Praktische toepassingen voor het verbeteren van de ... - Gymna
Praktische toepassingen voor het verbeteren van de ... - Gymna
Praktische toepassingen voor het verbeteren van de ... - Gymna
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Praktische</strong> <strong>toepassingen</strong> <strong>voor</strong> <strong>het</strong><br />
<strong>verbeteren</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> mobiliteit bij <strong>de</strong><br />
ziekte <strong>van</strong> Parkinson.<br />
Lien Billiet, Kinesitherapeute<br />
Fit en Actief<br />
= Ambulant oefenprogramma <strong>voor</strong> Parkinson patiënten<br />
• KULeuven (Gasthuisberg)<br />
• Revalidatiecentrum Herk-<strong>de</strong>-Stad (Jessa ziekenhuis)
Achtergrond<br />
• Primaire neurologische stoornissen<br />
– Rigiditeit<br />
– Bradykinesie en Hypokinesie<br />
– Akinesie<br />
– Posturale instabiliteit<br />
– Tremor<br />
• Secundaire neurologische stoornissen<br />
– Houdingsafwijkingen<br />
– Krachtsvermin<strong>de</strong>ring<br />
– Mobiliteitsvermin<strong>de</strong>ring<br />
– Vermin<strong>de</strong>r<strong>de</strong> uithouding<br />
– …
Achtergrond en aangrijpingspunten<br />
• Primaire neurologische stoornissen<br />
– Rigiditeit<br />
– Bradykinesie en Hypokinesie<br />
– Akinesie<br />
– Posturale instabiliteit<br />
– Tremor<br />
• Secundaire neurologische stoornissen<br />
– Houdingsafwijkingen<br />
– Krachtsvermin<strong>de</strong>ring<br />
– Mobiliteitsvermin<strong>de</strong>ring<br />
– Vermin<strong>de</strong>r<strong>de</strong> uithouding<br />
– …
Revalidatie <strong>van</strong> H&Y II-IV<br />
• Mobiliteit en houdingscorrectie<br />
• Evenwicht<br />
• Kracht en conditie<br />
• Cueing en bewegingstrategieën<br />
• Info en <strong>voor</strong>lichting
Revalidatie <strong>van</strong> H&Y II-IV<br />
• Mobiliteit en houdingscorrectie<br />
• Evenwicht<br />
• Kracht en conditie<br />
• Cueing en bewegingstrategieën<br />
• Info en <strong>voor</strong>lichting
Mobiliteit en houdingscorrectie
Mobiliteit en houdingscorrectie<br />
– Voornamelijk proximale-axiale problemen<br />
– Accenten:<br />
• hamstrings, soleus/gastrocnemius, pectoralis,<br />
heupflexoren<br />
• Wervelkolom: extensie-rotatie en dissociatie<br />
– Trage mobilisaties<br />
– Liefst actief, eventueel actief-geassisteerd<br />
– Stretchen
Mobiliteit en houdingscorrectie
Revalidatie <strong>van</strong> H&Y II-IV<br />
• Mobiliteit en houdingscorrectie<br />
• Evenwicht<br />
• Kracht en conditie<br />
• Cueing en bewegingstrategieën<br />
• Info en <strong>voor</strong>lichting
Evenwicht<br />
Logische opbouw:<br />
Statisch dynamisch<br />
Stabiele min<strong>de</strong>r stabiele on<strong>de</strong>rgrond<br />
Bipodale Moeilijkere uitgangspositie<br />
Functioneel, probleemgericht<br />
(bv: obstakel nemen)
Revalidatie <strong>van</strong> H&Y II-IV<br />
• Mobiliteit en houdingscorrectie<br />
• Evenwicht<br />
• Kracht en conditie<br />
• Cueing en bewegingstrategieën<br />
• Info en <strong>voor</strong>lichting
Kracht en conditie<br />
• Conditie<br />
– fietsen, stappen (loopband),…<br />
– repetitieve bewegingen<br />
• Kracht<br />
– Bij <strong>voor</strong>keur functioneel oefenen.<br />
– Tot aan limiet <strong>van</strong> patiënt
Revalidatie <strong>van</strong> H&Y II-IV<br />
• Mobiliteit en houdingscorrectie<br />
• Evenwicht<br />
• Kracht en conditie<br />
• Cueing en bewegingstrategieën<br />
• Info en <strong>voor</strong>lichting
Cueing en bewegingstrategieën<br />
Automatische bewegingscontrole<br />
– Verlies <strong>van</strong> <strong>de</strong> automatische piloot<br />
