SEPTEMBER 2009 JAARGANG 30 - NR 3 - Federatie

Hurksestraat 42-22, 5652 AL Eindhoven
telefoon 040-251 20 02
(maandag-woensdag-donderdag 10-13 uur)
e-mail: bestuur@federatie.nl
website: www.federatie.nl
Postbank nr. 3444979
In dit nummer:
• Aansprakelijkheidsverzekering Particulieren
• Kooprecht in Myshop
• Mantelzorgwoning
• Grijze of grauwe staar
• Belastingnieuwtjes
• Een mening over pensioenfondsen
• Hendrik Antoon Lorentz
SEPTEMBER 2009
JAARGANG 30 - NR 3

Bestuur:
Telefoon
Naam Functie Adres E-mail
Ben Waumans Voorzitter * Egelantier 33 0492-52 70 03
5708 DZ Helmond b.waumans@chello.nl
Jaap Hoekzema Secretaris * Louis Kookenweg 12 040-246 87 77
5624 KW Eindhoven secretaris@federatie.nl
Ronald Rueb Penningmeester * Van Lieshoutgaarde 4 040-283 36 85
5673 AH Nuenen r.rueb@onsnet.nu
Wim Hoogenboezem Vice-voorzitter * Weteringlaan 61 013-468 29 04
5032 XP Tilburg hoogenboezem@planet.nl
Jos Ducheine 2e secretaris * Argonautenlaan 5 040-296 32 46
5631 LJ Eindhoven jos.fpvg@argo5.nl
Pieter van den Berg Afgevaardigde St. Maartenslaan 51 0495-563602
Regio Limburg 6039 BK Stramproy p.v.d.berg@ziggo.nl
Cees van Dee Afgevaardigde De Wilgenpol 29 0512-52 47 06
Regio Noord 9203 LV Drachten c.vandee@wxs.nl
Simon Kuin Afgevaardigde Regio Nonnenveld 683 076-541 72 55
Brabant/Zeeland 4811 DT Breda skuin123@casema.nl
Frans van der Post Afgevaardigde Julianaweg 37 035-656 02 12
Regio West 1241 VV Kortenhoef fvdpost@hetnet.nl
Wim Sleumer Afgevaardigde Hooiland 64 0546-57 68 12
Regio Oost 7641 HV Wierden w.b.sleumer@planet.nl
Cees Vlas Afgevaardigde Oranje Nassaulaan 76 040-253 32 03
Regio Eindhoven 5503 JE Veldhoven vlasc@planet.nl
Joop Scholing Lid Noorderklamp 9 040-284 02 17
5673 BH Nuenen j.scholing@onsnet.nu
* Lid Dagelijks Bestuur
Commissievoorzitters:
Max Herz Redactiecommissie Icaruslaan 48 040-244 08 42
Senioren Bulletin 5631 LG Eindhoven mgherz@onsneteindhoven.nl
Theo Tromp Commissie Zorg en Juralaan 13 0499-47 48 27
Zorgverzekeringen 5691 JC Son tjtromp@xs4all.nl
Bureau:
Els Verhoeven Medewerkster els@federatie.nl 06-18294992
Adviseurs:
Gert van Bezooyen (actuariële zaken); Theo van der Ros (Externe belangenbehartiging);
Johan Rutgers (medezeggenschaps- en juridische zaken); Anton Walraven (economische zaken en pensioenen)
Redactiecommissie Senioren Bulletin:
Rob Bergmans; Max Herz.
Vormgeving: Arts Communication & Design, Eindhoven (www.artsdesign.nl).
Druk: Drukkerij de Witte B.V., Eindhoven. (www.drukkerijdewitte.nl)
2
September 2009

PAG.
4 Van de redactie
In dit Senioren Bulletin
PAG.
5 Van de bestuurstafel
PAG.
7
PAG.
8
Aansprakelijkheidsverzekering Particulieren
Kooprecht in Myshop
De mantelzorgwoning
Over medische zaken
Grijze of grauwe staar (cataract)
PAG.
9 Belastingnieuwtjes
PAG.
10
Ooit op Strijp-S gewerkt?
Een oproep
PAG.
12 Een mening over pensioenfondsen
PAG.
13
PAG.
18
H.A. Lorentz.
Grootheid van een bescheiden genie
Gebruikte afkortingen
September 2009
De redactie houdt zich aanbevolen voor bijdragen
van onze lezers. Mocht u zin hebben om de
redactie te versterken, meldt u dan aan bij het
bestuur.
Agenda
FPVG-vergaderingen
15 oktober DB-vergadering
21 oktober PUSH-vergadering bij FPVG
(Philips) in Eindhoven
29 oktober DB-vergadering
12 november Bestuursvergadering
18 november PUSH-vergadering bij VOHM
(Hoogovens) in IJmuiden
26 november DB-vergadering
10 december DB-vergadering
7 januari DB-vergadering
en Bestuursvergadering
Foto voorzijde omslag: Montage van Philishaves in
Drachten in de 50-er jaren.
(Foto: Philips Company Archives)
3

4
Van de redactie
Helaas is het ook nu weer niet gelukt om dit
Senioren Bulletin nog voor de beoogde verschijningsdatum,
eind september, bij onze
lezers in de bus te krijgen. Problemen met
de computer en enige laat ontvangen kopij
zijn daar mede schuldig aan. Onze excuses
ervoor.
Met dit nummer zetten wij de in het juninummer
ingezette lijn voort. Wij willen de
lezers een keus bieden uit een verscheidenheid
aan onderwerpen waaruit men,
uiteraard naar believen, een keuze kan
maken als men niet in al het gebodene geïnteresseerd
is. Onze nieuwe voorzitter heeft
voor het eerst zijn ‘Van de bestuurstafel’
geschreven en opent daarmee in feite dit
nummer, dat wederom sluit met een levensbeschrijving
van een beroemde Nederlandse
wetenschapper, Nobelprijswinnaar H.A.
Lorentz. Tussen dit openingsstuk en het
sluitstuk mededelingen en berichten van
velerlei aard waaronder de aankondiging
van de later dit jaar te houden begunstigersdag
en een oproep aan vroegere Philips
medewerkers die op Strijp 1 werkzaam zijn
geweest. Ook de reeks artikelen over medische
onderpen wordt weer voortgezet.
Hoewel op de computer waarop de teksten
van het Senioren Bulletin worden getypt
een spellingscontrole is geïnstalleerd, komt
men toch nogal eens voor onverwachte verrassingen
te staan. Zo is eens bij het intypen
van de naam Jacques als eerste alternatief
het woord ‘jakkes’ aangeboden!. En het
woord ‘heeft’ wil de spellingscontrole
meestal door het ook bestaande woord ‘heft’
vervangen, wat echt niet de bedoeling is,
maar toch wel eens aan de aandacht kan
ontsnappen. Ook bleek een typfout als
‘worst’ dat ‘wordt’ had moeten zijn, niet
gesignaleerd te zijn. Nu zullen bij het nakijken
van de drukproef de meeste fouten,
mochten die al in de tekst zijn blijven staan, er wel uitgehaald worden,
maar als ze wel eens over het hoofd zijn gezien, dan hopen wij
dat u ons dat vergeeft.
Hopelijk hebt u, althans voor zover u in Nederland woont, genoten
van de mooie zomer en als u in een van de andere landen
woont waar het weer niet bepaald was om over naar huis te schrijven,
daar niet (te) veel last van gehad.
Begunstigersdag 2009
De begunstigersbijeenkomst wordt dit jaar gehouden op
maandag 23 november 2009 vanaf 13.30 uur
in Hotel Eindhoven (Van der Valk), Aalsterweg 322 te
Eindhoven.
De onderwerpen van de inleidingen zijn:
1. Ontwikkelingen bij en de toekomst van het Philips
Pensioenfonds.
Deze inleiding zal gehouden worden door drs. H.J.G.
Hendriks, voorzitter van het College van Beheer van het Philips
Pensioenfonds, tevens CEO Philips Electronics Nederland BV.
2. Ontwikkelingen in het Zorg- en Welzijnstelsel.
Deze inleiding zal worden verzorgd door dr. T. van der Ros, tot
voor kort voorzitter van de Federatie. Inmiddels is de heer Van
der Ros adviseur externe belangenbehartiging van de Federatie
en voorzitter van de Stichting Gepensioneerden PUSH.
Aansluitend aan de inleidingen is er gelegenheid tot het stellen
van vragen.
Eind oktober ontvangen onze begunstigers een uitnodiging en
de agenda. Tevens vragen wij u dan via de antwoordstrook te
laten weten of u aanwezig zult zijn.
U bent als begunstiger van harte uitgenodigd voor deze bijeenkomst,
dus noteert u alvast bovengenoemde datum in uw agenda.
Bestuur Federatie
September 2009

