Downloaden - Champagne-Ardenne

Circuit 1914-1918: de Eerste
Wereldoorlog in de Marne

Circuit 1914-1918:
de Eerste Wereldoorlog in de Marne
De Marne is een van de departementen die door de Eerste
Wereldoorlog het meest geraakt werden, zowel in het westen als
gevolg van de bewegingsoorlog van de twee veldslagen van de
Marne, als in het noorden door de loopgravenoorlog en de gevechten
tijdens de offensieven van Argonne en Champagne.
De Eerste Wereldoorlog in de Marne doen begrijpen, dat is de missie
van deze route die voert langs monumenten, ruïnes, gedenkstenen
en oorlogskerkhoven, de stille getuigen van de hardheid van de
gevechten, en musea die de herinnering aan de op 11 november
1918 beëindigde Eerste Wereldoorlog, vandaag precies 90 jaar
geleden, levend houden.
De veldslagen van
de Marne
Rond Reims, de
martelaarsstad
Suippes en het front
van Champagne
Argonne en de
rode zone
pagina 4
pagina 5 en 6
pagina 7 tot 9
pagina 9 en 10

1ste parcours : DE VELDSLAGEN
VAN DE MARNE
4
1
> Mondement, nationaal
Monument van de
Overwinning van de Marne
51120 Mondement
T (0)3 26 80 37 30
www.mondement1914.asso.fr
FVrij toegang tot het monument.
Het museum van juni tot september, op
zondag van 15u tot 18u.
Het monument bestaat uit een enorme grenspaal
van 35,5 m hoog en herdenkt de eerste
veldslag van de Marne, die van september
1914. Aan de voet van het monument, een
gebeeldhouwd bas-reliëf dat de beeltenissen
van de generaals voorstelt die tijdens deze
veldslag een leger aanvoerden. Boven aan
staat de door Joffre ondertekende Dagorder
van 6 september 1914.
> Meer informatie
Het in de voormalige dorpsschool geïnstalleerde
Geschiedkundig Museum van Mondement
werd in 1996 door de Vereniging Mondement
1914 opgericht en is geheel gewijd aan
deze eerste veldslag van de Marne.
2
> Dormans, het Gedenkteken
van de veldslagen van de
Marne
Kasteelpark - 51700 Dormans
T (0)3 26 59 14 18 - F (0)9 71 41 12 82
www.tourisme-dormans.fr
Openstelling : van 1/04 tot 11/11, door de
week van 14u tot 18u, op zon- en feestdagen
van 10u tot 12u en van 14u tot 18u.
Buiten deze periodes op afspraak.
In het hart van het park van het Kasteel van
Dormans staat dit gebouw, het grootste gedenkteken
dat is gewijd aan de soldaten die
in de veldslagen van de Marne vielen. Het
bestaat uit een kapel, een crypte en een knekelhuis
waar de resten van een duizendtal
soldaten van allerlei nationaliteiten werden
ondergebracht.
> Meer informatie
De plek werd door Maarschalk Foch zelf
gekozen, hij zag Dormans als « het synthetische
punt van de twee veldslagen van de
Marne » die van september 1914 en juli 1918,
waar het lot van Frankrijk werd beslist.

Langs de route,
> De Italiaanse militaire begraafplaats van Bligny-Chambrecy
51170 Chambrecy
De grootste Italiaanse militaire begraafplaats aan het Franse front. Hier liggen de Italiaanse soldaten
begraven die zich als vrijwilliger bij het Franse leger aansloten en vielen in Argonne en aan
het front van Champagne.
> De militaire begraafplaatsen van Marfaux
51170 Marfaux
Een van de grootste begraafplaatsen van het Gemenebest in de streek. Hier liggen de overblijfselen
van 1114 Engelse en 15 Nieuw-Zeelandse soldaten begraven.
Langs de route,
> De Duitse militaire begraafplaats van Berru
51420 Berru
3
> Reims, de martelaarsstad
Office de Tourisme van Reims
2 Rue Guillaume de Machault
51100 Reims
T (0) 892 701 351 (0,34 €/mn)
F (0)3 26 77 45 19
www.reims-tourisme.com
Rondleidingen met audiogids
Tijdens WO I werd Reims voor 80% door de
Duitse bombardementen verwoest. Op 19
september 1914 vatte het dakgewelf van de
Notre-Dame kathedraal als gevolg van een
bombardement vlam: door de enorme brand
smolten de klokken en het lood van de ramen,
stenen verbrijzelden. De door vier jaar
oorlog geteisterde Kathedraal werd met behulp
van gulle gevers, vooral Amerikaanse
stichtingen, gerestaureerd.
> Meer informatie
Bij het Office de tourisme kunt u een Pass’
Mémoire kopen die recht geeft op een aan de
wederopbouw in de jaren 20-30 gewijde rondleiding
met audiogids en de toegang tot vier
geschiedkundige musea in de Champagne.
Hier liggen de resten van 17000 Duitse soldaten (ongeveer 4500 in het knekelhuis). In de nabij
de begraafplaats gelegen bosjes zijn de sporen van bomkraters en het netwerk aan loopgraven
waar de Duitse troepen aan werkten nog zichtbaar.
2de parcours : ROND REIMS,
DE MARTELAARSSTAD
5