– Aandacht nodig om ‘automatische bewegingen’ uit te<br />
voeren<br />
• Cueing<br />
• Al dan niet bewust (maar wel door aandacht) gebruik <strong>van</strong><br />
prikkels uit <strong>de</strong> omgeving of prikkels die zijn opgewekt door <strong>de</strong><br />
patient zelf om <strong>het</strong> bewegen te faciliteren<br />
• Bewegingstrategieën<br />
• Bewuste uitvoering <strong>van</strong> han<strong>de</strong>lingen met omvorming <strong>van</strong><br />
complexe (automatisch) activiteiten tot een aantal los <strong>van</strong><br />
elkaar staan<strong>de</strong>, in vaste volgor<strong>de</strong> uit te voeren fasen,<br />
bestaan<strong>de</strong> uit relatief simpele bewegingson<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len
Cueing en bewegingstrategieën<br />
in <strong>de</strong> praktijk<br />
• Stappen<br />
• Zit - Stand<br />
• Bedmobiliteit<br />
• Dubbel taken
Cueing en bewegingstrategieën<br />
in <strong>de</strong> praktijk<br />
• Stappen<br />
• Zit - Stand<br />
• Bedmobiliteit<br />
• Dubbel taken
Stappen<br />
• Problemen<br />
– Freezing<br />
– Starten<br />
– Draaien
Stappen<br />
• Freezing<br />
• Blokkeren (of freezen):<br />
– Onvrijwillig tot stilstand komen<br />
– Het niet vrijwilllig op gang komen<br />
• Festineren:<br />
– Onvrijwillig versnellen <strong>van</strong> <strong>het</strong> stapritme<br />
• Uitlokken<strong>de</strong> factoren<br />
– Stress<br />
– Dubbel taken<br />
– Obstakels<br />
– Draaien<br />
Niet elke patient zal freezen!
Freezing filmpje FOGQ<br />
Stappen
Stappen<br />
• Therapeutische aanpak: Cueing<br />
– Auditief<br />
• Tellen, metronoom, muziek,..<br />
– Visueel<br />
• Trappen, tegels,…<br />
– Tactiel<br />
• Vibreren<strong>de</strong> armband,…<br />
– Cognitieve cues<br />
• Zelf tellen, aandacht <strong>voor</strong> hielcontact, houding,<br />
armzwaai, heupstuur, voetenstuur,…<br />
• Patiënt specifiek!
Stappen<br />
Filmpje 7 auditieve cue metronoom
Stappen<br />
Filmpje 14 (functie) cognitieve cue
Stappen<br />
Filmpje visuele cue 12
Stappen<br />
• Starten<br />
– Probleem: (zie filmpje)<br />
– Therapeutische aanpak: cueing<br />
• Heupstuur<br />
• Auditieve cue<br />
• Over iets stappen<br />
• …
Stappen<br />
• Draaien<br />
– Probleem (zie filmpje)<br />
– Therapeutische aanpak<br />
• Grote versus kleine bochten<br />
• Voetenstuur<br />
• Leunen in <strong>de</strong> bochten<br />
• Armzwaai<br />
• …
Stappen<br />
Filmpje 1 armzwaai - voetenstuur
Cueing en bewegingstrategieën<br />
in <strong>de</strong> praktijk<br />
• Stappen<br />
• Zit - Stand<br />
• Bedmobiliteit<br />
• Dubbel taken
Zit - Stand<br />
• Problemen<br />
• Geen a<strong>de</strong>quaat <strong>voor</strong>waarts momentum<br />
• Te weinig snelheid (bradykinesie)<br />
• Te trage en beperkte heupflexie<br />
• Te snel naar heupextensie<br />
• Ina<strong>de</strong>quate positionering voeten<br />
• Gevolgen<br />
• Achterover vallen<br />
• Tenen naar dorsiflexie om evenwicht te behou<strong>de</strong>n<br />
• Verschillen<strong>de</strong> pogingen nodig
Zit - Stand<br />
• Therapeutische aanpak<br />
– Momentum vergroten!<br />
• Cueing<br />
– Wiegen en tellen<br />
– Referentiepunt <strong>voor</strong> BL<br />
• Bewegingstrategieen<br />
– Taak opsplitsen in <strong>de</strong>eltaken
Zit - Stand<br />
Mogelijkebewegingstrategie<br />
• leg uwhan<strong>de</strong>n op <strong>de</strong> leuning of <strong>de</strong> zijkant <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
zitting <strong>van</strong> <strong>de</strong> stoel<br />
• verplaatsuwvoetenrichtingstoel<br />
