HET ISLAMITISCH COLLEGE AMSTERDAM ... - Anja Vink

14-35 school • ok.qxd 08-01-2008 11:30 Pagina 16
et is of de duvel er mee speelt. Op mijn
eerste dag op het Islamitisch College Am- Hsterdam
aan de Jacob Geelstraat in Slotervaart
wordt Theo van Gogh vermoord. Zoals
afgesproken kom ik kennismaken met het
personeel bij de i f t a r, het breken van de vasten
tijdens de ramadan. Maar vandaag, dinsdag
2 november 2004, staat plotseling alles in een
ander licht. Een 23-jarige jongen met een baard
en in djellaba vermoordt de cineast en columnist
Theo van Gogh. Het nieuws is wel doorgedrongen
tot de school maar niemand weet
precies wat er aan de hand is omdat het personeel
een scholingsdag heeft.
In de lerarenkamer verdringen de docenten
zich die middag om half vijf om een televisie
die eerst nog geprogrammeerd moet worden.
Wanneer er eindelijk beeld is, staan mensen
hoofdschuddend of met de handen voor de
mond naar de tv te kijken. Alsof nu pas de ernst
van de zaak tot ze doordringt. Om kwart over
vijf klinkt er plots een gebedsoproep uit de
speakers in het plafond. De zon is ondergegaan
en voor vandaag is de vasten afgelopen. Meer
dan de helft van het personeel loopt naar de gebedsruimte.
Voorin liggen en staan de mannen,
achter een scherm de vrouwen.
Na de dienst begint de maaltijd in de aula
met een gebed. Daarna breekt men de vasten
met het eten van een dadel. De mannen en de
vrouwen zitten apart aan tafels. Aan een enkele
tafel zitten de Nederlandse leerkrachten wel
gemengd. Aan mijn tafel zegt lerares islamitische
geloofsleer Asmae el Khadar dat ze steeds
banger wordt. Ze is geboren en getogen Amsterdamse.
Haar ouders komen uit Marokko.
1 6 n r c h a n d e l s b l a d
Links: Rector Erik
Bijkerk met een administratiefmedewerkster.
Rechtsboven: Leerlingen
van het ICA
aan het tafelvoetballen.
Rechtsmidden: Na
het Suikerfeest worden
de gekregen sieraden
getoond.
Rechtsonder: Suikerfeest
op school:
snoep en suikerspinnen.
De leerlingen kijken haar
verbaasd aan: ‘Doden mag
toch niet volgens de koran?’
‘Tot 11 september voelde ik me Nederlander,
maar sindsdien niet meer. Ik maak me oprecht
zorgen over hoe het in Nederland gaat. Veel
mensen om mij heen denken er over om terug
te keren naar Marokko. Of in ieder geval een
huis in Marokko te hebben om terug te kunnen.
Ik ben bang dat met ons hetzelfde gaat gebeuren
als met de joden.’
Artikel 23
Al voor de zomervakantie heb ik mijn eerste
gesprekken met rector Erik Bijkerk en bestuursvoorzitter
Mohamed Bhoelan. Ik heb
een verzoek ingediend of ik mag rondlopen op
het i c a, een van de twee islamitische scholen
voor voortgezet onderwijs die Nederland rijk
is. De andere, Ibn Ghaldoen, staat in Rotterdam.
Hoe ziet een school met islamitische pubers
er uit, wat gaat er om en hoe zien de
jongeren zelf hun school en de toekomst?
Draagt een islamitische school bij aan betere
schoolprestaties omdat de jongeren in een veilige
omgeving beter presteren, zoals de voorstanders
van islamitisch onderwijs betogen? Of
zijn het gevangenissen van achterstand en worden
de leerlingen geïndoctrineerd met fundamentalistische
opvattingen, zoals v v d- T w e e d e
Kamerlid Ayaan Hirsi Ali beweert.
Tegenstanders van het islamitisch onderwijs
pleiten voor afschaffing van artikel 23, het
grondwetsartikel dat de oprichting van bijzondere
scholen, en dus ook islamitische, mogelijk
maakt. Voorstanders vinden artikel 23 een van
de verworvenheden van de Nederlandse godsdienstvrijheid.
Nederland is het enige land ter
wereld dat alle scholen van welke gezindte dan
ook met overheidsgeld financiert.
Niet alleen de politiek, maar ook de Inspectie
van Onderwijs houdt zich bezig met het islamitisch
onderwijs. In twee uitgebreide onderzoeken
kwam de Inspectie tot de conclusie dat
er geen ‘integratieremmende factoren’ zijn op
islamitische scholen. Wel plaatst de Inspectie
vraagtekens bij de vaak ongediplomeerde
godsdienstleraren islam die de lessen in het
Arabisch geven. Maar die onderzoeken zijn intussen
twee jaar oud en gingen voornamelijk
over de veertig islamitische basisscholen in
Nederland. Het i c a is alleen onderzocht in het
eerste onderzoek en heeft uitsluitend gediplomeerde
godsdienstleraren.
Van het Surinaamse bestuurslid Mohamed
Bhoelan mag ik de school in, maar rector
Bijkerk houdt de boot af. Erik Bijkerk, zelf
geen moslim, heeft een lange staat van dienst
in het onderwijs. Sinds 1974 is hij werkzaam in
het volwassenenonderwijs, laatstelijk als lid
van de centrale directie van het Cornelis Drebbel
College in Alkmaar. Daarna werd hij gevraagd
om het i c a op te zetten. Hij vond het,
zegt Bijkerk, een uitdaging om aan het eind
van zijn carrière een school helemaal van de
grond af op te bouwen. In september wordt hij
65. Bijkerk wil eerst de school goed op orde
hebben voordat hij mij toegang geeft. Nu worstelt
hij nog teveel met personeelsgebrek. De
school is eigenlijk niet meer dan een vmbo met
een piepkleine havo- en vwo-afdeling. Ik moet
over een half jaar nog maar eens bellen.
