Oirschot en de Leuvense universiteit - Canon van Oirschot

universiteit die in 1834 was gesticht als opvolgster van de oude instelling. Deze Katholieke Universiteit
die zwaar gehavend de twee Wereldoorlogen doorkwam (de rijke bibliotheek werd tweemaal verwoest),
werd in 1968 gesplitst in een Franstalige instelling die bij Waver een geheel nieuwe stad kreeg, "Louvainla-neuve",
en een Nederlandstalige universiteit die nog altijd in het oude Leuven zit. De Katholieke
Universiteit te Leuven heeft zich in de laatste 160 jaar een waardig opvolgster betoond van haar
voorgangster uit 1425: vele geleerden van faam maken haar tot een van de geestelijke centra van België,
terwijl de circa 1.000 buitenlandse studenten van dit moment en de grote invloed van de Leuvense
theologen op het Tweede Vaticaans concilie slechts twee facetten zijn van haar invloed op internationaal
vlak.
In deze bijdrage willen we nagaan
welke aantrekkingskracht de Leuvense
universiteit op het eveneens Brabantse
Oirschot heeft uitgeoefend, welke
banden ze met Oirschot kende en welke
Oirschottenaren een zekere rol in
Leuven speelden. Al komen er weinig
grote namen in dit opzicht voor, toch
loont deze studie de moeite als
illustratie van het intellectueel leven in deze eeuwen en de rol die een vrij kleine gemeenschap daarin
speelt. Wij beperken ons tot de oude universiteit (1425 1797), deels vanuit materiële motieven als
toegankelijkheid van de bronnen, deels vanuit inhoudelijke motieven aangezien na 1797 de band in feite
verbroken is en ondergetekende vermoedelijk de eerste is geweest die weer bij de oude traditie
aanknoopte.
Werking van de oude universiteit
De middeleeuwse universiteit verschilde op vele punten grondig van de hedendaagse. Leuven heeft na de
middeleeuwse stichting in wezen altijd de oude structuur behouden, al kwamen bij dit systeem wel enkele
toevoegingen in de vorm van nieuwe vakken zoals de natuurwetenschappen en de wiskunde die in de
oudere faculteiten geïntegreerd werden, of in de vorm van extra stichtingen, zoals het boven reeds
genoemde Collegium Trilingue. Op de eerste plaats was het aantal studierichtingen veel kleiner dan nu.
Leuven had slechts 5 faculteiten die evenzoveel studierichtingen bevatten, waarin de universiteit overigens
niet verschilde van de andere studia generalia. Deze waren de faculteit van de vrije kunsten of de artes, die
van het burgerlijk recht, die van het kerkelijk recht, die van de geneeskunde en (sinds 1432) die van de
theologie. De vier laatste stonden bekend als de "hogere" faculteiten en vormden de eigenlijke studie.
Voor men echter aan een van deze werd toegelaten, diende men, als een soort voorbereiding, de studie aan
de faculteit van de artes te hebben besloten. De artesfaculteit verschafte voornamelijk literair en
filosofisch onderwijs en was als zodanig een afstammeling van de klassieke opvoeding der "vrije
kunsten". Aangezien studie aan deze faculteit verplicht was, vonden in Leuven de inschrijvingen ook
alleen in de artesfaculteit plaats. Dat betekent dat we voor alle later te noemen Oirschotse studenten
slechts kunnen vaststellen dat ze aan de artesfaculteit zijn ingeschreven, maar dat we vaak geen gegevens
hebben over hun latere studie.
Verder vormde de universitaire gemeenschap een duidelijk afgescheiden groep in de stad. Niet alleen was
gedurende een bepaalde periode (tenminste in de 15de eeuw) het dragen van een universitaire kleding
verplicht, maar de studenten werden ook verondersteld Latijn te spreken, de officiële academische taal.
Alle studenten, professoren en anderen die op enige wijze bij de universiteit betrokken waren, waren door
hun inschrijving en de daarbij behorende eedsaflegging onderworpen aan de rechtsmacht van de rector en
daardoor onttrokken aan de jurisdictie van de stedelijke magistraat. De universiteit had dan ook een eigen
gevangenis. Dit statuut van "suppoost" (let. "onder (bescherming) geplaatste") betekende dus een
bescherming van al wie bij de universiteit hoorde en maakte van deze bijna een staat in de staat.
Het universitaire leven verschilde ook sterk van het huidige. Geen scripties, maar openbare disputen
vergezelden de colleges. De examens werden voorafgegaan door een eedsaflegging. De eerste graad in de
Pagina 3 van 27