Alblasserwaard en Vijfheerenlanden - Gebiedsplatform
Alblasserwaard en Vijfheerenlanden - Gebiedsplatform
Alblasserwaard en Vijfheerenlanden - Gebiedsplatform
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong><br />
verled<strong>en</strong>, hed<strong>en</strong> <strong>en</strong> toekomst<br />
RUIMTELIJKE KWALITEIT<br />
<strong>en</strong><br />
STREEKEIGEN BEBOUWING
Colofon:<br />
uitgave : <strong>Gebiedsplatform</strong> <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>,<br />
Commissie Streekeig<strong>en</strong> Bebouwing.<br />
datum : 5 juli 2010<br />
aantal : 30<br />
schrijvers: Piet d<strong>en</strong> Hertog, organisatie “Boerderij <strong>en</strong> Erf”.<br />
Jacques Verhag<strong>en</strong>, organisatie “Natuur- <strong>en</strong> Vogelwacht de <strong>Alblasserwaard</strong>”.<br />
Tek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>: Piet d<strong>en</strong> Hertog<br />
Foto's: Piet d<strong>en</strong> Hertog <strong>en</strong> Jacques Verhag<strong>en</strong><br />
– 1 -
Inhoudsopgave<br />
0.Sam<strong>en</strong>vatting.................................................................................................................................3<br />
1<br />
.Inleiding...........................................................................................................................................4<br />
2.Doel onderzoek .............................................................................................................................4<br />
3.Landschapsk<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>......................................................4<br />
3.1.Algeme<strong>en</strong>...............................................................................................................................4<br />
3.2.Ve<strong>en</strong>ontginning......................................................................................................................4<br />
3.3.Stroomrugg<strong>en</strong>........................................................................................................................5<br />
3.4.Nederzetting<strong>en</strong>.......................................................................................................................6<br />
3.5.Erftyp<strong>en</strong> van het veeteeltbedrijf in ve<strong>en</strong>weidegebied ...........................................................8<br />
3.6.Erftyp<strong>en</strong> van het gem<strong>en</strong>gd bedrijf op e<strong>en</strong> stroomrug............................................................9<br />
3.7.K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de beplanting.....................................................................................................10<br />
4.Boerderij<strong>en</strong> <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> .......................................................................10<br />
5.Wet- <strong>en</strong> regelgeving....................................................................................................................13<br />
6.huidige situatie ruimtelijke kwaliteit..............................................................................................15<br />
6.1.Bebouwingsinvloed<strong>en</strong> op het landschap..............................................................................16<br />
6.2.Uniforme boerderij<strong>en</strong>...........................................................................................................17<br />
6.3.Industriële bebouwing..........................................................................................................17<br />
6.4.Visueel beeld bedrijfsterrein<strong>en</strong> ..........................................................................................17<br />
6.5.Woonkern<strong>en</strong>.........................................................................................................................18<br />
7.Advies..........................................................................................................................................19<br />
8.Literatuur......................................................................................................................................21<br />
Bijlag<strong>en</strong><br />
Bijlage 1 Omgaan met monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
– 2 -
0. SAMENVATTING<br />
Het <strong>Gebiedsplatform</strong> heeft e<strong>en</strong> compacte Visie sam<strong>en</strong>gesteld over de toekomst van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>. Hierin zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>: Leefbaarheid <strong>en</strong> Zorg, Water,<br />
Cultuurhistorie, Landschap, Agrarische Economie, Natuur <strong>en</strong> Recreatie.<br />
De Commissie Streekeig<strong>en</strong> Bebouwing is door het <strong>Gebiedsplatform</strong> geïnstalleerd. Deze<br />
Commissie heeft de opdracht de k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> vast te legg<strong>en</strong> van het landschap met zijn specifieke<br />
inrichting <strong>en</strong> bebouwing, alsmede e<strong>en</strong> blik op de toekomst.<br />
De <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> zich gelukkig prijz<strong>en</strong> met de nog aanwezige<br />
rijke historische landschapsinrichting. Het is goed deze historie vast te legg<strong>en</strong> om in de toekomst<br />
te begrijp<strong>en</strong> waarom het landschap er zo uitziet.<br />
Deze streekeig<strong>en</strong> bebouwing bestaat, vooral in de lint<strong>en</strong> <strong>en</strong> in het buit<strong>en</strong>gebied uit boerderij<strong>en</strong>.<br />
Deze boerderij<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> streekeig<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>, die ook bij het onderhoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> r<strong>en</strong>over<strong>en</strong><br />
gehandhaafd moet<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>. Om dit in stand te houd<strong>en</strong> <strong>en</strong> bij nieuwe bebouwing mogelijk te<br />
mak<strong>en</strong>, bestaat e<strong>en</strong> scala van wet- <strong>en</strong> regelgeving.<br />
Het belangrijkste is echter hoe wij aankijk<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> de huidige inrichting <strong>en</strong> bebouwing. Het woord<br />
verrommeling wordt door iedere<strong>en</strong> gebruikt, maar iedere<strong>en</strong> heeft weer e<strong>en</strong> andere uitleg. Het<br />
gaat om gebruik, goeder<strong>en</strong> <strong>en</strong> opstall<strong>en</strong>, die in de betreff<strong>en</strong>de omgeving niet thuis hor<strong>en</strong>.<br />
Voorbeeld<strong>en</strong> hiervan zijn:<br />
Het grondgebruik in het ve<strong>en</strong>weidegebied bestaat uit weide, slot<strong>en</strong>, riet, gri<strong>en</strong>djes <strong>en</strong> huftbosjes;<br />
Onroer<strong>en</strong>d goed in de uiterwaard<strong>en</strong>, waarbij de uiterwaard<strong>en</strong> voor waterberging van de rivier<br />
di<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Opslag van material<strong>en</strong> <strong>en</strong> goeder<strong>en</strong>, die niet direct bij de melkveehouderij betrokk<strong>en</strong> zijn, in e<strong>en</strong><br />
weiland of achter de boerderij.<br />
Opstall<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> weiland, die niets te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met het veehouderij bedrijf.<br />
Opstall<strong>en</strong> in de kern of het lint, die afwijk<strong>en</strong>d zijn van de omgeving.<br />
Verder zijn er invloed<strong>en</strong> op het landschap door de uniforme boerderij<strong>en</strong>, de industriële<br />
bebouwing <strong>en</strong> de verrommeling van bedrijfsterrein<strong>en</strong> <strong>en</strong> de woonkern<strong>en</strong>.<br />
Hoe kijk<strong>en</strong> wij naar de toekomst? In het hoofdstuk Advies staan voor de volg<strong>en</strong>de thema's<br />
aanbeveling<strong>en</strong>.<br />
Deze thema's zijn:<br />
• Agrarisch midd<strong>en</strong>gebied <strong>en</strong> Natuur;<br />
• Industrie <strong>en</strong> Woonkern<strong>en</strong> langs de rand<strong>en</strong><br />
• Nieuwe Boerderij<strong>en</strong>;<br />
• Wijziging bestemming bestaande boerderij<strong>en</strong>;<br />
• Beeldkwaliteit;<br />
• Stads-<strong>en</strong> dorpsrand<strong>en</strong>.<br />
– 3 -
1. INLEIDING<br />
Het kernteam van het <strong>Gebiedsplatform</strong> wil voor de verdere ontwikkeling van de <strong>Alblasserwaard</strong><br />
<strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> inzicht hebb<strong>en</strong> in de aanwezige historische bebouwing <strong>en</strong> de huidige<br />
economische ontwikkeling. De indruk bestaat dat in beide gebied<strong>en</strong> de aandacht voor de<br />
economie zich richt op de korte termijn, wat t<strong>en</strong> koste gaat van de visuele kwaliteit van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>. Om dit te onderzoek<strong>en</strong> heeft het kernteam e<strong>en</strong> commissie<br />
ingesteld. In deze commissie zitt<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordigers van de organisaties “Boerderij <strong>en</strong> Erf” <strong>en</strong><br />
de “Natuur- <strong>en</strong> Vogelwacht de <strong>Alblasserwaard</strong>”<br />
De <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zijn hoog gewaardeerd in de Cultuurhistorische<br />
Hoofdstructuur van de Provincie Zuid-Holland. De <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zijn<br />
aangewez<strong>en</strong> als Belvedèregebied <strong>en</strong> onderdeel van het Nationaal Landschap Gro<strong>en</strong>e Hart. Deze<br />
kwalificaties vrag<strong>en</strong> als vanzelfsprek<strong>en</strong>d om e<strong>en</strong> zorgvuldige omgang met de ruimtelijke kwaliteit<br />
van het gebied.<br />
2. DOEL ONDERZOEK<br />
Het doel van het onderzoek <strong>en</strong> deze rapportage is te kom<strong>en</strong> tot aanbeveling<strong>en</strong> om de huidige<br />
landschappelijke <strong>en</strong> architectonische kwaliteit te behoud<strong>en</strong> <strong>en</strong> in de toekomst te versterk<strong>en</strong>.<br />
Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de verander<strong>en</strong>de sam<strong>en</strong>leving, nieuwe landschappelijke<br />
architectonische <strong>en</strong> economische inzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong> het gebruik van nieuwe material<strong>en</strong>.<br />
In deze rapportage zijn opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> de landschaps- <strong>en</strong> architectonische k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>. Verder wordt aandacht besteed aan het visuele beeld van<br />
deze gebied<strong>en</strong>. Dit leidt tot aanbeveling<strong>en</strong> tot verbetering van het visuele beeld in de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> <strong>en</strong> richt zich op nieuwe architectonische uitdaging<strong>en</strong> die tot<br />
deze verbetering leid<strong>en</strong>.<br />
3. LANDSCHAPSKENMERKEN ALBLASSERWAARD EN VIJFHEERENLANDEN<br />
3.1. Algeme<strong>en</strong><br />
De <strong>Alblasserwaard</strong> bestaat voor e<strong>en</strong> groot deel uit e<strong>en</strong> ve<strong>en</strong>polderlandschap. De<br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> overgangsgebied naar het Gelderse rivier<strong>en</strong>landschap. Het gebied<br />