Van de bestuurstafel
Met instemming van de besturen
van de lidverenigingen ben ik per 1
september j.l. officieel benoemd tot
voorzitter van het Federatiebestuur.
Dit is dan ook mijn eerste ‘Van de
bestuurstafel’ waaraan overigens
een aantal medebestuursleden en
commissievoorzitters een aanzienlijke
bijdrage leverden.
Enkele woorden over mijzelf, ik
kom uit Zeeuws Vlaanderen, heb in
Hulst op het Jansenius Lyceum de
HBS-B doorlopen en heb elektro- Ben Waumans
techniek aan de TU in Eindhoven
gestudeerd. Ik ben in 1965 bij Philips gekomen en heb daar mijn
gehele loopbaan doorgebracht. Verdere details van mijn Philipsloopbaan
heb ik al vermeld in de vorige uitgave van het Senioren
Bulletin.
Toen mij werd gevraagd om kandidaat te zijn voor de opvolging
van Theo van der Ros heb ik wat geaarzeld omdat twee overwegingen
bij mij voortdurend naar voren kwamen. Enerzijds is dat
de interesse in het pensioengebeuren omdat dat een zo bijzonder
belangrijke activiteit is, waarin nadrukkelijk ook door de gepensioneerden
zelf aanzienlijk wordt bijgedragen. Anderzijds was ik
van oordeel dat dit hele veld bijzonder complex en weerbarstig is.
Uiteindelijk heb ik me toch door de eerste overweging laten leiden.
In de tijd die ik nu bij de Federatie betrokken ben is mij duidelijk
geworden dat beide aspecten inderdaad voluit aanwezig zijn.
Betrokken zijn bij het maken van goede afspraken over het hoe en
wat van het pensioengebeuren is van groot belang. Ook is de pensioenproblematiek
inderdaad bijzonder complex, maar ik prijs me
gelukkig dat zoveel mensen in de Federatie uiterst goed op de
hoogte zijn van dat gebeuren..
Ik vind het ook nog te vroeg om nu al allerlei plannen en/of
beleidsvoornemens naar voren te brengen. Ik wil er graag toe bijdragen
dat de Federatie een sterke en samenhangende organisatie
is en blijft die in samenspraak met de aangesloten verenigingen en
in PUSH met vertegenwoordigers van andere bedrijven tot opti-
September 2009
male resultaten voor onze gepensioneerden
weet te komen.
Nu terug naar de activiteiten van de
Federatie.
Na een vakantieperiode in juli en augustus
is het overleg weer op gang gekomen.
Zoals gebruikelijk in dit jaargetij komen de
voorwaarden en premies voor de zorgverzekeringen
voor het volgende jaar aan de orde.
Op dit punt is de Federatie actief om via het
collectief 1482 van IAK voor de best mogelijke
polis te zorgen.
De overheid heeft destijds besloten enige
mate van marktwerking in de zorg in te voeren.
Met deze marktwerking is er een spanningsveld
ontstaan tussen de zorgverlener
enerzijds en de verzekeraar anderzijds. De
zorgverleners zijn niet erg gewend dat anderen
zich gaan afvragen of datgene wat ze
doen zo nuttig of nodig is. De verzekeraar
stelt: als wij daarover niet kunnen praten
dan komt er van kostenreductie niets
terecht. Maar zo kan wel de ongewenste
situatie ontstaan dat de verzekeraar op de
stoel van de arts gaat zitten. Met deze problematiek
hebben we in Nederland nog
maar weinig ervaring.
In dit spanningsveld heeft een individu weinig
kans om invloed uit te oefenen.
Gelukkig is het collectief 1482 voldoende
groot om wel enig gewicht in de schaal te
leggen. Wij mikken als Federatie dan ook
op een goede prijs/kwaliteitsverhouding en
dat met behoud van de volle vrijheid om die
zorgverlener te kiezen die u wenst. Het is
daarom jammer dat er nog een flinke groep
Philips-gepensioneerden (incl. Vrommers)
is die het collectief 1482 nog niet heeft ontdekt.
Hoe groter het collectief hoe sterker
5

we staan bij de onderhandelingen met
betrekking tot de zorgpolis voor het volgende
jaar.
Op 23 november a.s. organiseert de
Federatie de jaarlijks begunstigersmiddag
(zie pagina 4).
Door de gestage stijging van de beurskoersen
is de dekkingsgraad van het Philips
Pensioenfonds (PPF) per ultimo augustus
gestegen tot 125 %. Dat de dekkingsgraad
niet spectaculair stijgt zoals bij sommige
andere fondsen heeft alles te maken met het
gekozen risicoprofiel dat is afgestemd op de
samenstelling van de aangeslotenen (veel
meer gepensioneerden dan actieve medewerkers)
bij het fonds.
Ondanks de landelijke discussie over
bestuursdeelname van gepensioneerden is er
binnen het PPF geen enkele indicatie dat de
deelname van gepensioneerden ter discussie
zou staan.
In de twee belangrijkste commissies, t.w. de
pensioencommissie en de beleggingscommissie,
zijn we als gepensioneerden met
2 personen vertegenwoordigd.
Met name bij de ALM-studie-2009-besprekingen
die recent in de beleggingscommissie
zijn begonnen zullen onze gepensioneerdenvertegenwoordigers
er voor waken dat er een
evenwichtige balans zal blijven bestaan in de
risicospreiding tussen de aangeslotenen.
Het initiatief wetsvoorstel Koser ,
Kaya/Blok
om de medezeggenschap van gepensioneerden
beter te verankeren is op 2 september
j.l. plenair in de Tweeede Kamer behandeld.
In het debat konden partijen geen overeenstemming
bereiken. Kort voor het einde
diende het kamerlid Omtzigt (CDA),
ondersteund door de coalitiepartners, een
motie in
Hierin wordt de regering opgeroepen te
bevorderen dat de sociale partners en vertegenwoordigers
van de ouderen samen
binnen tien weken een voorstel formuleren
dat recht doet aan de medezeggenschap van
6
alle betrokkenen bij pensioenfondsen.
De indieners van de motie willen dat in de fondsbesturen de diversiteit
van de belanghebbenden door zelfregulering vorm krijgt.
Inmiddels heeft de Tweede Kamer de motie met algemene stemmen
aangenomen en is de Stichting van de Arbeid (STAR)
gevraagd in overleg met alle betrokkenen binnen 10 weken met
een breed gedragen voorstel te komen.
Laten we hopen dat de STAR in overleg met alle betrokkenen tot
een voorstel komt dat een einde maakt aan een reeds meer dan 40
jaar durende discussie over medezeggenschap in pensioenfondsbesturen.
Ben Waumans
Wist u dat “de Federatie”...
• een collectieve zorgverzekering heeft bij IAK Verzekeringen.
• heeft gezorgd, naast de basisverzekering, voor een uitstekende
aanvullende zorgverzekering speciaal voor Philips gepensioneerden
(incl. VROM) en personen behorende tot de Federatie
en haar lidverenigingen.
• een zeer scherpe premie heeft bedongen bij IAK Verzekeringen.
• periodiek overleg voert met IAK Verzekeringen over de inhoud
van de polissen.
Én wist u dat ...
• inmiddels meer dan 20.000 Philips gepensioneerden hebben
gekozen voor de IAK Zorgverzekering.
• niet iedereen die in aanmerking komt voor deze verzekering van
deze faciliteiten gebruik maakt.
• door het afsluiten van deze zorgverzekering u een extra 2,5%
pakketkorting ontvangt op alle verzekeringen die behoren tot
uw IAK Privé Pakket.
• u veel informatie kunt terug vinden op www.iak.nl.
• u kunt “inloggen” op de IAK website via “nieuw bij IAK” met
inlognaam Philips en wachtwoord Federatie.
• IAK een Klantenservice Zorg heeft, telefoonnummer 040 -
2611888, waar u terecht kunt met al uw vragen.
• als u meer informatie wilt over de collectieve IAK Zorgverzekering,
u die kunt aanvragen bij IAK Verzekeringen,
Buitendienst Particuliere Schade/FPVG, Antwoordnummer
10661, 5600 WB Eindhoven (geen postzegel nodig), onder
vermelding van uw naam, volledig adres. pensioen- of salarisnummer
(van Philips) en de toevoeging dat de aanvraag betreft
collectief 1482 Philips/FPVG.
Maar u kunt die informatie ook via internet aanvragen
(www.iak.nl/zorg).
September 2009

