strong>. Het was immers zo, dat door een gunstige geografische ligging en door uitstekende<br />
spoorverbindingen, <strong>Oostende</strong> een centraal knooppunt geworden was voor de distributie van verse<br />
vis tot zeer ver in het hinterland. Maar deze verdere verstoring van een aldus reeds zeer wankel<br />
evenwicht gaf aanleiding tot heel wat ongenoegen bij de vissers uit de traditionele zeilvaart, en dit<br />
zowel tegen DOSSAER en zijn stoomtreilers als tegen de invoer van "Engelse" vis. <strong>De</strong> hetze tegen<br />
de Engelsen werd bovendien nog aangewakkerd door het feit dat onze vissers al een aantal jaren in<br />
onmin leefden met hun Engelse collega's, die door het uitzetten van drijfnetten voor de Engelse<br />
kust, voortdurend verwikkeld waren in incidenten met Belgische vissersvaartuigen.<br />
2003 -74
'We risk our lives to bring you food<br />
lts up to you not to<br />
waste it<br />
1. Britse affiche (1917) : -We risk our lives to bring you fond"<br />
Op 23 augustus 1887 sloeg het vuur in de pan, met de zogenaamde "vissersopstand", eigenlijk<br />
veeleer een plotse uitbarsting van een aanslepend ongenoegen. Dit spontaan volksverzet ging<br />
echter - door het ondoordacht optreden van de Burgerwacht (niet te verwarren met de Rijkswacht)niet<br />
alleen gepaard met doden en gewonden, maar werd ook nog gevolgd door een harde repressie<br />
waardoor een vrij groot aantal personen door de rechtbank in Brugge werden veroordeeld tot zware<br />
straffen. Door een en ander werd duidelijk een diepe wonde geslagen in de Oostendse<br />
visserijgemeenschap, een wonde die blijkbaar nog niet geheeld was aan de vooravond van de Eerste<br />
Wereldoorlog.<br />
2003 - 75
t'.<br />
44 -
Maar de opgang van de Oostendse stoomvisserij was niet meer te stuiten. Want intussen was in<br />
1885 een naamloze vennootschap opgericht voor het uitreden van stoomtreilers, n1 de "Société<br />
Anonyme des Pêcheries Ostendaises", en werden alhier in datzelfde jaar op de Oostendse<br />
scheepswerf DE COENE de eerste twee stoomtreilers gebouwd. Vanaf 1893 begon de stoomvloot<br />
in <strong>Oostende</strong> aldus een nieuwe expansie te kennen, zodat deze vloot net vóór het uitbreken van<br />
W.O.1 reeds 29 eenheden telde.<br />
<strong>De</strong> stagnatie tot in 1893 was evenwel ook het gevolg van overbevissing en uitputting van de<br />
visgronden, en dit precies door het invoeren van de stoomvisserij, waarvan de vangcapaciteit veel<br />
hoger lag dan in de zeilvaart. Die verminderde aanvoer (samen met, na de rellen van 1887, een<br />
felle daling van de Britse invoer) bracht uiteraard een gevoelige stijging van de visprijzen met zich<br />
mede, ... maar daar had niemand baat bij omdat de besommingen in het beste geval op hetzelfde<br />
peil bleven doch vaak ook begonnen te slinken.<br />
In 1888 had de Belgische regering het trouwens nodig geacht, een speciale onderzoekscommissie<br />
op te richten (voorgezeten door de Gouverneur van West-Vlaanderen Baron RUZETTE) om nu<br />
eens terdege na te gaan, waar precies het schoentje wrong in de zeevisserijsector, en om vervolgens<br />
passende en concrete voorstellen in te dienen. Het kan verbazing wekken dat het verre "Brussel"<br />
destijds zoveel, en vooral ook zo snel, aandacht ging besteden aan tijdelijke moeilijkheden in een<br />
(althans geografisch) economisch randgebeuren. Men mag hierbij evenwel niet uit het oog<br />
verliezen dat de vissershaven en de vismijn van <strong>Oostende</strong> sedert 1877 een snelle bloei hadden<br />
gekend met als hoogtepunt, in 1884, een totale bruto-besomming van 4.072.000 (toenmalige) frank<br />
(een voor die tijd aanzienlijk bedrag), en dit hoog peil bleef nog aanhouden tot in 1888.<br />
<strong>De</strong>ze zeer gunstige ontwikkeling was in Brussel niet onopgemerkt voorbijgegaan in een periode<br />
waarin kapitaalkrachtige beleggers op speurtocht waren naar nieuwe, winstgevende sectoren, en<br />
hierbij de zeevisserij "ontdekt" hadden (cfr de oprichting van S.A. de Pêcheries Ostendaises).<br />
Tevens is het niet uitgesloten dat hierin — achter de schermen — de hand mag gezien worden van<br />
Koning Leopold II, die toen immers grootse plannen had met betrekking tot <strong>Oostende</strong> als Koningin<br />
der Badsteden.<br />
Doch dit "bedrijf in de kering" kende ook nog andere dan louter technische en economische<br />
ontwikkelingen (en verwikkelingen). Tot in de tweede helft van de 19 e eeuw was er gedurende al<br />
die eeuwen nooit sprake geweest van specifiek visserijonderwijs. Traditioneel was immers de<br />
kustvisserij de harde doch ook zeer doeltreffende kweekschool voor jonge vissers. Maar allengs<br />
werd het invoeren van visserijonderwijs een echte noodzaak naarmate genoemde technische<br />
evoluties zich begonnen af te tekenen.<br />
<strong>De</strong> eerste scheepsjongensschool die van overheidswege in 1867 te <strong>Oostende</strong> werd opgericht (de<br />
"Ecole des mousses"), was nochtans niet echt en bewust bedoeld voor de opleiding van jonge<br />
vissers. Het lessenpakket deed immers veeleer denken aan een maritieme cadettenschool, en de<br />
leerlingen waren trouwens doorgaans niet afkomstig uit visserijmiddens (vooral kinderen van<br />
loodsen). <strong>De</strong> reders staken hierover hun ongenoegen dan ook niet onder stoelen of banken. Om<br />
