de digitale versie van het jaarverslag - MEE Twente

MEE Twente
Schakel naar participatie
Jaarbericht 2011/2012

Vraagverduidelijking leidt sneller
naar passend aanbod
MEE behandelde in 2011 bijna 6000
vragen. Ruim een derde van de
vragenstellers is tevreden met
gerichte informatie of advies. Zij
kunnen weer verder, de zogenaamde
enkelvoudige vragen. Vaker komt het
voor dat achter de eerste vraag, talloze
andere vragen schuilen; soms een
woud aan problemen. Mensen weten
niet meer waar de oplossing begint of
zijn de greep op hun leven helemaal
kwijt. MEE consulenten zijn getraind
om deze complexe vragen uiteen te
rafelen en de cliënt weer perspectief
te bieden. Cliëntondersteuning is een
ambacht, maar ook een methode.
Vraagverduidelijking bij MEE Twente
betekent gestructureerd tot een plan
van aanpak komen, waarmee de cliënt
zelf verder kan. Onderzoek toont aan
dat deze aanpak er voor zorgt dat
mensen sneller tot eigen oplossingen
komen. Als er hulp nodig is leidt de
methodische aanpak van MEE Twente
ook sneller tot een passend aanbod.
Methodisch vragen
Conny Tesink (consulent MEE Twente): ‘Wij
proberen altijd een zo helder mogelijk beeld te
krijgen van de persoon. Hoe ziet zijn situatie
er uit? Zijn gezin; zijn dagbesteding; iemands
levensloop, zijn ziektegeschiedenis als dit
van belang is, psychologische en emotionele
factoren, zijn er mensen met wie hij zijn
problemen deelt, enzovoort. Gestructureerd
lopen we alle facetten bij langs, wanneer
dat relevant is. Deze brede aanpak biedt
overzicht en geeft inzicht in de prioriteit van de
problemen. Waar heeft iemand hulp bij nodig?
Meer weten:
conny.tesink@meetwente.nl
Wat kan hij zelf nog en wie uit zijn omgeving
kan hem daarin bijstaan? Is professionele hulp
noodzakelijk en welk aanbod is op maat van
de cliënt? Als consulent hebben wij een brede
en gedetailleerde kennis van de sociale kaart
in de regio. En dan gaat het niet alleen om het
professionele zorgaanbod, maar ook kennis over
vrijwilligersorganisaties, wetten en regelgeving,
allerlei voorliggende voorzieningen die uitkomst
kunnen bieden. Als wij verwijzen, dan verwijzen
we naar een plek, die wij kennen. De mensen die
er werken, de manier waarop zij daar werken.
Wij voorkomen dat iemand van het kastje naar
de muur wordt gestuurd. De overdracht moet,
liefst naadloos, aansluiten.
Uiteindelijk maken wij van het gesprek of soms
meerdere gesprekken een verslag, waarin ook
het plan van aanpak is opgenomen. De cliënt
leest dat verslag en zo weet je zeker dat de
doelen die je hebt gesteld, de doelen zijn die de
cliënt daadwerkelijk wil bereiken. Het zijn zijn
doelen, die jij hebt helpen verwoorden. De cliënt
heeft perspectief en kan concreet aan de slag,
met of zonder hulp.’
Evaluatie zorg
Cliënten melden zich ook bij MEE Twente als zij ontevreden zijn
over de geboden zorg. In 2011 steeg deze evaluatie van externe
zorg met bijna 75 %. Soms leidt dit tot verrassende resultaten.
Zoals die ene meneer, die al jaren in een gezinsvervangend
tehuis woonde. Hij meldde zich bij MEE Twente met de vraag
of hij weer thuis kon wonen. In een gezamenlijk gesprek met
zijn ouders bleek dat de zoon niet zozeer terug wilde naar huis,
maar dat zijn ouders hem erg misten. Zijn vader was vorig jaar
met pensioen gegaan en kon zijn draai niet zo goed vinden. Hij
kwam nu vaak bij zijn zoon over de vloer en had daar overal
kritiek op. De groepsleiding reageerde erg defensief en wist zich
niet goed raad met de houding van vader. De zoon voelde dat
er aan hem getrokken werd en kon daar geen weerstand aan
bieden. Moeder zag wel in dat haar zoon hier onder leed, maar
heeft het ook altijd moeilijk gevonden de zorg af te staan. Een
gesprek op de instelling van de zoon bracht veel helderheid.
De vader komt er nu geregeld om wat klussen uit te voeren,
die blijven liggen. Moeder en vader hebben zich verzoend met
hun rol in het leven van hun zoon. Zij respecteren zijn eigen
zelfstandige bestaan.

