Beroepsethiek als kompas in de jeugdzorg - Laat zien wat je waard ...

1 Beroepsethiek en tuchtrecht algemeen
Inleiding
Werken met kinderen, hun ouders en de omgeving rondom kinderen vraagt veel van psychologen en
orthopedagogen. Hun kennis en kunde bepalen voor een groot deel de kwaliteit van de hulpverlening aan
vaak kwetsbare cliënten. Beroepsethiek en beroepscodes kunnen professionals ondersteunen en richting
geven aan hun professionele handelen. De combinatie van vakinhoudelijke kennis ('state of the art') en
beroepsethische normen en waarden draagt bij aan goede zorg. En dat is waar het om gaat: het bieden van
optimale zorg aan cliënten.
Vakbekwaamheid, verworven door opleiding, is cruciaal. Hoe beter professionals zijn opgeleid, hoe
beter de zorg die ze verlenen en hoe beter ze kunnen onderbouwen wat ze doen. In het uiterste geval
kunnen professionals via tuchtrecht op hun handelen worden aangesproken.
Het tuchtrecht dat bij beroepscodes hoort wordt vaak geassocieerd met straf. Weliswaar worden
professionals via tuchtrecht afgerekend op hun professionele handelen, maar veel belangrijker is dat de
beroepsgroep van deze toetsing kan leren. Beroepscodes en tuchtrecht kunnen hiermee een wezenlijke
bijdrage leveren aan het optimaliseren van zorg.
1.1 Beroepscode en beroepsethiek
Beroepsmoraal en beroepsethiek
Het doel van werken in de hulpverlening is dat anderen er beter van worden. Het werk van psychologen en
orthopedagogen heeft daarom per definitie een morele en ethische dimensie; moraliteit en ethiek zitten
ingebakken in professionaliteit.
Professionals hebben - bewust en onbewust - allerlei gedachten over wat goed is voor clie nten, wat
zij zelf als professional moeten doen en welke houding ‘deugt’. Ze hebben eigen opvattingen over goed en
kwaad, maar delen ook beroepsmoraal met hun beroepsgenoten en collega’s. Samen vormen deze
opvattingen de ongeschreven ‘morele regels’ van de beroepspraktijk. Deze regels liggen ten grondslag aan
de beroepscode en stimuleren professionals om goed werk te leveren. Tegelijkertijd vormt de beroepscode
een kritische maatstaf waartegen het handelen kan worden afgezet. Daardoor wordt het beroepsethische
handelen van de professional toetsbaar.
Professionals dienen zichzelf voortdurend kritische vragen te stellen, in de trant van: 'Ik denk wel dat
dit de beste manier was om deze cliënt te benaderen, maar was dat wel zo? Was er niet een manier die
beter zou zijn uitgepakt?' Ze kunnen het tenslotte ook bij het verkeerde eind hebben. Kritische reflectie op
het eigen handelen is essentieel voor de ontwikkeling van beroepsmoraal en -ethiek. Professionals kunnen
zich bekwamen in het reflecteren door scholing, overleg, discussie, en door veel oefenen en luisteren naar
collega’s die in de loop der jaren - niet zelden door schade en schande - ‘morele wijsheid’ hebben vergaard.
Kenmerkend voor beroepsmoraal en beroepsethiek is dat deze nauw verweven zijn met andere
facetten van het werk. Wie cliënten in beroepsethisch opzicht goed wil doen, zal ook de juiste methoden
6