hieraan tegemoet te komen, werd in 1886 te <strong>Oostende</strong> in de Stedelijke lagere school een<br />
afzonderlijke visserij afdeling opgericht. En kort daarop werd in 1888, eveneens te <strong>Oostende</strong>, door<br />
de visserijaalmoezenier E.H. Henri PYPE (beter bekend als "Paster Puupe") de Vrije Visserijschool<br />
opgericht. Hierna kwam nog een Vrije Visserijschool in Blankenberge (1890) en in Heist (1904)<br />
en Nieuwpoort (1904), evenals (in 1897) het schoolschip 0.154 "Septentrion".<br />
<strong>Oostende</strong> was intussen, dank zij de stoomvisserij, de thuishaven geworden van de Ijslandvaart. <strong>De</strong><br />
stoomvisserij, samen met de hiermede gepaard gaande inbreng van kapitaalkrachtige<br />
ondernemingen, had het mogelijk gemaakt dat deze verre visserij vanaf het einde van de 19 e eeuw<br />
2003 -77
niet langer werd gemonopoliseerd door Noordfranse vissershavens. Want daar was er bestendig wel<br />
voldoende inbreng van kapitaal om deze vrij dure (maar ook zeer winstgevende) visserij te kunnen<br />
financieren. <strong>De</strong> bemanningen voor deze Franse schepen werden overigens in ruime mate geleverd<br />
door Belgische vissersgemeenschappen (<strong>De</strong> Panne, Adinkerke, Koksijde, Oostduinkerke,<br />
Nieuwpoort).<br />
Het invoeren van de stoomvisserij opende hier vanzelfsprekend totaal nieuwe perspectieven zowel<br />
qua aanmonstering als wat betreft vlootstructuur en visgronden. Aanvankelijk, vooral in de<br />
experimentele fase, werden de traditionele en bekende, verre visgronden bevist. Doch ingevolge de<br />
overbevissing (veroorzaakt precies door de stoomtreilers) werd hun actieradius vanaf 1893 al vlug<br />
en noodgedwongen heel wat groter. <strong>De</strong> nieuwbouw moest zich eveneens aanpassen: de nieuwe<br />
stoomtreilers werden groter, evolueerden van hout naar staalconstructies en van een compound- (30<br />
40 PK) naar een triple expansie-stoommachine (50 PK), met een snelheid van 9 á 10 in plaats van<br />
7 à 8 knopen.<br />
Dit werd overigens zeer sterk in de hand gewerkt door een technische innovatie die voor de verre<br />
visserij precies op tijd kwam, nl de uitvinding in 1893 (door HERDER uit Aberdeen) van de "otter<br />
trawl", bij ons beter bekend als bordentreil (of plankenvisserij). Omdat de opening van het net nu<br />
niet langer afhankelijk was van de lengte van de korrenstok, werd de vangcapaciteit van deze<br />
"plankenvissers" sterk opgedreven.<br />
Maar voor de zeilvaart betekende dit dan ook de uiteindelijke doodsteek, want voor de zeilsloepen<br />
was deze nieuwe en zeer rendabele techniek duidelijk niet weggelegd (wegens gebrek aan<br />
trekkracht). Maar die doodstrijd zou nog vrij lang duren, en wel tot nog net vóór 1914, vooral dank<br />
zij een andere technische innovatie, nl. het in gebruik nemen van de "donkey" (een stoommachine<br />
voor het in beweging brengen van de kaapstander voor het inhalen van het net) waardoor het<br />
rendement van de sloepen aanzienlijk verhoogde. Een economische meevaller speelde hierin ook<br />
nog een rol, nl. de zeer gunstige periode 1898/1903, als gevolg van de geslaagde marktaanpassing<br />
van handel en afzet aan het (qua vissoorten) sterk gewijzigd aanbod ingevolge het bevissen van tot<br />
dusver niet ontgonnen visgronden. Zelfs wanneer vanaf 1904 (en tot 1910) de visprijzen sterk<br />
beginnen te dalen, dan nog werd dit in ruime mate gecompenseerd door de enorme aanvoer, zodat<br />
globaal de bruto-besommingen toch enigszins op peil bleven.<br />
(wordt vervolgd)<br />
ILLUSTRATIES :<br />
- Britse affiche (1917) "We risk our Jives to bring you food"<br />
- B. Heins "Plattegrond van <strong>Oostende</strong>" (1906): geeft een nauwkeurig overzicht van<br />
<strong>Oostende</strong> aan de vooravond van W.0.1, incl. de nieuwe wijken zoals het Westerkwartier en<br />
de Vuurtorenwijk<br />
2003 -78
DE DROOM VAN ARY SLEEKS<br />
door Roger TIMMERMANS<br />
In 1954 stichtte Ary SLEEKS de Heemkring "<strong>De</strong> <strong>Plate</strong>". Genoegzaam bekend als auteur van<br />
verschillende romans en novellen, verwierf hij vooral naam als schrijver van een achtdelige<br />
folklorereeks over het <strong>Oostende</strong> van toen, zijn bewoners en hun dialect.<br />
Bij een heemkundige kring hoort natuurlijk ook een heemkundig museum. Eerst eind 1962 kon "<strong>De</strong><br />
<strong>Plate</strong>" beschikken over lokalen om een museum in te richten. Lokalen die deel uitmaakten van de<br />
Koninklijke Schouwburg. Na een viertal jaren, wegens afbraak van de schouwburg, een eerste<br />
verhuizing naar het Stadhuis. Weer een viertal jaren later gevolgd door een tweede verhuizing, in<br />
1970, ditmaal naar het Feest- en Cultuurpaleis. <strong>De</strong>ze locatie werd gesloten eind 1999. Het duurde<br />
evenwel nog tot februari 2002 vooraleer het museum op zijn huidige bestemming, Langestraat 69,<br />
de deuren kon openen.<br />
Ary SLEEKS schreef in het nr. 5 van de folklorereeks "Oude straten en gebouwen" (1960) o.a. het<br />
volgende: p. 81 — Langestraat<br />
"Vermelden we vooral het gebouw, gelegen nr. 69 zijnde het vroeger koninklijk zomerverblijf van<br />
onze eerste vorsten en waar Koningin Louisa-Maria op 11 oktober 1850 overleed.<br />
Dit staatsgebouw herbergde jarenlang de diensten van Bruggen en Wegen. Het ware nochtans een<br />