MEE Twente
Schakel naar participatie
MEE Twente is vanaf haar start in beweging. Ook in 2011
en 2012 zijn de nodige stappen gezet om de organisatie
te versterken. MEE Twente investeert in de kwaliteit en
fl exibiliteit van de organisatie, zodat de professionaliteit
van haar medewerkers maximaal kan worden benut.
Investeringen betalen zich terug in rendement en
een lage overhead. Een ICT-structuur, die eenvoudig,
actuele outputgegevens kan genereren. Zo kan op
resultaten worden gestuurd. Een levensloopbestendig
personeelsbeleid, waarbij er in de teams een
balans blijft tussen ervaring en verjonging.
Structurele bijscholing in projectmatig werken en
kennismanagement maken dat medewerkers het
voortouw kunnen nemen bij innovatie in zorg en
welzijn. De handleiding Lokaal Werken en de werkwijze
Nieuwe Aanmeldroute garanderen de toegang tot de
cliëntondersteuning van MEE Twente.
Begin 2013 opereert MEE Twente vanuit
resultaatverantwoordelijke teams. Medewerkers zijn
zichtbaar aanwezig in dorpen en wijken, aanspreekbaar
voor cliënten én partnerorganisaties. MEE Twente
verbindt mensen en organisaties, om vernieuwing
in zorg en welzijn te stimuleren. MEE Twente is
ongebonden, hoeft geen eigen aanbod in stand te
houden, en is daarmee een onverdachte en ideale
partner in de samenwerking.
Vanuit deze ondernemingsgerichte ambitie is MEE
Reizen verzelfstandigd in een eigen stichting en is de
stichting Maatschapppelijk Ondernemen opgericht.
Zij ontwikkelt een eigen dienstenpakket, als antwoord
op geconstateerde hiaten in de bestaande zorg- en
dienstverlening.
Meer nog, veranderingen die met overheidsprojecten als
de Kanteling en Welzijn Nieuwe Stijl worden beoogd, ziin
bij het ontstaan van MEE Twente bij het dna ingebakken
en in afgelopen jaren geperfectioneerd. Consulenten
van MEE Twente bieden cliëntondersteuning aan
burgers met een beperking, waarbij zelfstandigheid
en participatie zowel doel als uitgangspunt zijn.
Oplossingen liggen vooral in het versterken van de
eigen kracht en het netwerk rond een cliënt. Individuele
voorzieningen zijn aanvullend, en komen pas in beeld als
andere oplossingen te weinig effect sorteren.
De kracht van MEE ligt in haar aanpak, haar methodiek
in vraagverduidelijking en cliëntondersteuning, met
resultaat. Onderzoek toont aan dat cliënten sneller,
naar een beter passend aanbod worden toegeleid.
Tegelijk geven zij ook aan meer en beter in staat te
zijn hun eigen keuzes te kunnen maken en zelf tot
oplossingen te komen.
De benchmark cliënttevredenheid in 2011 bevestigt
het vertrouwen dat cliënten in MEE Twente hebben. Op
aspecten als beschikbaarheid, mate van vraagsturing,
vakkundigheid, transparantheid en betrouwbaarheid
scoort MEE Twente gelijk aan het landelijk gemiddelde
en hoger dan het onderzoek van 2008.
Cliëntondersteuning is maatwerk, ook op collectief
niveau. Cliëntondersteuning gaat niet alleen over
individuele burgers, maar ook over algemene en
voorliggende voorzieningen die het welzijn en de
participatie van die burgers bevorderen.
MEE Twente is een onmisbare schakel naar participatie
van kwetsbare burgers. In dit jaarbericht blikken we
terug op de resultaten in 2011 en 2012 en kijken we
vooruit naar de toekomst. De aangehaalde voorbeelden
illustreren bovenstaand betoog.
Kleis Pit
Directeur/bestuurder MEE Twente
Meer weten: kleis.pit@meetwente.nl

MEE Twente
werkt
MEE Twente biedt cliëntondersteuning aan
alle burgers met een beperking en hun
omgeving. De dienstverlening van MEE
Twente is breed, integraal en toegankelijk.
Zij richt zich op alle levensgebieden, in
alle levensfasen. De kracht van MEE
Twente schuilt in de benadering van haar
cliënten. Cliënten geven zelf aan dat zij
door de ondersteuning van MEE Twente
beter in staat zijn keuzes te maken,
waardoor zij met meer vertrouwen,
zelfstandig kunnen blijven deelnemen
aan het maatschappelijk proces. De
ondersteuning van MEE Twente werkt
preventief en kostenbesparend. Zij is
gericht op versterking van de eigen kracht
van cliënt en netwerk. Cliëntondersteuning
voorkomt dat een beroep moet worden gedaan
op meer intensieve vormen van (geïndiceerde)
zorg. Consulenten van MEE Twente kennen de
sociale kaart, het aanbod en de regelgeving, en
kunnen adequaat verwijzen naar de juiste hulp, zorg
of (vrijwillige) dienstverlening. Brede en veelvuldige
contacten met cliënten en partnerorganisaties zorgen
er voor dat MEE Twente nieuwe projecten initieert, die
voorwaarden scheppen voor een inclusieve samenleving. MEE
Twente is een beslissende schakel naar participatie van kwetsbare
burgers.
MEE Twente is dé wegwijzer voor alle kwetsbare
burgers:
• kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen
• met een verstandelijke, lichamelijke, zintuiglijke en/of geestelijke
beperking (ASS doelgroep) en mensen met een chronisch ziekte,
• waarbij de beperking een belemmering vormt voor het dagelijks
functioneren en deelname aan de maatschappij.
MEE Twente is altijd dichtbij:
Hengelo (hoofdkantoor)
Bezoekadres
Deldenerstraat 26
7551 AG Hengelo
Locatie Almelo
Bezoekadres
Brugstraat 9
7607 XJ Almelo
Locatie Enschede
Bezoekadres
Boulevard 1945 nr. 324/326
7511 AJ Enschede
Locatie Oldenzaal
Bezoekadres
Deurningerstraat 39 B
7571 BA Oldenzaal
Postadres MEE Twente
Postbus 139
7550 AC HENGELO
Telefoon: 074 255 93 00
Fax: 074 255 93 01
E-mail: info@meetwente.nl
www.meetwente.nl
Ontwikkeling en opvoeding
Spreekuurlocatie Denekamp
Bezoekadres
Oranjestraat 21
7591 GA Denekamp
Spreekuurlocatie Losser
Bezoekadres
De Muchte
Vlasakker 2
7582 AS Losser
Spreekuurlocatie Haaksbergen
Bezoekadres
’t Iemenschoer
Sterrebosstraat 2
7481 DD Haaksbergen
Samenleving
Lokale omgeving
Cliënt
Sociaal netwerk
Spreekuurlocatie Hof van Twente
Bezoekadres
Rozenstraat 2b
7471 JN Goor
Spreekuurlocatie Borne
Bezoekadres
Kulthurhus
Marktstraat 23
7622 CP Borne
Spreekuurlocatie Wierden
Bezoekadres
De Welle
Binnenhof 43
7642 GW Wierden
Meer weten: rob.vanderpijll@meetwente.nl
Leren en werken
Informatievoorziening en voorlichting
Maatschappelijke activering en integratie
Signalering
Individuele
dienstverlening
Geldzaken en regelgeving
Samenleven en wonen

Kijk

MEE!

(z.o.z.)
Colofon
Dit jaarbericht van MEE Twente geeft voorbeelden van het werk van MEE
Twente in de periode 2011/2012, en de resultaten van dat werk. Het is in
eerste instantie gebaseerd op het ‘jaardocument 2011 MEE Twente’, dat als
maatschappelijk jaarverslag is op te vragen bij MEE Twente.
Het jaarbericht is verre van volledig. Consulenten van MEE Twente bieden
integrale cliëntondersteuning aan mensen met een beperking. Meer
informatie en contact: www.meetwente.nl.
Concept en vormgeving: Duko Hamminga en Frans Kerver
Tekst: Frans Kerver (VetteVis Communicatie)
Fotografi e: Hans Oostrum, Mathilde Dusol, Inge Hondebrink, Aatjan Renders
Eindverantwoordelijk: Elmer Ypenburg.

