Een gebouw dat leeft - NIOO-KNAW

28
“Warmteopslag op 300 meter diepte
was riskant, omdat er nog niks
bekend was over de bodem op die
diepte. Petje af voor het NIOO dat
ze het toch hebben aangedurfd…”
Arie Huisman manager installatie-advies
DWA installatie- en energieadvies
Energie
Grote toekomst voor HTO
Oorspronkelijk wilde het NIOO aan de slag met geothermie
(aardwarmte van enkele kilometers diepte) maar zo’n
investering was alleen haalbaar als de Wageningen
Universiteit met haar hele Campus mee zou doen. Die wilde
niet, dus werd naarstig naar een alternatief gezocht. Dat
werd gevonden in een tot dusver niet eerder in Nederland
toegepaste techniek: Hoge Temperatuur Opslag (HTO). De
techniek is vergelijkbaar met gangbare energieopslag
(WKO), waarbij warmte en koude op enkele tientallen
meters diep wordt opgeslagen (het NIOO heeft naast HTO
ook een WKO systeem) maar bij HTO wordt heet water op
grotere diepte opgeslagen. De werking is als volgt: in de
zomer wordt heet water uit 116 zonnecollectoren op 300
meter diepte in een poreuze bodemlaag geladen. Het duurt
zo’n 3 jaar voordat deze bron zover is dat hij optimaal kan
leveren. Maar als het goed is geeft de bron zoveel warmte
dat hij het gebouw meestal kan verwarmen, zonder
tussenkomst van de warmtepomp. De WKO en HTO zullen
naar verwachting 70 á 80% besparen op het energiegebruik
voor warmte en koeling.
HTO is ook een kostbare installatie, die het NIOO een
miljoen euro heeft gekost. Het was een riskante techniek,
want over die bodemzone, ergens tussen gewone energieopslag
en geothermie in, is nog weinig bekend en adviseurs
begaven zich op onbekend terrein. De provincie Gelderland
had het er als vergunningverlener ook moeilijk mee, want
niemand wist of er risico’s bestonden voor de bodem en het
grondwater. Het werd een langdurig proces om de vereiste
vergunning te krijgen, maar de provincie wilde het
uiteindelijk als pilot de ruimte geven.
Toen de installatie eenmaal in werking werd gezet was er
eerst sprake van een teleurstelling. De bodem op 300 meter
bleek minder poreus dan gedacht, waardoor de bron maar
50% van de gehoopte capaciteit kon leveren. Gelukkig was
er bij boring rekening gehouden met een zekere mate van
overcapaciteit, en blijkt de huidige capaciteit nog steeds
afdoende voor het NIOO, nadat de hele installatie goed was
ingeregeld. Voor het NIOO is de HTO dus eigenlijk als
gedeeltelijk succes te kenschetsen. De leerervaringen die
nu, en in de komende jaren, worden opgedaan zijn van
grote waarde voor nieuwe bouwprojecten:
• HTO opslag is een interessante tussenvorm in situaties
waarbij gewone WKO te weinig energie geeft en geothermie
te duur (te diep) is. Denk bijvoorbeeld aan grote
kantoorcomplexen, zorginstellingen, gevangenissen,
universiteiten, ziekenhuizen en dergelijke;
• Bij het NIOO gebouw zullen de WKO en HTO naar
verwachting 70 á 80% besparen op het energiegebruik
voor warmte en koeling;
• Monitoring van de HTO bij het NIOO zal de komende 5
jaar nog waardevolle informatie gaan geven, die in de
energiewereld met belangstelling zal worden gevolgd;
• Het NIOO heeft wel laten zien dat er nog te weinig kennis
is over de bodemzone tussen pakweg 100 meter en een
paar kilometer diepte. Zolang die kennis nog ontbreekt is
het volgens adviseur DWA eigenlijk raadzaam om eerst een
proefboring te doen voordat een HTO wordt aangelegd.
LED verlichting breekt door
Het NIOO gebouwontwerp maakt maximaal gebruik van
natuurlijke daglichttoetreding. Als aanvulling daarop
bevatte het bouwplan eigenlijk de normale energie-efficiënte
verlichting (zoals T5 armaturen). De productie van steeds
nieuwere, lichtsterkere en betere LED lampen ging echter in
zo’n hoog tempo dat het NIOO het bouwbestek op dit punt
wilde omgooien. Dat was lastig, omdat alle armaturen
moesten worden aangepast. Bovendien is niet zeker wat
de levensduur van deze LED lampen feitelijk is. Toen de
LED leverancier garandeerde elke vroegtijdig kapotte lamp
kosteloos te vervangen, werd de knoop doorgehakt. Het
grootste deel van het gebouw beschikt nu over de nieuwste
LED verlichting. Boven de labtafels hangen nog energiezuinige
TL balken, omdat de lichtkarakteristiek van LED een
probleem leek op te leveren met betrekking tot de eisen
voor laboratoria.
• De nieuwe generaties LED lampen volgen elkaar zo snel
op, dat grootschalige toepassing ervan - ook voor hoge
lichtsterkten - op korte termijn mogelijk is;
• Er zijn genoeg armaturen op de markt om LED in
utiliteitsgebouwen toe te passen;
• Voor veel mensen is de lichtsterkte en lichtkleur van LED
nog wel een kwestie van wennen, maar ook op dat punt
verbetert het aanbod snel;
29