bestaat grot<strong>en</strong>deels uit middeleeuwse ve<strong>en</strong>ontginning met e<strong>en</strong> regelmatige strok<strong>en</strong>verkaveling<br />
van lange smalle kavels <strong>en</strong> brede slot<strong>en</strong>. Langs de ontginningsass<strong>en</strong> staan de boerderij<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><br />
lintbebouwing. Op de hooggeleg<strong>en</strong> gedeelt<strong>en</strong> langs Lek <strong>en</strong> Linge is e<strong>en</strong> stroomrugg<strong>en</strong>landschap<br />
ontstaan met bredere percel<strong>en</strong>, <strong>en</strong> weinig slot<strong>en</strong>.<br />
De bijbehor<strong>en</strong>de landschapselem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn met name ti<strong>en</strong>dweg<strong>en</strong>, kades, voormalige<br />
h<strong>en</strong>nepakkers, e<strong>en</strong>d<strong>en</strong>kooi<strong>en</strong>, wiel<strong>en</strong> <strong>en</strong> voormalige boezemgebied<strong>en</strong>. Het grondgebruik is<br />
doorgaans weidegebied t<strong>en</strong> bate van veeteelt. In de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zijn<br />
hoogstamboomgaard<strong>en</strong> <strong>en</strong> gri<strong>en</strong>d<strong>en</strong>. Op de hoge gebied<strong>en</strong> komt incid<strong>en</strong>teel akkerbouw voor.<br />
3.2. Ve<strong>en</strong>ontginning<br />
Ontstaan<br />
Het laaggeleg<strong>en</strong> west<strong>en</strong> van het land is in de oudheid bedekt geweest met moerass<strong>en</strong>. Hier<br />
ontstaat e<strong>en</strong> dikke laag ve<strong>en</strong>. In de middeleeuw<strong>en</strong> is deze regio e<strong>en</strong> drassig <strong>en</strong> ontoegankelijk<br />
gebied. De ontginning van dit gebied gebeurt systematische <strong>en</strong> georganiseerd, waardoor e<strong>en</strong><br />
cope-ontginning of slag<strong>en</strong>landschap ontstaat. Vanuit de hoger geleg<strong>en</strong> grond<strong>en</strong> langs de rivier<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> ve<strong>en</strong>stroompjes wordt met deze ontginning begonn<strong>en</strong>. Hiervoor graaft m<strong>en</strong> slot<strong>en</strong> om het<br />
gebied te ontwater<strong>en</strong>. Ook zijn er kades <strong>en</strong> wetering<strong>en</strong> aangelegd rondom de aanvankelijke<br />
ontginningse<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>. Deze wetering<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> dan weer als ontginningsbasis voor de volg<strong>en</strong>de<br />
ontginningsslag. Door inklinking van het ve<strong>en</strong> is het noodzakelijk om de polders tezam<strong>en</strong> te<br />
bedijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te bemal<strong>en</strong>.<br />
– 4 -
Indeling<br />
De inrichting van de ve<strong>en</strong>ontginning is<br />
bepaald door het ritme van de<br />
langgerekte percel<strong>en</strong><br />
(strok<strong>en</strong>verkaveling). De percel<strong>en</strong> zijn<br />
gescheid<strong>en</strong> door slot<strong>en</strong>. De kavels zijn<br />
relatief niet zo smal <strong>en</strong> vaak<br />
onderverdeeld door greppels. De breedte<br />
van de kavels is zeer regelmatig.<br />
Nerg<strong>en</strong>s in het Zuid-Hollandse ve<strong>en</strong>weidegebied<br />
is de verkaveling zo<br />
regelmatig als in het midd<strong>en</strong> van de<br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>. Kades, dijk<strong>en</strong>, slot<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> wetering<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> de<br />
landschappelijke hoofdlijn<strong>en</strong> van dit<br />
gebied. Het grondgebruik is veeteelt.<br />
Inrichting<br />
Het landschap k<strong>en</strong>merkt zich door e<strong>en</strong> grote mate van op<strong>en</strong>heid in het achterland. Dit wordt<br />
afgewisseld door het meer beslot<strong>en</strong> boerderij<strong>en</strong>lint dat doorzicht<strong>en</strong> heeft naar het op<strong>en</strong><br />
achterland. Langs de ontginningsass<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> lintbebouwing ontstaan met de boerderij<strong>en</strong> op de<br />
kopp<strong>en</strong> van de kavels. Deze lintbebouwing valt sam<strong>en</strong> met het historisch weg<strong>en</strong>patroon.<br />
Knotwilg<strong>en</strong> zijn karakteristiek voor het landschap.<br />
3.3. Stroomrugg<strong>en</strong><br />
Ontstaan<br />
De uitgebreide moerasgebied<strong>en</strong> in het laaggeleg<strong>en</strong> west<strong>en</strong> word<strong>en</strong> doorsned<strong>en</strong> door rivier<strong>en</strong>.<br />
Deze meander<strong>en</strong>de <strong>en</strong> vlecht<strong>en</strong>de rivier<strong>en</strong> voer<strong>en</strong> zand <strong>en</strong> klei aan. Deze voormalige<br />
rivierbedding<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> eerst lager geleg<strong>en</strong> dan de omring<strong>en</strong>de ve<strong>en</strong>grond. Het ve<strong>en</strong> klinkt zo<br />
sterk in dat deze rivierbedding<strong>en</strong> als hoger geleg<strong>en</strong> (stroom)rugg<strong>en</strong> in het land kom<strong>en</strong> te ligg<strong>en</strong>.<br />
In de prehistorie vorm<strong>en</strong> zij sam<strong>en</strong> met de rivierduin<strong>en</strong> de <strong>en</strong>ige droge vestigingsplaats<strong>en</strong> in dit<br />
gebied. In het westelijk deel van deze regio rak<strong>en</strong> de stroomrugg<strong>en</strong> overgroeid met ve<strong>en</strong>. In het<br />
hoger geleg<strong>en</strong> oostelijk deel ligg<strong>en</strong> zij nu nog steeds aan de oppervlakte. Deze stroomrugontginning<br />
ligt dus verwev<strong>en</strong> in de ve<strong>en</strong>ontginning. Echte komontginning op rivierklei komt weinig<br />
voor.<br />
Indeling<br />
E<strong>en</strong> geoef<strong>en</strong>d oog kan de hogere stroomrugg<strong>en</strong> makkelijk in het landschap herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Er is<br />
sprake van e<strong>en</strong> zichtbaar hoogteverschil. Slot<strong>en</strong> ontbrek<strong>en</strong> of hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> opvall<strong>en</strong>d laag<br />
waterpeil. Soms volgt het weg<strong>en</strong>patroon nog de<br />
stroomrug. Waarbij e<strong>en</strong> ‘onder <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
bov<strong>en</strong>weg’ e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d patroon is voor e<strong>en</strong><br />
stroomrug. De strok<strong>en</strong>verkaveling is breder dan<br />
in de omring<strong>en</strong>de polder <strong>en</strong> vaak waaiervormig.<br />
Op de hoogste plaats<strong>en</strong> is sprake van e<strong>en</strong><br />
blokverkaveling. Het grondgebruik is<br />
afwissel<strong>en</strong>d bouwland, boomgaard <strong>en</strong> weiland.<br />
Op komgrond<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> gri<strong>en</strong>d<strong>en</strong> voor.<br />
Inrichting<br />
Omdat de stroomrugg<strong>en</strong> door de<br />
ve<strong>en</strong>ontginning<strong>en</strong> he<strong>en</strong> gevlocht<strong>en</strong> zijn, hebb<strong>en</strong><br />
zij e<strong>en</strong> subtiele invloed op het landschap. Het<br />
landschap is afwissel<strong>en</strong>d, boomgaard<strong>en</strong> met<br />
windsingels, kleine stukjes akkerbouw <strong>en</strong> veeteelt. Het weg<strong>en</strong>patroon is minder rechtlijnig <strong>en</strong> het<br />
landschap is wat beslot<strong>en</strong>er door de boomgaard<strong>en</strong>. In plaats van slot<strong>en</strong> zijn de akkers<br />
oorspronkelijk gescheid<strong>en</strong> door (meidoorn)hag<strong>en</strong>. Bij de lagere stroomrugg<strong>en</strong> loopt het<br />
slot<strong>en</strong>patroon gewoon door <strong>en</strong> zij zijn in het landschap niet herk<strong>en</strong>baar. De ligging van deze<br />
lagere stroomrugg<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong> verklaring voor de plaats<strong>en</strong> waarop bebouwing is ontstaan.<br />
– 5 -
3.4. Nederzetting<strong>en</strong><br />
De boerderij<strong>en</strong> in deze regio's zijn te vind<strong>en</strong> langs de ontginningsbases: de dijklint<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
polderlint<strong>en</strong>. Deze twee lintvorm<strong>en</strong> zijn karakteristiek voor de ve<strong>en</strong>ontginning<strong>en</strong>.<br />
Dijklint<strong>en</strong><br />
In deze regio, die vaak geteisterd werd door overstroming<strong>en</strong>, zijn de dijk<strong>en</strong> e<strong>en</strong> veilige<br />
vestigingsplaats <strong>en</strong> ontstaan er dijklint<strong>en</strong>.<br />
De k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van deze dijklint<strong>en</strong> zijn afhankelijk van de bodemgesteldheid van het achterland.<br />
Afhankelijk van de bodem ligg<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> ver van de dijk, onder aan de dijk, of dichtbij de<br />
dijk, soms in het dijktalud of hoog op de kruin van de dijk. Dergelijke plaatsing is per gebied<br />
karakteristiek voor het dijklint. Bij stroomrugg<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> - soms iets van de dijk- op<br />
de stabiele stroomrug. Wanneer die stroomrug ontbreekt ligg<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> dichter bij de dijk,<br />
of zelfs in het dijklichaam. Doorzicht<strong>en</strong> naar het achterland zijn bepal<strong>en</strong>d voor de dijk<strong>en</strong> in het<br />
landelijk gebied. In de kern<strong>en</strong> zijn de dijklint<strong>en</strong> verdicht.<br />
Als de dijk op e<strong>en</strong> stroomrug ligt, of op de oeverwal van e<strong>en</strong> rivier, ligg<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> op <strong>en</strong>ige<br />
afstand van de dijk, <strong>en</strong> is het dijklint ijl. Als dit niet het geval is, staan de boerderij<strong>en</strong> aan de dijk.<br />
Hoe lager het achterligg<strong>en</strong>de land is, hoe hoger de bebouwing teg<strong>en</strong> of op de dijk kruipt. Als het<br />
achterland laag is, is over het algeme<strong>en</strong> de bebouwing ook meer verdicht. Door de rec<strong>en</strong>te<br />
dijkverzwaring is de oorspronkelijke bebouwingsstructuur op e<strong>en</strong> aantal plaats<strong>en</strong> aangetast.<br />
De Lekdijk bij Vian<strong>en</strong> <strong>en</strong> Everding<strong>en</strong> ligt op e<strong>en</strong> stroomrug. De boerderij<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>dijks op<br />
soms geruime afstand van de dijk <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>, soms lange oprijlaan. Vanaf de dijk kijkt<br />
m<strong>en</strong> op de kapp<strong>en</strong>. Het dijklint is ijl. De boerderij<strong>en</strong> staan ev<strong>en</strong>wijdig aan de verkavelingsrichting.<br />
Westelijk van Vian<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> ijl dijklint meer aan de voet van de dijk. Vanaf<br />
de dijk kijkt m<strong>en</strong> hier ook op de kapp<strong>en</strong>, <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de pand<strong>en</strong> door naar het op<strong>en</strong> achterland. Nog<br />