Eigen Kracht Conferenties
activeren netwerk
De Eigen Kracht conferentie is aan een
stevige opmars bezig in Nederland. Ook MEE
Twente heeft deze werkwijze de afgelopen
twee jaar geadopteerd. Binnen een project,
gefi nancierd door de provincie, zijn eigen
consulenten voorgelicht en opgeleid. Elk team
kent een eigen ambassadeur die opgedane
ervaringen terugkoppelt en collega’s motiveert
hun cliënten aan te melden. Brigitte Stevelink
(projectleider): ‘Het project was gericht op
jongeren met een verstandelijke beperking.
Onze ervaring leert dat de werkwijze van de
Eigen Kracht conferentie voor brede groepen
inzetbaar is. We hebben een cliënt gehad van 80
jaar, die met familie en buren een conferentie
heeft belegd. MEE Twente zet om die reden in op
uitbreiding van Eigen Kracht naar de doelgroep
met NAH (Niet Aangeboren Hersenletsel) en
autisme.’
Model voor besluitvorming
De Eigen Kracht Conferentie is feitelijk een
model voor besluitvorming, waarbij de cliënt
binnen zijn eigen netwerk tot oplossingen
komt. Een coördinator van de Eigen Kracht
Centrale helpt een cliënt de bijeenkomst te
organiseren. Zij blijft onafhankelijk en heeft
geen inhoudelijke bemoeienis met de cliënt of
zijn problemen. Elke bijeenkomst kent vaste
stappen. In een eerste informatieronde kunnen
alle betrokkenen hun zorgen kwijt en vertellen
wat zij al gedaan hebben of nog kunnen doen.
In de planfase trekken de professionals zich
terug. Cliënt en betrokkenen kiezen zelf hun
oplossingen en bepalen wie wat gaat doen. In
een laatste ronde wordt het plan gepresenteerd
en worden afspraken vastgelegd. Een of twee
mensen uit het netwerk blijven verantwoordelijk
voor de uitvoering en roepen alle betrokkenen
weer bij elkaar om de voortgang te bespreken.
Brigitte: ‘De werkwijze brengt de regie terug
waar die hoort, bij de cliënt, en zorgt tegelijk
voor het activeren van het netwerk om de cliënt.
Dat is de grootste winst. Er bestaat een grote
aarzeling om anderen bij de eigen problemen
te betrekken; juist waar die anderen graag
iets willen doen; zij weten echter niet hoe of
wat. Een conferentie geeft hun praktische en
concrete handvatten. Zelfbedachte oplossingen
bieden meer kans van slagen.’
Meer weten:
brigitte.stevelink@meetwente.nl
Ervaringen MEE Twente
Eind juni 2012 heeft MEE Twente met 140
cliënten de mogelijkheid van een Eigen Kracht
conferentie besproken; 47 cliënten hebben
zich aangemeld en in 14 gevallen kwam het
daadwerkelijk tot een conferentie. Brigitte: ‘Er
zijn veel verschillende redenen waarom het toch
niet lukt om een conferentie te organiseren.
Soms zijn dat praktische zaken, maar mijn
indruk is dat er nog veel schroom bestaat
bij cliënten én hulpverleners. De schroom of
schaamte om anderen bij de eigen problemen
te betrekken speelt een grote rol. Hulpverleners
zijn op hun beurt te bang om oplossingen uit
handen te geven. Wij stimuleren om die reden
een snel contact tussen coördinator van de
Eigen Kracht Centrale en de cliënt. Mogelijke
bezwaren kunnen zo getackeld worden.’ Bij
de groep cliënten met een verstandelijke
beperking speelt nog een specifi ek probleem.
Brigitte: ‘Mensen met een verstandelijke
beperking hebben moeite om voor zichzelf op
te komen en laten zich snel door hun omgeving
beïnvloeden. In hoeverre komen de aangedragen
oplossingen overeen met hun wensen? De
consulent van MEE Twente kan hierin een rol
spelen, bijvoorbeeld door de afspraken op een
afgesproken tijd te evalueren.’
Bijvoorbeeld: uit het plan van Jaap
Jaap heeft een verstandelijke beperking, maar wil graag
zelfstandig wonen. Hij heeft samen met zijn ouders, familie
en vrienden tijdens een Eigen Kracht conferentie een plan
gemaakt. Zo’n plan is altijd heel concreet. Alle afspraken
worden vastgelegd en geëvalueerd. Om zelfstandig te kunnen
wonen moest Jaap nog veel dingen realiseren. Hij moest geld
verdienen, met geld leren omgaan, zijn eigen eten kopen en
koken, enzovoort. Op de conferentie werd vastgelegd wie hem
daarbij kon helpen, bijvoorbeeld met het zoeken naar een baan:
Jaap gaat op woensdag- en vrijdagmiddag samen met Linda
naar het Werkplein om geschikte vacatures te zoeken op de
computer.
Jaap kijkt samen met zijn vader elke zaterdag in de krant naar
vacatures.
Jaap bewaart alle sollicitaties en de reacties daarop in een map;
zodat hij in aanmerking komt voor een jongerenuitkering, als
het niet lukt om werk te krijgen.
Jaap bespreekt de voortgang elke week op maandag met
Margareth, zijn tante. Als hij het idee heeft dat zijn ouders
hem teveel druk opleggen, kan Margareth dit met zijn ouders
bespreken.
(Jaap had binnen 2 maanden een baan en zoekt nu een huis…)

