Vereniging Woodbrookers Barchem Verzet tegen hokjesgeest

Vereniging Woodbrookers Barchem
Verzet tegen hokjesgeest
‘
Wat het huis bijzonder maakt,
is de geschiedenis’, vervolgt
Van Rheenen. ‘Vanaf 1908
spant de Woodbrookersvereniging zich
in om mensen met verschillende
Boven: Het hoofdgebouw van het Woodbrookershuis.
Rechts: Gerlof van Rheenen.
Verscholen in de bossen van het prachtige, heuvelachtige Barchem staat op het
17 hectare tellende landgoed de Kalenberg het Woodbrookershuis (spreek uit:
woedbroekershuis). In dit landhuis vinden mensen al ruim honderd jaar
‘Vrije Ruimte’, wat voor de leden van de Vereniging Woodbrookers Barchem
betekent ‘even vrij zijn van de waan van de dag.’
‘Gasten die gebruikmaken van het huis, ervaren de natuurlijke omgeving, de
architectuur en de inrichting van het huis als iets bijzonders en voelen zich hier
thuis’, vertelt Gerlof van Rheenen, directeur van het Woodbrookershuis.
levensbeschouwingen en achtergronden
bijeen te brengen. De initiatiefnemers
waren mensen die zich verzetten tegen
de hokjesgeest van die tijd, tegen de
verzuiling. Dat was toen heel bijzonder,
K I J K O P O O S T - N E D E R L A N D - J A N U A R I / F E B R U A R I 2 0 1 1
want er rustte een taboe op de omgang
met andersdenkenden.’
Nu, na ruim 100 jaar, geeft het Woodbrookershuis
nog steeds onderdak aan
41

Het Woodbrookershuis in Barchem werd in 1924 gebouwd. Deze opname werd kort
na de opening gemaakt.
organisaties en instellingen die willen
werken aan ‘persoonlijke verdieping’
en ‘bezinning op de maatschappij’.
Er is veel veranderd sinds die tijd, maar
de discussie blijft actueel.
Quakers
De oorsprong van het Woodbrookershuis
voert terug tot het begin van de
vorige eeuw. Leidse theologiestudenten
bezochten toen het landgoed Woodbrooke,
nabij Birmingham, waar het
Genootschap der Vrienden (algemeen
beter bekend als: ‘quakers’) een
centrum voor geestelijke en sociale
scholing hadden opgericht. Quakers
vormden en vormen een groep ondogmatische
gelovigen. Het leven en de
overgeleverde uitspraken van Jezus vormen
een belangrijke inspiratiebron voor
hen. Het genootschap werd in 1649
door George Fox gesticht. Quakers
geloven dat er iets van God in ieder
mens is, hetgeen door ieder mens ervaren
kan worden. Zij noemen dat ook
wel het ‘innerlijk licht’ of ‘inwaartse
licht’. Zij herkennen zich in de gedachte
dat allen door dezelfde bron geïnspireerd
kunnen worden.
In de quakergemeenschap in Nederland,
evenals elders in de wereld, bestaan
verschillende affiniteiten waaronder een
evangelische, vrijzinnig-christelijke en
universalistische. Deze sluiten elkaar
wederzijds niet uit. Deze verscheidenheid
ervaren quakers als waardevol.
Quakers proberen, dikwijls met anderen
samen, mensen tot elkaar te brengen
om verzoening, gerechtigheid en vrede
te bevorderen. Zij hebben vaak een
grote sociale en maatschappelijke
betrokkenheid en doen veel voor de
vorming en verheffing van de onderklasse.
In de Verenigde Staten bijvoorbeeld
speelden zij een belangrijke rol
Een foto van de Kapel uit de beginjaren.
bij de afschaffing van de slavernij en
in Engeland stonden ze aan de wieg
van de reclassering onder het motto
dat iedereen een tweede kans verdient.
In verschillende landen ontwikkelden de
quakers zich op verschillende manieren.
In het oosten van de VS, in Engeland
en in Nederland zijn zij radicaal vrijzinnig.
Een bekende Nederlandse quaker
was Jan de Hartog, de schrijver van
K I J K O P O O S T - N E D E R L A N D - J A N U A R I / F E B R U A R I 2 0 1 1
onder andere Hollands Glorie en
Schipper naast God. Hij legde ook de
ontstaansgeschiedenis van de quakers
vast in vier kloeke boeken.