westelijker is de boerderij <strong>en</strong>igszins in de dijk gekrop<strong>en</strong>. Het woongedeelte ligt iets hoger dan het<br />
omring<strong>en</strong>de land. Vanaf de dijk kan m<strong>en</strong> nu door het zolderv<strong>en</strong>ster naar binn<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>.<br />
De dijk<strong>en</strong> langs de Noord <strong>en</strong> de B<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>- <strong>en</strong> Bov<strong>en</strong>- Merwede, zijn totaal anders van karakter.<br />
Het achterligg<strong>en</strong>de polderland ligt hier laag; hier vind<strong>en</strong> we de echte dijkhuiz<strong>en</strong>, met de voordeur<br />
aan de dijkkruin <strong>en</strong> de achterdeur twee verdieping<strong>en</strong> lager op polderniveau. De bebouwing is<br />
geslot<strong>en</strong> tot half op<strong>en</strong>, zowel binn<strong>en</strong>- als buit<strong>en</strong>dijks. De bebouwing is gericht op de dijk <strong>en</strong> heeft<br />
weinig relatie met de achterligg<strong>en</strong>de verkaveling. Het gaat hier om boerderij<strong>en</strong>, woonhuiz<strong>en</strong>,<br />
villa’s, bedrijfjes <strong>en</strong> winkels. Tuss<strong>en</strong> de pand<strong>en</strong> in biedt hier <strong>en</strong> daar e<strong>en</strong> ‘stoep’ (afrit vanaf de<br />
dijk) zicht op het achterland, waar inmiddels vaak nieuwbouw is versch<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
De Lingedijk ligt ook op e<strong>en</strong> stroomrug; hier ligt de wat oudere bebouwing op wissel<strong>en</strong>de afstand<br />
tot de dijk. De Diefdijk heeft vrijwel uitsluit<strong>en</strong>d bebouwing aan de westelijke kant van de dijk. Dit is<br />
de veilige kant bij overstroming<strong>en</strong>. De bebouwing volgt ofwel de verkavelingsrichting ofwel de<br />
dijk. Zij is aan de voet van de dijk of op de flank van de dijk gesitueerd.<br />
De Zouw<strong>en</strong>dijk <strong>en</strong> de Bazeldijk hebb<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s bebouwing aan de westelijke (de veilige) kant<br />
van de dijk. Behalve ter hoogte van het Merwedekanaal, waar er aan twee zijd<strong>en</strong> van de dijk<br />
bebouwing is. De bebouwing staat hoofdzakelijk op de kruin van de dijk.<br />
Polderlint<strong>en</strong><br />
Bij de systematische ontginning van het gebied zijn kavels met e<strong>en</strong> vaste breedte uitgegev<strong>en</strong> aan<br />
vrije boer<strong>en</strong>. Deze bouwd<strong>en</strong> op de kop van de door hun ontgonn<strong>en</strong> kavel e<strong>en</strong> boerderij op e<strong>en</strong><br />
woonheuvel. Deze woonheuvels zijn handmatig opgeworp<strong>en</strong> verhoging<strong>en</strong> die <strong>en</strong>ige bescherming<br />
moest<strong>en</strong> bied<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> overstroming<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> langgerekt ijl polderlint is dus k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor de<br />
ve<strong>en</strong>ontginning<strong>en</strong>. In de loop der tijd zijn tuss<strong>en</strong> deze oorspronkelijke bebouwingsplaats<strong>en</strong> hier <strong>en</strong><br />
daar nogal wat woonhuiz<strong>en</strong> gebouwd. Als uitgangspunt voor e<strong>en</strong> ontginningsslag<br />
(slag<strong>en</strong>landschap) di<strong>en</strong>t altijd e<strong>en</strong> (ve<strong>en</strong>) riviertje of e<strong>en</strong> wetering. Dit zijn tev<strong>en</strong>s de<br />
hoofdverkeersaders in dit gebied. Later zijn er weg<strong>en</strong> langs deze water<strong>en</strong> aangelegd. Afhankelijk<br />
van de plaatselijke omstandighed<strong>en</strong> ontstaan er verschill<strong>en</strong>de typ<strong>en</strong> polderlint<strong>en</strong>. In het gehele<br />
gebied zijn de plaats<strong>en</strong> van deze ontginningsboerderij<strong>en</strong> vaak nog zichtbaar aan de woonheuvels<br />
waarop zij gebouwd zijn. De karakteristiek is nog steeds: vrijstaande bebouwing met zicht<br />
tuss<strong>en</strong>door op het op<strong>en</strong> achterland.<br />
– 6 -
Polderlint<strong>en</strong> zijn te vind<strong>en</strong> langs de ontginningsbases van de ve<strong>en</strong>polders. Hier ligg<strong>en</strong>, reeds<br />
vanaf de middeleeuw<strong>en</strong>, de oorspronkelijke boerderij<strong>en</strong> op regelmatige afstand<strong>en</strong>, vaak op<br />
archeologisch waardevolle woonheuvels. Belangrijk zijn de doorzicht<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de bebouwing<br />
naar het op<strong>en</strong> poldergebied. De polderlint<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> meer <strong>en</strong> meer verdicht met o.a. woonhuiz<strong>en</strong>.<br />
Er zijn verschill<strong>en</strong>de typ<strong>en</strong> polderlint<strong>en</strong> met elk e<strong>en</strong> karakteristiek profiel:<br />
• Langs e<strong>en</strong> ve<strong>en</strong>stroom of rivier (Alblas, Giess<strong>en</strong>) met twee weg<strong>en</strong> ter weerszijd<strong>en</strong> van het<br />
water;<br />
• Langs e<strong>en</strong> (gegrav<strong>en</strong>) watering met één weg er langs. De bebouwing is aan één of aan<br />
twee zijd<strong>en</strong>.<br />
Er zijn verschill<strong>en</strong>de typ<strong>en</strong> polderlint<strong>en</strong>.<br />
Ve<strong>en</strong>stroompjes hebb<strong>en</strong> aan beide zijd<strong>en</strong> gedi<strong>en</strong>d als ontginningsbasis. Er is dus aan beide<br />
zijd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> polderlint ontstaan. De boerderij<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> oorspronkelijk met de voorgevel naar het<br />
water.Omdat de ve<strong>en</strong>stroompjes relatief breed zijn, wordt er dus later aan beide zijd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> weg<br />
langs gelegd. De afstand tuss<strong>en</strong> het water <strong>en</strong> de weg kan groot zijn. Waar de boerderij<strong>en</strong> op<br />
voldo<strong>en</strong>de afstand van het water ligg<strong>en</strong>, komt de weg tuss<strong>en</strong> het water <strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> te<br />
ligg<strong>en</strong>.<br />
Op plaats<strong>en</strong> waar dit niet praktisch is (rivier kronkelt te veel, of boerderij<strong>en</strong> te dicht aan het water)<br />
komt de weg tuss<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> <strong>en</strong> het achterland te ligg<strong>en</strong>. De boerderij<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> dan met<br />
hun voorzijde aan het water <strong>en</strong> met hun de achterzijde aan de weg. Latere bebouwing<br />
(hoofdzakelijk niet agrarisch) tuss<strong>en</strong> het water <strong>en</strong> de weg ligt dan niet meer ev<strong>en</strong>wijdig aan de<br />
verkaveling maar georiënteerd op de weg.<br />
E<strong>en</strong> ander type polderlint, is het polderlint aan e<strong>en</strong> gegrav<strong>en</strong> wetering. Alle<strong>en</strong> aan de zijde die als<br />
ontginningsbasis heeft gedi<strong>en</strong>d is e<strong>en</strong> polderlint ontstaan. Sommige wetering<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
tweezijdig lint omdat zij aan beide zijde gedi<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong> als ontginningsbasis. De bebouwing is<br />
gericht op de verkavelingsrichting. Omdat dit water relatief smaller is, zijn bruggetjes makkelijker<br />
te realiser<strong>en</strong>. Vooral in de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> elk e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> brug. In de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> komt dit minder voor. Volstaan werd met aan één zijde van de wetering e<strong>en</strong> weg<br />
aan te legg<strong>en</strong>. De boerderij<strong>en</strong> aan de overzijde van de wetering hebb<strong>en</strong> all<strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong> brug over<br />
deze wetering.<br />
Knooppuntnederzetting<br />
Knooppuntnederzetting<strong>en</strong> zijn ontstaan rond e<strong>en</strong> knooppunt van weg<strong>en</strong> <strong>en</strong>/ of water vaak op<br />
plaats<strong>en</strong> waar e<strong>en</strong> dam of e<strong>en</strong> sluis in het water is aangelegd. De lintbebouwing is hier verdicht<br />
<strong>en</strong> uitgegroeid tot e<strong>en</strong> nederzetting. De bebouwing<br />
is georiënteerd op de weg.<br />
Donknederzetting<br />
E<strong>en</strong> donk is e<strong>en</strong> in de prehistorie gevormd rivierduin<br />
die nu als e<strong>en</strong> opvall<strong>en</strong>de verhoging van soms 3 à 4<br />
meter zich bov<strong>en</strong> het landschap uitsteekt. De<br />
donknederzetting<strong>en</strong> zijn voor dit gebied zeer<br />
karakteristiek. In de prehistorie war<strong>en</strong> donk<strong>en</strong> de<br />
eerste droge vestigingsplaats<strong>en</strong> in het moerassige<br />
gebied. Ook na de inpoldering blev<strong>en</strong> donk<strong>en</strong><br />
geliefde vestigingsplaats<strong>en</strong> vanwege de frequ<strong>en</strong>te<br />
overstroming<strong>en</strong>. De donk<strong>en</strong> zijn in dit gebied niet zo<br />
groot <strong>en</strong> zijn daarom dicht bebouwd. Vanaf de weg<br />
loopt het maaiveld snel af. De boerderij<strong>en</strong> staan<br />
daarom met hun voorkant pal aan de weg. De<br />
bebouwing volgt soms de verkavelingsrichting <strong>en</strong><br />
soms de weg. De verkaveling op de donk is breder<br />
<strong>en</strong> heeft meer het karakter van e<strong>en</strong> blokverkaveling. Slot<strong>en</strong> ontbrek<strong>en</strong>.<br />
– 7 -
Stroomrugnederzetting<br />
Stroomrugnederzetting<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> vooral in de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> voor. Dit zijn ook zeer oude<br />
vestigingsplaats<strong>en</strong>. Op sommige stroomrugg<strong>en</strong> zijn deze uitgegroeid tot e<strong>en</strong> nederzetting. Soms<br />
volgt het weg<strong>en</strong>patroon nog de stroomrug. Waarbij e<strong>en</strong> ‘onder- <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>weg’ e<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d patroon. De bebouwing is georiënteerd op de weg <strong>en</strong> b<strong>en</strong>ut zo veel mogelijk het<br />
natuurlijk talud. Slot<strong>en</strong> ontbrek<strong>en</strong>.<br />
3.5. Erftyp<strong>en</strong> van het veeteeltbedrijf in ve<strong>en</strong>weidegebied<br />
De veeteeltbedrijv<strong>en</strong> in dit gebied hadd<strong>en</strong> vaak als nev<strong>en</strong>activiteit de kaasmakerij <strong>en</strong> in het<br />
verled<strong>en</strong> de h<strong>en</strong>nepteelt.<br />
Indeling<br />
De strok<strong>en</strong>verkaveling die zo k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d is<br />
voor dit gebied loopt door in het erf. Het erf is<br />
rechthoekig <strong>en</strong> 1 tot 3 kavels breed <strong>en</strong> wordt<br />
omgev<strong>en</strong> door slot<strong>en</strong>. De slot<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> de<br />
kavels lop<strong>en</strong> (gedeeltelijk) door in het erf. De<br />
boerderij staat meestal op de middelste kavel.<br />
Aan de voorzijde heeft het erf e<strong>en</strong> relatie met de<br />
weg; aan de achterzijde heeft het erf e<strong>en</strong> relatie<br />
met het achterligg<strong>en</strong>de land <strong>en</strong> gaat daar<br />