Integrale aanpak Grip-team
trekt gezinnen uit moeras
In Hengelo bieden ervaren gezinscoaches
hulp aan multiproblem gezinnen. De coaches
komen van verschillende instellingen, maar
werken in één team, het Grip-team. De
gezinnen waar zij mee te maken krijgen kampen
met een veelheid aan problemen, veroorzaken
soms overlast in de buurt; maar laten zich
desondanks maar moeilijk helpen. Zij hebben
het vertrouwen in de hulpverlening al lang
verloren. Ze doen toch niks, is de ervaring of
in ieder geval de houding. Binnen Grip komen
coördinatie en hulp in één hand. Medewerkers
hebben de vrijheid om snel te handelen,
buiten de gangbare procedures en bestaande
structuren. Deze praktische insteek is bepalend
voor het succes.
Herstel het vertrouwen
Miranda Kleine Staarman is vanuit MEE
Twente gedetacheerd bij het Grip-team. Zij is
erg positief over de vrijheid, die zij binnen het
team heeft en gelooft sterk in de aanpak. ‘De
eerste resultaten zijn positief. We hebben een
voortvarende start gemaakt, bijna 30 gezinnen
in behandeling gehad, waarvan een aantal
inmiddels is afgesloten. En dat terwijl het team
nog moest worden opgebouwd. Erg intensief,
tegelijk erg bevredigend. Ik kan hier natuurlijk
meer doen dan binnen een MEE-setting. We zijn
coach, aannemer en regisseur ineen, zodat we
Kijken zonder vooroordelen
Een gezin werd via de woningbouwvereniging aangemeld.
Buren klaagden over lawaai en rommel, de huur werd al
maanden niet betaald. Het gezin had twee kinderen, waarvan
de oudste veel spijbelde op school. Bij de jongste meldde de
school leerachterstanden. Vader was verslaafd aan de drank
en kwam geregeld zijn bed niet meer uit. Moeder had last van
stemmingswisselingen. De spanningen leidden tot veel ruzies,
waarbij met spullen werd gegooid en de kinderen het huis
uitvluchten. Het gezin werd in de buurt met de nek aan gekeken.
De gezinscoach zorgde er voor dat de schulden werden
gesaneerd. Moeder die bij elke ruzie met een echtscheiding
dreigde kreeg gesprekken bij Mediant. Tegelijk werd een
schema voor het huishouden opgesteld, waarin iedereen taken
kreeg. Via Bureau Jeugdzorg werd ondersteuning geregeld
voor de opvoeding van de kinderen. Daarin werden afspraken
gemaakt over schoolgang en bedtijden. Toen vader merkte
dat er echt werk van de hulp werd gemaakt, kwam hij ook in
beweging. Na onderzoek bleek dat een chronische depressie
oorzaak was van zijn drankprobleem. Hij melde zich bij Tactus
voor behandeling. Na driekwart jaar leefde iedereen in het
gezin weer binnen vaste structuren en kon de begeleiding van
Grip worden gestopt. Het gezin is afgelopen zomer een week op
vakantie geweest, voor het eerst in hun leven….
vanaf het eerste contact hulp kunnen bieden.
Vaak begint dat met het regelen van een aantal
praktische dingen. De meeste gezinnen kampen
met schulden; dus breng je de fi nanciën op
orde. Soms is het gas afgesloten of is het
huishouden een chaos. Dan regel je een
aansluiting of pak je simpelweg een theedoek
en helpt mee met de afwas. Mensen hebben
genoeg gepraat, je wilt ze laten merken dat je
er voor hun bent. Kleine successen trekken het
gezin er weer bij.’
Blijf de centrale persoon
Hengelo heeft Grip geadopteerd uit Amersfoort,
waar onder de titel Menskracht een succesvolle
pilot is gedraaid. De gezinscoach is er voor
alle leden van het gezin en kijkt op welk
terrein hulp nodig is. Zij biedt deze zelf of
haalt deze erbij, zonder de touwtjes uit handen
te geven. De gezinscoach stelt prioriteiten
en laat pas los als er resultaten zijn bereikt.
De hulpverleningsdoelen passen op één A4
en zijn samen met het gezin opgesteld. Alle
inspanning is er op gericht om het gezin weer
op de rails te krijgen, waar dat kan met steun
uit het eigen netwerk; waar dat nodig is met
professionele hulp. De gezinscoach blijft
gedurende het proces de centrale persoon en
het aanspreekpunt voor het gezin en andere
betrokkenen. Miranda herkent veel van MEE
terug in de Grip-werkwijze: ‘Bij MEE ben ik ook
gewend naast een cliënt te staan, breed te
kijken wat er nodig is en problemen te vertalen
naar praktische oplossingen. Niet zo maar
doorverwijzen, maar weten welke instelling je
inschakelt, wie daar werkt en wat zij te bieden
hebben. Vinger aan de pols houden of mensen
daadwerkelijk geholpen zijn, zelf weer verder
kunnen. Die houding en kennis van de sociale
kaart neem ik mee in het team. Andersom
leer ik veel van mijn collega’s. Hun kennis van
verschillende behandelingen en methodieken.
Dat is ook een extra waarde van dit gemengde
team; kennis en ervaring uit alle hoeken van de
zorg komen samen.
Grip overstijgt de grenzen van de eigen
instelling en weet het te vertalen naar een
integrale vorm van hulp. Als gezinscoach neem
je de verantwoordelijkheid voor oplossingen die
een gezin op dat moment nodig heeft. Dat is
ook de boodschap die ik terugbreng naar
de eigen organisatie: wacht niet op elkaar,
maar neem het voortouw.’
Meer weten:
miranda.kleinestaarman@meetwente.nl