Open sfeer
De Nederlandse studenten die Woodbrooke
bezochten, waren zo getroffen
door de open sfeer van het centrum
dat zij na terugkomst in Nederland in
1908 de ‘Vereeniging van Oud-Woodbrookers
in Holland’ oprichtten. De
doelstelling luidde: ‘In de geest die op
Woodbrooke heerst, versterking en
verrijking van het godsdienstige leven te
brengen’.
Gerlof van Rheenen: ‘Men moet
bedenken dat ruim honderd jaar geleden
het geestelijke en politieke klimaat in
Nederland bepaald werd door verzuiling,
er een taboe lag op omgang met
anders gelovenden en er nauwelijks
ruimte was voor persoonlijke geloofsbeleving
- los van de officiële kerkelijke
leerstellingen. Het streven van de
vereniging om mensen met verschillende
levensbeschouwingen bijeen te brengen
en via ontmoeting en gesprek tot persoonlijke
verdieping te komen, was
voor Nederland uniek.’
Tussen 1910 en 1912 organiseerde
de vereniging verschillende zomercursussen
in Barchem. Zij trokken de
aandacht van Justine baronesse Van
Heeckeren van Kell, eigenaresse van
Huis Ruurlo. In 1912 schonk zij een
deel van haar grondbezit, namelijk 17
hectare bos en hei, aan de vereniging.
Een jaar later bouwde de vereniging
een lezingenzaaltje (de huidige Kapel)
op de Kalenberg, dat een getrouwe
kopie was van de Lecture Hall in
Woodbrooke. Tien jaar later, in 1922
ontwierp de Lochemse architect Postel
de vier slaaphuisjes die genoemd wer-
In lijn met de architectuur van de slaaphuisjes van het Woodbrookershuis zijn in 2007
acht studio’s gerealiseerd met een eigen entree, woon-, slaap-, werkhoek, kitchenette
en sanitair.
43

den naar de evangelisten Mattheus,
Marcus, Lucas en Johannes. En in
1924 voltooide Postel het Woodbrookershuis,
het middengedeelte van
het huidige conferentiecentrum.
Pioniers oecumene
De Woodbrookers, inmiddels Vereniging
Woodbrookers Barchem genoemd,
maakte voor en na de Tweede Wereldoorlog
haar bloeiperiode door. Zij stond
in die periode aan de wieg van de zogeheten
‘doorbraak’. Vanuit een vrijzinnigprotestantse
achtergrond ging de
vereniging als eerste in Nederland de
dialoog aan met geïnteresseerden uit de
joodse en later ook de rooms-katholieke
en humanistische gemeenschap.
Daarmee werden de Woodbrookers
pioniers van de oecumene. Maar de
doorbraak betrof ook het politieke
leven. Onder leiding van de theologisch
hoogleraar Willem Banning, tevens
directeur van het Woodbrookershuis,
traden voor het eerst mensen met een
christelijke levensovertuiging toe tot de
Partij van de Arbeid, die kort na de oorlog
werd opgericht. De Woodbrookers
werden ook pioniers van het vormingswerk
in Nederland.
Voortbouwend op haar traditie van
zomercursussen werd in 1958 de Stichting
Vormingswerk Barchem opgericht.
Tot 1990 heeft het Woodbrookershuis
onderdak aan het vormingswerk
geboden.
De Vereniging Woodbrookers Barchem
is nog steeds de drager en eigenaar van
het Woodbrookershuis. Zij organiseert
ongeveer tien keer per jaar weekendcursussen
waarin het accent ligt op
vraagstukken van levensbeschouwing,
De Kapel dateert van 1913 en werd
gebouwd als lezingenzaaltje op de
Kalenberg midden in het bos. Het is
een kopie van de Lecturehall op het
landgoed Woodbrooke van de familie
Cadbury in Birmingham. De Kapel
is nog steeds een plek voor lezingen
en het houden van de Stilte tijdens
de Woodbrookers-bijeenkomsten,
maar hij is ook in gebruik voor andere
activiteiten.
cultuur, ethiek en filosofie. Onderdeel
van de cursussen zijn de stiltebijeenkomsten
in de Kapel.
Menselijke ontmoeting
en verdieping
De doelstelling van de vereniging luidt:
‘Door onderlinge ontmoeting, in een
geest van openheid, religieuze verbondenheid
en maatschappelijke betrokkenheid,
bij te dragen aan persoonlijke
verdieping en aan bezinning op
de maatschappelijke verantwoordelijkheid.’