De AVP
Voordeel komt met de jaren, maak er gebruik van!
Bent u in het bezit van een Aansprakelijkheidsverzekering
Particulieren bij IAK Verzekeringen? Dan loont het de moeite om
na te gaan of u het 60+ tarief betaalt.
U heeft hier recht op indien u en uw (eventuele) partner 60 jaar
of ouder zijn en er geen kinderen meer thuis wonen.
Wat kunt u besparen?
Een gezinspolis met een verzekerd bedrag van € 1.134.451 tot 60
jaar kost per jaar € 43,11 en een 60+ polis voor een gezin kost
€ 28,59 (assurantiebelasting van 7.5 % en pakketkortingen niet
meegerekend). Op jaarbasis dus een besparing van € 14,52.
Wat moet u doen om uw polis om te laten zetten?
Bel de IAK Klantenservice (040) 2611699 op werkdagen tussen
8.30 en 18.00 uur. Coulancehalve zal IAK Verzekeringen met
terugwerkende kracht de polis aanpassen indien bovenstaande van
toepassing is op de laatste contractsvervaldatum. Verder terug is
helaas niet mogelijk.
Kooprecht in
Myshop
Mede dankzij de inzet van de Federatie is Myshop, de vroegere
‘Personeelswinkel’ van Philips, sinds mei 2007 bereid kooprecht te
verlenen aan ook de leden van onze lidverenigingen die geen
arbeidsverleden bij Philips hebben. Om in Myshop goederen te
kunnen kopen moet men een speciaal pasje hebben.
Om in aanmerking te komen voor het kooprecht, m.a.w. voor het
verkrijgen van zo’n pasje, moet men zich via zijn of haar vereniging
aanmelden bij de Federatie die de gegevens door zal leiden
naar Myshop.
Verenigingen die niet-Philips-leden willen aanmelden voor het
kooprecht, kunnen dat per e-mail doen bij J.H. Scholing, j.scholing@onsnet.nu.
Ook voor vragen over het kooprecht e.d. kan men per e-mail of
telefonisch bij hem terecht (tel. 040-2840217).
September 2009
Uw polis
Per omgaande ontvangt u een gewijzigde
polis van de Aansprakelijkheidsverzekering.
Op de achterzijde ziet u wat u het komende
jaar gaat betalen of wat u eventueel terug
ontvangt. Het te restitueren bedrag wordt
daarna automatisch op uw rekening gestort.
Mogelijk bent u een goede lezer van het
IAK Magazine én van de IAK Nieuwsbrief
en was u al op de hoogte van deze korting.
IAK heeft dit de afgelopen jaren in ruime
mate gecommuniceerd, maar ook uw penningmeester
heeft eroverheen gelezen.
Ronald Rueb
Zomaar even
tussendoor:
Een neger sprak tot een blanke:
Als in de zon lig, ben ik zwart
Als ik ziek ben, ben ik zwart
Als ik kwaad ben, ben ik zwart
Als ik het koud heb, ben ik zwart
Als ik het warm heb, ben ik zwart
Als jij in de zon ligt, ben je bruin
Als jij kwaad bent, ben je rood
Als jij misselijk bent, ben je groen
Als jij het koud hebt, ben je blauw
Als jij het benauwd hebt, ben je paars
Als jouw lever niet in orde is, ben je geel
Als jij dood bent, ben je wit
En dan noemen ze mij een kleurling,
snap je dat nou?
7

De
mantelzorgwoning
Op de onlangs in Utrecht gehouden
50plusbeurs is de mantelzorgwoning getoond.
Deze woning is een huis als alle
andere, met woonkamer, keuken, slaapkamer,
badkamer, en een klein halletje. En
heeft een stenen buitenkant, betonnen vloeren,
dubbelglas, hardhouten kozijnen en
eigen verwarming en koeling door middel
van een warmtepomp.
Dankzij uitgebreide voorbereidingen in de
fabriek wordt de woning op locatie binnen
enkele uren opgebouwd waarna de afwerking
nog ruim een week duurt. De woning,
die 6 bij 9 meter groot is, is verplaatsbaar
met een hijskraan en wordt na gebruik
steeds naar een volgende locatie verhuisd.
Omdat mantelzorg vaak door familie wordt
verleend, staat de mantelzorgwoning vaak
in een tuin, al hoeft dat niet altijd.
De mantelzorgwoning is speciaal ontwikkeld
om snel aanpassingen te kunnen realiseren
bij een toenemende zorgvraag. Zo
hangt in de badkamer alles aan een speciale
rail waardoor het toilet zo nodig is aan te
passen met een sta-op-functie en kunnen
instelbare beugels, een opklapbare douchestoel
of een speciale wastafel zo aan de rail
worden geklikt. Ook de keuken kan snel
worden aangepast voor eventueel rolstoelgebruik
en zit er al aangepaste verlichting in
de woning. De woning is ook voorbereid
om de gordijnen, de deuren en de zonwering
met afstandbediening te bedienen.
Informatie over de mantelzorgwoning is te
verkrijgen bij PasAan, Amsterdamse straatweg
7b, 1411 AW Naarden, telefoon 035
–6948294, e-mail: info@pasaan.nl, website:
www.pasaan.nl.
Max Herz
8
Over medische
zaken
In deze rubriek proberen wij u beknopt over een medisch onderwerp
te informeren, een onderwerp dat vooral relevant is voor
gepensioneerden of post-actieven. Mogelijk is niet altijd de tekst
voor iedereen geheel toegankelijk, echter wij vertrouwen erop dat
de conclusies voor iedereen wel helder zijn.
In deze reeks artikelen door dokter Lorié volgt hier nu zijn bijdrage
over een probleem dat vele ouderen zullen kennen, hetzij bij
zichzelf en anders wel bij anderen in hun omgeving.
‘Grijze‘ of ‘grauwe’ staar (cataract)
Wat is Cataract?
In de volksmond wordt grijze staar of cataract ook wel gewoon ‘staar’
genoemd. Dit niet te verwarren met groene staar (glaucoom ).
Cataract is een vertroebeling van de ooglens.
In het oog, vlak achter de pupil, zit de normaal heldere en doorzichtige
ooglens.
Deze bestaat uit eiwitten en water. Bij cataract worden deze eiwitten
in stukjes afgebroken.
Deze stukjes klonteren samen waardoor de lens minder helder
wordt en het gezichtsvermogen slechter. De snelheid van verslechtering
is van persoon tot persoon verschillend.
Cataract komt vooral voor bij ouderen boven de 55 jaar. Het komt
meer voor bij vrouwen dan bij mannen.
Tussen de 55 en 65 jaar heeft ongeveer de helft van alle mensen
reeds tekenen van cataract, maar de meesten ondervinden er nog
geen hinder van.
Rond 75 jaar heeft 70 % cataract en vanaf die leeftijd nemen de
gezichtsproblemen ten gevolge van cataract aanzienlijk toe.
Klachten
Meestal gaat de vertroebeling van de lens heel langzaam en kan het
jaren duren voor de patiënt er iets van merkt.
Soms gaat het een stuk sneller en treedt er al na enkele maanden
een merkbare verslechtering van het zicht op.
Mogelijke klachten zijn:
- Minder zien en waziger beeld alsof men door een matglas kijkt.
Scherp zien wordt steeds minder, zowel op afstand als dichtbij.
- De omgeving lijkt grauwer en minder kleurrijk.
- Dubbelbeeld of schaduwbeeld met één oog.
- Last van tegenlicht of zijlicht.
- Wisselende of steeds veranderende brilsterkte.
September 2009