gedroomd onderdak voor een degelijk Oostends Folkloremuseum...".<br />
Wat ooit de droom was van Ary SLEEKS, is dan uiteindelijk, na meer dan veertig jaar, toch<br />
werkelijkheid geworden. Ongetwijfeld zou hij de gelukkigste man van <strong>Oostende</strong> zijn, mocht hij nu<br />
kunnen terugkeren en zien hoe een groepje enthousiaste vrijwilligers er in geslaagd is om zijn<br />
"droommuseum" vorm te geven in het gebouw dat hij voor ogen had.<br />
Het werk is nog niet helemaal af, maar het loont alvast de moeite om er nu reeds een kijkje te gaan<br />
nemen. Een aanrader!<br />
Bronnen<br />
- Artikelenreeks "<strong>De</strong> geschiedenis van onze Heemkundige Musea" door Ernest DE TAEYE. <strong>De</strong><br />
<strong>Plate</strong> jaargangen 1971 en 1972.<br />
- "Oude Oostendse straten en gebouwen" door Ary SLEEKS, 1960.<br />
2003 -79
LOGICA SOMS VER ZOEK BIJ OOSTENDSE STRAATNAAMGEVING<br />
door Norbert HOSTYN<br />
Een recent — en in de pers druk becommentarieerd voorstel van een gemeenteraadslid (september<br />
2001) — om in de straatnaamgeving in onze stad meer aandacht te besteden aan vrouwen deed me<br />
niet alleen terugdenken aan de episode —in een nu reeds ver verleden — van de hilarische vertaling<br />
van me du Chálet als Kaashutstraat, maar vooral aan het stevige naslagwerk dat Daniël<br />
DESCHACHT over Oostendse straatnamen publiceerde (1), en ook aan de overwegingen die ik me<br />
al lang voor mezelf stel over de mijns inziens vele onlogische toestanden binnen de Oostendse<br />
staatnaamgeving.<br />
Bij het opmaken van de cumulatieve indices over alle jaargangen van "<strong>De</strong> <strong>Plate</strong>" kwam dit weer<br />
naar boven. Hierna mijn bedenkingen. In de opsommingen werd niet naar volledigheid gestreefd.<br />
<strong>De</strong> genoemde straatnamen staan er enkel als voorbeeld bij elke stelling.<br />
HET NIET CONSEQUENT GEBRUIKEN VAN VOORNAMEN IN DE<br />
STRAATNAAMGEVING<br />
We kennen inderdaad de Adolf Buylstraat, de Alfons Pieterslaan, de Frans Musinstraat, het Emiel<br />
Moysonplein, de Edith Cavellstraat, de Edward Hammanstraat, de Edmond Laponstraat, Professor<br />
Jozef Vercouilliestraat. <strong>De</strong> voornaam van de persoon maakt officieel deel uit van de straatnaam....<br />
...maar anderzijds spreken we officieel van de Northlaan (voornaam: John), Frère-Orbanstraat<br />
(voornaam: Hubert-Joseph), Brandariskaai (voornaam: Charles-Corneille), Cardijnplein (voornaam<br />
Jozef-Leo), Van Iseghemlaan (voornaam: Jean), Marconistraat (voornaam: Guglielmo), Van<br />
Dyckstraat (voornaam: Antoon), Dokter Verhaeghestraat (voornaam: Georges), Stanleylaan<br />
(voornaam Henry-Morton), Rogierlaan (voornaam Charles), Sergeant <strong>De</strong> Bruynestraat (voornaam<br />
Henri-August),...<br />
...en van Pastoor Pypestraat (voornaam: Henri), Pater Pirelaan (voornaam: Dominique-George),<br />
President Kennedyplein (voornaam: John-Fitzgerald), Professor Mac Leodplein/ -straat (voornaam:<br />
Jules), Generaal Jungbluthlaan (voornaam: Harry-Alfred).<br />
KAREL OF CHARLES?<br />
Is het niet zo dat men met de vernederlandsing van voornamen te ver is gegaan? Jean Bart, Charles<br />
Janssens, Alphonse Pieters, Henri Serruys, Edouard Hamman, Fran9ois Musin of Adolphe Buyl<br />
waren figuren in en uit de francofone/francofiele traditie. Dit is een historisch gegeven waar we niet<br />
om heen kunnen. Geen haar op hun hoofd die er aan dacht zichzelf Jan, Karel, Alfons, Hendrik,<br />
Eduard, Frans of Adolf te noemen.<br />
Aimé (Aimé Liebaertstraat) werd dan weer niet vertaald tot Amaat en Léandre (Vilain) werd niet<br />
Leander. Ook het Britse James (Ensor) liet men ongemoeid.<br />
VAN BARONNEN, GRAVEN, PRINSEN, PRINSESSEN, KONINGINNEN en....SIRS<br />
We spreken van de Prins Boudewijnstraat, van het Prinses Clementinaplein en het Prinses<br />
Stefanieplein; maar daartegenover staat het Marie-Joséplein (prinses en koningin van Italië) en de<br />
Christinastraat (eveneens een prinses).<br />
2003 -80
Idem enerzijds Koningin Astridlaan maar anderzijds Eli sabethlaan (nochtans ook koningin). <strong>De</strong><br />
Louisastraat herinnert aan Koningin Louise-Marie. Waarom werd het dan niet Koningin Louise-<br />
Marie straat?<br />
We hebben het over de Graaf de Smet de Naeyerlaan maar niet over de Baron James Ensorgaanderij<br />
of een Graaf (Earl) Wellingtonstraat. Bij de Graaf de Smet de Naeyerlaan worden trouwens ook<br />
geen voornamen vermeld: deze waren Paul-Joseph.<br />
Churchill komt er dan beter vanaf met alles erop en eraan: Sir Winston Churchillkaai (én titel, én<br />
voornaam én familienaam) maar zijn landgenoot Montgomery (nochtans ook "Sir" en met<br />
voornamen Bernard Law én veldmaarschalk bovendien) moet het dan weer doen met<br />
Montgomerykaai tout-court....<br />
JA TITULATUUR, NEE TITULATUUR<br />
Waarom Dokter Edouard Moreauxlaan, Dokter Verhaeghestraat, Kanunnik Dr. Louis Colensstraat,<br />
Prof. Jozef Vercoulliestraat, Prof. Mac Leodplein, Pater Pirelaan, maar niet Ir. Edouard de<br />
Cuyperstraat, Kardinaal (Jozef) Cardijnplein???<br />
MIJN STRAATNAAM VOOR EEN PAARD<br />
We kennen de straatnamen genaamd naar bloemen, planten, struiken en bomen, naar vogels, vissen<br />
en zoogdieren. Maar in <strong>Oostende</strong> is er zelfs een straat naar één wélbepaald paard genoemd: het<br />