2de parcours : ROND REIMS,
DE MARTELAARSSTAD
6
4
> Het Fort de la Pompelle
RD 944 (Richting Châlons-en-Champagne)
51100 Reims
T (0)3 26 49 11 85 - (0)3 26 35 36 90
Geopend: Van 1/11 tot 31/03, van 10u tot 17u.
Van 1/04 tot 31/10: op weekdagen
van 11u tot 18u, in het weekend en op feestdagen
van 11u tot 19u. Op dinsdag en van 24/12
tot 06/01 is het museum gesloten.
Prijzen: Volwassene: 4 € - Adolescents (15-18
jaar): 2 € - Gratis voor kinderen onder 15 jaar.
Het onder de rook van Reims gelegen
Geschiedkundig Museum van het Fort de
La Pompelle is het grootste museum in de
streek dat geheel aan WO I is gewijd. U
vindt hier vitrines waarin talrijke aan soldaten
behorende voorwerpen liggen uitgestald,
verzamelingen sabels, poppen met de verschillende
uniformen van de Franse, Duitse
en Geallieerde legers.
Langs de route,
> Meer informatie
Het pronkstuk van het museum is de collectie
van 560 helmen van het Duitse Keizerlijke
leger, de Friese collectie genaamd, uniek in
de wereld dankzij de omvang en diversiteit.
> De militaire begraafplaats van Sillery
51500 Sillery
Deze begraafplaats werd aangelegd om de lichamen van de Franse militairen te ontvangen die in
de talrijke gemeenschappelijke begraafplaatsen in de omgeving en in de tijdelijke begraafplaatsen
die tijdens het conflict achter de frontlijn werden aangelegd werden begraven.
> Het observatorium van le Mont Sinaï van Verzy
51380 Verzy
Aan de rand van de bergkam ligt het observatorium in een kazemat dat na de bevrijding van
Reims in 1914 werd ingericht en van waaruit Generaal Gouraud de Duitse stellingen bekeek.

5
> Saint-Hilaire-le-Grand, de
Russische Kapel
RD 21 - L’Espérance
51600 Saint-Hilaire-le-Grand
T (0)3 26 66 17 25 - http://ascerf.com
Vrij toegang. De Kapel is geopend op zondagen
van 15u tot 17u30, andere dagen op afspraak.
Deze herdenkingskapel is gewijd aan de
6100 Russische soldaten die in Frankrijk
vielen. Deze in 1937 op een door Frankrijk
aan Rusland gegeven stukje grond gebouwde
verbazingwekkende kapel wordt
omringd door een klein orthodox kerkhof, de
witte muren en blauw met gouden bolvormige
torendaken verrassen de bezoeker. Het
aanliggende kerkhof bevindt zich op Frans
grondgebied, hier ligt een duizendtal Russische
soldaten begraven die tot de brigades
behoren die vanaf 1916 aan het Franse front
strijd voerden.
> Meer informatie
Achter het kerkhof, aan de bosrand en te midden
van sparren en berken, werd van boomstammen
een orthodox klooster gebouwd.
6
> Suippes, Interpretatiecentrum
Marne 14-18
4 Ruelle Bayard - BP 31
51601 Suippes cedex
T (0)3 26 68 24 09 - F (0)3 26 66 30 59
www.marne14-18.fr
Openingstijden: Dagelijks van februari tot november,
van 10u tot 19u, in juli en augustus, van 13u tot 18u
gedurende de overige maanden. In januari en december,
op Paaszondag, 1 mei, 14 juli en 1 november
gesloten. Tarief: Volwassene: € 6 • Kind (6-18 jaar): € 3 •
Gezin (2 volwassenen en max. 3 kinderen): € 16.
Aan het voormalige front van Champagne
gelegen, Marne 14-18 biedt een originele en
humanistische interactieve voorstelling van
het conflict. Gedurende de rondleiding volgt
u de getuigenis van het aan u toegewezen
personage, in de aanwezige loopgraaf staat
u te midden van een verschrikkelijke bestorming
… Dit zal u niet koud laten.
> Meer informatie
Op een totale oppervlakte van 600 m 2 geven 7 scenografische
ruimten Europa en de Champagne-Ardenne
tijdens de beginjaren van de 20ste eeuw, het
conflict, en de politieke, economisch en sociale wederopbouw
van de naoorlogse wereld weer.
3de parcours : SUIPPES EN HET FRONT
VAN CHAMPAGNE
7