MEE Twente versterkt de
samenwerking
De aard van het werk zorgt er voor
dat consulenten van MEE Twente op
lokaal niveau intensief contact hebben
met hun collegae uit hulpverlening,
zorg en welzijn. Contacten die ook leiden
naar vernieuwende projecten of formele
samenwerkingsverbanden, die de (keten-)
samenwerking bevorderen. MEE Twente hoeft
geen eigen zorgaanbod in stand te houden.
Door haar brede ervaring en ongebondenheid
is MEE Twente een geliefd en veel gevraagd
partner bij innovaties in de zorg.
Integrale Vroeghulp.
MEE Twente coördineerde in het kader van de transitie
van de jeugdzorg het project Vroeg, Voortdurend,
Integraal (2007-2011). Het aantal partners dat actief
bijdraagt aan de Vroeghulp is in de projectperiode
uitgebreid met instellingen uit de jeugdzorg, de
jeugdgezondheidszorg, de kinderpsychiatrie en het
speciaal onderwijs. Integrale Vroeghulp staat nu open
voor ouders met kinderen tot 7 jaar. Vroegsignalering
en trajectbegeleiding zijn met de nieuwe methodiek
en ontwikkelde instrumenten een stuk effectiever
geworden. Kijk op www.meetwente.nl/ivh voor meer
resultaten.
Consultatieteam Seksualiteit & Hulpverlening
Binnen het consultatieteam werken een aantal
instellingen samen als het gaat om vragen rond een
(vermoeden van) seksueel misbruik bij mensen met een
verstandelijke beperking. Iedere belanghebbende, dus
ook de hulpverlener of familie, kan een beroep doen
op de deskundigheid van het team. De melding wordt
besproken en de melder krijgt een gericht advies. Kijk
op www.consultatieteamtwente.nl voor meldingen en
werkwijze.
Samenwerkingsverband
Autismehulpverlening Overijssel
Vanuit het landelijk convenant autisme zijn de laatste
10 jaar veel inspanningen verricht om de lacunes
in de hulpverlening aan mensen met ASS (autisme
spectrum stoornis) te dichten. In Overijssel heeft de
samenwerking vorm gekregen in de RIAN’s (regionale
intersectorale autismenetwerken) in West-Overijssel
en Twente. De inspanningen van de convenantpartners
zijn tot 2009 voornamelijk gericht op mensen met een
normale begaafdheid tot licht verstandelijke beperking.
In 2008 heeft de stuurgroep besloten de doelgroep te
verbreden naar mensen met ASS in combinatie met een
matige tot ernstige verstandelijke beperking. Dit heeft
ertoe geleid dat drie regionale instellingen voor speciaal
onderwijs als convenantpartners zijn vertegenwoordigd
in de RIAN’s evenals een aantal organisaties uit de VG
sector. Anno 2011 zijn er in totaal 21 convenantpartners.
MEE Twente cofi nanciert de projectleider vanaf de start
van het project. www.autismeoverijssel.nl
WMO Werkplaats
De WMO werkplaats is een kenniscentrum, waarin
praktijk (zorg en hulpverlening) en theorie (hogeschool)
elkaar voeden, op zoek naar kwalitatief hoogwaardige
oplossingen voor kernproblemen in zorg en welzijn.
In Twente ontwikkeld de WMO werkplaats nieuwe
methodieken in de netwerkregie. De professional als
regisseur in de wijk, die samenwerking zoekt met
andere professionals én vrijwilligers en mantelzorgers,
het informele netwerk rond problematische bewoners.
Hoe organiseer je een effectieve, doorlopende zorg;
waarbij vroegsignalering, preventie en eigen kracht
maximaal worden ingezet. MEE Twente speelt een
actieve rol bij de ontwikkeling van signalering in
een wijk. Actuele ontwikkelingen zijn te volgen op:
www.wmowerkplaatsen.nl
MEE Twente participeert ook in:
• Pact MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen)
Hengelo
• Stichting Zorgketens NAH (Niet Aangeboren
Hersenletsel) Overijssel
• Ketenzorg Zorgkantoor Twente; MEE Twente
participeert in een drietal ketens:
− Gezinnen met een thuiswonend gehandicapt kind.
− Niet Aangeboren Hersenletsel.
− Verstandelijk gehandicapten met autisme
• Centra voor Jeugd en Gezin
• Adviesteam verstandelijk beperkt ouderschap
• Wijk en buurtgericht werken in Enschede, Almelo en
Hengelo
• De sociale kaart van Twente
• Eigen Kracht Conferenties (EKC)
• Platform LVG (Licht Verstandelijk Gehandicapten)
• Preventie Partners Twente
Meer weten: rob.vanderpijll@meetwente.nl

Resultaten in cijfers
In toenemende mate doen burgers een beroep op de
cliëntondersteuning van MEE Twente. In 2011 steeg
het aantal nieuwe inschrijvingen met ca 5%. Het aantal
afgehandelde vragen steeg met bijna 10 %. Innovatie van de
Integrale Vroeghulp zorgde voor een vervijfvoudiging van de
aanmeldingen in 2011.
cliëntgetallen 2011 2010
Nieuwe inschrijvingen 1.049 996
Aantal hulpvragen 5.919 5.422
Cliënten integrale vroeghulp 53 10
Cliëntondersteuning van MEE Twente is gericht op het
versterken van de eigen kracht en mogelijkheden in het directe
netwerk. Wanneer wordt doorverwezen blijken cliënten sneller
bij de juiste hulp terecht te komen.
Dienstverlening naar aard
(in aantallen cliënten)
2011 2010
Informatieverstrekking en advisering 2.345 2.240
Vraagverduidelijking 1.347 1.132
Aanvragen en realisering van externe
dienstverlening en zorg
1.187 1.236
Klachten (voorkomen van) bezwaar en beroep 68 54
Monitoring en evaluatie van externe
dienstverlening en zorg
475 275
Ondersteuning in crisissituaties 101 92
Volledige beeldvorming 101 108
Kortdurende en kortcyclische ondersteuning 313 255
Cursussen in kleine of grote groepen
(in aantal)
128 145
Totaal individuele dienstverlening 6.065 5.537
Financiën
De wettelijke taken van MEE Twente worden gefi nancierd uit de
AWBZ. Daarnaast genereert MEE Twente in toenemende mate
eigen inkomsten door projectsubsidies en andere, zogenaamd
derde geldstromen.
2011 2010
Subsidie MEE regeling 5.923.769 5.766.306
Overige subsidies 506.069 307.047
Overige bedrijfsopbrengsten 913.370 814.184
Totaal opbrengsten 7.343.208 6.887.537
Cliëntondersteuning
Informatieverstrekking en advisering
Vraagverduidelijking
Aanvragen en realiseren van externe dienstverlening
en zorg
Klachten (voorkomen van) bezwaar en beroep
Monitoring en evaluatie van externe dienstverlening en
zorg
Ondersteuning in crisissituaties
Volledige beeldvorming
Kortdurende en kortcyclische ondersteuning
Cursussen in kleine of grote groepen
Personeel
Het aantal fte’s is in 2011 licht gestegen, met name om de
druk op de wachttijden af te nemen en ons personeel te blijven
bijscholen. MEE Twente investeert in kennis en het borgen van
ervaring.
bezetting
1/1/2011
Gemiddelde
bezetting
bezetting
31/12/2011
FTE FTE FTE
MT, staf en bedrijfsvoering 19,8 20,3 20,2
Dienstverlening 48,7 52.5 53,8
Maatschappelijke taken 9,6 11,4 12,8
Plustaken 6,1 4,9 3,7
MEE Reizen 3,4 3,4 3,4
Totaal 87,6 92,5 93,9
Meer weten: kleis.pit@meetwente.nl