renpaard "Prince Rose". "Prince Rose" was 's paards naam en daarom is de vigerende vertaling<br />
"Prins Rose" totaal ten onrechte en bovendien potsierlijk.<br />
MOGELIJKHEDEN TOT VERWARRING<br />
Aartshertogstraat — Aartshertoginnestraat.<br />
August Beernaertstraat — Euphrosine Beernaertstraat.<br />
Cockerillkaai — Cockerillstraat.<br />
Heilig Hartlaan — Heilig Hartplein.<br />
Hertstraat — Gerststraat.<br />
Leopold 11 laan — Leopold 111 laan.<br />
Marie-Joséplei n — Marie-Joséstraat.<br />
Mariakerkelaan — Mariakerkeplein.<br />
Molenstraat — Molenaarstraat — Oude Molenstraat.<br />
Prof. Mac Leodplein — Prof. Mac Leodstraat.<br />
Ravelijnstraat — Ravelingenstraat.<br />
Visserskaai — Vissersplein.<br />
ijzerstraat — Ijzerwegstraat.<br />
CAMERLINKS — CAMERLINX<br />
In "<strong>De</strong> <strong>Plate</strong>" van 1971 wees Simon IPPEL er reeds op dat de "modernisering" van de<br />
"Camerlinxstraat" tot "Camerlinksstraat" afbreuk doet aan dit oude toponiem dat teruggaat op het<br />
Camerlinx-ambacht. Het viel blijkbaar in dovemansoren.<br />
(1) D. DESCHACHT, Straatnamen van <strong>Oostende</strong> van A tot Z (<strong>Oostende</strong>), 1998.<br />
2003 -81
VOOR U GELEZEN<br />
John GODDERIS, Willy DETAILLEUR, e.a., <strong>De</strong> neogotiek in West-Vlaanderen, s.l., (2002).<br />
Een inventaris van wat nog staat aan neogotische architectuur in West-Vlaanderen (geen verdwenen<br />
gebouwen; geen interieurs). Het hoofdstuk over <strong>Oostende</strong> werd verzorgd door Vincent DUFLOU,<br />
ambtenaar bij de stad <strong>Oostende</strong> en gids bij "Lange Nelle" (p. 73-96).<br />
Besproken gebouwen: Sint-Jozefskerk (ill.) Dominikanenkerk en —klooster, voormalig Sint-<br />
Janshospitaal, Sint-Petrus en Pauluskerk met Koninginnekapel (ill.), kapel met woonst (Sint-<br />
Sebastiaanstraat; ex Religieus-Museum), kerk O.L.V. ter Duinen (ill.), voormalig klooster<br />
Aartshertogstraat 1, Sint-Annakerk, Anglikaanse kerk, voormalige Sint-Franciscusgilde (leperstraat,<br />
24-26; waar lange tijd de Soldatenkring en daarna de Astridbibliotheek gevestigd was);<br />
burgerwoningen Cirkelstraat 10 & 12, Hendrik Serruyslaan 46 en 54, Leon Spilliaertstraat 29 (ill.),<br />
Kaaistraat 59, Conscienceplein 13, Velodroomstraat 14, Chateletje (Petit Paris).<br />
Verdwenen neogotische realisaties in <strong>Oostende</strong> waren de Tweede Vuurtoren (1859), het<br />
spoorwegstation aan het tweede Handelsdok, de O.L.Vrouwkerk op de Hazegraswijk (beide arch.<br />
LAUREYS), de kapel van de Sacré Coeur langs de 17 oktoberstraat (arch. PIL), de voorgevel van<br />
de Capucijnenkerk vóór de restauratie van 1957, de kloosterkerk van de Arme Klaren (langs de<br />
Maria Hofstraat; gesloopt ca. 1960), de kapel en enkele van de oude gebouwen van de Sint-<br />
Jozefkliniek langs de Nieuwpoortsesteenweg, de villa "Gabriëlle" in de Van Iseghemlaan 99 (arch.<br />
SERNEELS) die moest wijken voor het Andromeda-complex, de kapel van het O.L.V. College in<br />
de Euphrosina Beernaertstraat. <strong>De</strong>ze vindt men dus niet terug in deze publicatie.<br />
Het nog staande neogotisch funeraire patrimonium komt niet aan bod. Ook de gebouwen van het<br />
voormalige Sint-Andreasinstituut (die langs de Ooststraat en Sint-Franciscusstraat) tonen (late)<br />
neogotische elementen (arch. PIL en CARBON) maar zijn niet vermeld.<br />
Met uitzondering van het religieuze patrimonium en enkele officiële gebouwen is <strong>Oostende</strong><br />
numeriek nooit erg rijk geweest aan neogotiek, zeker niet in de categorie profane architectuur. Maar<br />
enkele realisaties (Sint-Jozefskerk, Sint Petrus en Paulus, het verdwenen station, de Tweede<br />
Vuurtoren, de Dominikanenkerk en de ville "Gabriëlle" behoorden tot de top in het genre.<br />
Soortgelijke publicaties over het eclectisme, de jugendstil, het art-déco en de nieuwe zakelijkheid<br />
ware het logische vervolg op dit boekwerk!<br />
Nog dit: Brugge-stad komt niet aan bod in deze publicatie omdat dit reeds eerder was gebeurd.<br />
WEBWIJZER<br />
Norbert HOSTYN<br />
<strong>De</strong> webpagina van het Vlaams Centrum voor Volkscultuur (www.vcv.be ) is de moeite waard om te<br />
bezoeken. Vooreerst om het VCV beter te leren kennen. <strong>De</strong>ze vzw is immers het steunpunt voor de<br />
sector volkscultuur (familiekunde, heemkunde en lokale geschiedenis, industriële archeologie,<br />
volkskunde). Hun tijdschrift Mores staat voor een groot deel on line. Iedereen die iets over ons<br />
"immaterieel cultureel erfgoed" wenst te weten, vindt hier een schat aan informatie.<br />
Uit: "Christene School: ledenblad"; jrg. 110, nrs. 1-2, 18 januari 2003, p. 29.<br />
2003 -82
HET GEBRUIK VAN DE FRANSE TAAL TE OOSTENDE:<br />
ENKELE HISTORISCHE ASPECTEN (deel 2)<br />
5. <strong>De</strong> Franstalige pers (1)<br />
door Yves DINGENS<br />
Het eerste nieuwsblad zag het licht op 16 november 1818 onder de naam Feuille d'Annonce;<br />
het verscheen tweemaal per week op vier bladzijden met enkel aankondigingen en officiële<br />
berichten. <strong>De</strong> oplage in de periode 1825-29 bedroeg slechts 70 à 80 exemplaren. In 1845 werd de<br />
titel gewijzigd in Feuille d'Ostende. Het blad verdedigde de katholieke opinie en verdween in de<br />
lente van 1904.<br />
Ondertussen hadden twee andere bladen een kortstondig bestaan gekend: Le Courrier<br />