3de parcours : SUIPPES EN HET FRONT
VAN CHAMPAGNE
8
7
> De militaire
begraafplaatsen van Souain
51600 Souain-Perthes-les-Hurlus
De begraafplaats van la Crouée is de grootste
necropolis in het departement de Marne. Hier
rusten 30000 soldaten op een oppervlakte van
ongeveer 60000 m2. Een lange laan voert
tussen de bomenrijen door naar de begraafplaatsen
die op de heuvels boven het dorp
werden ingericht. Er bevinden zich ook andere
begraafplaatsen binnen de gemeentegrenzen
van Souain. Die van de 28e brigade met de
verbazingwekkende graven, die doen denken
aan Keltische cromlechs, rond een grote
kalkstenen kruis. De kleine begraafplaats van
l’Opéra kan ook bereikt worden via een weggetje
dat op de hekken rond het legerkamp van
Suippes stuit.
> Meer informatie
Na afloop van de Oorlog is niets over gebleven van de dorpjes in
het hart van de rode zone, ze zijn met de grond gelijk gemaakt, bedolven,
vernietigd. Om deze dorpjes niet te vergeten werden hun
namen toegevoegd aan die van omliggende dorpen. De overblijfselen
kunnen elke twee jaar bezocht worden in het kader van de
Nationale Erfgoed dagen.
8
> Souain, het Monument voor
de Doden van Navarin
RD 977 (tussen Souain en Sommepy-Tahure)
51600 Souain-Perthes-les-Hurlus
T (0)3 26 66 82 32
Het monument is vrij toegankelijk. De kapel is geopend
van april tot oktober, van 14u tot 18u, in het
weekend en op feestdagen van 10 tot 12u en van
14u tot 18u.
Dit op de belangrijkste plek van de veldslag van de
Champagne gelegen monument herdenkt de gevechten
van oktober 1914 en van september 1915.
Het werd in 1924 op initiatief van Generaal Gouraud,
de Commandant van het IVde leger, en ter ere van
de gevallenen van de legers van de Champagne gebouwd.
Het monument kijkt uit over een uitgestrekt
panorama op het voormalige front van de Champagne,
het terrein draagt nog de sporen van de gevechten:
loopgraven, verbindingsloopgraven, kraters …
> Meer informatie
Op de top staat een standbeeld dat drie verkenners met
de trekken van Generaal Gouraud, Luitenant Quentin
Roosevelt, de zoon van President Teddy Roosevelt, die in
1918 in de Tardenois omkwam en de aan de Chemin des
Dames gevallen broer van de beeldhouwer voorstelt.