langzaam in over. Omdat het omring<strong>en</strong>de<br />
landschap vrij op<strong>en</strong> is, is het erf meer beslot<strong>en</strong><br />
om de wind te ker<strong>en</strong>. Aan de zijkant<strong>en</strong> is het erf<br />
meer geslot<strong>en</strong>.<br />
Bebouwing<br />
Veel boerderij<strong>en</strong> zijn van oorsprong op e<strong>en</strong><br />
woonheuvel gebouwd. Dit uit zich in e<strong>en</strong> veelal<br />
lichte verhoging ter plaatse van de boerderij.<br />
Ook is ter plaatse van de woonheuvel de<br />
draagkracht van de grond beter dan van het<br />
omligg<strong>en</strong>de land. Dit heeft tot gevolg dat de<br />
bebouwing zich geconc<strong>en</strong>treerd heeft op deze woonheuvel. De boerderij <strong>en</strong> de schur<strong>en</strong> staan<br />
ev<strong>en</strong>wijdig aan de verkaveling. Alle<strong>en</strong> kleine schur<strong>en</strong> staan soms dwars op de verkaveling.<br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de bijgebouw<strong>en</strong> zijn grote zwarte schur<strong>en</strong> <strong>en</strong> bo<strong>en</strong>stoep<strong>en</strong>. K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d voor deze<br />
streek zijn waterzolders of waterbult<strong>en</strong> in de boerderij of in de schur<strong>en</strong>. In de laaggeleg<strong>en</strong> polders<br />
werd het hooi niet in hooiberg<strong>en</strong> opgeslag<strong>en</strong> maar op hooizolders i.v.m. het<br />
overstromingsgevaar. Hooiberg<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> daar dus slechts sporadisch voor. In de hogere<br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> war<strong>en</strong> zij minder zeldzaam.<br />
E<strong>en</strong> boer<strong>en</strong>erf wordt altijd ingedeeld in ‘voor’ <strong>en</strong> ‘achter’.<br />
Voorzijde<br />
Voor is netjes, geord<strong>en</strong>d <strong>en</strong> arbeidsint<strong>en</strong>sief.<br />
De meeste werkzaamhed<strong>en</strong> van de boerin spel<strong>en</strong> zich hier af. Hier ligg<strong>en</strong> de moestuin, bleek <strong>en</strong><br />
bo<strong>en</strong>stoep die in e<strong>en</strong> logische verbinding staan met de keuk<strong>en</strong>. Water voor de keuk<strong>en</strong> <strong>en</strong> de was<br />
werd bij de bo<strong>en</strong>stoep uit de sloot gehaald. (Waterputt<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> dus niet in deze streek.) Als er<br />
e<strong>en</strong> formele tuin is, ligt deze altijd voor de boerderij. (E<strong>en</strong> formele tuin achter is fout!) De formele<br />
tuin is opgebouwd uit perkjes afgezet met buxus of andere randplantjes. Deze perkjes hebb<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig geometrisch patroon. Tuss<strong>en</strong> de perkjes in ligt grint. E<strong>en</strong> veel gemaakte fout is<br />
e<strong>en</strong> te complex patroon van buxusheggetjes met te weinig grind ertuss<strong>en</strong>. De moestuin ligt voor<br />
of opzij van de boerderij. Soms is er sprake van e<strong>en</strong> versierde nutstuin. De (huis)boomgaard ligt<br />
voor of opzij van de boerderij. Indi<strong>en</strong> er oude h<strong>en</strong>nepakkers aanwezig zijn op het erf ligt hier nu<br />
de boomgaard op (ook als deze achter de boerderij ligg<strong>en</strong>.) Deze h<strong>en</strong>nepakkers ligg<strong>en</strong> door<br />
int<strong>en</strong>sieve bemesting nl. hoger dan het overige land, waardoor zij meer geschikt zijn voor<br />
fruitbom<strong>en</strong>.<br />
– 8 -
Achterzijde<br />
“Achter” is op<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
grootschaliger van opzet. De<br />
structuur is hier meer gegroeid<br />
<strong>en</strong> arbeidsext<strong>en</strong>sief. Dit is<br />
hoofdzakelijk het werkterrein<br />
van de boer. De maat der<br />
ding<strong>en</strong> wordt hier bepaald door<br />
de wag<strong>en</strong>s <strong>en</strong> het vee. Het erf<br />
(hoofdpad) ligt strak langs de<br />
boerderij. Dit hoofdpad vormt<br />
sam<strong>en</strong> met de hooideur<strong>en</strong> aan<br />
de zijkant van de boerderij <strong>en</strong> de<br />
deur<strong>en</strong> van de schuur de<br />
c<strong>en</strong>trale transportruimte op het<br />
erf. Hier rondom cons<strong>en</strong>treert<br />
zich e<strong>en</strong> groot deel van de<br />
werkzaamhed<strong>en</strong> op het erf.<br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de beplanting<br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de beplanting<br />
bestaat uit (knot)wilg<strong>en</strong>, ess<strong>en</strong>,<br />
populier<strong>en</strong>, elz<strong>en</strong>, <strong>en</strong> vlier. Leilind<strong>en</strong> hor<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> aan de voorzijde / zonzijde van de boerderij.<br />
Achter kom<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> geschor<strong>en</strong> hegg<strong>en</strong> voor.<br />
3.6. Erftyp<strong>en</strong> van het gem<strong>en</strong>gd bedrijf op e<strong>en</strong> stroomrug<br />
Indeling<br />
Voor e<strong>en</strong> boer<strong>en</strong>bedrijf op e<strong>en</strong> stroomrug geldt dat de boerderij, het erf <strong>en</strong> e<strong>en</strong> paar percel<strong>en</strong> op<br />
de stroomrug ligg<strong>en</strong>. Het overige land van deze bedrijv<strong>en</strong> ligt in de omring<strong>en</strong>de polder. De<br />
percel<strong>en</strong> die op de stroomrug ligg<strong>en</strong> zijn geschikt voor akkerbouw <strong>en</strong> fruitteelt. De laaggeleg<strong>en</strong><br />
percel<strong>en</strong> zijn alle<strong>en</strong> voor veeteelt geschikt. De stroomrug zelf heeft vaak e<strong>en</strong> blokverkaveling die<br />
geleidelijk overgaat in de strok<strong>en</strong>verkaveling van het omring<strong>en</strong>de polderland. Het erf is vierkanter<br />
<strong>en</strong> relatief breed. Aan de voorzijde heeft het erf e<strong>en</strong> relatie met de weg; aan de achterzijde heeft<br />
het erf e<strong>en</strong> relatie met het achterligg<strong>en</strong>de land <strong>en</strong> gaat daarin langzaam over. Omdat het<br />
landschap wat beslot<strong>en</strong>er is, zijn de erv<strong>en</strong> wat op<strong>en</strong>er (t<strong>en</strong> opzichte van het ve<strong>en</strong>weidegebied.)<br />
Bebouwing<br />
Omdat de draagkracht van de grond op de stroomrug veel beter is dan die van het omring<strong>en</strong>de<br />
land, op plaats<strong>en</strong> waar de stroomrug relatief smal is, zijn de gebouw<strong>en</strong> naast elkaar gegroepeerd.<br />
De boerderij<strong>en</strong> staan dan met de nok dwars t<strong>en</strong> opzichte van de weg. Schur<strong>en</strong> staan soms met<br />
hun nok ev<strong>en</strong>wijdig aan de weg. Omdat de weg<strong>en</strong> vaak over het hoogste punt van de<br />
woonheuvel lop<strong>en</strong> ,staan de boerderij<strong>en</strong> vaak<br />
dicht langs de weg. De goede draagkracht van<br />
de grond wordt hierdoor het best b<strong>en</strong>ut.<br />
K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de bijgebouw<strong>en</strong> zijn grote zwarte<br />
schur<strong>en</strong>. Omdat de boerderij<strong>en</strong> hoger ligg<strong>en</strong>, zijn<br />
ze minder kwetsbaar voor overstroming<strong>en</strong>.<br />
Waterzolders kom<strong>en</strong> niet voor, wel waterbult<strong>en</strong><br />
(verhoogde stall<strong>en</strong>) in de boerderij of de schuur.<br />
Het hooi werd opgeslag<strong>en</strong> op hooizolders <strong>en</strong><br />
hooiberg<strong>en</strong>.<br />
Voorzijde<br />
E<strong>en</strong> boer<strong>en</strong>erf wordt altijd ingedeeld in ‘voor’ <strong>en</strong><br />
‘achter’. Voor is netjes, geord<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
arbeidsint<strong>en</strong>sief. De meeste werkzaamhed<strong>en</strong><br />
van de boerin spel<strong>en</strong> zich hier af. Hier ligg<strong>en</strong> de<br />
moestuin <strong>en</strong> de bleek in e<strong>en</strong> logische verbinding<br />
– 9 -
met de keuk<strong>en</strong>. Water voor de keuk<strong>en</strong> <strong>en</strong> de was werd soms uit e<strong>en</strong> sloot <strong>en</strong> soms uit e<strong>en</strong> put<br />
gehaald. Voor dit type boer<strong>en</strong> erf geldt deze algem<strong>en</strong>e regel ook, alle<strong>en</strong> is er voor op het erf vaak<br />
onvoldo<strong>en</strong>de ruimte waardoor veel functies van voor verschov<strong>en</strong> zijn naar opzij. Alle<strong>en</strong> als er voor<br />
de boerderij voldo<strong>en</strong>de ruimte is, is er e<strong>en</strong> formele tuin (e<strong>en</strong> formele tuin achter is fout!). De<br />
formele tuin is opgebouwd uit perkjes afgezet met buxus of andere randplantjes. Deze perkjes<br />
hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>voudig geometrisch patroon. Tuss<strong>en</strong> de perkjes in ligt grint. E<strong>en</strong> veel gemaakte<br />
fout is e<strong>en</strong> te complex patroon van buxusheggetjes met te weinig grind ertuss<strong>en</strong>. De moestuin ligt<br />
opzij van de boerderij. Soms is er sprake van e<strong>en</strong> versierde nutstuin. Als er e<strong>en</strong><br />
productieboomgaard bij de boerderij hoort, is er ge<strong>en</strong> huisboomgaardje voor eig<strong>en</strong> gebruik. (In<br />
e<strong>en</strong> productie boomgaard staan veel bom<strong>en</strong> van slechts e<strong>en</strong> paar soort<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong><br />
(huis)boomgaard staat van elke soort één boom.)<br />
Achterzijde<br />
De achterzijde is grootschaliger van opzet, op<strong>en</strong> <strong>en</strong> gericht op de omgeving. De structuur is hier<br />
meer gegroeid <strong>en</strong> arbeidsext<strong>en</strong>sief. Dit is hoofdzakelijk het werkterrein van de boer. De maat der<br />
ding<strong>en</strong> wordt hier bepaald door de wag<strong>en</strong>s <strong>en</strong> het vee. Het erf (hoofdpad) ligt strak langs de<br />
boerderij. Bij e<strong>en</strong> gem<strong>en</strong>gd bedrijf zitt<strong>en</strong> de grote deeldeur<strong>en</strong> in de achtergevel. Achter deze<br />
deeldeur<strong>en</strong> ligt de c<strong>en</strong>trale transportruimte op het erf, hieraan gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> de schur<strong>en</strong> <strong>en</strong> de<br />
hooiberg. In de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> staat de hooiberg vaak recht achter de stal.<br />
Rondom de deeldeur<strong>en</strong> conc<strong>en</strong>treert zich e<strong>en</strong> groot deel van de werkzaamhed<strong>en</strong> op het erf.<br />
3.7. K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de beplanting<br />
Op de stroomrug word<strong>en</strong> de perceelsafscheiding<strong>en</strong> van oudsher gevormd door (meidoorn) hag<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> houtwall<strong>en</strong>. K<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de beplanting: (knot)wilg<strong>en</strong>, ess<strong>en</strong>, populier<strong>en</strong>, elz<strong>en</strong>, meidoorns ,<strong>en</strong><br />
vlier. Aan de voorzijde heeft het erf e<strong>en</strong> relatie met de weg; aan de achterzijde heeft het erf e<strong>en</strong><br />
relatie met het achterligg<strong>en</strong>de land <strong>en</strong> gaat daarin langzaam in over.<br />
