nhm 05 mei2012 - Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

Vloedgraaf 3 . De wijze van beekherstel was inmiddels nog verder geevolueerd.
Naast de vereiste capaciteitsverruiming werd terdege
rekening gehouden met de ecologische belangen. Voor zover mogelijk
kreeg de beek meer ruimte om vrij te meanderen. De beekbodem
en -oever kregen een natuurlijker aanzien [figuur 4]. Hooguit
plaatselijk, ter bescherming van hoogwaardige infrastructuur
als bruggen en kruisende leidingen, werden bodem en oever verstevigd
met stort- en/of stapelstenen. Bovendien werden langs de heringerichte
trajecten relatief brede stroken grond aangekocht waarin
plaatselijk poelen werden aangelegd en spontane ontwikkeling
van vegetatie werd toegestaan. De huidige morfologie van de Geleenbeek,
vooral van de meest recent heringerichte trajecten, is niet
te vergelijken met de ‘oorspronkelijke’ morfologie van de beek anno
1900. De Geleenbeek is veranderd van een relatief kleine, meanderende
watergang, via een genormaliseerde betonnen afvoergoot,
in een robuuste, meanderende watergang met een groter basisdebiet
die berekend is op naar verhouding enorme piekafvoeren. Deze
nieuwe beekmorfologie biedt in principe kansen op kolonisatie
van de Geleenbeek, met name in de middenloop, door vooral grotere
vissoorten, die daar in de oorspronkelijke Geleenbeek van 1900
niet voorkwamen.
Tussen 1982 en 2007 werden 17 trajecten van de Geleenbeek tussen
Roosteren en Heerlen fasegewijs heringericht. Hiermee heeft meer
dan 90% van de Geleenbeek een andere morfologie gekregen dan
de aanvankelijk genormaliseerde en betegelde beek. De Vloedgraaf
werd tussen 1993 en 2007 helemaal opnieuw ingericht. Deze heringerichte
bypass van de Geleenbeek zal een belangrijke rol blijken te
spelen bij het herstel van de visfauna in de Geleenbeek. In deel 5 zal
hier nader op worden ingegaan. In figuur 5 is aangegeven waar de
Geleenbeek werd heringericht in de perioden 1982-1985, 1986-1992
en 1993-2007.
Bodemsubstraat
Met uitzondering van de trajecten tussen Nieuwstadt en Ophoven,
tussen Millen en Nieuwstadt en een stukje beek in Sittard, zijn alle
natuurhistorisch maandblad
mei 2012 jaargang 101 | 5 83
a b
Figuur 4
De Geleenbeek nabij Roosteren, vóór en ná herinrichting in 2007. Er is veel aandacht geweest voor herstel van de morfologie van de beek (foto: Rob Gubbels).
Figuur 5
Trajecten van de Geleenbeek die heringericht werden in de periode 1982-1985
(rood), 1986-1992 (groen) en 1993-2007 (geel).
tegels uit de Geleenbeek verwijderd. In de rode en groene trajecten
[figuur 5] bestaat de beekbodem voornamelijk uit kleine stortstenen.
In de gele trajecten heeft de beekbodem een natuurlijk karakter
en bestaat voornamelijk uit leem, zand en fijn grind.
Het zijn de meest recent herstelde trajecten in de Geleenbeek