• schuifnaar<strong>voor</strong><br />
• buiguw romp naar<strong>voor</strong><br />
• rustigopstaan<br />
• Fiche op patiëntenkamer<strong>voor</strong>eenduidigheid
Zit - Stand<br />
• Oefenen!<br />
– Patiënt specifiek<br />
– In verschillen<strong>de</strong> settings - tij<strong>de</strong>ns ADL<br />
• Op <strong>het</strong> toilet<br />
• Verschillen<strong>de</strong> stoelen<br />
• In en uit <strong>de</strong> auto<br />
• Aan tafel
Stand - Zit<br />
• Probleem<br />
– Ongecontroleer<strong>de</strong> landing<br />
– Freezing bij na<strong>de</strong>ren <strong>van</strong> stoel of draaien<br />
• Therapeutische aanpak<br />
– Cueing<br />
– Bewegingstrategie
Cueing en bewegingstrategieën<br />
in <strong>de</strong> praktijk<br />
• Stappen<br />
• Zit - Stand<br />
• Bedmobiliteit<br />
• Dubbel taken
Bedmobiliteit<br />
• Problemen<br />
– Ina<strong>de</strong>quate inzet<br />
– Moeite met romp/bekken draaien – verplaatsen<br />
• Draai neemt teveel plaats in<br />
• Inefficient bewegen<br />
– On<strong>de</strong>rliggen<strong>de</strong> arm onvoldoen<strong>de</strong> in protractie<br />
– Moeilijke dissociatie romp<br />
• Gedaal<strong>de</strong> kracht en wervelmobiliteit<br />
• Bradykinesie <strong>van</strong> <strong>de</strong> axiale motoriek
Bedmobiliteit<br />
• Mogelijke strategie <strong>voor</strong> draaien in bed<br />
(filmpje dvd rolling – midfase transfers on<strong>de</strong>raan)
Bedmobiliteit<br />
• Mogelijke strategie <strong>voor</strong> draaien in bed<br />
– Oefenen!<br />
– Tips<br />
• Sokken geven meer grip<br />
• Satijnen lakens op pyjama<br />
• Deken = dubbeltaak<br />
• …
Bedmobiliteit<br />
• Mogelijke strategie <strong>voor</strong> draaien in bed<br />
– Verplaats <strong>het</strong> <strong>de</strong>kennaar <strong>de</strong> kanttegenovergesteldaan die<br />
waarnaar u draait<br />
– Til <strong>het</strong> <strong>de</strong>ken op met uwarmen en trek in rugligginguwknieën op,<br />
zetuwvoeten plat op bed<br />
– verplaatsuzelfnaar <strong>de</strong> rand <strong>van</strong> <strong>het</strong> bed (afwisselend met<br />
uwvoeten, bekken, hoofd en schou<strong>de</strong>rs), tegengesteldaan <strong>de</strong><br />
richting <strong>van</strong><strong>de</strong> draai<br />
– plaatsuwdraaiarmgebogennaastuwhoofd<br />
– trek uwknieënzogoedmogelijk op (in <strong>de</strong> richting <strong>van</strong> uwborst,<br />
uwvoeten op <strong>het</strong> matras) en laat u in <strong>de</strong> richting <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
draaivallen<br />
– (tileventueel <strong>de</strong> <strong>de</strong>ken op met uwvrije arm), rol door met<br />
uwbekken<br />
– laatuwhoofd en schou<strong>de</strong>rs en vrije arm volgen<br />
– gacomfortabelliggen
Bedmobiliteit<br />
• Mogelijke strategie <strong>voor</strong> uit bed<br />
(filmpje dvd out bed – midfase transfers on<strong>de</strong>raan)
Bedmobiliteit<br />
• Mogelijke strategie <strong>voor</strong> uit bed<br />
– verplaats uw lichaam iets uit <strong>het</strong> mid<strong>de</strong>n naar<br />
<strong>de</strong> rand <strong>van</strong> <strong>het</strong> bed<br />
– rol op uw zij (zie omrollen in bed)<br />
– trek uw knieën ver<strong>de</strong>r naar uw borst<br />
– sla <strong>de</strong> <strong>de</strong>ken terug<br />
– plaats uw bovenste arm naast uw on<strong>de</strong>rste<br />
schou<strong>de</strong>r<br />
– breng uw voeten over <strong>de</strong> rand <strong>van</strong> <strong>het</strong> bed en<br />
duw uzelf tegelijkertijd op met bei<strong>de</strong> armen