4. BOERDERIJEN ALBLASSERWAARD EN VIJFHEERENLANDEN<br />
Hoofdvorm<br />
De historische boerderij<strong>en</strong> in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> behor<strong>en</strong> tot het<br />
hallehuistype, met de woonruimte (voor) <strong>en</strong> de stalruimte (achter) aane<strong>en</strong>gebouwd onder één<br />
dak. Het is één bouwmassa met één bouwlaag met e<strong>en</strong> kap. De gebouw<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>voudige <strong>en</strong> heldere hoofdvorm met weinig aan- <strong>en</strong> uitbouw<strong>en</strong>. Veel boerderij<strong>en</strong> in de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d profiel met e<strong>en</strong> verhoogd stalgedeelte: de ‘kameelrug’.<br />
Woonruimte <strong>en</strong> stal behor<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>baar bij elkaar. Het onderlinge verschil is zichtbaar aan de<br />
gevelindeling. De grondvorm van de boerderij is rechthoekig, e<strong>en</strong> langhuisboerderij, soms<br />
uitgebreid tot e<strong>en</strong> L-vorm of T-vorm. Dan staat de kap van het woonhuis, haaks op de kap van de<br />
stalruimte.<br />
Gevels<br />
Door de constructie met gebint<strong>en</strong> ontstaat e<strong>en</strong> driebeukige<br />
indeling. Hierdoor heeft de boerderij e<strong>en</strong> breed voorkom<strong>en</strong><br />
met, bij de oude exemplar<strong>en</strong>, doorgaans lage (1,5 – 1,8<br />
m.) zijgevels. De zijgevels van de stal zijn vaak lager dan<br />
die van het woonhuis. Om v<strong>en</strong>sters of deur<strong>en</strong> in de lage<br />
zijgevels te kunn<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, werd het dak opgelicht, of<br />
werd e<strong>en</strong> kapel gemaakt. In de 19de eeuw werd<strong>en</strong> de<br />
zijgevels van zowel stal als woonhuis gaandeweg hoger<br />
tot verdiepingshoogte.<br />
Bij de oude hallehuisboerderij<strong>en</strong> wordt de<br />
voorgevelindeling bepaald door de driebeukige indeling.<br />
De voordeur zit doorgaans asymmetrisch in de voorgevel.<br />
De v<strong>en</strong>sters van de zijbeuk<strong>en</strong> zijn vaak kleiner dan die van<br />
de midd<strong>en</strong>beuk. De 19de eeuwse langhuisboerderij<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> vrijwel altijd e<strong>en</strong> symmetrisch ingedeelde<br />
voorgevel. De L-boerderij<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote opkamer,<br />
– 10 -
meestal twee v<strong>en</strong>sters breed <strong>en</strong> daaronder e<strong>en</strong> kelder in het uitgebouwde gedeelte. De Tboerderij<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> vrijwel altijd e<strong>en</strong> symmetrisch opgebouwde voorgevel met e<strong>en</strong> deur in het<br />
midd<strong>en</strong>.<br />
De uitgebouwde gevels van L-boerderij<strong>en</strong> <strong>en</strong> T-boerderij<strong>en</strong> zijn tuitgevels.<br />
De gevels van het woongedeelte zijn in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>, op e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele<br />
uitzondering na, e<strong>en</strong>voudig van detaillering.<br />
In de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zijn de deeldeur<strong>en</strong> in het midd<strong>en</strong> van de achtergevel geplaatst, met<br />
daarbov<strong>en</strong> e<strong>en</strong> hooiluik. Dit zijn meestal dubbele deur<strong>en</strong>, soms versmald tot e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele deur. In<br />
de <strong>Alblasserwaard</strong> zitt<strong>en</strong> de dubbele ‘hooideur<strong>en</strong>’ vaker in de zijgevel.<br />
In de achtergevel zijn kleine groepsdeur<strong>en</strong>, <strong>en</strong> de zijgevels van de stal hebb<strong>en</strong> kleine stalram<strong>en</strong> of<br />
mestluik<strong>en</strong>.<br />
Dak<strong>en</strong><br />
De boerderij<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zadeldak; de oude rietgedekte exemplar<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vaak e<strong>en</strong> wolfeind<br />
of, aan de achterzijde, e<strong>en</strong> schilddak. In het oost<strong>en</strong> <strong>en</strong> het midd<strong>en</strong> van de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> komt<br />
e<strong>en</strong> (‘Betuws’)overstek voor bov<strong>en</strong> de deeldeur<strong>en</strong> in de achtergevel. De dakhelling is 43° tot 48°.<br />
Het dak is fors <strong>en</strong> heeft ge<strong>en</strong> onderbreking<strong>en</strong> zoals dakkapell<strong>en</strong> of balkons. Het dak van deze<br />
oudste boerderij<strong>en</strong> is meestal van riet, in later tijd grijze (’gesmoorde’) Hollandse pann<strong>en</strong>.<br />
Kleur, materiaal <strong>en</strong> decoratie<br />
De gevels in de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zijn doorgaans van<br />
rode bakste<strong>en</strong>. In de <strong>Alblasserwaard</strong> overheerst de<br />
gele IJsselste<strong>en</strong>. De gevels van de stall<strong>en</strong> zijn,<br />
vooral in de <strong>Alblasserwaard</strong> geheel of gedeeltelijk<br />
van zwart geteerde gepotdekselde plank<strong>en</strong>, op e<strong>en</strong><br />
gemetselde st<strong>en</strong><strong>en</strong> voetmuur. Het woonhuis heeft<br />
vaak e<strong>en</strong> plint van cem<strong>en</strong>tstuc, soms grijs<br />
geschilderd of zwart geteerd. Stucwerk op de gevel<br />
is e<strong>en</strong> aanpassing uit de 19de eeuw. De gevels van<br />
het voorhuis zijn rijker gedetailleerd dan de stall<strong>en</strong>.<br />
Toch blijft de versiering van de gevels e<strong>en</strong>voudig.<br />
Bij boerderij<strong>en</strong> uit de 19de eeuw is er vaak<br />
siermetselwerk, <strong>en</strong> houtsnijwerk rond de windver<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> de got<strong>en</strong>. Boerderij<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> riet<strong>en</strong> dak hebb<strong>en</strong><br />
ge<strong>en</strong> knijpdeel teg<strong>en</strong> de voorgevel.<br />
De deur<strong>en</strong> zijn van hout <strong>en</strong> zijn donker geverfd of<br />
zwart geteerd.<br />
V<strong>en</strong>sters zijn vrijwel altijd uitgevoerd als<br />
schuifv<strong>en</strong>sters in hout<strong>en</strong> kozijn<strong>en</strong>, <strong>en</strong> vanouds<br />
voorzi<strong>en</strong> van luik<strong>en</strong>. De vorm <strong>en</strong> de detaillering van<br />
de v<strong>en</strong>sters is afhankelijk van de leeftijd van de<br />
boerderij of zijn gerelateerd aan e<strong>en</strong> verbouwing.<br />
Erfinrichting<br />
De ligging van het hoofdgebouw <strong>en</strong> de bijgebouw<strong>en</strong> op het erf is logisch, waarbij de gebouw<strong>en</strong><br />
dichtbij elkaar zijn gesitueerd. De toegang tot het erf loopt langs het hoofdgebouw, meestal<br />
tuss<strong>en</strong> het hoofdgebouw <strong>en</strong> de grootste schuur. De uitgebouwde opkamer ligt aan de andere<br />
zijde. Op de stroomrugg<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> dicht teg<strong>en</strong> de weg, met e<strong>en</strong> smalle siertuin aan<br />
de voorzijde. Inrijpoort<strong>en</strong> <strong>en</strong> toegangshekk<strong>en</strong> zijn zeldzaam <strong>en</strong> zeker niet karakteristiek.<br />
Het erf wordt aan één of meer kant<strong>en</strong> omringd door slot<strong>en</strong>. De voorzijde van de boerderij is<br />
georiënteerd op de weg of dijk. Aan de voorzijde heeft het erf e<strong>en</strong> relatie met de weg; aan de<br />
achterzijde heeft het erf e<strong>en</strong> relatie met het achterligg<strong>en</strong>de land <strong>en</strong> gaat daarin langzaam over.<br />
Uitzondering<strong>en</strong> hierop zijn er langs de noordzijde van de Alblas <strong>en</strong> incid<strong>en</strong>teel langs de Giess<strong>en</strong>,<br />
waar <strong>en</strong>kele boerderij<strong>en</strong> ‘achterstevor<strong>en</strong>’ staan. Het erf wordt omringd door bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> struik<strong>en</strong> die<br />
di<strong>en</strong><strong>en</strong> als windkering (es, els, populier, wilg, vlier, meidoornheg).<br />
E<strong>en</strong> boer<strong>en</strong>erf is onder te verdel<strong>en</strong> in ‘voor’ <strong>en</strong> ‘achter’.<br />
Streekeig<strong>en</strong> erfafscheiding<strong>en</strong> zijn: hekk<strong>en</strong>, hag<strong>en</strong> of hord<strong>en</strong> (scherm<strong>en</strong> of hekk<strong>en</strong> van gevlocht<strong>en</strong><br />
wilg<strong>en</strong>takk<strong>en</strong>). Streekeig<strong>en</strong> erfverharding is grint of klinkerst<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
– 11 -
Bijgebouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> erv<strong>en</strong><br />
Enkele k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>de bijgebouw<strong>en</strong> in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zijn:<br />
• Hooiberg<strong>en</strong>; deze staan uitsluit<strong>en</strong>d in de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>, vrij op het erf, direct achter de<br />
boerderij.<br />
• Vloedschur<strong>en</strong>; deze staan met name in de Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> verhoging achter of<br />
naast het hoofdgebouw. Soms zijn zij hoger dan de boerderij, e<strong>en</strong>beukig of tweebeukig<br />
(d.w.z. met één hoge <strong>en</strong> één lage zijgevel).<br />
• Deze gebouw<strong>en</strong> zijn van donkere rode bakste<strong>en</strong> of zwart gepotdekseld hout, met e<strong>en</strong> dak<br />
van riet of van grijze Hollandse pann<strong>en</strong>.<br />
• Zwarte schur<strong>en</strong> zijn vrijstaande schur<strong>en</strong> die di<strong>en</strong><strong>en</strong> als uitbreiding van de stallingsruimte.<br />
Het zijn e<strong>en</strong>beukige of tweebeukige gebouw<strong>en</strong> met zwartgeteerde gepotdekselde<br />
wand<strong>en</strong>. Het dak is van riet of van grijze Hollandse pann<strong>en</strong>.<br />
• Bo<strong>en</strong>stoep<strong>en</strong> staan bov<strong>en</strong> de sloot. Het zijn e<strong>en</strong>voudige vrijstaande hout<strong>en</strong> bouwwerk<strong>en</strong><br />
met e<strong>en</strong> less<strong>en</strong>aarsdak. De dakrand met de windver<strong>en</strong> is soms met snijwerk of zaagwerk<br />
versierd. Ze zijn vaak gro<strong>en</strong> geschilderd met lichte acc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> lichte biez<strong>en</strong>.<br />
• R<strong>en</strong>t<strong>en</strong>iershuiz<strong>en</strong> <strong>en</strong> arbeiderswoning<strong>en</strong> staan naast de boerderij <strong>en</strong> zijn kleiner <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>voudiger dan de boerderij.<br />
– 12 -
5. WET- EN REGELGEVING<br />
De wet- <strong>en</strong> regelgeving bij invulling van e<strong>en</strong> gebied <strong>en</strong> bij het bouw<strong>en</strong> is divers. In principe is<br />
bouw<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong>, t<strong>en</strong>zij aan wettelijke criteria, zoals het hebb<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bouwvergunning of e<strong>en</strong><br />
omgevingsvergunning, wordt voldaan.<br />
De bouwactiviteit<strong>en</strong> in de <strong>Alblasserwaard</strong>-Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gegroepeerd rond de<br />
