pathologisch-symbiotische relaties - Tijdschrift voor Psychiatrie

F. Verheij e.a. Gezinnen met knellende banden
Therapeutische implicaties
In onderzoek en behandeling van het gezin met (pathologisch-)symbiotische
relaties zal men, onafhankelijk van de aanwezige therapeutische
oriëntatie, rekening moeten houden met een aantal implicaties
dat voortvloeit uit het beschreven karakteristieke gezinsinteractiepatroon.
—Hulp wordt door het gezin niet gevraagd omdat men veranderingen
noodzakelijk vindt, maar indien er een eigen hulpvraag is, ontstond
deze doordat een groot gevaar (bijvoorbeeld de dood van het kind met
anorexia nervosa) dreigde. Meestal wordt hulp gevraagd omdat derden,
bijvoorbeeld de school- of kinderarts, ingrijpen.
—De hulpvraag van het gezin aan een 'officiële' instantie is kwetsbaar
omdat daarmee meestal versterkte grenzen geschonden worden.
Er bestaan binnen het gezin sterke krachten om terug te keren naar de
vertrouwde grenzen en dit vindt plaats zodra de vorm van de intakeprocedure,
de persoonlijke stijl van de onderzoeker of therapeut of de
interventies in de aanvangsfase deze kwetsbaarheid vergroten.
—Het gezinsinteractiepatroon en zijn psychodynamische kern, de
angsten, hebben een leerschool van tenminste tientallen jaren en zijn
door meerdere generaties bepaald. Het symbiotisch interactiepatroon
vormt een essentieel deel van de gezinsidentiteit en de identiteit van de
gezinsleden afzonderlijk. Het kost, zelfs in een goedlopende therapie,
één tot meerdere jaren om wezenlijke veranderingen te doen ontstaan
in dit patroon. Het verdwijnen van bepaalde symptomen kan wel in
weken tot maanden plaatsvinden.
—De hulpvraag van het gezin moet in de aanvangsfase centraal
blijven staan. Uitgebreide exploratie van het gehele gezinsfunctioneren,
het functioneren van één van de gezinsleden of van een ander
probleem dan het aangemelde, doet de angst oplopen omdat andere
grenzen ter discussie gesteld of geschonden worden. Veel gezinnen met
(pathologisch-)symbiotische relaties verbreken bij oplopende angst
het contact met de hulpverlenende instantie.
—Het invoegen van de therapeut c.q. het ontstaan van wederkerige
acceptatie door gezinsleden en therapeut en het verwerven van zicht op
de stijl van het gezinsleven komen niet in enkele sessies, maar vaak pas
in de loop van verscheidene maanden tot stand. Eenmaal opgenomen
in het emotionele gezinsklimaat is de therapeut, tenminste in de
middenfase van de therapie, deel van het symbiotische gezinsinteractiepatroon.
Het nastreven van behandelingsdoelen vanuit deze verweven
positie stelt hoge eisen aan de therapeut.
—Het ingaan van de therapeut op de hulpvraag en elk aanbrengen
van wijzigingen in de patronen van afhankelijkheid en betrokkenheid
moeten plaatsvinden met oog voor ieders persoonlijke betrokkenheid
en afhankelijkheid. Het stimuleren van één van de gezinsleden tot een
autonome handeling of het 'labelen' van het kind met anorexia als 'baas
323