mantime van begin 1820 tot november van hetzelfde jaar en Le Pilote van juni 1836 tot begin 1837.<br />
Het politieke leven te <strong>Oostende</strong> ontwaakte omstreeks 1850. <strong>De</strong> liberale opinie vond<br />
uitdrukking in La Flandre Mantime (ontstaan 6 maart 1850, verdwenen in 1872). <strong>De</strong> eerste<br />
Nederlandstalige krant, <strong>De</strong> Kustbode, verscheen in juni 1855 en was liberaal; ze hiel op te<br />
verschijnen in 1862; haar opvolger, <strong>De</strong> Zeebode, zou nog 52 jaar verschijnen.<br />
Gedurende gans deze periode van 1818 tot 1862 heeft de Oostendse pers als voornaamste<br />
kenmerken dat zij bijna uitsluitend Franstalig was, weinig belangrijk qua oplage en arm aan<br />
informatie.<br />
<strong>De</strong> politieke strijd tussen katholieken en liberalen had een zekere opbloei van de pers tot<br />
gevolg. <strong>De</strong> eerste krant met een zeker belang ontstond in december 1864. L'Echo d'Ostende,<br />
opgericht door de Bruggeling DAVELY, was neutraal en polemiseerde evenzeer tegen de liberale<br />
La Flandre Mantime als tegen de katholieke Feuille d'Ostende. Maar de krant ging meer en meer de<br />
liberale toer op en in 1880 was ze openlijk antiklerikaal geworden. L'Echo verscheen tweemaal per<br />
week -, dan driemaal, vervolgens vanaf 5 november 1905 dagelijks (behalve op zondag) om vanaf<br />
oktober 1908 weer tot de formule van 3 edities per week te komen. <strong>De</strong> krant had een oplage van<br />
ongeveer 250 exemplaren en richtte zich tot een welbepaald cliënteel, nl. de hoteliers, meestal<br />
Franssprekend en liberaal; het was de tijd van de grote hotels die een groot gedeelte van de dijk<br />
innamen en verdwenen zijn in 1940.<br />
<strong>De</strong> liberale krant Le Carillon, ontstaan in 1895, kende aanstonds een zeker succes. Het blad<br />
verscheen tot zesmaal per week. <strong>De</strong> informatie was ruimer en vooral bestemd voor de toerist. Het is<br />
de enige Oostendse krant die openlijk de opkomst van de Nederlandstaligheid en de Vlaamse<br />
beweging aanviel. Het blad was gematigd tegenover de katholieken, maar veel minder tegenover de<br />
socialisten. <strong>De</strong> krant had een zekere reputatie verworven dank zij befaamde medewerkers als Henri<br />
VANDEPUTTE, VAN OFFELEN, CROMMELYNCK en anderen. <strong>De</strong> oplage bedroeg enkele<br />
duizenden exemplaren; de krant richtte zich in het algemeen niet enkel tot de Franssprekenden maar<br />
ook tot de talrijke burgerij. Na de Tweede Wereldoorlog trachtte de krant opnieuw te verschijnen<br />
maar ze ging ten onder na enkele maanden. <strong>De</strong> reden hiervoor was misschien minder het gedaalde<br />
aantal Franssprekenden dan wel het feit dat het weekblad, dat vóór de oorlog geleid werd door<br />
journalisten, in handen gekomen was van een rijke industrieel die een politieke rol ambieerde.<br />
Op het einde van de 19 e eeuw ontstonden talrijke kranten met een kortstondig bestaan.<br />
Onder de Franstaligen vermelden we: La Saison d'Ostende (seizoenuitgave, zusterblad van L'Echo<br />
d'Ostende, 1873), L'Ostendais (1877-1886), L'Avenir d'Ostende (1891-99, neutraal), La Mer du<br />
2003 -83
Nord (1885-86), Le Phare d'Ostende (1857-61, neutraal), Le Phare du Littoral (1897-1899), La<br />
Tribune d'Ostende (1907-1911) en La Chronique (1868-1870). Verschenen ook nog: Le Guide des<br />
Baigneurs du littoral (1885) vervangen door L'Estacade (18 juli 1885-1896), Plage d'Ostende<br />
(1886-1905), Le Moniteur de la Belgique balnéaire (1892-94), Ostende reclame du littoral (1901-<br />
1909) voortgezet in 1910 door Journal du Littoral, Reine des Plages (1900) werd Ostende illustré en<br />
tenslotte Cri d'Ostende, Le Crédit général d'Ostende (bank- en handelsblad), Ostende-Cure (1904-<br />
1908) georiënteerd op therapie. <strong>De</strong> reden waarom al deze kranten zo vlug verdwenen is allicht dat<br />
vele bladen uitgegeven werden door avonturiers die hoopten (vruchteloos overigens) vlug rijk te<br />
worden; Le Courrier d'Ostende, van liberale strekking, opgericht in 1886 verdween in 1892.<br />
<strong>De</strong>zelfde titel werd hernomen door een katholiek blad gesticht in 1904 en dat in 1909 haar naam<br />
veranderde in Le Littoral; het hield op te verschijnen in 1914 maar werd weer uitgegeven in 1929.<br />
Vóór de Tweede Wereldoorlog bestonden in <strong>Oostende</strong> nog vijf Franstalige weekbladen die<br />
politieke groeperingen en ook private belangen vertegenwoordigden, maar geen enkel weekblad<br />
slaagde erin als zodanig te overleven. Le Carillon was het belangrijkste geworden ten nadele van<br />
L'Echo d'Ostende. La <strong>De</strong>pêche, liberaal, had als taak steun te verlenen aan Adolphe VAN<br />
GLABBEKE, na de oorlog minister en burgemeester. <strong>De</strong> katholieke partij was vertegenwoordigd<br />
door Le Littoral en Le Phare die, eigenaardig genoeg, de politieke kandidatuur steunde van<br />
sommige personaliteiten van Vlaamsgezinde strekking zoals Hendrik BAELS, vóór de oorlog<br />
minister en gouverneur van West-Vlaanderen. Gelet op het belang dat het Frans toen nog had in het<br />
Oostendse dagelijks leven, hadden politici en handelaars het nuttig geoordeeld hun standpunt te<br />
verdedigen door met hun medeburgers in contact te treden via de Franstalige pers.<br />