Ik bel in oktober 2004 met de vraag of ik eerder
mag komen. Ik wil graag de vastenmaand
Ramadan bijwonen, de elfde maand van de
islamitische kalender, omdat een islamitische
school daar toch haar signatuur in toont.
Bijkerk stemt toe. Maar door de moord op
Van Gogh krijgt mijn bezoek onverwacht een
zware lading. Alles wat met de islam te maken
heeft is plotseling verdacht.
P r o v o c a t i e
De dag na de moord provoceert godsdienstlerares
Asmae el Khadar haar leerlingen van 5 havo
in de les islamitische geloofsleer: ‘Van Gogh
had het toch over zich zelf afgeroepen?’ De
leerlingen kijken haar verbaasd aan: ‘Doden
mag toch niet volgens de koran?’
‘Juist’, zegt Asmae. ‘En als je je verweert,
dan doe je dat met je mond en als je dat niet
kan met je hart, maar nooit met geweld.’
Volgens Asmae el Khadar kan een islamitische
school voorkomen dat jongeren radicaliseren.
‘Er is veel onwetendheid over de islam.
Veel leerlingen en hun ouders grijpen terug op
hun cultuur wanneer ze zich beroepen op de
koran. Dat gold ook voor mij. Ik wist niets van
de islam voordat ik mij op mijn 23ste bekeerde.’
Asmae ging naar de Educatieve Faculteit
Amsterdam (e f a) en volgde de opleiding islamitische
levensbeschouwing, de enige in Nederland.
‘De regels van de islam bleken heel
anders dan ik dacht.’
Asmae leek vroeger precies op de leerlingen:
leren jasje en stoer en toen nog geen hoofddoek.
‘Daarom snap ik ze ook.’ Nu gaat ze van
top tot teen gekleed in een zwart gewaad, dat
alleen haar handen en gezicht vrijlaat. Soms is
ze wat uitbundiger gekleed: een andere kleur
of een sluier met bloemetjes. Ze legt me uit dat
je in zo’n jurk ook kan schaatsen.
De 29-jarige moeder van twee kinderen fascineert
me. Ze is behoorlijk steil in de islamitische
leer, maar ze heeft ook een goed gevoel
voor humor en is temperamentvol. Over Hirsi
Ali zegt ze: ‘Ik mag niet boos worden. Volgens
de islam moet je je emoties beheersen, maar ik
kan me zo opwinden over haar. Ook zij verwart
de islam en de cultuur. Iedereen luistert maar
naar haar alsof ze de waarheid verkondigt.’ De
dames van 4 havo en atheneum zijn haar favoriete
klas. ‘Daar kan je lekker de diepte mee ing
a a n . ’
Volgens rector Bijkerk is het beter om de
moord op Theo van Gogh in de klas te bespreken
dan op een plenaire bijeenkomst in de
aula. ‘De leerlingen moeten hun ei kwijt kunnen
in de klas. Onze ervaring is dat het de beste
manier is. De leerkracht moet dat zelf invullen.’
De school heeft inmiddels ervaring met
dit soort politiek geladen gebeurtenissen.
‘Twee weken na de opening van de school
waren de aanslagen op het World Trade Center.
Ook de moord op Pim Fortuyn had veel invloed
op de school. Laat ik zeggen dat we er
onderhand bedreven in zijn.’
Vier palmbomen
Het Islamitisch College Amsterdam staat midden
in het stadsdeel Slotervaart, een paar straten
van het ouderlijk huis van Mohammed B.,
de moordenaar van Van Gogh. Op het schoolplein
staan vier palmbomen en boven de deur
prijkt de koranspreuk: ‘En zeg: O Heer, vermeerder
mijn kennis’. In drie jaar is de school
uitgegroeid tot 750 leerlingen. Over twee jaar
wil de school 1200 leerlingen hebben en de
havo- en vwo-afdeling verhuizen naar een
ander gebouw. In 2010 rekent men op 1500
leerlingen. Ze komen uit alle delen van Amsterdam,
maar soms ook met de trein uit Haarlem
of Beverwijk. Vierhonderd leerlingen zijn
van Marokkaanse komaf, bijna driehonderd
Turks. Er zijn ook Irakezen, Pakistanen, Somaliërs
en Egyptenaren. En twee Surinamers.
Veertien leerlingen hebben minsten één Nederlandse
ouder die zich bekeerd heeft tot de
islam. 85 procent van de leerlingen gaat naar
het vmbo. De vijf leerlingen in 5 havo doen dit
jaar voor het eerst examen. Vijf atheneum telt
maar twee leerlingen. Tweederde van de leerlingen
is van het vrouwelijk geslacht.
In de weken na de moord is het alsof ik in
het oog van de orkaan beland op het moment
dat ik de hekken van de school doorga. Het
lijkt rustig maar je voelt de spanning. De leerlingen
vertellen hoe ze op straat worden uitgescholden
en in de metro op weg naar school
worden bespuugd. Omdat ze met hun hoofddoeken
zo herkenbaar zijn moeten vooral de
meisjes het ontgelden. Een man staat de hele
weg in de metro tegen een meisje te schreeuwen
dat ze op moet rotten uit Nederland.
Tijdens een uitstapje van klas 4 vmbo verzor- ›