volg<strong>en</strong>de thema’s:<br />
• bouw<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de contour<strong>en</strong>, dus verdicht<strong>en</strong> van de kern<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitbreiding<strong>en</strong> aan de<br />
kern<strong>en</strong>;<br />
• het vervang<strong>en</strong> van bestaande bebouwing in het landelijk gebied;<br />
• het realiser<strong>en</strong> van nieuwe woning<strong>en</strong> in het buit<strong>en</strong>gebied in het kader van ‘ruimte voor<br />
ruimte’;<br />
• het realiser<strong>en</strong> van nieuwe landgoeder<strong>en</strong>.<br />
De wetgeving werkt top-down. De provincie stelt aan de hand van de door de landelijke overheid<br />
vastgestelde uitgangspunt<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> gebied e<strong>en</strong> structuurvisie op.<br />
Aan de hand van deze visie stelt de geme<strong>en</strong>te voor haar gebied ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> structuurplan vast.<br />
Dit structuurplan vormt de basis voor e<strong>en</strong> ontwerp bestemmingsplan. Wanneer e<strong>en</strong><br />
ontwerpbestemmingsplan is vastgesteld is er de mogelijkheid voor inspraak <strong>en</strong> zi<strong>en</strong>swijz<strong>en</strong>. Dit<br />
moet in de regionale pers gepubliceerd word<strong>en</strong>. Het bestemmingsplan wordt gepubliceerd op<br />
www.ruimtelijkeplann<strong>en</strong>.nl.<br />
Bewoners, bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> andere overhed<strong>en</strong> (provincie, waterschap e.a.) kunn<strong>en</strong> na publicatie<br />
binn<strong>en</strong> zes wek<strong>en</strong> hun zi<strong>en</strong>swijze indi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Na het afwijz<strong>en</strong> van de zi<strong>en</strong>swijze kunn<strong>en</strong> zij<br />
ev<strong>en</strong>tueel binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> vastgestelde termijn bezwaar aantek<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Na vaststelling van het bestemmingplan kan invulling van het gebied overe<strong>en</strong>komstig het<br />
bestemmingplan plaatsvind<strong>en</strong>. Plann<strong>en</strong> die niet pass<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bestemmingsplan zijn alle<strong>en</strong><br />
mogelijk na e<strong>en</strong> wijzigings- of e<strong>en</strong> ontheffingsprocedure.<br />
Bouwbesluit<br />
Voor het realiser<strong>en</strong> van bouwwerk<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t behalve aan het bestemmingsplan ook aan<br />
technische- <strong>en</strong> kwaliteitvoorschrift<strong>en</strong> te word<strong>en</strong> voldaan.<br />
De wet- <strong>en</strong> regelgeving die van kracht is, wordt veelal vastgesteld door de landelijke overheid.<br />
Daarnaast stelt de geme<strong>en</strong>te ook regelgeving vast, bijv. de APV.<br />
Belangrijk in dit verband is het Bouwbesluit. Dit besluit is landelijk vastgesteld. De uitvoering <strong>en</strong><br />
toetsing gebeurt door de geme<strong>en</strong>te. Voor het bouw<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bouwwerk moet bij de geme<strong>en</strong>te<br />
e<strong>en</strong> bouwaanvraag word<strong>en</strong> ingedi<strong>en</strong>d. De geme<strong>en</strong>te toetst de aanvraag aan het<br />
bestemmingsplan <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s aan het bouwbesluit <strong>en</strong> diverse geme<strong>en</strong>telijke verord<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
zoals de APV. Het Bouwbesluit richt zich voornamelijk op de veiligheid, gezondheid <strong>en</strong><br />
maatschappelijke aspect<strong>en</strong> zoals <strong>en</strong>ergie <strong>en</strong> geluid van het te bouw<strong>en</strong> object, zowel tijd<strong>en</strong>s de<br />
bouw als tijd<strong>en</strong>s de exploitatie.<br />
Welstandscommissie<br />
Iedere geme<strong>en</strong>te heeft e<strong>en</strong> welstandscommissie die waakt over de architectonische kwaliteit van<br />
de bebouwde omgeving. Bij nieuwbouw kijkt deze commissie of<br />
de architectuur van de nieuwbouw past binn<strong>en</strong> het door de<br />
commissie geadviseerde <strong>en</strong> door de geme<strong>en</strong>te vastgestelde<br />
welstandsplan.<br />
Wet Milieubeheer<br />
Verder moet e<strong>en</strong> te realiser<strong>en</strong> gebouw voldo<strong>en</strong> aan de wet<br />
Milieubeheer. Hierbij wordt gekek<strong>en</strong> naar effect<strong>en</strong> van de<br />
exploitatie op de omgeving. Elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hierbij zijn stank, fijnstof,<br />
geluid, trilling<strong>en</strong> <strong>en</strong> de emissie van ev<strong>en</strong>tueel vrijkom<strong>en</strong>de<br />
stoff<strong>en</strong>.<br />
Natuurbeschermingswet <strong>en</strong> de Flora&Faunawet<br />
Wanneer e<strong>en</strong> gebouw in de omgeving van e<strong>en</strong> natuurterrein<br />
wordt gerealiseerd, dan di<strong>en</strong>t ecologische onderzoek verricht te<br />
– 13 -
word<strong>en</strong> naar de effect<strong>en</strong> in het kader van de Natuurbeschermingswet <strong>en</strong> de Flora&Faunawet.<br />
Monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>zorg<br />
Voor verbouwing<strong>en</strong> aan streekeig<strong>en</strong> bebouwing die onder monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>zorg vall<strong>en</strong>, di<strong>en</strong>t naast<br />
e<strong>en</strong> aanvraag in het kader van het bouwbesluit ook het plan aan monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>zorg te word<strong>en</strong><br />
voorgelegd. In bijlage 1 “Omgaan met monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>” wordt de aandacht voor monum<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
uitgebreid behandeld.<br />
– 14 -
6. HUIDIGE SITUATIE RUIMTELIJKE KWALITEIT.<br />
De maatschappij verandert, waardoor het landschap ook verandert. Vele m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> het<br />
f<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> dat zij materieel of immaterieel ding<strong>en</strong> kwijt zijn. We gooi<strong>en</strong> het weg omdat we het<br />
will<strong>en</strong> opruim<strong>en</strong>.<br />
Dit geldt ook voor het landschap. Eeuw<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> we gebouwd in geme<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> id<strong>en</strong>titeit. Die id<strong>en</strong>titeit speelde op het sociale, kunstzinnige <strong>en</strong> in de bedrijfsvoering. Iedere<br />
boerderij had e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> status. M<strong>en</strong> wist wie er woonde. Ook iedere streek had streekeig<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>. De inrichting, structuur <strong>en</strong> bouwwijze vormd<strong>en</strong> e<strong>en</strong> functionele e<strong>en</strong>heid, sprak<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
eig<strong>en</strong> taal.<br />
De laatste dec<strong>en</strong>nia is er sprake van e<strong>en</strong> veranderde rol van de landbouw <strong>en</strong> de verandering<strong>en</strong> in<br />
het kracht<strong>en</strong>veld van het landelijk gebied. De landbouw heeft niet meer het monopolie op het<br />
grondgebruik. Ook andere partij<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ruimtelijke claims voor industrie, woningbouw,<br />
waterbeheer, natuur <strong>en</strong> recreatie.<br />
Dit leidt tot verandering, soms zelfs verrommeling van het landschap. Deze ontwikkeling hangt<br />
sam<strong>en</strong> met de nivellering van landschappelijke verschill<strong>en</strong> <strong>en</strong> het wegvall<strong>en</strong> van streekeig<strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van landschap <strong>en</strong> bebouwing.<br />
Verrommeling is te splits<strong>en</strong> in twee soort<strong>en</strong> verrommeling.<br />
• Willekeurig opslaan of verwijder<strong>en</strong> van materiele ding<strong>en</strong>. Dat ligt dus in de sfeer van<br />
rommel mak<strong>en</strong>, lat<strong>en</strong> slinger<strong>en</strong>, niet opruim<strong>en</strong>. Dat is niet structureel <strong>en</strong> per definitie te<br />
verhelp<strong>en</strong>.<br />
• Willekeuring inricht<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> gebied. Dat is structurele verrommeling die achteraf niet of<br />
nauwelijks ongedaan gemaakt kan word<strong>en</strong>. Het teg<strong>en</strong>gaan van deze verrommeling<br />
vereist dus e<strong>en</strong> uitgewog<strong>en</strong> ruimtelijke planvorming vooraf op basis van duidelijke criteria.<br />
We sprek<strong>en</strong> van rommel/<br />
rommelig/ verrommeling wanneer<br />
door ingrep<strong>en</strong> de oorspronkelijke<br />
<strong>en</strong> functionele structuur<br />
nauwelijks meer zichtbaar is. In<br />
de thuissituatie is dat wanneer er<br />
teveel spull<strong>en</strong> op plekk<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong><br />
waar ze niet thuishor<strong>en</strong>. Naar de<br />
ruimtelijke omgeving vertaald,<br />
betek<strong>en</strong>t het dat er van alles<br />
wordt gebouwd, neergezet,<br />
aangelegd, afgebrok<strong>en</strong> of<br />
veranderd waardoor de<br />
oorspronkelijke functionaliteit niet<br />
meer vanzelfsprek<strong>en</strong>d afleesbaar/herleidbaar is.<br />
Naar analogie van de Commissie Op<strong>en</strong>bar<strong>en</strong> Voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> kan verrommeling als volgt word<strong>en</strong><br />
gedefinieerd:<br />
“ Het proces van (niet of onvoldo<strong>en</strong>de gecoördineerde) maatregel<strong>en</strong>, voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> of<br />
ontwikkeling<strong>en</strong> vanuit verschill<strong>en</strong>de belang<strong>en</strong> die tot (onbedoeld) gevolg heeft dat het aanzi<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de beleving van de op<strong>en</strong>bare ruimte met haar eig<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> niet meer als echt of auth<strong>en</strong>tiek<br />
wordt ervar<strong>en</strong> <strong>en</strong> daardoor aan waarde inboet.”<br />
Het vernietig<strong>en</strong> van streekeig<strong>en</strong> k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>, omdat de economie ons dringt om grootschalig <strong>en</strong><br />
uniform te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> te handel<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t dit dat waardevolle k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> van de streek<br />
verdwijn<strong>en</strong>.<br />
De verhal<strong>en</strong> over de streek zull<strong>en</strong> in aanspreekbaarheid inboet<strong>en</strong>. Er is ge<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>ning meer.<br />
Zo zull<strong>en</strong> alle landelijke gebied<strong>en</strong> in Nederland er uniform uit gaan zi<strong>en</strong> met hetzelfde type<br />
boerderij<strong>en</strong> <strong>en</strong> bedrijfsgebouw<strong>en</strong>. In de sted<strong>en</strong> is het al zichtbaar. Nieuwbouwwijk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
kantoorlocaties van Rotterdam, Almere, Parijs, Lond<strong>en</strong> etc. zi<strong>en</strong> er nag<strong>en</strong>oeg hetzelfde uit. Dit<br />
– 15 -