Na de oorlog bleef <strong>Oostende</strong> erg geteisterd achter. Een gedeelte van de Franstalige<br />
<strong>Oostende</strong>naars was verdwenen met het ontmantelen van de grote hotels op de dijk (de Duitsers<br />
hadden ze opgenomen in hun Atlantik-Wall) en hierdoor kwamen ook de klanten waaronder vele<br />
Franstaligen niet meer naar <strong>Oostende</strong>. <strong>De</strong> nood aan een Franstalige pers deed zich vanaf dan ook<br />
minder voelen.<br />
<strong>De</strong> journalist Robert LANOYE, vóór de Tweede Wereldoorlog freelance medewerker bij La<br />
Libre Belgique en L'lndépendance, van Oostendse afkomst, nam na de bevrijding een Oostendse<br />
drukkerij over in samenwerking met een confrater die instond voor de Nederlandstalige krant Het<br />
Kustblad. Hij nam zich voor een Franstalige krant voor gans Vlaanderen te stichten. Het project was<br />
misschien stoutmoedig, maar het was ten dele ingegeven door het feit dat het Brugs katholiek<br />
dagblad La Flandre Maritime, besloten had niet meer te verschijnen na de oorlog. <strong>De</strong> heer<br />
LANOYE nam de titel over voor de nieuwe krant die hij lanceerde; ten gevolge van sommige<br />
moeilijkheden met diegenen die hem aanvankelijk hun steun hadden toegezegd, veranderde de krant<br />
van naam na het tweede nummer en werd La Flandre. Maar het idee van een krant die verspreid zou<br />
worden over gans Vlaanderen moest worden opgegeven om plaats te maken voor een meer<br />
bescheiden aanpak en na 2 of 3 nummers vond het weekblad eindelijk zijn definitieve titel: Le<br />
Courrier du Littoral. Aanvankelijk verscheen het op 4 bladzijden, dan vervolgens op 6, 8 en<br />
tenslotte op 10 of 12 bladzijden. <strong>De</strong> voornaamste moeilijkheid was het vinden van papier. <strong>De</strong><br />
redactie van de krant was eerst gevestigd in de Kerkstraat, vervolgens in de Capucijnenstraat om<br />
uiteindelijk haar definitieve stek te vinden in de Sint-Sebastiaanstraat nr. 16.<br />
Le Courrier du Littoral bestreek gans de kust, met dien verstande dat een uitgave meer<br />
speciaal bestemd was voor <strong>De</strong> Panne, terwijl de regio Knokke meer speciaal werd geviseerd onder<br />
de titel Courrier dy Zwyn. Bij het verdwijnen in 1955-56 van de Journal de Bruges, van liberale<br />
strekking, vult dezelfde uitgever de ontstane leemte op met een bijkomende uitgave, Le Courrier de<br />
Bruges. Tenslotte heeft het verdwijnen van de oude Gentse krant La Flandre Liberale geleid tot het<br />
oprichten door dhr. LANOYE, die hierom werd verzocht door een groep Franstalige Gentenaren,<br />
van de Courrier de Gand, waarvan het eerste nummer verscheen op 21 april 1975.<br />
2003 -84
Uit dit alles blijkt welke moeilijkheden de Franstalige pers na de oorlog ondervond. In 1975<br />
is de oplage van de diverse uitgaven van de Courrier du Littoral, die in den beginne slechts 700<br />
exemplaren bereikte, opgelopen tot 5.000. Zeker is dat, indien de drukkerij en de uitgeverij Erel van<br />
de stichter van de Courrier du Littoral niet tot bloei waren gekomen, de laatste Franstalige krant van<br />
<strong>Oostende</strong> niet had kunnen overleven.<br />
Tot wie richtte zich dit weekblad? Eerst en vooral tot de francofone inwoners van <strong>Oostende</strong><br />
en de kust: enkele Fransen, Walen en Brusselaars, handelaars en gepensioneerden die zich kwamen<br />
vestigen aan de kust maar waarvan het aantal afneemt. Maar de krant richt zich ook tot enkele<br />
personen uit het binnenland die belangen hebben aan de kust of er hun vakantie komen doorbrengen<br />
(er waren tussen 200 en 250 abonnees te Brussel). Gans dit cliënteel zoekt in deze Franstalige pers<br />
een andere zienswijze op lokale problemen en vindt er contact met de officiële Vlaamse instanties,<br />
met artikels over de ontspanningsmogelijkheden die de kust kan bieden. Om een Franstalige pers te<br />
<strong>Oostende</strong> te behouden was de weekbladformule de enige die nog leefbaar was; daarbij moet deze<br />
publicatie gebeuren over verscheidene gediversifieerde uitgaven en kunnen steunen op<br />
verschillende doch aanverwante activiteiten zoals een drukkerij en een uitgeverij.<br />
Het laatste nummer van Le Courrier du Littoral verscheen op 31 maart 1994. Met het<br />
verdwijnen van deze laatste Franstalige krant in <strong>Oostende</strong> verdween ook een onderlinge band tussen<br />
de Franstaligen in onze stad.<br />
6. Religieus leven en wereldbeschouwing<br />
Omstreeks 1960 daagden moeilijkheden op in verband met de taal gebruikt in de predikatie.<br />
Na de vervlaamsing hiervan kwam het aan de oren van het congres van het Davidsfonds in mei<br />
1961 te Heist dat sommige preken in het Frans werden gehouden; een enquête van de leden bracht<br />
aan het licht dat er aan de kust zekere "misbruiken" plaatsvonden. In sommige kerken (bv. in <strong>De</strong><br />
Panne) werd gedurende gans het jaar een uitsluitend Franstalige mis opgedragen. In vele kerken van<br />
de kust (decanale kerk te <strong>Oostende</strong>, kerken van Koksijde, <strong>De</strong> Panne, Knokke) werden sommige<br />
missen opgedragen in de twee landstalen. Tijdens de feestdagen van Pasen en Pinksteren en in de<br />
zomer hoorde men in de meeste kerken aan de kust meer Franse preken dan Nederlandse; de reden<br />