- Slechter zien in het donker.
- Pijn en plotseling slecht zien horen niet bij cataract. Men moet
dan direct een arts raadplegen.
Oorzaken
- Meestal is het een leeftijdsverschijnsel, zoals boven reeds vermeld:
Ouderdomsstaar of seniel cataract. Het treft vaak beide
ogen.
- Bepaalde stofwisselingsziekten, b.v. diabetes.
Diabetes patiënten worden vaak al op jongere leeftijd getroffen
door cataract.
- Medicijngebruik (bijv. langdurig gebruik van prednison).
- Aangeboren (zeldzaam)(b.v. na rode hond van de moeder
gedurende de zwangerschap).
- Oogverwondingen en bepaalde oogaandoeningen (bijv. inwendige
ontstekingen).
Behandeling
Cataract wordt nooit minder. Het gezichtsvermogen gaat meestal
langzaam maar zeker achteruit.
Er bestaan geen medicijnen tegen cataract.
Er is geen behandeling nodig bij patiënten met staar die nog goed
genoeg zien om zonder problemen te werken of met hobby’s bezig
te zijn.
Als het cataract zo hinderlijk wordt dat het dagelijkse leven erdoor
verstoord raakt, is operatie aangewezen.
Bij de operatie wordt de troebele lens verwijderd en vervangen
door een kunstlens.
De oogarts behandelt maar één oog per operatie.
De operatie vindt meestal plaats onder plaatselijke verdoving en in
dagbehandeling.
Het risico op complicaties bij de operatie is gering, ca. 95 % van
de operaties is succesvol.
In de Westerse wereld is de staaroperatie één van de meest uitgevoerde
en meest doeltreffende ingrepen.
C.A.M. Lorié (arts)
September 2009
Belasting-
nieuwtjes
Belastingvrij invoeren
In een Nieuwsbericht heeft het Ministerie
van Financiën bekendgemaakt met betrekking
tot het bedrag van € 430 dat reizigers
belastingvrij aan goederen mogen meenemen
vanuit landen buiten de Europese Unie
(EU), sinds half augustus wandelende calculators
(dat zijn dus geen rekenmachientjes
maar mensen!) van de Douane op Schiphol
reizigers helpen om uit te rekenen hoeveel
ze mee terug mogen nemen in de valuta van
het land waar ze heen gaan.
De calculators zijn te herkennen aan een
beeldscherm boven hun hoofd waarop de
campagneboodschap staat “Shopt u buiten
de EU? U mag voor 430 euro belastingvrij
invoeren”. Zij benaderen mensen en vragen
waar zij naar toe gaan. De calculators hebben
een apparaat bij zich waarop zij precies
kunnen uitrekenen hoeveel iemand
belastingvrij mee terug mag nemen. Het
bedrag verschijnt dan op het beeldscherm
dat zij in hun hand hebben. Iedere ochtend
worden de nieuwste dagkoersen ingevoerd
waarmee wordt omgerekend. Dit bedrag
wordt ter plekke op een kaartje uitgeprint
en aan de reiziger meegegeven. Als extra
service krijgen de reizigers ook nog een
informatiekaartje mee van de Douane met
andere tips.
Heffings- en invorderingsrente
Het Ministerie van Financiën heeft bekend
gemaakt dat de tarieven voor de heffings- en
invorderingsrente voor de tweede helft van
2009 zijn:
in het derde kwartaal: 2,75 % en in het vierde
kwartaal: 2,5 %.
9

Buitengewone uitgaven / specifieke ziektekosten
De staatssecretaris van Financiën heeft
goedgekeurd dat na afloop van het kalenderjaar
2007 terugontvangen inkomensafhankelijke
bijdrage Zorgverzekeringswet
(Zvw) over de jaren 2006 en/of 2007 in het
kalenderjaar van ontvangst niet als negatieve
persoonsgebonden aftrek in aanmerking
hoeft te worden.
De staatssecretaris heeft dit bepaald met
toepassing van de hardheidsclausule omdat
vanaf 2008 de inkomensafhankelijke bijdrage
Zvw is uitgesloten voor de aftrek als buitengewone
uitgaven / specifieke zorgkosten,
ook niet als die betrekking heeft op de jaren
2006 en 2007 die in beginsel wel als negatieve
persoonsgebonden aftrek gekwalificeerd
zou moeten worden.
Vliegbelasting
Medio september is door de regering een
wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend
om de vliegbelasting af te schaffen.
Deze belasting was berucht omdat die
zoveel schade heeft toegebracht aan
Schiphol, de KLM en anderen.
Het tarief van de vliegbelasting was per
1 juli j.l. al op nul gezet.
Helaas blijkt het in een aantal gevallen moeilijk
te zijn om de bij de boeking vóór 1 juli
reeds betaalde vliegbelasting voor een vliegreis
na deze datum terugbetaald te krijgen.
Verlaging BTW
In het belastingplan 2010 wordt het verlaagde
BTW-tarief voor het schilderen en
stukadoren van woningen van 15 jaar en
ouder uitgebreid naar woningen van 2 jaar
en ouder.
De staatssecretaris van Financiën keurt goed
dat deze verruiming al met ingang van
15 september 2009 in werking treedt.
Max Herz
10
Oproep
Ooit op Strijp-S
gewerkt? Doe dan
mee!
Uniek project legt verhalen van oud Philipsmedewerkers vast
De komende twee jaren worden verhalen verzameld van mensen
die ooit werkten op Strijp-S (vroeger werd dit Strijp 1 genoemd –
red.). Het is het gebied in Eindhoven dat momenteel wordt omgebouwd
tot een plek waar wonen, creatief werken en recreëren
elkaar gaan ontmoeten. Stichting Trudo, één van de initiatiefnemers
van dit ingrijpende transformatieproject, wil graag de verhalen
gebruiken om later potentiële huurders en kopers te inspireren
en te overtuigen dat zij op een wel zéér bijzondere locatie
terechtkomen. Werkte u ooit op Strijp-S en heeft u verhalen die
best gehoord mogen worden, meldt u zich dan aan.
Verboden stad
Duizenden en nog eens duizenden mensen werkten ooit in één
van de vele gebouwen op Strijp-S. Het eerste Natlab was er
gevestigd en ook het fameuze Klokgebouw is er te vinden. Voor de
Hoge Rug en het Veemgebouw geldt hetzelfde. Voor buitenstanders
zijn er voorts van die vreemde aanduidingen voor de gebouwen
als SA2, SK en SEU. Voor Philips-medewerkers gesneden
koek, voor de vreemdeling abracadabra. Je kwam er trouwens niet
op of in de gebouwen. Poortwachters (Philips-medewerkers van
Bewaking) bij de toegangspoorten controleerden waarom je kwam
en met wie je wilde praten. Geen wonder dan ook dat men er later
de naam van ‘Verboden Stad’ aan linkte. In de gebouwen werd
gewerkt aan producten als de CD, de transistorradio, de gloeilamp
et cetera. Het kan niet anders dan dat er talloze verhalen leven, die
de moeite van het vastleggen waard zijn. Welke functie u er vervulde,
is niet belangrijk. Het gaat om de verhalen. Daarbij gaat het
om zaken als de bedrijfscultuur die u er tegenkwam, de wijze
waarop Philips zorgde voor zaken als onderwijs, gezondheid en
ontspanning. Hoe ervoer u de ‘zelfvoorzienende gemeenschap’ die
Philips was?
Verhalenschat
Maar ook verhalen van de werkvloer zijn zéér welkom. Aan welke
September 2009

Vlnr: Marcel Duijghuizen en Eric Kolen in gesprek met Wim Geven uit Geldrop, die ooit op Strijp-S werkte.
producten werkte u mee en welke exacte taak had u daarbinnen?
Werd er wel eens een feestje gebouwd als een product op de markt
kwam? Overkwam u dan een gevoel van trots? Heeft u een anekdote
die de lachspieren of de traanbuizen prikkelt? Met welke
gereedschappen werkte u trouwens en was er sprake van een échte
ontwikkeling naar steeds meer geavanceerde apparatuur? Hoe was
de hiërarchie op de werkvloer? Was die echt top-down of was er
sprake van een beginnende inspraak of medezeggenschap? En wat
merkte u van de arbo-wetgeving? Hoe kijkt u nú, anno 2009,
terug op uw werkzaamheden voor Philips op het Strijp-S-complex?
Zou u, als u uw arbeidzame leven opnieuw zou kunnen
oppakken, wéér bij Philips gaan werken? Hoe ervaart u trouwens
de terugtrekkende move van Philips uit Eindhoven? Bent u het
daarmee eens of er juist boos over? Allemaal onderwerpen die aan
de orde kunnen komen tijdens de opnames van de gesprekken die
met u gevoerd worden. Tenminste als u zich opgeeft!
Aanmelden
Wat er precies gedaan gaat worden met al die verhalen is op dit
moment nog niet bekend. Stichting Trudo zal er op termijn zeker
mee voor de dag komen willen komen. Hoe dan ook, gedurende
twee jaar zullen op elke eerste woensdag van de maand de opnames
van de gesprekken plaatsvinden. De precieze locatie wordt
nog bekend gemaakt. Op 2 september werd in de Machinekamer
een korte uitleg van het project gegeven en konden, als u besloot
mee te doen, uw gegevens genoteerd worden. Later wordt u per-
September 2009
soonlijk benaderd voor de opname. De
gesprekken werden afgenomen door Eric
Kolen, bekend van het programma ‘Brabant
Leeft!’ van Omroep Brabant en directeur
van Bureau Erasmus cultuur & communicatie’
– dat sinds kort eveneens in het
Klokgebouw gevestigd is – en drs. Marcel
Duijghuizen, directeur van het RHCE in
Eindhoven. Voor nadere gegevens kunt u
sinds 24 augustus terecht bij de projectleider
van het verhalenproject, Maurice Kolen
van Bureau Erasmus. Telefoon: 040 –
7878515 danwel 06-30400648 of via klokgebouw@bureauerasmus.nl.
De Eindhovense fotoclub Ericamera doet
mee aan dit verhalenproject en maakt foto’s
tijdens de opnames alsook van de locatie
waar u ooit werkte (indien althans nog
bestaand – Opm. Redactie SB).
11