10
Langs de route,
> Duitse militaire begraafplaats van Séchault
08250 Séchault
> De Hand van Massiges en
de Maagd met bijen
51800 Massiges
Vrij toegang tot de loopgraven. Rondleiding
op afspraak op (0)3 26 60 44 00.
Na hun terugtrekkende beweging van september
1914 verschansen de Duitse troepen zich
op deze natuurlijke hoogte die zich op het punt
waar de fronten van de Champagne en de Argonne
samen komen.
Deze heuvel lijkt op een hand, elke vinger een
bolwerk van dit natuurlijke fort. Door de Duitse
en Franse soldaten werden ontelbare ondergrondse
ruimten uitgegraven.
> Meer informatie
De poilus in de voorste linie kwamen langs het Madonnabeeld van
het dorp. Het beeld stond bloot aan de rondvliegende projectielen,
een kogel doorboorde de linkerborst en een bijenzwerm vond hier
toevlucht. De soldaten waren zo onder de indruk van deze wedergeboorte
dat ze haar vanaf dat moment de Maagd met bijen noemden.
9
3de > Sommepy-Tahure, het
Amerikaans van Blanc-Mont
51600 Sommepy-Tahure
Vrij toegang tot het monument van Blanc-Mont,
parcours :
op weekdagen wordt u welkom geheten van 9u
tot 17u - T (0)3 26 66 81 14 - www.abmc.gov
De gedenkzaal (Gemeentehuis) is geopend op 14
mei en op vooraf gemaakte afspraak (0)6 08 78 13
64.
SUIPPES
Het voormalige Duitse observatorium op le Blanc-
Mont zag meer dan 6000 Amerikaanse soldaten
EN
vallen. Alle resten en graven werden vervolgens in
Romagne (Meuse) verzameld, maar de Amerikaan-
HET
se overheid liet in de jaren 20 op de plek van de gevechten
een monument oprichten. De top van het
monument biedt een prachtig panorama van waar
het mogelijk is de inrichting van het slagveld en de
FRONT
overblijfselen van de loopgraven te bekijken.
> Meer informatie
Op 26 september 1918 beginnen Franse en Amerikaanse troepen
met de bevrijding van Sommepy. Het geheel verwoeste dorp herrijst
uit de as dankzij de wilskracht van de bewoners en gulle gaven uit
Amerika. Een herdenkingszaal op de 1e verdieping van het gemeentehuis
vertelt het verhaal van deze wederopbouw.
Op deze begraafplaats liggen meer dan 6000 Duitse soldaten begraven, waaronder 3000 onbekende.
VAN CHAMPAGNE
4de parcours : ARGONNE EN
DE RODE ZONE
9

4de parcours : ARGONNE EN
DE RODE ZONE
10
11
Langs de route,
> Militaire begraafplaats van Minaucourt-le-Mesnil-les-Hurlus
51800 Minaucourt
Niet ver van de Hand van Massiges strekt deze immense begraafplaats zich over meer dan
40000 m 2 uit en er liggen meer dan 20000 soldaten begraven.
> Vienne-le-Château, het bos van
la Gruerie en het Camp Moreau
RD 63 (tussen Vienne-le-Ch. en Binarville)
51800 Vienne-le-Château
T (0)3 26 60 49 40 - www.argonne.fr
Rondleiding door het kamp op zaterdagen van
9u tot 12u en tevens op elke 2de en 4de zondagmiddag
van de maanden juli, augustus en
september. Voor groepen, door de week, op
afspraak. Tarief: Volwassene 3€ - Gratis voor kinderen
jonger dan 11 jaar.
In het bos van la Gruerie bevinden zich talrijke
overblijfselen uit het jaar 1915. Buien de
resten van de loopgraven vinden we hier een
rustkamp van het Duitse leger, de «vallée
Moreau» genaamd, waarvan alle installaties
werden gerestaureerd (douches, kamers,
…). Het Maison du Pays d’Argonne organiseert
ook wandeltochten onder begeleiding
van een gids ter kennismaking met de resten
van deze sector.
> Meer informatie
De door de poilus niet ver van de tulpenboom
van het dorp, de bloedige boom waar onder
60 Franse soldaten na de ontploffing van een
granaat omkwamen, ingerichte kapel is een
bezoek ook meer dan waard.
Langs de route,
> Militaire begraafplaats van la Harazée, Vienne-le-Château
51800 Vienne-le-Château
Op de flank van de heuvel ligt deze begraafplaats waar 1600 soldaten hun laatste rustplaats hebben.
Er naast het bos van la Gruerie, waar 4 jaar lang een hevige loopgravenoorlog plaatsvond.