gevaar dreigt ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s voor de Ablasserwaard – Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>. De <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong><br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> moet meerwaarde hebb<strong>en</strong> voor de eig<strong>en</strong> bevolking <strong>en</strong> moet e<strong>en</strong> aantrekk<strong>en</strong>de<br />
werking hebb<strong>en</strong> op ext<strong>en</strong>sief toerisme door zichtbare eig<strong>en</strong>heid. De inwoners van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> mog<strong>en</strong> trots zijn op hun leefgebied. Dit vormt e<strong>en</strong> basis voor<br />
saamhorigheid <strong>en</strong> e<strong>en</strong> positief gevoel. “Dit is ons gebied”.<br />
6.1. Bebouwingsinvloed<strong>en</strong> op het landschap.<br />
De stedelijke bebouwing van de <strong>Alblasserwaard</strong> ligt voornamelijk langs de rivier<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dus langs<br />
de rand<strong>en</strong> van het gebied. De kleine kern<strong>en</strong> zijn ontstaan als e<strong>en</strong> verdichting van de<br />
boerderij<strong>en</strong>lint<strong>en</strong>.<br />
In de uiterwaard<strong>en</strong> is in het verled<strong>en</strong> vanwege het overstromingsgevaar niet gebouwd.<br />
Door de ruilverkaveling zijn weiland<strong>en</strong> <strong>en</strong> akkers herverkaveld <strong>en</strong> zijn nieuwe boerderij<strong>en</strong> langs<br />
nieuwe weg<strong>en</strong> (ruilverkavelingsweg<strong>en</strong>) gerealiseerd, om de boer<strong>en</strong> de geleg<strong>en</strong>heid te gev<strong>en</strong><br />
efficiënt te kunn<strong>en</strong> werk<strong>en</strong>. Verder speelt bij de ontwikkeling van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong><br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> de to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de grootschaligheid van het boer<strong>en</strong>bedrijf e<strong>en</strong> belangrijke rol.<br />
Door e<strong>en</strong> to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>de milieubelasting op de omgeving word<strong>en</strong> de boerderij<strong>en</strong> uitgeplaatst van de<br />
oorspronkelijke boerderij<strong>en</strong>lint<strong>en</strong> naar de ruilverkavelingsweg<strong>en</strong>. De nieuwe boerderij<strong>en</strong> zijn<br />
veelal e<strong>en</strong>vormige standaard ruilverkavelingsboerderij<strong>en</strong> die noch streekeig<strong>en</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, noch<br />
e<strong>en</strong> mooie moderne bij het landschap pass<strong>en</strong>de architectuur hebb<strong>en</strong>. Deze<br />
ruilverkavelingsboerderij<strong>en</strong> zijn e<strong>en</strong> uiting van e<strong>en</strong> autonome agrarische ontwikkeling.<br />
Naast boerderij<strong>en</strong> staan in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> ook industriële gebouw<strong>en</strong> die<br />
niet pass<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> het landschap dat we will<strong>en</strong> behoud<strong>en</strong>. Deze bebouwing heeft van oorsprong<br />
ge<strong>en</strong> affiniteit met de agrarische omgeving. In de loop van de jar<strong>en</strong> zijn de agrarische bedrijv<strong>en</strong><br />
om economische red<strong>en</strong><strong>en</strong> gaan uitbreid<strong>en</strong> naar sector<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de agrarische sfeer. Wanneer<br />
e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te deze ontwikkeling volgt <strong>en</strong> dat voor die locatie vastlegt in het bestemmingsplan<br />
(van agrarisch naar bedrijv<strong>en</strong>) dan ontstaat er<br />
op d<strong>en</strong> duur e<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong>terrein. Hierdoor<br />
verander<strong>en</strong> de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong><br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> landschappelijk van<br />
karakter. Het is in wez<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
gebiedsvreemde toevoeging, die kon ontstaan<br />
als gevolg van onvoldo<strong>en</strong>de ruimtelijke<br />
ord<strong>en</strong>ing.<br />
– 16 -<br />
Het buit<strong>en</strong>gebied van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong><br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> is van oudsher e<strong>en</strong><br />
agrarisch gebied. Op diverse locaties hebb<strong>en</strong><br />
in het verled<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> zich gevestigd <strong>en</strong><br />
heeft er woningbouw plaatsgevond<strong>en</strong>. Ook nu<br />
geschiedt dit nog. De <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong>
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> e<strong>en</strong> duidelijke structuur. Langs de rivier<strong>en</strong> <strong>en</strong> de lint<strong>en</strong> in de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> is bebouwing <strong>en</strong> bedrijvigheid. Daar won<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk<strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Het buit<strong>en</strong>gebied is agrarisch gebied afgewisseld met natuur. Deze ord<strong>en</strong>ing van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> is duidelijk zichtbaar <strong>en</strong> deze herk<strong>en</strong>baarheid vormt de<br />
kwaliteit van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>. Het plaats<strong>en</strong> van bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> woning<strong>en</strong> in<br />
het buit<strong>en</strong>gebied zal aan de ruimtelijke kwaliteit van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong><br />
afbreuk do<strong>en</strong>.<br />
6.2. Uniforme boerderij<strong>en</strong><br />
In e<strong>en</strong> tijdperk van industrieel bouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> standaardisatie ontstaan om economische red<strong>en</strong><strong>en</strong> de<br />
zog<strong>en</strong>aamde ruilverkavelingsboerderij<strong>en</strong>. Op vele plaats<strong>en</strong> zijn deze boerderij<strong>en</strong> in de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zichtbaar. Hierdoor neemt de e<strong>en</strong>tonigheid van het gebied<br />
toe.<br />
Naast de uniforme boerderij<strong>en</strong> verstor<strong>en</strong> ook de onvermijdelijke hoge silo's het karakter van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>.<br />
6.3. Industriële bebouwing<br />
Zoals al vermeld is in de afgelop<strong>en</strong> dec<strong>en</strong>nia binn<strong>en</strong> de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> de<br />
industriële bebouwing toeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Ook de milieuwetgeving heeft daar e<strong>en</strong> bijdrage aan<br />
geleverd. Bedrijv<strong>en</strong> die niet voldo<strong>en</strong> aan de regelgeving voor stank, geluid, trilling<strong>en</strong>, fijnstof <strong>en</strong><br />
emissie moet<strong>en</strong> zo ver mogelijk verwijderd van woonbebouwing geplaatst word<strong>en</strong>. Voor deze<br />
bedrijv<strong>en</strong> zijn dan ge<strong>en</strong> extra milieumaatregel<strong>en</strong> nodig (ge<strong>en</strong> extra investering). Voor de<br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>t dit e<strong>en</strong> mogelijke besparing op handhavingsmaatregel<strong>en</strong>.<br />
6.4. Visueel beeld bedrijfsterrein<strong>en</strong><br />
Naast de architectuur is ook het visuele<br />
beeld van e<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong>terrein van groot<br />
belang.<br />
Materieel <strong>en</strong> materiaal dat al dan niet<br />
gebruikt wordt, moet in combinatie met<br />
goed onderhoud, keurig word<strong>en</strong><br />
geord<strong>en</strong>d <strong>en</strong> opgeslag<strong>en</strong>. Hierdoor<br />
word<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong>terrein<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> lust om naar te kijk<strong>en</strong>. Zij pass<strong>en</strong><br />
binn<strong>en</strong> de positieve uitstraling van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>.<br />
Ook de caravanstalling<strong>en</strong> op<br />
bedrijv<strong>en</strong>terrein<strong>en</strong> <strong>en</strong> in het<br />
buit<strong>en</strong>gebied zijn e<strong>en</strong> punt van zorg.<br />
– 17 -
6.5. Woonkern<strong>en</strong><br />
Er is binn<strong>en</strong> de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> steeds meer<br />
behoefte om appartem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te bouw<strong>en</strong>. Hoogbouw is economisch aantrekkelijk. Hetzelfde<br />
geldt voor woningbouw buit<strong>en</strong> de contour<strong>en</strong>. Daar zijn de woning<strong>en</strong> goedkoper te realiser<strong>en</strong><br />
dan op inbreilocaties. Het landschappelijk karakter wordt aangetast door:<br />
• hoogbouw te dicht bij het buit<strong>en</strong>gebied;<br />
• bouw<strong>en</strong> buit<strong>en</strong> de contour<strong>en</strong> <strong>en</strong> verdicht<strong>en</strong> van de bebouwingslint<strong>en</strong>;<br />
• slecht ontworp<strong>en</strong> <strong>en</strong> verrommelde overgang<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> stedelijk gebied / dorpskern<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> het landelijk gebied.<br />
Hoogbouw zal niet direct teg<strong>en</strong> het buit<strong>en</strong>gebied gesitueerd moet<strong>en</strong> zijn. Uit contact<strong>en</strong> met<br />
Welstandscommissies blijkt dat deze commissies de zi<strong>en</strong>swijze van de commissie<br />
Streekeig<strong>en</strong>bebouwing del<strong>en</strong>.<br />
– 18 -
7. ADVIES<br />
Aan de hand van de in voorgaande hoofdstukk<strong>en</strong> behandelde thema's <strong>en</strong> de daarbij voorkom<strong>en</strong>de<br />
knelpunt<strong>en</strong> over de ontwikkeling van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> wil de Commissie<br />
Streekeig<strong>en</strong> Bebouwing in dit hoofdstuk, aan de gebiedscommissie <strong>en</strong> aan de bestuurders van<br />
de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> aantal adviez<strong>en</strong> <strong>en</strong> suggesties<br />
gev<strong>en</strong>.<br />
Uitgangspunt hierbij is dat de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> de ruimtelijke kwaliteit van het<br />
buit<strong>en</strong>gebied <strong>en</strong> de bebouwde omgeving waarborg<strong>en</strong>. Verder moet<strong>en</strong> de overhed<strong>en</strong> inspel<strong>en</strong> op<br />
e<strong>en</strong> verander<strong>en</strong>de maatschappij. De wereld om ons he<strong>en</strong> verandert <strong>en</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> verander<strong>en</strong><br />
ook. Globale <strong>en</strong> landelijke ontwikkeling<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ook invloed op onze regio. Thema’s zoals<br />
gebiedskarakter, economie <strong>en</strong> natuur <strong>en</strong> milieu zull<strong>en</strong> elkaar moet<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>.<br />
De kracht van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> is dat er e<strong>en</strong> duidelijke scheiding bestaat<br />
tuss<strong>en</strong> het op<strong>en</strong> agrarische binn<strong>en</strong>gebied <strong>en</strong> de verdichting <strong>en</strong> bebouwing langs de rivier<strong>en</strong>. Deze<br />
