umi ii i m.« i um - RHC Rijnstreek en Lopikerwaard

ARCHIEVEN GEMEENTE REEUWIJK (1809) 1811 - 1948 f1968)
INLEIDING
GESCHIEDENIS VAN DE GEMEENTE REEUWIJK. 1811 - 1948
GRONDGEBIED
De gemeente Reeuwijk is gelegen in het oostelijk veenweidegebied van de provincie Zuid-
Holland. In 1948, het eindjaar van het hier beschreven archief, had de gemeente een
oppervlakte van ruim 3200 hectare, waarvan een groot gedeelte uit water bestond. Het
inwonertal bedroeg toen circa 5165 personen, verspreid over een aantal kernen of
buurten. 1 In het westen waren dat Randenburg, Middelburg, Reeuwijk-Dorp en de
Tempel, in het midden Reeu wij k-Brug, in het oosten het plassengebied rondom de kern
Sluipwijk en tenslotte Stein en Willens, het zuidelijk deel van de gemeente. Een achttal
polders of droogmakerijen lag geheel of gedeeltelijk binnen de gemeente: Rijneveld, de
Vereenigde Polder aan de Oostzijde van de Gouwe, Middelburg, Willens, Reeuwijk,
Broekvelden & Vettenbroek, Sluipwijk en de Tempelpolder.
Reeuwijk werd in 1948 in het westen begrensd door de gemeentes Alphen, Boskoop,
Waddinxveen en Gouda, in het zuiden door Gouda en Haastrecht, in het oosten door
Hekendorp en Lange Ruige Weide en in het noorden door Bodegraven en Zwammerdam.
De gemeente was een complex van een viertal gemeenten, dat in de 19e eeuw was
samengevoegd. De "oergemeente" Reeuwijk bestond vanaf 1817 globaal gezien uit
Randenburg, Reeuwijk-Dorp en Reeuwijk-Brug; tussen 1811 en 1817 was de gemeente
tijdelijk uitgebreid met het grondgebied van de latere gemeente Stein ca.. In 1855 werd
de gemeente Middelburg aan het grondgebied toegevoegd. In 1870 tenslotte werden de
gemeentes Sluipwijk en Stein ca. opgeheven en kreeg Reeuwijk de oppervlakte, die ze
tot 1964 behield.
ECONOMISCHE ONTWIKKELING
In 1811, het jaar waarin het hierna te beschrijven archief begint, was Reeuwijk een
redelijk welvarende plattelandsgemeente. Het merendeel van de inwoners hield zich bezig
met de veehouderij en aanverwante bezigheden; daarnaast waren er ambachtslieden
werkzaam zoals bakkers, slagers, timmerlieden, smeden, rietdekkers, herbergiers en een
korenmolenaar. Reeuwijk-Brug, dat vooral na 1830 tot bloei kwam, ontwikkelde zich tot
het bestuurlijk centrum van de gemeente: hier woonden de gemeentelijke functionarissen,
de dokter en de vroedvrouw en hier vergaderde de gemeenteraad, aanvankelijk ten huize
van de burgemeester en vanaf 1919 in een nieuw raadhuis.
In 1855 werd de gemeente Middelburg, een bestuurlijke enclave tussen de buurt Randenburg
en Reeuwijk-dorp bij Reeuwijk gevoegd. Aan het eind van de vorige eeuw ontstond
er in Randenburg en Middelburg wat tuinbouwbedrijven en kwekerijen, in de periferie
van het naburige Boskoop, waar de kwekerijen zich veel sneller en in grotere hoeveelheden
ontwikkelden. In de tweede helft van de 19e eeuw werden de polders Middelburg,
de Tempel en Broekvelden en Vettenbroek verveend, waarna vervolgens het gebied weer
Provinciale Almanak van Zuid-Holland, 1949.