hiervoor dient gezocht in het feit dat de rijke burgerij Franssprekend was. In juni 1961 kwam een<br />
compromis tot stand tussen de Vlaamsgezinde protestvoerders en het bisdom Brugge: een zekere<br />
tweetaligheid werd getolereerd tijdens het zomerseizoen (juli-augustus) in volgende verhouding:<br />
twee derden Nederlands, een derde Frans. Dit akkoord werd weinig of niet opgevolgd door de<br />
Oostendse clerus die doorging met het organiseren van preken uitsluitend in het Frans en een<br />
beroep deed op geestelijken uit het binnenland zoals abbé FROIDURE. <strong>De</strong> flaminganten besloten<br />
dan ook het Frans niet meer te tolereren en organiseerden collectieve manifestaties in de kerken:<br />
zodra een preek in het Frans begon stonden de flaminganten op en hieven ze een Vlaams lied aan.<br />
In de zeventiger jaren hadden de Franse preken opgehouden: sommige hoogmissen worden<br />
voorafgegaan door enkele welkomstwoorden in vier talen, de intenties en voorbeden zijn in het<br />
Nederlands en gedeeltelijk in vier talen, het credo is in het Latijn en de zin "Vrede zij met u" wordt<br />
in de vier talen uitgesproken. Voor de toeristen wordt een vertaling van de intenties en reflecties op<br />
hun stoel gelegd en de hymnen werden gemeenschappelijk gezongen door elke toerist in zijn eigen<br />
taal. Sommige priesters die verzocht worden een dienst op te dragen voor huwelijken en<br />
begrafenissen van Franstaligen, spraken een korte homelie uit in het Frans bij de ontvangst van de<br />
families, maar de liturgie gebeurde in het Nederlands, de gezangen in het Latijn. In één van de<br />
kerken werd tijdens de maanden juni, juli en augustus een mis opgedragen om 11 uur in het Frans<br />
(soms gedeeltelijk in het Engels) voor een 50-tal toeristen in een kapel afgescheiden van de kerk en<br />
met een afzonderlijke toegang.<br />
2003 -85
Indien de taalstrijd niet zo een heftige wending had genomen, zou het volgens de deken van<br />
<strong>Oostende</strong> (2) mogelijk zijn geweest enkele missen te organiseren in de verschillende talen voor<br />
buitenlandse katholieke toeristen; een ander project voorzag ook dat de missen voor toeristen op<br />
hetzelfde uur worden gegeven in gans het land.<br />
* * *<br />
<strong>De</strong> vrijmetselarij is, zoals men weet, gegroepeerd rondom twee obediënties. <strong>De</strong> Groot Loge<br />
van België met in <strong>Oostende</strong> de werkplaats "Simon Stevin" heeft het Nederlands als voertaal.<br />
Daarnaast bestaat ook het Groot Oosten van België. <strong>De</strong> Loge "Les Trois Niveaux", reeds gesticht in<br />
1784, bleef steeds het Frans als voertaal gebruiken. Op het einde van de zestiger jaren werd<br />
daarnaast eveneens een Nederlandstalige loge opgericht met de naam "Phenix".<br />
(1) <strong>De</strong> gegevens voor dit onderdeel zijn voor een groot deel ontleend aan de studie van W.<br />
MAERVOET: <strong>De</strong> Oostendse Pers (1818-1914), in Ostendiana II, 1975, pp. 131-142, alsook aan<br />
een gesprek met wijlen de heer Robert LANOYE in 1975.<br />
(2) In 1975 mocht ik met wijlen E.H. <strong>De</strong>ken LONCKE een gesprek hebben waaruit vele gegevens<br />
voor dit onderdeel werden geput. Andere gegevens werden bezorgd door de heer M.<br />
VANHECKE.<br />
OOSTENDE TIJDENS DE EERSTE WERELDOORLOG (59)<br />
door Aimé SMISSAERT (+)<br />
Het vierde huwelijk, sedert de bezetting onzer stad door de duitschers, werd heden ingezegend; dit<br />
van Edmond JONCKHEERE, paswerker, 24 jaar, met Clementia PRIEËLS, z.b. 22 jaar.<br />
* * *<br />
Waarmede ze toch de duitsche bevolking paaien!!<br />
Een duitscher, voor eenige dagen ten zijnent in verlof gezonden, was zeer verwonderd gansch zijn<br />
geboortedorp bevlagd en bepint te zien. Hij vroeg de reden dezer versiering: "Kales is ingenomen!"<br />
was 't antwoord. Onze duitscher had de grootste moeite der wereld om zijn medeburgers diets te<br />
maken dat de duitschers Nieupoort nog niet hebben kunnen innemen, wel ver van te Kales meester<br />
te zijn! (1)<br />
Donderdag 8e April 1915<br />
HONDERD ZESENZEVENTIGSTE DAG DER BEZETTING<br />
Gister avond rond 9 ure vloog een "Zeppelin" boven de stad: hij sloeg de richting der zee in en<br />
kwam deze nacht rond 2 '/2 ure terug.<br />
Rond 5 ure van den morgen werd onze bevolking wakker getrokken door een buitengewoon hevig<br />
kanongebulder, dat omtrent 10 minuten duurde: de kanonnen opgesteld bij het Sanatorium van Dr.<br />
DELCROIX te Mariakerke, hadden het vuur geopend op oorlogsschepen die zich voor de kust<br />
(I) Bovenstaande is streng historisch.<br />
2003 -86
vertoonden; een dezer was vooruitgekomen en had geantwoord. <strong>De</strong> duitschers, niets dan hunnen<br />
heldenmoed raadplegend, verlieten in der haast hunne kanonnen en gingen zich verschuilen waar zij<br />
plaats vonden. Het schip zette zijn geschut stop en vervoegde de andere schepen, waarvan er twee,<br />
den ganschen dag voor onze stad bleven kruisen.<br />
* * *<br />
Zeer veel boter op de markt, deze morgen, daarentegen betrekkelijk weinig eieren. <strong>De</strong> boter gold<br />
3.25 fr., 3.50 tot 3.80 fr. de kilo, volgens de hoedanigheid; de eieren 5 en 6 cens.<br />
Heden morgen, terwijl de policieagent Isidoor HAMERS,van Middelkerke, met de<br />
