I Voorbeelden uit de praktijk van ageren tijdens de analyse, in het ...

Overdracht, tegenoverdracht en ageren in de psychoanalyse
a — Ageren wordt vooral gebruikt als term, als het gecentreerd is
op, gekanaliseerd door, en versterkt is door het analytisch proces,
onder de druk van een intensieve overdrachtsrelatie, in de analytische
situatie.
b — Ageren kan ook als term worden gebruikt, voor handelingen
of gedragingen buiten de analytische situatie om, maar die wel ten
nauwste op deze analytische situatie betrokken zijn.
Kuiper (1973) sluit zich in zijn verhandeling over het ageren geheel
aan bij de visie van Rangell, naar mijn mening, betreffende het
aannemen van een moraliserende houding ten aanzien van het ageren.
Ik citeer hem: 'Wij dienen ons niet te laten leiden door onze
vermeende inzichten omtrent wat goed is voor onze analysant. Hij
moet zelf uitvinden wat goed voor hem is. Wij weten dat niet in
onze docta ignorantia' (in onze geleerde onwetendheid). Ook maakt
Kuiper een duidelijk onderscheid tussen ageren en agerend handelen,
of handelen dat in de conflictvrije sfeer terecht komt, net zoals
Rangell dat doet. Tenslotte is Kuiper, evenals Rangell, van mening
dat ageren niet alleen in de analytische situatie voorkomt, maar
ook daarbuiten, met de analytische situatie samenhangend. Ook
bestaat er volgens hem neurotisch ageren, zoals dat bij mensen
voorkomt die niet in psychoanalyse of psychotherapie zijn. In een
ander artikel heeft Kuiper (1967) gewezen op het gevaar van tegenoverdrachtsmoeilijkheden
bij de analyticus, die aanleiding geven
tot een te toegeeflijke houding ten aanzien van het ageren. Dan kan
de analyticus een verwennende houding aannemen. Vele andere
auteurs waarschuwen eveneens hiervoor.
Samenvattend:
1 — Freud geeft voorbeelden van ageren, vóór de conceptie van
de structurele theorie er was.
2 — A. Freud behandelt het oude ageerconcept, van voor het formuleren
van de structurele theorie, en het nieuwe ageerconcept,
ontstaan na het formuleren van de structurele theorie (id; ego;
super-ego; ego afweermechanismen). Zij wil het begrip ageren beperkt
zien tot het handelen, zoals het optreedt tijdens en in de
analytische situatie. Voorts vestigt zij er de aandacht op, dat de beschouwingen
over het ageren beïnvloed zijn door de toenemende
aandacht voor en kennis over de preverbale ontwikkelingsstadia
in de moeder-kindrelatie. Zij vindt het impulsief handelen bij prepsychotische,
narcistische, paranoïde karakterstructuren, en karakterstructuren
die tot verslaving neigen, niet tot het ageren behorend.
Rangell bespreekt het verschil tussen normaal handelen,
neurotisch handelen, en ageren. Kuiper en Rangell waarschuwen
voor het moraliserend oordelen over ageren. Greenacre, Kuiper en
Rangell beperken het begrip ageren niet tot de analytische situatie,
maar passen dit begrip ook toe op handelingen buiten de analytische
situatie om die op de analyse betrokken zijn. Bovendien is
volgens deze auteurs het begrip ageren ook wel geldig voor bepaalde
handelingen van personen die niet in de psychoanalyse of
psychotherapie zijn.
693