Signaleren in de wijk
Binnen de WMO-werkplaats worden kennis
en ervaring aan elkaar gekoppeld. In
Twente is het de Saxion Hogeschool die dit
laboratorium voor vernieuwing voorzit. Vrijwel
alle grote zorginstellingen nemen deel aan dit
kenniscentrum. MEE Twente heeft met Saxion
in dit verband een urgentie-schema ontwikkeld.
Het instrument kan wijkteams helpen signalen
op hun waarde te beoordelen. De methodiek
is in drie wijken in verschillende plaatsen
getest, Hengelo, Enschede en Nijmegen, en
komt na evaluatie in oktober 2012, via Movisie
beschikbaar. Burgers en professionals helpen
elkaar om problemen in de wijk op te lossen.
Het afwachten doorbroken.
Buren, familie of mensen die door hun werk
over de vloer komen zien soms misstanden in
een gezin, waar ze geen raad mee weten. Een
versmeerde huishouding, kinderen in vuile
kleren, vereenzaamde senioren…Iedereen kijkt
met zijn eigen blik en reageert vanuit zijn eigen
oordelen. Het urgentieschema objectiveert
al deze waarnemingen. Signalen die bij
professionals in de wijk binnenkomen kunnen
worden gescoord naar aard, omvang en duur.
Is de veiligheid, gezondheid of het welzijn in
het geding? Zijn er veel mensen betrokken en
hoe vaak of hoe lang spelen de incidenten? Een
professional van een multidisciplinair wijkteam
kan op basis van de score actie ondernemen.
Het urgentieschema is daarbij geen dwingend
voorschrift, maar ondersteunend. Het helpt
ieders indrukken en reactie daarop in de juiste
verhouding te plaatsen. Ook professionals zijn
geneigd vanuit hun eigen vakgebied te duiden en
te handelen. Door de melding in breder verband
te bespreken, kom je tot een evenwichtig
oordeel.
Gebruik van het urgentieschema zorgt er
ook voor dat een wijkteam aandacht moet
besteden aan het activeren van signalering in
de wijk. Door kenbaar te maken aan bewoners
en bijvoorbeeld medewerkers van een
Meer weten:
merlemarij.overmars@meetwente.nl
woningbouwvereniging, waar zij hun verhaal
kwijt kunnen, realiseer je op een gezonde
manier de sociale samenhang. Mensen maken
niet snel een stap naar de politie of een AMK.
Dan zijn de problemen vaak al geëscaleerd.
Als zij weten dat zij met hun verhaal ook bij
een vertrouwd persoon in de eigen wijk terecht
kunnen, is de drempel lager. Belangrijk is de
scheiding tussen melding en beoordeling van
de melding. Het wijkteam toetst de melding
en onderneemt eventuele acties. De melder
krijgt wel altijd te horen wat er met zijn melding
is gedaan. Soms kan dat ook een simpel
compliment zijn. Goed dat je het verteld hebt en
helemaal geweldig dat je elke week even bij die
oude buurvrouw langsgaat voor een kop koffi e.
Mensen willen graag weten of ze de dingen goed
aanpakken.
Rapportage van signalen uit de wijk
Veiligheid Geen risico
Urgentie Score
0
Matig risico 1
Ernstig risico 2
Gezondheid Geen risico 0
Matig risico 1
Ernstig risico 2
Welzijn Geen risico 0
Matig risico 1
Ernstig risico 2
Omvang Individu 0
Meer personen 1
Personen < 18 jr 2
Personen > 75 jr 2
Duur Incidenteel 0
Structureel < ½ jr 1
Totaal
Structureel > ½ jr 2
Aard
Score Actie melding Actie melder
≤ 5 Geen Informatie, advies
en ondersteuning
(IAO)
≥ 6 Actief toewerken
naar professionele
dienstverlening;
check op aanwezige
hulp
10 Acute hulp /
crisismelding
IAO+
Terugkoppeling van
actie

Vriendenkringen
MEE Twente heeft in 2011 het succesvolle
project ‘Vriendenkringen’ van MEE
IJsseloevers naar de Twentse regio
overgebracht. Veel mensen met een
beperking leven in een sociaal isolement.
Zij vinden het moeilijk om vriendschappen
aan te gaan en te onderhouden. Binnen
een vriendenkring worden zij met
gelijkgestemden in contact gebracht. Elke
kring heeft een vrijwillige begeleider die
in de beginfase verantwoordelijk is voor de
sfeer en voortgang. Op termijn draaien de
vriendenkringen volledig zelfstandig, als een
informeel netwerk.
Cursusoverzicht najaar 2012
MEE Twente organiseert
maatschappelijke oplossingen
De cliëntondersteuning bij MEE heeft ook
een maatschappelijke component. Niet
alle problemen vragen om een individuele
oplossing. Vanuit haar brede contacten in
het werkveld signaleert MEE lacunes in zorg
en welzijn. MEE Twente vult deze lacunes op
door nieuwe projecten te initiëren, samen met
lokale partners. MEE Twente kent een uitgebreid
aanbod van cursussen, gespreksgroepen en
voorlichtingsbijeenkomsten, dat jaarlijks wordt
bijgesteld naar behoefte uit de omgeving. MEE
Twente zet in op ambitie en ondernemingszin.
Zij organiseert lokale oplossingen voor vragen,
waar burgers dagelijks mee worstelen.
Wilfred Klein Poelhuis coördineert als
consulent Maatschappelijke Activering en
Integratie het project in Twente: ‘Er lopen
nu vriendenkringen in Enschede, Hengelo,
Almelo en Hof van Twente; binnenkort volgen
Wierden, Haaksbergen en Borne. In al deze
gemeenten hebben we een partner gevonden
die mee verantwoordelijk is en bijvoorbeeld
de vrijwillige begeleiding op zich neemt.
Vaak is dat een lokale welzijnsorganisatie of
buurtvereniging; Alifa in Enschede of Scala
in Hof van Twente bijvoorbeeld. Zij kennen de
mensen in hun wijk en hebben een buurt- of
dorpshuis, dat als goede startplaats kan
dienen.’
cursus voor wie
Met plezier naar school Schoolverlaters Speciaal Basis Onderwijs
Goldstein (G1) Volwassenen met een moeilijk lerend niveau
Goldstein (G1) Volwassenen met een moeilijk lerend niveau
Goldstein (G2) Volwassenen met een moeilijk lerend niveau
SOVA Kinderen vanaf 9 tot 12 jaar met een moeilijk lerend niveau
SOVA Jongeren vanaf 12 tot 15 jaar met een moeilijk lerend niveau
Werknemers-vaardigheden Jongeren vanaf 15 tot 18 jaar met een moeilijk lerend niveau
Zelfstandig wonen Jongeren vanaf 16 jaar met een moeilijk lerend niveau
Ouders van een kind met ASS Ouders van een kind met ASS
Omgaan met verlies en rouw Volwassenen met een moeilijk lerend niveau
Hanen Ouders met een kind vanaf 2 tot 6 jaar
Vriendschap, relatie en
seksualiteit
Volwassenen met een moeilijk lerend niveau
Triple P Ouders met een kind vanaf 0 tot 12 jaar
Triple P Ouders met een kind vanaf 10 tot 16 jaar
MEE Twente coacht
Potentiële deelnemers worden op een
kennismakingsavond uitgenodigd. Zij vertellen
over hun interesses en hobby’s en geven aan wat
ze samen willen doen. Wilfred: ‘Gezelligheid en
samen dingen ondernemen staan eigenlijk altijd
voorop, al zijn de kringen steeds verschillend
naar aard en samenstelling. In Enschede
hebben twee volwassen mannen met autisme
elkaar gevonden. Hun kring is daarmee groot
genoeg.’
De begeleiding is gericht op het verzelfstandigen
van de groep. Om dit te bereiken kan de
vrijwilliger terugvallen op de ervaring van een
consulent van MEE Twente. Wilfred: ‘Zeker
bij mensen met een verstandelijke beperking
ligt het gevaar op de loer dat de begeleider
in de rol van organisator blijft zitten. Mensen
met een verstandelijke beperking stellen zich
vaak afhankelijk op. Ze willen het goed doen,
maar zijn onzeker over het hoe. De begeleider
kan met haar vragen bij MEE Twente terecht.
De consulent van MEE Twente heeft als
coach een belangrijke rol. Het idee achter
de Vriendenkring is de deelnemers te leren
hoe ze vriendschappen kunnen aangaan en
onderhouden. De vrijwillige begeleider is er niet
om de groep te vermaken. In de coaching leert
een begeleider dit proces te sturen.
Dat kan om eenvoudige tips gaan, bijvoorbeeld
de afspraak dat telkens één iemand de andere
leden uit de groep per mail een uitnodiging
stuurt met een datum, plek en tijdstip van
samenkomst.’ Na twee jaar kunnen groepen
zelfstandig verder draaien, is de inschatting.
Wilfred: ‘Alle groepen hebben natuurlijk een
eigen dynamiek en ontwikkelen zich anders. We
volgen de groepen en sturen het project bij waar
nodig. We verwachten ook niet dat de kringen
overal intact blijven, alle vriendschappen
ontwikkelen zich als een natuurlijk proces;
maar het zou toch mooi zijn als er uit het project
ook enkele vriendschappen-voor-het-leven
voortkomen. Al was het maar dat daarmee veel
eenzaamheidsproblemen worden voorkomen.
Drank, drugsgebruik, geldproblemen,
verbondenheid tussen mensen heeft een
belangrijke preventieve waarde.’
Meer weten:
elmer.ypenburg@meetwente.nl

