Het raadsel van de dakpanbeschoeiingen in de Vechtstreek

Het raadsel van de dakpanbeschoeiingen in de Vechtstreek
onwaarschijnlijk dat 2 miljoen misbaksels zijn geproduceerd: daarmee zou die industrie niet levensvatbaar
zijn geweest.
Als de beschoeiingen werkelijk gemaakt zijn van ‘tweede keus’, kunnen ook pannen zijn hergebruikt die
vrijkwamen bij het vervangen van een bestaand pannendak. Dan is het de vraag of 2 e hands pannen wel lang
genoeg meegaan om zo’n kostbare investering te rechtvaardigen. Ze worden immers niet voor niets
vervangen – en leveren als puin ook nog wat op (zie hieronder). Hergebruik vooronderstelt ook dat in de
Vechtstreek op grote schaal pannen als dakbedekking zijn gebruik. Maar in tegenstelling tot de stad – waar
rond 1600 vanwege brandgevaar een einde kwam aan het gebruik van riet of ander organisch, brandbaar
materiaal als dakbedekking – bleef riet op het platteland nog lang – tot wanneer? - de belangrijkste
dakbedekking.
Het meest voor de hand liggende is dat vooral nieuwe dakpannen zijn gebruikt; een beeld dat door inspectie
in het veld wordt bevestigd. Om in de zuidelijke Vechtstreek zo’n kostbare beschoeiing langs het hele
jaagpad aan te leggen, moeten zwaarwegende motieven hebben gegolden. Maar waarom dan niet ook in de
noordelijke Vechtstreek? De eeuwige strijd tussen Holland en Utrecht?
Wanneer werd de dakpanbeschoeiing langs het jaagpad aangelegd en waarom?
Kennelijk werden – en worden - naast elkaar verschillende vormen van oeverbescherming gebruikt. Indien
de interpretatie van de prenten uit de Zegepralende Vecht juist is (zie hieronder), kwam in de 18 e eeuw
dakpanstapeling voor in ongeveer hetzelfde deel van de Vecht als nu, zij het dat in de 18 e eeuw herkenbare
dakpanbeschoeiingen vrijwel niet langs het jaagpad voorkwamen. Het feit dat zij daar nu juist wel over grote
lengtes voorkomen, duidt er op dat het massale gebruik van later datum, mogelijk tweede helft 19 e eeuw
stamt.
Misschien moeten we de verklaring zoeken in het voordeel van een dakpanbeschoeiing boven de tot dan toe
gangbare niet-verharde oever, namelijk een veel betere bescherming tegen afkalven door golfslag, terwijl de
oever tevens geschikt is voor een zwaardere belasting. Deze voordelen passen naadloos bij de
ontwikkelingen van het transport over zowel water als de weg zoals zich dat vanaf die periode ontwikkelde.
Met name de opkomst van de gemotoriseerde scheepvaart – rond 1870 voeren jaarlijks zo’n 10.000 schepen
over de Vecht 7 – en de opkomst van het wegverkeer zullen versteviging van de oevers noodzakelijk gemaakt
hebben. De aanleg van dakpanbeschoeiingen komt tegemoet aan die noodzaak. Uit de prentbriefkaart van
Raadhoven (Afb. 3) blijkt dat de nu gemetselde kadewand van Maarssen tot in de dertigers jaren met pannen
was beschoeid.
Afb. 3. Rond 1930 was de oever voor Raadhoven, Herengracht 20 in Maarssen nog met pannen beschoeid. Foto part.
collectie
7
Steven de Clercq en Luuc Mur, 2008, Het Water van de Vecht, Cascade 17 (2008) pp 33-42
Steven de Clercq & Hans van Bemmel - Jaarb Niftarlake, 2008, blz 90-99 p.3