Een mening over pensioenfondsen
In De Telegraaf van 16 juni 2009 gaf prof.
Jean Frijns, bijzonder hoogleraar beleggingsleer
aan de Vrije Universiteit
Amsterdam en oud-beleggingsvoorman van
ABP, een sombere mening over pensioenfondsen.
De door de kredietcrisis overvallen
Nederlandse pensioenfondsen krijgen steeds
meer kritiek. Prof. Krijns omschrijft in pensioenblad
Pensioen Bestuur & Management
het collectieve pensioenstelsel zelfs als een
’systeem in verval’. “Wij komen angstig
dicht bij de grens waarbij omslag goedkoper
is dan kapitaaldekking”.
Zijn conclusie is opmerkelijk aangezien hij
tot medio 2005 diende als directeur beleggingen
bij Nederlands grootste pensioenfonds
ABP. Maar het is ook een pijnlijke
constatering voor de Nederlandse pensioensector
die vroeger met ietwat minachting
12
wees naar landen waar niets voor pensioen wordt gespaard, maar
waarbij uitkeringen door de overheid uit de algemene middelen
worden gefinancierd. Als ABP-topman benadrukte prof. Frijns in
reactie op de crisis in 2001 nog dat pensioenfondsen weinig anders
kunnen dan in aandelen beleggen. Alles in (veiliger) obligaties steken,
zou de pensioenpremie doen verdubbelen. Nu echter heeft
prof. Frijs twijfels of de fondsen “kunnen blijven vasthouden aan
een risicovolle beleggingsstrategie. Dat maakt een fonds kwetsbaar
voor een volgende crisis”.
Behalve financiële crises speelt ook de structurele daling van de
rente de fondsen parten, zo stelt Frijns. Dat maakt pensioen
middels vermogensopbouw (kapitaaldekking) duur. De pensioenexpert
ziet wel mogelijke oplossingen voor de moeilijkheden. Zo
zouden fondsen minder op dagkoersen afgerekend moeten worden
en zouden ze het pensioen op kunnen splitsen in een gegarandeerd
deel en een deel waarvan uitbetaling afhangt van het
beleggingsrendement. Uiteindelijk verwacht prof. Frijns echter dat
de regelingen toch versoberd zullen worden. Het Nederlandse collectieve,
kapitaalgedekte pensioen – vroeger door representanten
steevast opgehemeld als het beste pensioensysteem van Europa –
zal dan een stap terug moeten doen. Mensen zullen zelf bij moeten
sparen of het omslagpensioen, de AOW, zal een grotere rol
moeten krijgen.
Een lezer die onderstaand stukje uit Canada had ontvangen, stuurde het ons toe met de vraag of de wijsheid erin
ook besteed zou zijn aan de lezers van het SB. Wij plaatsen het onvertaald en vertrouwen dat het Engels voor onze
lezers geen (al te) groot probleem zal zijn. Voor alle zekerheid vermelden we nog wel dat een ’Cherokee’ een
indiaan is van de gelijknamige stam in Noord-Amerika.
Two Wolves
One evening an old Cherokee told his
grandson about a battle that goes on inside
people.
He said: "My son, the battle is between two
wolves inside us all.
One is Evil - It is anger, envy, jealousy, sorrow,
regret, greed, arrogance, self-pity, guilt,
resentment, inferiority, lies, false pride,
superiority, and ego.
The other is Good - It is joy, peace, love,
hope, serenity, humility, kindness, benevol-
ence, empathy, generosity, truth, compassion and faith."
The grandson thought about it for a minute and then asked his
grandfather: "Which wolf wins?"
The old Cherokee simply replied: "The one you feed."
September 2009

Hendrik Antoon Lorentz (1853-1928)
Grootheid van een
bescheiden genie
In het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw, loopt Hendrik
Antoon Lorentz in de buurt van de Arnhemse Steenstraat met een
ketel gevuld met kokend water. Het is nog de tijd, waarin de
water- en vuurvrouw een onmisbare maatschappelijke functie vervult.
Een ketel kokend water: 1 cent; een gloeiend kooltje om het
water warm te houden: 1 ⁄2 cent. Die goeie ouwe tijd dus. Alvorens
Hendrik Antoon - dan nog Hentje geheten - zijn ketel thuis af kan
leveren, ontmoet hij een jongen van zijn leeftijd die, zoals gebruikelijk
door de eeuwen heen, om weinig steekhoudende redenen met
hem op de vuist wil. Hentje wijst de ander op de mogelijke consequenties:
'met een ketel kokend water in je handen is het gevaarlijk
vechten. Brandwonden worden lidtekens.' Het is een reactie,
waarop zijn tegenstander niet heeft gerekend. Overtuigd van de
juistheid van het aangevoerde argument, besluit hij evenwel van
een handgemeen af te zien. In plaats daarvan loopt hij met Hentje
mee naar diens huis. Een vriend voor het leven. Hentje is dan 10
jaar. Het is overigens niet alleen een leeftijd, waarop Hendrik
Antoon Lorentz laat zien hoe je vrienden kan maken, hij is even
oud als hij in een boekenstalletje een logarithmentafel ontdekt.
Hij mag dan 10 jaar zijn en leerling van een lagere school, er is
niemand die hem hoeft te leren hoe je met zo'n logarithmentafel
moet werken.
Aanleg voor natuurkunde
Hentje Lorentz wordt 18 juli 1853 in Arnhem geboren. Zijn vader
bezit op de Mussenberg een goed lopende tuinderij. Financiële
problemen zijn er niet. Het ligt in de lijn, dat een jongen die op
zijn 10e jaar zóveel vreugde aan een logarithmentafel beleeft, later
wat de exacte vakken betreft tot de betere leerlingen gaat behoren.
Dat is dan ook zo. Hendrik Lorentz is echter niet alleen een uitblinker
in wis-, schei- en natuurkunde. Hij is in alles goed. Dat
blijkt al op de zogenaamde franse school die in1866 wordt opgericht.
Op een goede dag moet Hendrik voor straf schoolblijven en
krijgt hij de taak een van de docenten te helpen bij een voordracht
die deze moet houden voor een natuurkundig gezelschap. Hij doet
dat op een wijze die één ding heel duidelijk maakt: de docent
hoeft Hendrik Antoon Lorentz niet veel meer over natuurkunde
September 2009
te leren. Hij moet dan nog wel naar de
HBS.
Vlak na zijn 13e verjaardag gaat Hendrik
naar de nieuwe hogere burgerschool waar
hij, gezien zijn vooropleiding en zijn parate
kennis, in de derde klas kan beginnen. Hij
is nu eens niet een voorbeeld van een genie
dat problemen heeft met het normale
onderwijs. Allerminst. Hendrik Antoon
Lorentz is zelfs de knapste van de klas. Dit
betekent echter niet dat hij door zijn medeleerlingen
met de nodige reserve wordt
bekeken. Het tegendeel is het geval. Want
alle eigenschappen, die later kenmerkend
zullen zijn voor ‘de grote geleerde Lorentz’,
zijn op jeugdige leeftijd al aanwezig: zijn
beminnelijkheid, zijn eenvoud, zijn hulpvaardigheid,
zijn integriteit. Hij krijgt het
respect dat hij verdient. Van zijn vriendjes
op school én van zijn leraren. Inderdaad,
een zeldzame combinatie.
De keuze van de studierichting, die
Hendrik Lorentz later wil volgen, brengt
weinig moeilijkheden met zich mee.
Aanvankelijk gaat het nog tussen wis- en
natuurkunde, maar dr. Van de Stadt, een
jeugdige leraar die in Leiden bij professor
Kaiser college heeft gelopen, weet zijn
enthousiasme zó op zijn leerling over te dragen
dat natuurkunde de voorkeur krijgt. Zij
zullen geen van beide spijt krijgen van deze
beslissing. Bovendien zal Van de Stadt tot
Lorentz’ goede vrienden gaan behoren.
Studietijd
Nauwelijks 16 jaar oud wordt Lorentz ingeschreven
als student aan de Leidse
Academie. Zijn faam is hem dan al vooruit
gegaan. De hoogleraren die hij ontmoet,
verbazen zich over zijn geniale aanleg. Hij
verkeert ook veel in het gezelschap van professor
Kaiser, die hem zeer weet te inspireren
en hem aanmoedigt waar dit nodig
mocht zijn. Kaiser hervat zelfs een college
over theoretische astronomie dat hij door
gebrek aan belangstelling heeft af moeten
13