Behalve aan de cursussen van de
Vereniging biedt het Woodbrookershuis
ook onderdak aan bedrijven, instellingen,
groepen en organisaties die
gebruik willen maken van de faciliteiten.
Het beleid van het Woodbrookershuis is
erop gericht zonder winstoogmerk de
bijzondere ambiance, architectuur en
natuurlijke omgeving in stand te houden
als kostbare waarden die bijdragen
aan menselijke ontmoeting en verdieping.
En dat al ruim honderd jaar.
‘De stilte is een dagelijks terugkerend
onderdeel van een bijeenkomst of cursus
van de vereniging’, licht Gerlof van
Rheenen toe. ‘Daarvoor gaat – voor
wie dat wil – de groep elke ochtend na
het ontbijt en voor aanvang van het
programma naar de kapel op de Kalenberg.
Dit gebruik, voortkomend uit de
quakertraditie, noemde prof. dr. Willem
Banning – een van de pioniers van de
vereniging – een gesprek met God.
Andere Woodbrookers spreken over
een gesprek met jezelf, of een ontmoeting
in stilte met de ander.’
Vraagstukken
De Vereniging Woodbrookers Barchem
bestaat uit 200 leden met uiteenlopende
levensopvattingen die zich
verbonden voelen door de doelstelling
van de vereniging: ‘Door onderlinge
ontmoeting in een geest van openheid,
religieuze verbondenheid en maatschappelijke
betrokkenheid, bij te dra-
K I J K O P O O S T - N E D E R L A N D - J A N U A R I / F E B R U A R I 2 0 1 1
gen aan persoonlijke verdieping en
bezinning op de maatschappelijke
verantwoordelijkheid.’ (Art. 2 van de
statuten van de vereniging.)
De leden voelen zich betrokken bij
vraagstukken van wereld en samenleving
en willen samen met anderen
zoeken naar datgene wat het leven zin
geeft. De vereniging geeft tweemaal
per jaar het tijdschrift Woodbrookers
Cahier uit, viermaal per jaar Woodbrookers
Nieuws voor de leden en zij
organiseert bijeenkomsten en cursussen
in het Woodbrookershuis in Barchem.
Een goed gesprek
Gerlof van Rheenen: ‘Soms lopen mensen
vast in hun gedachten of gevoelens.
Gesprekken met vrienden of familie
helpen niet meer. Op zo’n moment
kan het goed zijn de gedachten te delen
met iemand van buiten. Iemand die
onbevooroordeeld én professioneel
je gedachten kan ordenen of op het
spoor kan zetten van een oplossing.
Het Woodbrookershuis arrangeert eenmalige
gesprekken voor mensen waarbij
het kan gaan over levensvragen,
verloren idealen, zingeving, relaties,
verdriet, verlies, vertrouwen of spiritualiteit.
Men kan kiezen voor een coach,
een pastor of een filosoof als gesprekspartner.
Zij hebben veel ervaring op
dit terrein. Hoewel hun achtergrond
verschilt, delen zij de passie voor een
goed gesprek en het daardoor vrijkomen
van nieuwe inzichten en creativiteit.’
De Kring Oost-Nederland van de
Woodbrookersvereniging organiseert
elk najaar en voorjaar een lezingencyclus,
waarvoor sprekers van uiteenlopende
pluimage worden uitgenodigd.
Onderwerpen die binnenkort aan de
orde komen zijn ‘De legende van
Christophorus’, ‘De planeet Niburu
of de planeet X’ en ‘De levensboom
van Kabbala’.
Conferentieoord
Het Woodbrookershuis is ook beschikbaar
voor zakelijke meetings, conferenties,
workshops of trainingen. Er zijn
een zevental zalen, meerdere subgroepruimtes,
een atelier en de Kapel op de
Kalenberg. Alle benodigde faciliteiten,
waaronder gratis draadloos internet,
staan de gasten ter beschikking. Dagbijeenkomsten
zijn mogelijk tot 150
personen en meerdaagse bijeenkomsten
voor 65 tot 85 personen.
Verder zijn er acht (retraite)studio’s
in de rand van het bos. Ze zijn recent
gebouwd in lijn met de architectuur
van het Woodbrookershuis.
✒ Karel Koolhoven
45