CHIRURGIJNS, DOCTOREN, HEELMEESTERS en ARTSEN

DE MEDISCHE BEROEPEN
1. Inleiding
In de achttiende eeuw is de verloskunde nog overwegend het terrein van de vroedvrouw,
de heelkunde dat van de chirurgijn en de inwendige geneeskunde dat van de doctor in de
geneeskunde. De opheffing van het gildewezen maakt in 1798 een eind aan de goed
gecontroleerde opleiding van chirurgijns die in de steden de heel- en verloskunde, maar op
het platteland de hele geneeskunde uitoefenen.
Om in die leemte te voorzien worden in 1824 op zeven plaatsen in ons land, waaronder
Middelburg, geneeskundige scholen opgericht met een tweejarige opleiding tot apotheker
en vroedvrouw en een vierjarige opleiding tot heel- en vroedmeester.
Na de staatsomwenteling van 1795 wordt de zorg voor de volksgezondheid een taak van de
centrale overheid. Art. 62 van de Bataafsche Staatsregeling uit 1798 luidt: `Zij (de
vertegenwoordigende Magt) strekt, door heilzame wetten, haare zorg uit tot alles, wat in het
algemeen de gezondheid der Ingezetenen kan bevorderen.'
Om toezicht te houden op de medische professie worden in 1801 'Departementale (na
1814 Provinciale) Commissies voor Geneeskundig Onderzoek en Toevoorzigt' ingesteld.
De universitair opgeleiden moeten voortaan hun doctorsbul door deze commissies laten
viseren, de heel- en vroedmeesters, de vroedvrouwen en de apothekers mogen zich pas in
een departement (provincie) vestigen nadat ze door deze commissies zijn geëxamineerd.
In 1815 wordt het mogelijk om aan een Nederlandse Hogeschool niet alleen te
promoveren tot doctor in de geneeskunde maar ook tot doctor in de heelkunde (chirurgiae
doctor) en tot doctor in de verloskunde (artis obstetricae doctor). Het is verboden de
medische vakken gecombineerd uit te oefenen.
In 1838 wordt dit verbod opgeheven. Sindsdien is de meerderheid van de doctoren die zich
in de steden vestigt driemaal gepromoveerd en daarmee bevoegd de genees-, heel- en
verloskunde volledig uit te oefenen.
Door de grote diversiteit in opleiding en bevoegdheid, gecombineerd met een sterke
overvulling van het beroep neemt in het midden van de negentiende eeuw de animositeit
binnen de medische beroepsgroep steeds ernstiger vormen aan waardoor het aanzien van
de medische stand steeds verder achteruitgaat.
De voornaamste doelstelling van de in 1849 opgerichte Nederlandsche Maatschappij tot
bevordering der Geneeskunst (NMG) is het streven naar één uniforme, medische opleiding
en bevoegdheid, een doelstelling die in 1865 wordt bereikt.
De hiermee ontstane eenheid binnen de professie heeft maar kort bestaan. De opkomst
van de gespecialiseerde geneeskunde leidt op het eind van de negentiende eeuw tot een
nieuwe tweedeling in artsen die de genees-, heel- en verloskunde nog volledig uitoefenen -
in de 20e eeuw geleidelijk aangeduid als huisartsen - en in specialisten die zich beperken tot
een omschreven onderdeel.
Naast deze curatieve geneeskundigen ontstaat in het tweede kwart van de twintigste eeuw
een nieuwe categorie artsen, de sociaal-geneeskundigen, die zich niet langer bezighoudt met
de oorspronkelijke taak van de arts, het genezen van ziekten, maar met het voorkómen
ervan.
9