eken. Als Lorentz hierin een tentamen
moet afleggen, verklaart Kaiser zich bij
voorbaat gewonnen. Hij is meer dan overtuigd
van de grote wetenschappelijke kennis
die Lorentz op dat moment reeds bezit.
Lorentz is pas 18 jaar als hij in november
1871 slaagt voor zijn kandidaatsexamen.
Summa cum laude. Hij keert nu terug naar
Arnhem waar hij solliciteert naar de positie
van leraar aan de avond-HBS. De commissie
van toezicht op het middelbaar onderwijs
plaatst hem als eerste op de lijst van aanbeveling
en licht deze voorkeur toe met een rapport
waarin het volgende wordt verklaard:
”door zijn hoogst zeldzame talenten, zijnen
onvermoeiden ijver en zijne ongekunstelde
bescheidenheid, verwierf hij in hooge mate
de achting en genegenheid van de leraren
onzer hoogere burgerschool”.
Het hoeft geen verbazing te wekken dat
Lorentz zijn aanstelling krijgt. Aangezien hij
niet veel ouder is de leerlingen die hij les
moet geven, laat hij zijn baard staan. Een
jeugdvriend die hem een tijd niet heeft
gezien, vraagt naar de bedoeling hiervan.
‘Och’, zegt Lorentz, ‘dat is goed voor mijn
prestige op de school.’ Hij mag dan een leraar
van 18 jaar zijn, hij weet natuurlijk ook wel
dat hij op een andere manier zijn overwicht
moet bewijzen. In juni 1873, vlak voor zijn
20e verjaardag, doet Lorentz zijn doctorale
examen wis- en natuurkunde en astronomie.
Vervolgens voltooit hij in Arnhem zijn dissertatie.
Hij onderhoudt een levendig contact
met Van der Stadt en Van Bemmelen, zijn
vroegere directeur van de HBS. Dank zij Van
Bemmelen, die in 1874 als hoogleraar naar
Leiden vertrekt, leert hij ook Kamerlingh
Onnes kennen. De toekomst van Hendrik
Antoon Lorentz begint zich al wat duidelijker
af te tekenen. In december 1875 heeft
zijn promotie plaats. En wederom verwerft
hij de hoogste lof. Zijn dissertatie, die
beschouwd kan worden als de basis van zijn
latere wetenschappelijke studies, wordt
terecht als een meesterstuk beschouwd. Het
duurt dan ook slechts twee jaar voordat
14
Lorentz’ gaven met een hoogleraarschap worden bekroond.
Op 25 januari 1878 aanvaardt hij in Leiden een leerstoel voor de
theoretische natuurkunde. Het wordt het begin van een periode van
hoogtepunten die zich over 50 jaar zal uitstrekken.
Dissertatie
Lorentz heeft een uitvoerige studie gemaakt van de theorieën van
Fresnel, Helmholtz en Maxwell. In zijn dissertatie ‘Over de theorie
der terugkaatsing en breking van het licht’ haakt hij, na een
kritische behandeling van de lichttheorie van Fresnel, in op de
elektromagnetische lichttheorie van Maxwell. Als hij aan het eind
van zijn dissertatie tot de conclusie komt, ‘dat aan Maxwell’s hypothese
de voorrang boven de vroegere undulatietheorie moet toegekend
worden’, besluit hij, de blik op de toekomst gericht:
‘Ook de andere lichtverschijnselen beloven, in verband met die
hypothese beschouwd, veel bij te dragen tot de vermeerdering van
onze kennis. Men denke slechts aan de kleurschifting, de draaiing
van het polarisatievlak en de wijze waarop deze met de moleculaire
structuur samenhangen; verder aan de mechanische krachten
die misschien bij de lichtverschijnselen kunnen optreden en aan
den invloed, dien uitwendige krachten of de beweging der
middenstof daarop uitoefenen. Eindelijk aan de emissie en absorptie
van het licht en de stralende warmte.’
‘Met betrekking tot de laatste verschijnselen ligt een belangrijke
gevolgtrekking uit Maxwell’s theorie voor de hand. Wanneer het
waar is dat licht en stralende warmte in electrische trillingen
bestaan, dan is de onderstelling zeer natuurlijk, dat ook in de
moleculen der lichamen, die deze trillingen in het omringende
medium opwekken, electrische bewegingen plaats hebben, waarvan
de intensiteit met de temperatuur toeneemt. Dit denkbeeld,
dat niet nieuw is, maar vooral aan de electromagnetische theorie
van het licht een hoogen graad van waarschijnlijkheid ontleent,
schijnt mij toe, zeer vruchtbaar te zijn. In de theorie der warmte
mag men misschien van de beschouwing dier electrische bewegingen
niet onbelangrijke resultaten verwachten, vooral met ‘t oog op
de energie der beweging, die in moleculen plaats hebben en waarvan
het gedrag tot nog toe tot grote moeilijkheden aanleiding gaf.
Op het gebied der electriteitsleer zou het genoemde denkbeeld
kunnen voeren tot een verklaring van de warmteontwikkeling
door den stroom, van de thermostromen en de daarmee verwante
verschijnselen. Eindelijk zou de theorie van het licht hebben aan
te wijzen hoe de bedoelde electrische bewegingen met den physischen
en chemischen toestand der stof samenhangen, een samenhang,
die aan de, in verrassende resultaten zoo rijke, spectraalanalyse
ten grondslag ligt.’
September 2009

‘Wel verre dus van een definitieven vorm te hebben aangenomen,
eist de theorie van Maxwell nog opheldering van vele zaken, waarvan
thans de verklaring niet, of slechts in ruwe trekken, te geven
is. Maar juist hierin is voor een deel het nut van elke uitbreiding
onze natuurkennis gelegen, dat zij ons duidelijker voor oogen
stelt, wat er nog te doen overblijft, en de richting aangeeft, waarin
men zich met goed gevolg bij verder onderzoek zal kunnen
bewegen.’
Het is een veelomvattend programma waarmee Lorentz op deze
laatste bladzijde van zijn dissertatie naar voren treedt. De ideeën
die hij hierin ontvouwt, zullen het uitgangspunt vormen van de
theorieën die hij in zijn latere studies ontwikkelt. En met succes.
Want vóór de eeuwwisseling wordt Hendrik Antoon Lorentz al
beschouwd als een van de grootste natuurkundigen van zijn tijd.
De Nobelprijs, die hij samen met Pieter Zeeman in 1902 ontvangt,
is hiervan een treffend bewijs.
Erkenning
In de laatste twee decennia van de 19e eeuw treedt Lorentz nog
niet persoonlijk met zijn theorieën op de voorgrond. Ze staan echter
wel op papier. Men weet dus wie Hendrik Antoon Lorentz is,
maar men kent hem nog niet. Vlak voor het begin van de 20e
September 2009
eeuw zal dat drastisch veranderen, als
Lorentz in 1897 in Düsseldorf een congres
bijwoont van de Naturforscherversammlung.
Zijn optreden maakt zó’n diepe
indruk dat daarna Lorentz niet meer weg te
denken is bij internationale natuurkundige
congressen. Afgezien van zijn persoon, die
gevoelens van genegenheid oproept bij ieder
die met hem in contact komt, zijn het
natuurlijk ook zijn theorieën die overal
bewondering en respect afdwingen, En dat
zijn er nogal wat. Direct al bij zijn intrede
als hoogleraar in Leiden, als hij zijn inaugurale
rede houdt over de ‘moleculaire theorieen
in de natuurkunde’. En dan, zoals reeds
aangekondigd in zijn dissertatie, een sluitende
verklaring voor de optische verschijnselen
met behulp van de elektromagnetische
theorie van Maxwell. In 1893 verklaart hij
de hypothese dat elk voorwerp dat in beweging
is in de richting van de beweging een
zekere samentrekking ondergaat. Zijn naam
blijft aan deze veronderstelling verbonden:
de Lorentzcontractie. Zou het voorwerp
zich bewegen met de snelheid van het licht,
zo stelt Lorentz, dan zou zijn lengte tot nul
moeten inkrimpen. Hij trekt hieruit de
gerechtvaardigde conclusie dat de lichtsnelheid
de bovenste grens is van alle materiële
snelheden. In 1905 zal Albert Einstein met
zijn speciale relativiteitstheorie het bewijs
leveren van Lorentz’ theorieën. Zowel van
de Lorentzcontractie als van de Lorentztransformatie
die in 1904 is gevonden.
Lorentz en Einsteind. Een nauw contact
ontwikkelt zich tussen beiden. We hoeven
ons er niet over te verbazen. Hendrik
Antoon Lorentz beweegt zich sinds 1900 op
het niveau van de allergrootsten.
Internationale
waardering
In 1900 geeft Lorentz op het Internationaal
Natuurkundig Congres te Parijs een even
prachtige als diepgaande analyse van het
15

