Geschiedenis van het Nederlands inhoudelijk mediabeleid - Oapen

GESCHIEDENIS VAN HET NEDERLANDS INHOUDELIJK MEDIABELEID
1994: De keuze van het profiel van de publieke omroep: een breed
bereik, samenwerking en kwaliteit
De keuze van beide uitgangspunten ligt ten grondslag aan de Wet versterking publieke
omroep van 1994, die minister d’ Ancona in het kabinet Lubbers/Kok met steun van
de sociaal- en christen-democraten door het parlement wist te loodsen.
De wetgever koos voor een combinatie van een hoge kwaliteit èn van een breed bereik
van de publieke omroep. De achterliggende gedachte is dat bewuste marginalisering
van de publieke omroep, door gerichte verkleining van het aanbod en specialisatie
van dit aanbod op informatie en cultuur, leidt tot ongewenste verschraling van het
aanbod, waarbij dan de commerciële omroep als grootste publiekstrekker gaat fungeren.
Gezien de functie van de omroep voor de gehele bevolking achtte de wetgever dat
ongewenst. De VVD had wel een voorkeur voor een beperkte publieke omroep die zich
richt op programmasoorten die de commerciële omroepen laten liggen. D’66 stelde
een vorm van niet-institutioneel gebonden financiering van programma’s voor ten
gunste van het maatschappelijk wenselijke, maar impopulaire aanbod. Ook het idee
van een reclamevrije publieke omroep , zoals veel andere Europese landen die kennen,
kwam als optie naar voren. Voor al deze alternatieven is uiteindelijk niet gekozen.
Het reclameregime voor de landelijke, regionale en lokale omroep werd juist verruimd.
Sponsoring van programma’s werd ook bij de publieke omroep mogelijk gemaakt. In
het kader van de kwaliteitsversterking werden de percentages ten gunste van vooral
kunst en informatie verhoogd. De NOS kreeg een duidelijker taak voor de coördinatie
tussen de netten en voor de coördinatie op de netten werden netbesturen ingesteld.
De omroepverenigingen kregen langjarige concessies, waardoor een eind kwam aan
de jaarlijkse ledentelling, als bron van interne concurrentie. Aldus zou een krachtige,
samenwerkende publieke omroep tegenwicht kunnen bieden aan een oprukkend
commercieel bestel.
Daarnaast werd op verschillende manieren de plicht tot samenwerking versterkt:
dit gold voor de samenwerking tussen de omroepverengingen onderling, en voor
de samenwerking met de NOS en de, van de van de NOS afgesplitste, Nederlandse
Programmastichting. De NOS nieuwe stijl moest zich beperken tot programma’s die
‘bij uitstek’ geschikt zijn voor een gezamenlijke aanpak, terwijl de NPS zich moest richten
op de zgn. aanvullende taak van de vroegere NOS, met name op culturele programma’s
en programma’s voor allochtone minderheden. De zendgemachtigde omroepverenigingen
raakten zeggenschap kwijt over de plaatsing van hun programma’s. De
horizontale coördinatie tussen de netten kwam in handen van de NOS en voor de
verticale coördinatie op de netten werden per zender netbestuurders verantwoordelijk.
Hier was duidelijk sprake van een compromis: de omroepverengingen werden in een
keurslijf van samenwerking gedwongen, maar behielden wel hun programmatische
autonomie, hetgeen die samenwerking uiteraard weer bemoeilijkte.
20