Meedoen in Delden
Meedoen kan alleen als er voldoende
voorzieningen zijn in de directe
omgeving. Dit geldt in sterkere
mate voor bijzondere doelgroepen.
Senioren, die vaak minder mobiel zijn,
en mensen met een beperking, die
gebaat zijn bij een eigen benadering.
Niet onbelangrijk, de voorzieningen
die er zijn, moeten bekend zijn bij
het publiek waar ze voor bedoeld
Alzheimer Café Hof van Twente
Ontmoeting en contact voor
patiënten en partners
Atletiek en Wandelvereniging
Delden (AWD)
Speciale programma's voor mensen
met een beperking of chronische
ziekte
Carintreggeland -
Dagbehandeling ’t Raesfelt
Dagbehandeling voor mensen met
een lichamelijke beperking
Carintreggeland -
Dagverzorging Het Uitzicht
'De Kuierhook', ontmoetingspunt
voor ouderen
J.P. van den Bentstichting -
Grandcafé-Restaurant In de
Hagen
Dagelijks geopend van 11.00 tot
19.00 uur
Zwempunt Delden
Op woensdag en zaterdag zwemmen
voor kinderen met een beperking
Stichting ’t Iemenschoer
Volwasseneneducatie
zijn. MEE Twente verzamelt deze
gegevens en stelt deze beschikbaar
op www.desocialekaarttwente.nl We
tonen een selectie van deze adressen
uit Delden. Onderzoek van MEE Twente
naar de kwaliteit en kwantiteit van
bestaande voorzieningen, liet overigens
zien dat burgers erg tevreden zijn met
het bestaande aanbod. Meedoen dus!
Stichting Het Maathuis
Begeleiding voor jonge mensen met
een verstandelijke beperking of
psychiatrische achtergrond
Zonnebloem, Delden
Huisbezoek, activiteiten, en
vakanties voor senioren
Meer weten: jannieke.wolterink@meetwente.nl
Bibliotheek Hof van Twente -
Vestiging Delden
dinsdag t/m zaterdag open
Stichting Speel-O-Theek de
Harlekijn
Speelmaterialen voor kinderen met
een beperking
Stichting Unie van Vrijwilligers
Delden (UVV)
Hulp bij boodschappen en praktische
klussen
Stichting Welzijn Ouderen Hof van
Twente - Meer bewegen
Gymnastiek voor 55-plus
Stichting Welzijn Ouderen
Hof van Twente
Kaarten en bingo op woensdagmiddag