Zeeman-effect en de daarna gevonden magneto-optische
verschijnselen. We hebben het
reeds vermeld: in 1902 ontvangt hij daarvoor
samen met Pieter Zeeman de
Nobelprijs voor natuurkunde. Het is pas de
tweede maal dat dit gebeurt, nadat in 1901
voor het eerst de prijs aan Wilhelm Conrad
Röntgen is uitgereikt. En ook dit is niet het
einde, de afsluiting. In hetzelfde jaar van de
Nobelprijs wordt hij aangezocht medewerking
te verlenen aan de Enzyklopaedie der
mathematischen Wissenschaften. De onderwerpen
liggen voor de hand: de theorie van
Maxwell, de elektronentheorie en de magneto-optica.
In 1905 krijgt Lorentz van de
‘Société française de Physique’ de vererende
uitnodiging om naar Parijs te komen voor
een lezing. Het wordt een nieuwe triomf.
Hij sluit vriendschap voor het leven met
Henri Poincaré, de beroemde mathematicus,
en met fysici als Marcel Brillouin, Paul
Langevin en de onvolprezen Madame Curie.
In hetzelfde jaar wordt hij benoemd tot lid
van de Royal Society. In 1908 volgt een
nieuwe invitatie: de Columbia University
vraagt hem een reeks voordrachten te houden
over ‘the theory of electrons and its
application on the theory of light and radiant
heat’. En als in 1911 de eerste bijeenkomst
plaatsvindt van het befaamde
‘Conseil Solvay’, waar de beste fysici ter
wereld elkaar ontmoeten om gedachten uit
te wisselen, ligt de keuze van de voorzitter al
bij voorbaat vast: Hendrik Antoon Lorentz,
de grote doch bescheiden geleerde, die als
een van de eersten wordt beschouwd onder
zijn gelijken. Een foto van die eerste reünie
toont ons Lorentz aan het hoofd van de
tafel, geflankeerd oor de Belgische industrieel
Ernest Solvay, die het congres organiseert
en financiert. Staande op de tweede rij ontwaren
wij onder anderen coryfeeën als Max
Planck, Louis de Broglie, Ernst Rutherford,
Heike Kamerlingh Onnes en Albert
Einstein. Deze laatste schrijft in november
1911 aan zijn grote vriend Heinrich
Zangger die professor is aan de universiteit
van Zürich, onder meer het volgende:
16
‘Lorents was voorzitter met onvergelijkbare tact en onvoorstelbare
virtuositeit. Hij spreekt alle drie talen even goed en is wetenschappelijk
exceptioneel scherpzinnig.’ En verder in de brief:
‘Lorentz is een wonder van intelligentie en subtiele tact. Een
levend kunstwerk’.
Lorentz, die in 1881 is getrouwd met een nichtje van zijn voormalige
hoogleraar, professor Kaiser, verhuist in 1912 met zijn gezin
van Leiden naar Haarlem, waar hij de positie aanvaardt van
Curator van het Natuurkundig Laboratorium van Teyler’s
Stichting. Lorentz had graag Einstein als zijn opvolger in Leiden
gehad, maar dat zal niet gebeuren. Einstein heeft al een aanstelling
aanvaard als professor aan de Polytechnische Hogeschool te Zürich.
Lorentz geeft dan de voorkeur aan Paul Ehrenfest, de Weense
natuurkundige die een leerling is geweest van Ludwig Boltzmann.
Deze heeft onder meer faam verworven met zijn uitbreiding van de
elektriciteitstheorie van Maxwell. Uit dezelfde familie dus. Zoals
altijd bij Lorentz, is het een voortreffelijke keuze.
Nieuwe functies
Einstein heeft zich al in superlatieven uitgelaten over Lorentz’
wetenschappelijke kwaliteiten en zijn waarlijk fenomenale talenkennis.
Inderdaad, het kost Lorentz geen enkele moeite tijdens
discussies rechtstreeks perfecte vertalingen te geven van de onderwerpen
die behandeld worden, waarbij hij ook nog moeiteloos
hoofdzaken van bijzaken weet te scheiden. Het is dan ook geen
wonder dat Lorentz onmisbaar is geworden bij alle internationale
congressen en bijeenkomsten waar fysici uit de hele wereld elkaar
ontmoeten. In 1923 treedt hij op uitnodiging van de Volkenbond
toe als lid van het Comité International de Coopération
Intellectuelle. Na het aftreden van de grote wijsgeer Henri Bergson
in 1925 volgt hij hem op als voorzitter. Hij zal deze functie tot zijn
dood toe op een voortreffelijke wijze vervullen.
Maar ook in eigen land is Lorentz niet vergeten. Behalve de activiteiten
die hij ontplooit voor de verbetering van het hoger onderwijs,
zal hij zich in 1918 ook gaan belasten met het voorzitterschap
van de Zuiderzee-commissie. Het is geen eenvoudige
opdracht: de berekening van de waterstromingen die na de totstandkoming
van de Afsluitdijk zouden kunnen optreden. Acht
jaar lang zal Lorentz zich met dit probleem bezighouden. En als in
1926 het verslag van de commissie wordt ingediend, zal blijken
dat hij een oplossing heeft gevonden die zowel een optimale veiligheid
garandeert als het Rijk een besparing van vele miljoenen
oplevert. Lorentz maakt daar geen ophef over, het Rijk trouwens
ook niet. De beloning bestaat uit een vermelding op een van de
sluizen aan de top van de Afsluitdijk.
September 2009

Prestaties
Toch, hoe belangrijk Lorentz’ denkwerk voor de afsluiting van de
Zuiderzee ook is geweest, hij zal in de eerste plaats bekend blijven
als een van die universele geesten, die verder reiken dan de grenzen
van het eigen vaderland. Een man van de wereld, voor de
wereld. Een bijzonder mens, die belangrijke onderzoekingen verricht
op velerlei gebieden der fysica. Elektronentheorie, elektromagnetisme,
thermodynamica, straling, zwaartekracht, kinetisch
gastheorie, kwantumfysica: Lorentz’ naam komt men tegen. En
natuurlijk niet te vergeten: de relativiteitstheorie. In 1892 is
Lorentz reeds begonnen zijn aandacht te richten op de invariantie
der natuurwetten, in 1904 gaat hij hier dieper op in met de
Lorentztransformatie. Het is hetzelfde jaar, waarin Henri Poincaré
spreekt over het principe der relativiteit. De grote en beslissende
stap zal echter Einstein doen.
Lorentz zal altijd toegeven dat het alleen voor Einstein was weggelegd
om de theorie van de relativiteit volledig onder woorden te
brengen. Hij zelf is er niet in geslaagd en Poincaré evenmin. Hij
beschouwt Einstein als een van die schaarse genieën die sinds het
begin der beschaving te tellen zijn op de vingers van één hand. En
hij zal hem assisteren waar dit nuttig kan zijn. Als een meester een
leerling die boven hem uit is gegroeid, maar die altijd bereid blijft
iets van hem aan te nemen.
Op een foto van het Solvay-congres in 1927 is de samenstelling
van de deelnemers, in vergelijking met de foto’s uit 1911 en 1913,
iets veranderd. Thomson, Poincaré en Kamerlingh Onnes leven
niet meer. Nernst en Rutherford zijn niet aanwezig. Daarentegen
hebben onder andere Bohr, Born, Ehrenfest, Dirac, Heisenberg en
Uit Vrije Vogels (van VG-KLM)
September 2009
Schrödinger zich bij het illustere gezelschap
gevoegd. Maar wat misschien wel het opvallendst
is aan de foto uit 1927 is het volgende:
op de voorste rij zitten negen geleerden.
De tweede van links is Max Planck, de
derde Madame Curie en de vierde de voorzitter:
Hendrik Antoon Lorentz. In het
midden, op de ereplaats, zit Albert Einstein.
Het eerbewijs van één groot man aan een
ander groot man.
Als Lorentz in 1928 sterft, spreekt Einstein
aan zijn graf en omschrift hij hem niet alleen
als een genie, maar ook als de ‘grootste en
edelste van zijn tijdgenoten, die zijn leven
tot in het kleinste detail tot een kostbaar
kunstwerk heeft gemaakt.’
Vijfentwintig jaar na de dood van Lorentz,
zegt Einstein: ‘Alles wat aan deze verheven
geest ontsproot was helder en fraai, alsof het
een stuk kunst was. ... Als wij jongeren
Lorentz alleen maar door zijn sublieme
geestesarbeid hadden gekend, dan zou onze
bewondering en ons ontzag al uniek zijn
geweest. Maar wat ik voel als ik aan Lorentz
denk, is veel meer dan dat. Hij betekende
voor mij meer dan wie ook die ik ooit in
mijn leven heb ontmoet.’
L. Beek
17