Middelkerkenaars naar <strong>Oostende</strong> ter markt was, werden zijnen ouden vader, Pieter HAMERS, zijne<br />
vrouw en een zijn zoontjes door houwitsers die op zijn huis vielen, gedood en een ander zijner<br />
jongentjes erg aan het been gekwetst.<br />
* * *<br />
Heden werden de nieuwe kasbons van <strong>Oostende</strong> uitgegeven.<br />
* * *<br />
Heden namiddag werd door eenige liefhebbers van het 1 6e Reserve Jagersbataljon, een muziek-en<br />
tooneelfeest gegeven in den Koninklijken Schouwburg.<br />
<strong>De</strong> pers tot dit duitsch feest niet uitgenoodigd zijnde, spijt het ons uittermate (!?!) geen verslag er<br />
over te kunnen mededeelen...<br />
Vrijdag 9e April 1915<br />
HONDERD ZEVENENZEVENTIGSTE DAG DER BEZETTING<br />
Gansch den afgeloopen nacht kruisten vier oorlogsschepen der Bondgenoten tusschen onze stad<br />
en Middelkerke. Twee hunner vaarden deze morgen in de vroegte weg, doch de twee andere bleven<br />
standvastig kruisen. Rond 4 1/2 ure van den namiddag kwamen 3 duitsche watervliegtuigen over de<br />
stad gevlogen; twee ervan sloegen de richting van Zeebrugge in, het derde stak een weinig in zee.<br />
Onmiddellijk werd door de oorlogsschepen er op geschoten: het watervliegtuig werd in den steert<br />
getroffen en viel in 't water, een weinig voorbij het "Royal Palace FIChtel", dicht bij de plaats waar,<br />
sedert eenige dagen, de duitschers bezig zijn, op het strand, een landingsplaats voor<br />
watervliegtuigen te maken. <strong>De</strong> vliegenier werd gered en het watervliegtuig — nr. 59 — kon uit het<br />
water gehaald worden.<br />
* * *<br />
Wij vernemen heden, uit de beste bron, dat de onderzeeër U.14, die <strong>Oostende</strong> voor aanleghaven<br />
had, vergaan is.<br />
* * *<br />
<strong>De</strong> heer Pieter VAN LERBERGHE, herbergier, Thorhoutschen steenweg, heeft duitsche soldaten<br />
in zijn huis. Heden namiddag lei, in tegenwoordigheid van eenen duitSchen onderofficier, een<br />
sP1';hM rYy!iff . VAN T_,ERBERG1{ cn qe onderofficier yerboden hen1 zulks, en de<br />
eerstep t4 OW<br />
e r y st. jet Qthqt ging af en dén héér VAN WR.P.gag-tE aap dén<br />
2003 -87
echterhand, twee vingers kwetsend, en in den rug. <strong>De</strong> bal drong niet door en kwetste enkel eenige<br />
spieren.<br />
* * *<br />
Heden werden verscheidene personen van Middelkerke, min of meer erg gekwetst door de<br />
bommen en de kogels der Bondgenoten, naar het hulphospitaal van het "Mei de la Marine",<br />
Ka pellestraat, overgebracht.<br />
Zaterdag 9 e April 1915<br />
HONDERD ACHTENZEVENTIGSTE DAG DER BEZETTING<br />
<strong>De</strong>ze morgen, kwart na 8 ure, verliet een trein onze groote statie met ongeveer 90 personen van de<br />
kanten van Brussel en Antwerpen, die alhier sinds maanden verbleven en tot hiertoe vruchteloos<br />
gepoogd hadden naar huis terug te keeren.<br />
* * *<br />
Wij schreven verleden week dat met Paschen, de duitschers een Cinema zouden geopend hebben<br />
in de Scala. <strong>De</strong> inrichting tegen dien dag niet voltooid zijnde, werd de opening voor 8 dagen<br />
uitgesteld: zij zal morgen plaats hebben.<br />
* * *<br />
Sedert Maandag zijn de duitschers bezig met den toren der kerk van Mariakerke (waarvan de spits<br />
op 18n december 11. werd afgebroken) af te breken. Dit werk gaat niet gemakkelijk! Immers die<br />
kerk is eeuwen oud en uitnemend sterk gebouwd. In vijf dagen tijds gelukten de atbrekers er slechts<br />
in den toren van een 40tal centimeters te verminderen, en nog werkten zij in allerhaast, bij zoover<br />
dat zij zich de moeite niet getroosten de afgerukte stukken steen naar beneden te dragen: zij werpen<br />
ze eenvoudigweg op het kerkhof, op die wijze verscheidene grafzerken beschadigend. Het schijnt<br />
dat de duitschers dit atbrekerswerk totaal moede worden, want, naar den ronk gaat, zouden zijn van<br />
gedacht zijn den toren te laten springen.<br />
* * *<br />
<strong>De</strong> politieagent Victor LESAFFRE, die in de omstandigheden welke men kent op 7n Maart 11.<br />
werd aangehouden en slechts Maandag losgelaten, werd heden morgen opnieuw aangehouden voor<br />
hetzelfde feit; bevel is uit Duitschland toegekomen hem terug in hechtenis te nemen. Morgen wordt<br />
)<br />
hij naar Brugge, en misschien verder, overgebracht (2<br />
(2) 1-lij werd naar Duitsland gestuurd en bleef er tot januari 1918.<br />
2003 -88
- Elke zaterdag<br />
IOPENINGSDATA MUSEUM IN 20031<br />
- Doorlopend van 14 juni tot en met 14 september (gesloten op dinsdag)<br />
- Gedurende de schoolvakanties (gesloten op dinsdag)<br />
Telkens van 10u tot 12u en van<br />
14u tot 17u<br />
THEMATENTOONSTELLING<br />
Naar aanleiding van de 50 e verjaardag van "FEBRUARI 1953" wordt er in ons museum een<br />
thematentoonstelling gehouden onder de benaming<br />
"OOSTENDE ONDER WATER"<br />
<strong>De</strong> tentoonstelling loopt van zaterdag 7 december 2002 tot 6 maart 2003 gedurende de dagen en<br />
uren hierboven aangeduid.<br />
2003 -89
UITVAARTVERZORGING - FUNERARIUNI<br />
ijan N ujtten<br />
Het uitvaartkontrakt<br />
is de absolute zekerheid<br />
dat uw begrafenis of crematie<br />
zal uitgevoerd worden volgens<br />
uw wensen en dat uw familie<br />
achteraf geen financiële<br />
beslommeringen heeft<br />
Torhoutsesteenweg 88 (h)<br />
<strong>8400</strong> <strong>Oostende</strong> (Pent Paris)<br />
tel. 059 - 80 15 53<br />
2003 -90