Cueing en bewegingstrategieën<br />
in <strong>de</strong> praktijk<br />
• Stappen<br />
• Zit - Stand<br />
• Bedmobiliteit<br />
• Dubbel taken
Dubbel taken<br />
• Praten tij<strong>de</strong>ns <strong>het</strong> stappen<br />
• Aan tafel gaan zitten<br />
– Extra obstakel: tafel<br />
• Stressvolle situaties<br />
– Restaurant, telefoon, luchthaven,…<br />
• Smalle doorgangen<br />
• Deuren
Dubbel taken<br />
Filmpje 3 smalle doorgangen<br />
heupstuur
Dubbel taken<br />
Filmpje 4 <strong>de</strong>uren zwpt weg en naar<br />
<strong>de</strong>ur
Cueing en bewegingstrategieën<br />
in <strong>de</strong> praktijk<br />
• Patiënt specifiek<br />
• Oefenen!<br />
– Vertrouwen<br />
– Taak optimaliseren<br />
– Ook in <strong>de</strong> off-fase<br />
• Motivatie patiënt<br />
• Benadrukken <strong>van</strong> belang <strong>van</strong> ‘actief<br />
blijven’<br />
• Dagelijks bewegen eventueel aan <strong>de</strong> hand <strong>van</strong><br />
een thuisoefenprogramma
Vallen<br />
• Vicieuze cirkel -> angst om te bewegen<br />
• Vallen kan niet volledig verme<strong>de</strong>n<br />
wor<strong>de</strong>n…<br />
• Oefenen <strong>van</strong> evenwicht, kracht,…<br />
• Oefenen <strong>van</strong> grondtransfer!
Vallen<br />
• Grondtransfer strategie<br />
Rust uitna <strong>de</strong> val!<br />
– draai<strong>van</strong>uitlig, via zijzitnaarhan<strong>de</strong>n- en knieënstand<br />
– kruipnaareen object omuaanomhoogtetrekken<br />
(bij<strong>voor</strong>beeldstoel, bed)<br />
– buig <strong>het</strong> sterkste been en plaats <strong>de</strong><br />
tegenovergestel<strong>de</strong> arm op een object (schuttersstand)<br />
– drukuzelfomhoog met benen en armen
Loophulpmid<strong>de</strong>len<br />
– Vaak een dubbeltaak!<br />
– Rolstoel rij<strong>de</strong>n moeilijk door moeilijkhe<strong>de</strong>n<br />
met initiatie <strong>van</strong> armbewegingen<br />
– Loophulpmid<strong>de</strong>l<br />
• Stok, looprek versus 4 wielsrollator<br />
– Balans, valrisico
Extra informatie<br />
• KNGF-richtlijn ‘Ziekte <strong>van</strong> Parkinson’<br />
– www.kngfrichtlijnen.nl<br />
– Meer info rond anamnese, on<strong>de</strong>rzoek,<br />
therapie,…
Bedankt <strong>voor</strong> uw aandacht!<br />
Vragen?
Aanpak ambulant revalidatie<br />
programma<br />
• Concreet<br />
• In<strong>de</strong>ling<br />
• Doelen<br />
• Intake
Ambulante groepsrevalidatie<br />
• 1x week 2 uur<br />
• Maximaal 10 patiënten<br />
• Multidisciplinair<br />
– Logopedie en ergotherapie elk één sessie<br />
• 10 lessen
Ambulante groepsrevalidatie<br />
• In<strong>de</strong>ling therapiesessie<br />
– Opwarming<br />
• Fietsen<br />
• Stretching<br />
– Taakgericht op 1 à 2 doelen werken<br />
– Gangtraining<br />
• Gestuurd met op <strong>de</strong> persoon afgestem<strong>de</strong> cue.
Doelen<br />
revalidatieprogramma<br />
– Behou<strong>de</strong>n of <strong>verbeteren</strong> <strong>van</strong> activiteiten<br />
• Transfers<br />
• Lichaamshouding en mobiliteit<br />
• Balans<br />
• Stappen<br />
– Preventie <strong>van</strong> angst <strong>voor</strong> bewegen en vallen<br />
– Informatie en <strong>voor</strong>lichting (één infosessie)<br />
• Betrekken <strong>van</strong> partner en familie<br />
-> Cognitieve bewegingstrategieën<br />
-> Cueing strategieën<br />
54
Multidisciplinaire intake<br />
• Inclusie criteria op basis <strong>van</strong><br />
– H&Y II-IV<br />
– Doelstellingen<br />
– Cognitie<br />
– Valrisico<br />
• Exclusie criteria<br />
– Beperkte motivatie<br />
– Beperken<strong>de</strong> locomotorische problemen
Change language