Gebruikte afkortingen
ABP Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds
ALM Asset Liability Management
AVP Aansprakelijkheidsverzekering Particulieren
BTW Belasting op de Toegevoegde Waarde
CD Compact Disk
CDA Christen-Democratisch Appèl
CEO Chief Executive Officer
DB Dagelijks Bestuur (van FPVG)
EU Europese Unie
FPVG Federatie van Philips Verenigingen van Gepensioneerden
HBS Hogere Burgerschool
IAK Industrieel Assurantiekantoor
PPF Philips Pensioenfonds
PUSH Samenwerkinsverband van de gepensioneerdenverenigingen van Philips (FPVG), Unilever
(VUG), Shell (VOEKS), Hoogovens (VOHM), Solvay Pharmaceuticals (VGSP),
Thomassen & Drijver – Verblifa (VPP-TDV) en AKZO Nobel (VGAN)
SB Senioren Bulletin
STAR Stichting van de Arbeid
TU Technische Universiteit
VGAN Vereniging van Gepensioneerden van AKZO Nobel
VGSP Vereniging van Gepensioneerden van Solvay Pharmaceuticals
VO Verantwoordingsorgaan (van PPF)
VOEKS Vereniging van Oud-Employés der Koninklijke Shell
VOHM Vereniging van Oud-Hoogovens Medewerkers
VPP-TDV Vereniging van Gepensioneerden van Impress, v/h Thomassen & Drijver – Verblifa
VROM Vertrekregeling Oudere Medewerkers
VUG Vereniging van Unilever Gepensioneerden
Zvw Zorgverzekeringswet
18
September 2009

Federatie van Philips Verenigingen van Gepensioneerden
Colofon
Het Senioren Bulletin is het orgaan van de
Federatie van Philips Verenigingen van
Gepensioneerden. Het verschijnt in principe
eens per kwartaal, in het algemeen
aan het eind van de maanden maart, juni,
september en december.
Overname van artikelen is toegestaan,
mits met vermelding van de naam van de
auteur (indien vermeld) en de naam van
dit blad. De redactie stelt toezending van
een exemplaar van het blad waarin een
artikel uit het Senioren Bulletin is overgenomen,
zeer op prijs.
Het Senioren Bulletin wordt toegezonden
aan de begunstigers van de Federatie. Dat
zijn personen die de Federatie jaarlijks
steunen met een bijdrage van ten minste
€ 25,00. Leden van bij de Federatie aangesloten
gepensioneerdenverenigingen
kunnen zich abonneren op het Senioren
Bulletin tegen betaling van ten minste
€ 8,00 per jaar. Aanmeldingen bij het
secretariaat van de Federatie, Hurksestraat
42-22, 5652 AL Eindhoven, e-mail:
bestuur@federatie.nl.
Secretariaten van de aangesloten verenigingen
Aalst-Waalre-Valkenswaard
H.P.H.J. Broekhuijse
Dennenlaan 12
5553 CV Valkenswaard
040-2010980
secretariaat@pvge-aalstwaalre-valkenswaard.nl
Almelo
L. Kuilder
De Lepelaar 10
7609 EV Almelo
0546-805287
kuilderl@home.nl
Almelo ETG Cirex
J.C. Hoogenraad
Blauwe Camer 17
7608 LR Almelo
0546-866017
jalohoogenraad@hetnet.nl
Apeldoorn
mw A. Westerhof
Schuttersweg 68
7314 LH Apeldoorn
055-3552995
j.westerhof@chello.nl
Baarn
H. Fremouw
Stadhouderserf 5
3871 DC Hoevelaken
033-2535851
h.fremouw@chello.nl
Best e.o.
J. Peeters
Johan Frisopark 97
5684 GE Best
0499-392917
johnpeeters@onsbrabantnet.nl
Breda
T.H. van de Wege
Galgenweg 89
4761 KS Zevenbergen
0168-326037
thvandewege@ziggo.nl
Deurne
J. Meulendijks
Mozartstraat 15
5751 EJ Deurne
06-51321212
jan_meulendijks@hotmail.com
September 2009
Doetinchem
W. Freriks
Moerbeibloesem 9
7006 MP Doetinchem
0314-346514
w.freriks@hetnet.nl
Dordrecht
mw. C.F.M. van Liemt
Gerrit v.d. Veenstraat 10
3333 BG Zwijndrecht
078-6122364
cvanliemt@hetnet.nl
Drachten
H. Meijer
De Stoeken 51
9202 LT Drachten
0512-511758
h.meijer75@upcmail.nl
Eindhoven (Hoofdvereniging)
mw E. Kooiman
Hurksestraat 42-20
5652 AL Eindhoven
040-2127504
pvge@hetnet.nl
Eindhoven
mw. P. van den Boogaard
Waddenzeelaan 19
5628 HA Eindhoven
040-2414360
paulavandenboogaard@hetnet.nl
Geldrop, Mierlo, Heeze-Leende
mw. C. van den Brom
Hofdael 99
5664 GM Geldrop
040-2855217
cvdbrom@onsmail.nl
Groningen
J.G. Meems
Weldam 18
9301 VE Roden
06-20847460
meems.jan@gmail.com
Den Haag Seniorenclub
G. Koeman
Tesselschadelaan 3
2741 AR Waddinxveen
0182-614166
Vervolg zie ommezijde
19

20
Federatie van Philips Verenigingen van Gepensioneerden
Heerlen
W.P.H. Frijns
Soesterbergstraat 2
6417 EW Heerlen
045-5412049
Helmond
F.J.A.M. Stommels
De Kemenadelaan 4
5702 KT Helmond
0492-525586
fransjozef@msn.com
Hengelo
mw M. Ziel
Hilderskamp 4
7478 XG Diepenheim
Tel. 0547-351842
m.ziel@hetnet.nl
Hilversum
W.J.C. Gooiker
Kapittelweg 12
1216 JE Hilversum
035-6239644
wgooiker@xs4all.nl
Hoogeveen
P. Schaafsma
De Kievit 60
7905 CH Hoogeveen
0528-273199
pschaafsma01@versatel.nl
Leeuwarden
S. Fokkema
De Dulf 262
8918 EL Leeuwarden
058-2670782
sfokkema@versatel.nl
Middelburg
C.N.P. van den Bemt
Marga Klompélaan 13
4385 JL Vlissingen
0118-470930
bemt@zeelandnet.nl
Nuenen c.a.
T. Touw
Ouwlandsedijk 14
5673 PS Nuenen
040-2834172
ton.touw@onsnet.nu
Vervolg: Secretariaten van de aangesloten verenigingen
Nijmegen NXP
T.H. Uittenbogaard
Lankforst 29-52
6538 HD Nijmegen
024-3442638
thuittenbogaard@gmail.com
Nijmegen Splendor
mw H.J. Genders-Klein
Lankforst 11-31
6538 GA Nijmegen
024-3441449
j.genders3@chello.nl
Oss
P. de Haardt
Wagenaarstraat 268
5343 CR Oss
0412-652556
gevpo1979@live.nl
Roermond
mw. Th. Lensen-Vrolijks
Markt 204
6071 JD Swalmen
0475-332221
thlensen@hetnet.nl
Roosendaal
J.A. Verdult
Parklaan 48
4702 XE Roosendaal
0165-550715
javerdult@home.nl
Sittard
F.H. Vestering
Dirckincklaan 22
6125 AM Obbicht
046-4855427
f.vestering@home.nl
Son & Breugel e.o.
J. van de Laar
Juralaan 16
5691 JD Son
0499-472925
j.vandelaar1@chello.nl
Stadskanaal
R. Dekens
Omloop 23
9502 RG Stadskanaal
0599-619730
rdekens@wanadoo.nl
September 2009
Terneuzen
Ch. Fassaert
Nieuweweg 64
4561 BN Hulst
0114-313686
chafas@zeelandnet.nl
Uden
mw. J.M. de Klein
Bosveld 506
5403 AN Uden
0413-263392
tjdeklein@kpnplanet.nl
Veldhoven e.o.
P. Claessens
Bolhei 30
5508 CD Veldhoven
040-2543262
secretaris@pvge-veldhoven.nl
Venlo
H. Aerts
Vastenavondkampstraat 82
5922 AW Venlo
077-3822601
haerts@planet.nl
Weert
mw N. Everaers-Walravens
Frederik Hendrikstraat 52
6006 ED Weert
0495-52 14 64
n.everaers@hotmail.com
Winschoten
C.D. Visser
Sleedoornweg 159
9674 JN Winschoten
0597-416545
c.d.visser1944@hetnet.nl
Zwolle
W. Loos
Mirteweg 22
8042 HT Zwolle
038-4211443