Signaleren is het begin
van oplossen
Consulenten van MEE Twente zien
en horen veel. Elke dag spreken
zij mensen die hulp of zorg nodig
hebben. Vaak gaat dat goed. Soms
komen mensen in de knel. En soms
overstijgt zo’n probleem de individuele
situatie. Knelpunten ontstaan door
gebreken in wet- en regelgeving of
tekorten in de uitvoering van zorg.
MEE verzamelt deze signalen en koppelt deze
terug naar die instanties, die oplossingen
kunnen bieden. Merle Marij Overmars is als
consulent signalering verantwoordelijk voor
de rapportages: ‘Alle signalen komen op
een plek samen. Zo zie ik snel of problemen
vaker voorkomen. Ook kan ik navraag doen
of gemelde knelpunten door anderen worden
herkend. In mijn rapportages rubriceer ik de
knelpunten en beoordeel ik bij welke instantie
het probleem kan worden aangekaart.’
Maatschappelijke participatie
In 2011 registreerde MEE Twente 88 signalen.
Het betroffen bijvoorbeeld knelpunten in
de indicatiestellingen, de begeleiding in het
regulier onderwijs (het rugzakje), de toegewezen
zorg, de schuldsanering of aanvragen voor
aangepast werk of dagbesteding.
Marle Marij: ‘Allemaal zaken waar regels, of de
uitwerking daarvan, mensen belemmeren in hun
dagelijkse functioneren. Zij kunnen niet doen
wat zij willen, niet participeren naar hun eigen
wensen of vermogen.’
I-Task geeft gerichte informatie
MEE Twente heeft in 2011 I-Task doorgevoerd,
een digitaal systeem dat nu landelijk door
alle MEE’s wordt gebruikt. Hiermee zijn
signalen uniform in te voeren en beter
vergelijkbaar. Merle Marij: ‘MEE Nederland
gebruikt I-Task voor haar landelijke ‘Trend en
signaleringsrapportage’. Zij kan knelpunten
die algemeen gelden op het juiste niveau
aanhangig maken, bijvoorbeeld bij het betrokken
ministerie.’
I-Task biedt nog meer voordelen. Merle Marij:
‘Binnen het systeem kunnen wij eenvoudig
rapportages uitdraaien op soort probleem,
doelgroep en/of gemeente. Na de zomer starten
Op tijd het juiste zetje
Triple P voor gevorderden
Vragen waarmee cliënten bij MEE Twente
komen weerspiegelen alle levensgebieden
en levensfasen. Logisch, want elke periode
wordt gekenmerkt door zijn eigen specifi eke
hindernissen. Kinderen worden geboren en
groeien op. Zij gaan naar school en worden ouder.
Zij willen zelfstandig leven, zoeken een partner
en zoeken werk. Wetten en fi nanciële regelingen
bepalen ook hier de mogelijkheden. MEE Twente
biedt ondersteuning op al deze levensterreinen:
opvoeding & ontwikkeling, leren & werken, wonen
& samenleven, geldzaken & regelgeving; zo dat
iedereen zo zelfstandig mogelijk mee kan blijven
doen.
Veel ouders lopen rond met vragen over de opvoeding. Heeft
hun kind een beperking, dan nemen die vragen toe. MEE
Twente biedt kortdurende ondersteuning vanuit de Triple P
methodiek. In een cyclus van tien bijeenkomsten leren ouders
vaardigheden, die zij direct in de praktijk kunnen toepassen. De
vragen die zij zelf hebben zijn daarbij leidend. Mijn kind luistert
Niet boos, wel duidelijk
Vraagprofi el
Regelgeving en Geldzaken (R&G) 49%
Opvoeding en Ontwikkeling (O&O) 8%
Leren en Werken 18%
Wonen en Samenleven (W&S) 25%
wij een pilot in Hengelo. Door bezuinigingen
en veranderde wetgeving komen veel mensen
met een beperking in fi nanciële problemen.
Mensen met een verstandelijke beperking
raken hier snel de greep op kwijt, waardoor
problemen kunnen escaleren. Wij willen deze
indruk staven met feiten. Door knelpunten
te verzamelen kunnen wij in een overzicht
informatie bieden over de aantallen mensen en
het soort problemen. Stadsbank en gemeente
krijgen deze gegevens in een compact factsheet
aangereikt. Zij kunnen vervolgens gericht actie
ondernemen, in de juiste maat: op basis van
getallen in plaats van emoties of indrukken.’
Meer weten: merlemarij.overmars@meetwente.nl
niet, hoe kan ik zijn gedrag bijsturen? Elk team van MEE Twente
kent een aantal consulenten met opvoeding & ontwikkeling
als aandachtsgebied. Zij zijn de afgelopen jaren bijgeschoold
op niveau 4 van de Triple P-methodiek. Triple P staat voor een
omvattend programma van opvoedingsvoorlichting, advies en
coaching. Triple P is ook het uitgangspunt in de werkwijze van de
Twentse Centra voor Jeugd en Gezin, de LOES-loketten.
Erna Kok (consulent MEE Twente): ‘De methodiek van Triple P
sluit goed aan bij de werkwijze, die wij al jaren hanteren bij
MEE Twente. Onze ervaring blijkt een uitkomst, met name waar
kinderen een beperking hebben of ouders zelf een beperking
hebben. De positieve en concrete benadering zorgt er voor
dat ouders snel zelfstandig verder kunnen. Zo voorkom je dat
situaties verergeren. Het is helemaal niet vreemd om hulp te
vragen, als je het gevoel hebt dat je je kinderen niet begrijpt of
niet kunt hanteren. Je zit met je handen in het haar. Het mooie
is dat met de juiste kennis en oefening het merendeel van de
ouders relatief snel weer grip krijgen op hun situatie.’
Stepping Stones
Voor kinderen met een verstandelijke beperking is Stepping
Stones ontwikkeld, een variant van Triple P, waarin meer
ruimte en aandacht is voor de afwijkende ontwikkeling van deze
kinderen. Erna Kok: ‘Er zijn nu vier consulenten gecertifi ceerd
in deze methodiek, maar wij breiden dat in de komende jaren
graag uit.’ De opvoedingsondersteuning van MEE Twente
is overigens breder gericht dan Triple P. Erna Kok: ‘Ouders
kunnen ook bij ons terecht voor informatie en advies of volgen
een cursus. MEE Twente actualiseert haar aanbod jaarlijks
naar aanleiding van vragen die wij binnen krijgen. Binnen een
cursus of gespreksgroep is er aandacht voor bijvoorbeeld
communicatie, relaties, seksualiteit of sociale vaardigheden. Tot
slot is MEE Twente ook kartrekker bij de Integrale Vroeghulp,
waarvan een belangrijke preventieve werking uitgaat.’
‘De methode Triple P heeft mij in laten zien dat ik niet altijd duidelijk
was naar mijn zoontje. Ik zei wel dat hij moest komen, maar als hij
niet kwam en zeurde dan liet ik het gaan. Er gebeurde dus niets.
Hij leerde dus dat als hij ging zeuren, hij nog wat langer kon blijven
spelen. Ik blijf nu rustiger, omdat ik meteen ingrijp als hij niet
luistert. Ik sta dus niet meer tien minuten boos te worden! Eigenlijk
hoef ik nu nooit meer in te grijpen. Als ik hem roep en hij komt
meteen, geef ik hem een compliment: wat goed dat je gekomen bent!
En dat vindt hij geweldig. Het chagrijn is uit de opvoeding verdwenen;
we genieten meer van elkaar.’ Meer weten: erna.kok@meetwente.nl