scheiding wordt aan de zuidzijde duidelijk gemarkeerd door de A15 <strong>en</strong> de Betuweroute. Ook is er<br />
in het binn<strong>en</strong>gebied onderscheid tuss<strong>en</strong> het op<strong>en</strong> agrarische gebied <strong>en</strong> de beslot<strong>en</strong>heid van de<br />
traditionele bebouwingslint<strong>en</strong>. Deze bebouwingslint<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> door hun bouwkundige sam<strong>en</strong>hang<br />
e<strong>en</strong> hoge cultuurhistorische waarde.<br />
Vanuit het perspectief van het behoud van het landschap <strong>en</strong> van streekeig<strong>en</strong> bouwkundige<br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> wil de commissie de volg<strong>en</strong>de<br />
aanbeveling<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.<br />
1 Laat het binn<strong>en</strong>gebied van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> e<strong>en</strong> agrarisch<br />
gebied blijv<strong>en</strong> ,afgewisseld met natuurelem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> gebied wat de basis is <strong>en</strong> e<strong>en</strong> brug vormt tuss<strong>en</strong> de historie van de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong><br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> <strong>en</strong> de toekomst. E<strong>en</strong> toekomst waarbij de aandacht moet ligg<strong>en</strong> op meer<br />
ext<strong>en</strong>sieve recreatie <strong>en</strong> e<strong>en</strong> natuurlijk ev<strong>en</strong>wicht tuss<strong>en</strong> landbouw in combinatie met landschap<br />
<strong>en</strong> natuur. Het huidige slag<strong>en</strong>landschap <strong>en</strong> de doorkijk van oost naar west zijn van belang.<br />
2. Industrie <strong>en</strong> Woonkern<strong>en</strong> langs de rand<strong>en</strong>.<br />
De industrie <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de huidige bedrijfsterrein<strong>en</strong> geconc<strong>en</strong>treerd moet<strong>en</strong><br />
word<strong>en</strong>. Nieuwe bedrijv<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> zich moet<strong>en</strong> vestig<strong>en</strong> op bestaande bedrijfsterrein<strong>en</strong>.<br />
Waar nodig zull<strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong>terrein<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gerevitaliseerd om dit te stimuler<strong>en</strong>.<br />
De woonkern<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> langs de rand<strong>en</strong> bij de rivier<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgebreid. De voorkeur<br />
hierbij gaat uit naar verdichting van de huidige woonlocaties binn<strong>en</strong> de contour<strong>en</strong>. De<br />
Betuweroute vormt e<strong>en</strong> logische barrière met het op<strong>en</strong> gebeid. Uitbreiding<strong>en</strong> van de kern<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kleinschalig <strong>en</strong> dorps karakter hebb<strong>en</strong>. Bij woning<strong>en</strong> kan de architect zich lat<strong>en</strong><br />
inspirer<strong>en</strong> door streekeig<strong>en</strong> bouwtradities.<br />
3. Nieuwe Boerderij<strong>en</strong><br />
De achitectuur van nieuwe boerderij<strong>en</strong> zal moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan eis<strong>en</strong> waarbij elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de<br />
<strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>, zoals besprok<strong>en</strong> in hoofdstuk 3, naar vor<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. Hierbij<br />
bestaat e<strong>en</strong> onderscheid tuss<strong>en</strong> nieuwe boerderij<strong>en</strong> op nieuwe locaties langs de ruilverkavelingsweg<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> nieuwe agrarische bebouwing in de lint<strong>en</strong>,<br />
4. Wijziging bestemming bestaande boerderij<strong>en</strong><br />
Wanneer e<strong>en</strong> boerderij bij verkoop ge<strong>en</strong> onderdeel meer vormt van e<strong>en</strong> agrarisch bedrijf dan zal<br />
toch de agrarische bestemming gehandhaafd moet<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>. Dit betek<strong>en</strong>t dat de boerderij<br />
verkocht kan word<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> landschapswoning (voorstel CDA) E<strong>en</strong> dergelijke woning moet<br />
voldo<strong>en</strong> aan alle eis<strong>en</strong> van het bouwbesluit. De milieuwetgeving zal gebaseerd moet<strong>en</strong> zijn op de<br />
agrarische functie. Nieuwe eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>en</strong>/of bewoners kunn<strong>en</strong> niet klag<strong>en</strong> over stank of geluid<br />
van de agrarische bedrijv<strong>en</strong> in de nabije omgeving.<br />
Het wijzig<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> bestemming bij de verkoop van e<strong>en</strong> boerderij langs e<strong>en</strong> ruilverkavelingsweg<br />
kan leid<strong>en</strong> tot verrommeling van het landschap. Uitgangspunt zal moet<strong>en</strong> zijn dat in het<br />
buit<strong>en</strong>gebied naast agrarische bedrijfsactiviteit<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> andere bedrijfsactiviteit<strong>en</strong> thuis hor<strong>en</strong>.<br />
De conclusie dat de pand<strong>en</strong> in het buit<strong>en</strong>gebied die hun agrarische functie dreig<strong>en</strong> kwijt te rak<strong>en</strong><br />
gesloopt zull<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. Hierbij moet gedacht word<strong>en</strong> aan “rood voor rood “in de lint<strong>en</strong> of<br />
teg<strong>en</strong> de kern<strong>en</strong>.<br />
– 19 -
5. Beeldkwaliteit<br />
Het opslaan van materieel /materiaal di<strong>en</strong>t netjes te gebeur<strong>en</strong>. Het stall<strong>en</strong> van caravans kan in<br />
e<strong>en</strong> schuur. De geme<strong>en</strong>te kan e<strong>en</strong> bedrijf hierop aansprek<strong>en</strong>.<br />
Wanneer bedrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> burgers <strong>en</strong> de overheid intern op netheid word<strong>en</strong> aangesprok<strong>en</strong> kan het<br />
vandalisme in de <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> afnem<strong>en</strong>. Bij de grote sted<strong>en</strong> is het bek<strong>en</strong>d<br />
dat in e<strong>en</strong> wijk die goed wordt onderhoud<strong>en</strong> het vandalisme afneemt. Recreatieve elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>,<br />
zoals bungalows, woning<strong>en</strong> <strong>en</strong> caravans mog<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> stor<strong>en</strong>d beeld in het landschap vorm<strong>en</strong>. De<br />
stor<strong>en</strong>de bebouwing in de uiterwaard<strong>en</strong> (opstall<strong>en</strong> <strong>en</strong> caravans) di<strong>en</strong><strong>en</strong> in de loop van de tijd te<br />
word<strong>en</strong> geruimd.<br />
6. Stads-<strong>en</strong> dorpsrand<strong>en</strong>.<br />
De overgang tuss<strong>en</strong> stad <strong>en</strong> dorp <strong>en</strong> het landelijk gebied word<strong>en</strong> door vel<strong>en</strong> als stor<strong>en</strong>d <strong>en</strong> lelijk<br />
ervar<strong>en</strong>. Dit geldt zowel voor de grootschalige bebouwing van het stedelijk gebied in de<br />
Merwedezone als de overgang tuss<strong>en</strong> de dorp<strong>en</strong> <strong>en</strong> het buit<strong>en</strong>gebied. Gepleit wordt voor e<strong>en</strong><br />
gro<strong>en</strong>e overgang tuss<strong>en</strong> bebouwing <strong>en</strong> buit<strong>en</strong>gebied. Gepleit wordt voor e<strong>en</strong> doordachte<br />
inrichting van op<strong>en</strong>bare <strong>en</strong> privé-ruimte in combinatie met e<strong>en</strong> doordacht beplantingsplan. Zo kan<br />
het uitzicht vanuit het landschap op de kern<strong>en</strong> word<strong>en</strong> verbeterd zonder voor de bewoners het<br />
uitzicht in te perk<strong>en</strong>.<br />
Voor e<strong>en</strong> goede overgang tuss<strong>en</strong> de bebouwing <strong>en</strong> het buit<strong>en</strong>gebied zal ev<strong>en</strong>tuele hoogbouw in<br />
het c<strong>en</strong>trum van de woonkern geplaatst moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet aan de gr<strong>en</strong>s van de woonkern<br />
met het buit<strong>en</strong>gebied.<br />
7. Beeldkwaliteitskader<br />
De geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> verscheid<strong>en</strong>e jar<strong>en</strong> met<br />
welstandsnota’s. De nota’s <strong>en</strong> de werkwijze zoud<strong>en</strong> geëvalueerd moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> om te bezi<strong>en</strong> of<br />
deze gereedschapp<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong>de stur<strong>en</strong> op ruimtelijke kwaliteit.<br />
De bov<strong>en</strong>staande adviez<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ingebed word<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> beeldkwaliteitskader voor het gebied<br />
als geheel. Dit zal moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> opgesteld door de sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong>de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in overleg met<br />
het Waterschap, het <strong>Gebiedsplatform</strong>, de welstandsorganisaties <strong>en</strong> alle andere relevante partij<strong>en</strong>.<br />
Dit di<strong>en</strong>t als kader voor de ontwikkeling van (het aanzi<strong>en</strong> van) de lint<strong>en</strong> <strong>en</strong> het buit<strong>en</strong>gebied. In het<br />
kaderplan staat ook hoe de geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> de handhaving vorm kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>.<br />
In sam<strong>en</strong>werking met het <strong>Gebiedsplatform</strong> <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong> Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> zal de uitvoering<br />
van dit plan <strong>en</strong> de uitwerking in de praktijk middels e<strong>en</strong> jaarlijkse excursie word<strong>en</strong> gevolgd. De<br />
kwaliteit van het gebied zal dan word<strong>en</strong> getoetst aan de beoogde doelstelling <strong>en</strong> waar nodig kan<br />
ev<strong>en</strong>tueel sturing plaatsvind<strong>en</strong>.<br />
– 20 -
8. LITERATUUR<br />
Boch & Slabbers, Landschapsplan <strong>Alblasserwaard</strong> – Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong> (Lexmond 2002)<br />
Kadijk, J. Parkstad Nederland (Nirov <strong>en</strong> Volkskrant 2002)<br />
Vrom-Raad Advies Buit<strong>en</strong> Bouw<strong>en</strong> (z.j, z.p.)<br />
L. Pols e.a. Waar de landbouw verdwijnt; Het Nederlandse Cultuurland in beweging (Ruimtelijk<br />
planbureau, Rotterdam 2005)<br />
Cultuurhistorie maakt het verschil (Projectgroep Belvedere, Utrecht 2006)<br />
Belvedere.nu Praktijkboek cultuurhistorie <strong>en</strong> ruimtelijke ontwikkeling (Projectgroep Belvedere,<br />
Utrecht 2009)<br />
Sam<strong>en</strong>werk<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> duurzame toekomst, (<strong>Gebiedsplatform</strong> <strong>Alblasserwaard</strong> <strong>en</strong><br />
Vijfheer<strong>en</strong>land<strong>en</strong>, december 2009)<br />
– 21 -