Nuttige adressen
Comité Départemental du Tourisme de la Marne
13 bis Rue Carnot - BP 74
51006 Châlons-en-Champagne cedex
T (0)3 26 68 37 52 - F (0)3 26 68 46 45
www.tourisme-en-champagne.com
Office de Tourisme du Pays d’Argonne Champenoise
5 Place du Général Leclerc - 51800 Sainte-Ménéhould
T (0)3 26 60 85 83 - F (0)3 26 60 60 18
www.argonne.fr
Office de Tourisme de Châlons-en-Champagne
3 Quai des Arts - 51000 Châlons-en-Champagne cedex
T (0)3 26 65 17 89 - F (0)3 26 65 35 65
www.chalons-tourisme.com
Office de Tourisme de Châtillon-sur-Marne
4 Rue de l’Eglise - 51700 Châtillon-sur-Marne
T (0)3 26 58 32 86 - F (0)3 26 51 87 85
www.otchatillon51.com
Office de Tourisme de Dormans - les Coteaux de la Marne
Parc du Château - 51700 Dormans
T (0)3 26 53 35 86 - F (0)3 26 53 35 87
www.tourisme-dormans.fr
Office de Tourisme de Reims
2 Rue Guillaume de Machault - 51100 Reims
T (0) 892 701 351 (0,34€/mn) - F (0)3 26 77 45 19
www.reims-tourisme.com
Office de Tourisme de Sézanne et sa région
Place de la République - 51120 Sézanne
T (0)3 26 80 51 43 - F (0)3 26 80 54 13
www.sezanne-tourisme.fr
Dez brochure is tot stand gekomen door het Comité Régional
de Tourisme de Champagne-Ardenne.
Foto’s en dank :
G Fontaine, JP Husson, M Joly, M Jolyot, John Foley (Champs
de la Mémoire), G Paté (collection CDT Marne).
Dank aan de sites voor de vele foto’s.
Oopvatting : CRT Champagne-Ardenne
Cartographe : CAP Orientation
50 avenue du Général Patton - BP 50319
51013 Châlons-en-Champagne cedex - France
T (0)3 26 21 85 80 - F (0)3 26 21 85 90
www.tourisme-champagne-ardenne.com
www.enchampagne.mobi
contact@tourisme-champagne-ardenne.com
Europa ondersteunt de ontwikkeling van
de routes en circuits in de Champagne-
Ardenne
Op Internet
www.tourisme-champagne-ardenne.com
De herdenkingsplekken en historische plekken van de
streek Champagne-Ardenne, historische circuits en
wandelroutes, overnachtingsplekken, evenementen,
ideeën voor uitstapjes, …
www.marne14-18.fr
De applicatie “Marne 14-18” voor uw I-Phone maakt
het mogelijk met de belangrijkste plekjes van het circuit
des Armées de Champagne (Circuit van de Champagne
troepen) kennis te maken door Suippes en omgeving
to doorkruisen.
www.cheminsdememoire.gouv.fr
De Website van het Ministerie van Defensie
www.crdp-reims.fr/memoire/lieux
De Website van het Centre Régional de Documentation
Pédagogique (Regionaal Pedagogisch Documentatiecentrum)
van de Champagne-Ardenne, de herdenkingsplekken
van de Champagne-Ardenne
Meer informatie
In de reeks «Itinéraires du Patrimoine», zal het boek
First World War Military Cemeteries ans Memorials
in Marne uw bezoeken aanvullen.
Te koop in de boekenwinkels of bij de uitgeverij Editions
Dominique Guéniot : www.editionsgueniot.fr
11

Uitzonderlijke openstelling
van de verwoeste dorpen van
het Camp de Suippes
Inlichtingen:
Centre d’Interprétation Marne 14-18
T (0)3 26 68 24 09
www.marne14-18.fr
www.tourisme-champagne-ardenne.com
Dagen van de verwoeste dorpen
SUIPPES - 13 EN 14 OKTOBER 2012
Het Opleidingscentrum van de Brigades van Mourmelon-le-Grand en het
Interpretatiecentrum Marne 14-18 stellen u in de gelegenheid de ruïnes van de vijf
dorpjes van de Champagne die door de’ Grote Oorlog’ werden opgeslokt en nooit
werden herbouwd: Tahure, Perthes-les-Hurlus, Hurlus, Le Mesnil-les-Hurlus en Ripont.
Na afloop van het conflict werd deze rode zone als militair terrein ingericht, het
camp de Suippes, een van de meest uitgestrekte militaire terreinen in Frankrijk, waar
de aangrijpende zichtbare resten uitsluitend tijdens deze buitengewone dagen te
bezichtigen zijn.
Verlaagde entreeprijs voor iedereen bij Marne 14-18, pendelbussen, er wordt halt
gehouden bij de verwoeste dorpen, in elk dorp valt wel wat te beleven, er wordt
militair materieel getoond...
www.marne14-18.fr