Tussen de drie nieuwjaren - Katholieke Vereniging voor Oecumene

Debatten tussen De Russisch-Orthodoxe
Kerk en de maatschappij
Tussen de Russisch-orthodoxe Kerk en
de Russische samenleving vinden er
geregeld debatten plaats. Meer dan
twintig jaar na de val van het communisme
is de Orthodoxe Kerk nog altijd
voorwerp van kritiek. Dit keer niet
zozeer vanuit de politiek, maar vanuit
de samenleving, met name vanuit de
media en bepaalde delen van de intelligentsia.
De Nederlandse theologe –
en redactielid van Pokrof – dr Katja
Tolstaja, die zelf uit Rusland afkomstig
is, volgt de discussies met belangstelling
en… verbazing. De kern van
het probleem aan de kant van de kerk
ziet ze in het verheven spirituele ideaal
van de Russische Kerk: ’s mensen vergoddelijking,
dat volgens Tolstaja zo
hooggesteld wordt dat dit van de weeromstuit
binnen de kerk wel moet uitlopen
op vrijblijvendheid voor allen.
Debatten tussen de Russisch-orthodoxe
Kerk en de maatschappij waren al onder
wijlen patriarch Alexis II (gest. 2008) begonnen.
De situatie polariseerde naarmate de Russisch-orthodoxe
Kerk een steeds prominentere
maatschappelijke positie ging claimen en de
symbiose tussen kerk en staat hechter werd.
Onder patriarch Kirill (sinds 2009) lijkt het
haast oorlog tussen kerk en maatschappij. Media
en ook vooraanstaande academici nemen
het tegen de Russisch-orthodoxe Kerk op.
Strijdvragen
Conflictpunten zijn er in groten getale. Zo is er
de nieuwe wet (30 november 2010) voor de
teruggave van kerkelijk bezit dat na de
Oktoberrevolutie van 1917 aan de ‘religieuze
organisaties’ was ontnomen. De atheïstische
intelligentsia en medewerkers van musea vinden
dat het bezit bijvoorbeeld bij musea moet
blijven.
Aartspriester Vsevolod Tsjaplin (Chaplin), voorzitter
van de Synodale Afdeling voor de Samenwerking tussen
Kerk en Samenleving van het Patriarchaat Moskou.
Een ander strijdpunt vormen de onlangs ingevoerde
legerpriesters en het door het
Ministerie van Defensie aangenomen besluit
(februari 2011) deze van staatswege te bekostigen.
Grond voor aanhoudende felle discussies
geeft ook het vak ‘Grondbeginselen van
Orthodoxe cultuur’ op scholen: de invoering,
maar ook de inhoud en uitvoering ervan. De
intelligentsia vindt dat de voorbereiding van de
leraren die dit vak doceren niet goed genoeg is.
Verder vindt men dat het de vrijheid van
geloofskeuze aantast, dat er iets van boven af
de kinderen wordt opgelegd, et cetera.
Kerkbeeld in de media
Hoe zien de hedendaagse Russische media de
Russisch-orthodoxe gelovigen en hun zielenherders?
Een treffend voorbeeld hiervan werd
op gegeven in een televisiereportage van Alexej
Koedasj (10 juni jl., tv-omroep NTV) over een
uitzonderlijk voorval. In een poging tot duiveluitdrijving
hadden een Russisch-orthodoxe
vader en moeder hun vijfentwintigjarige dochter
in heilig water laten stikken. Een commentaarstem
concludeert: “Godzijdank interesseert
een gemiddelde gelovige zich voor geheel
onschuldige problemen: ‘Wat is de juiste
Po krof
1 5