Bomenbeleidsplan Schiedam - Leiedal

Schiedam
Basis voor een Gezonde Stad!
1. Bomenbeleidsplan 2. Bomenstructuurplan 3. Bomenbeheerplan

Gemeente Schiedam - Stedelijke Ontwikkeling
Afd. BOR - Team Kennis en Regie
p.a. Van Heekstraat 15
Postbus 79
3100 AB Schiedam
T. 010 2191625
E. info@schiedam.nl
I. www.schiedam.nl
In samenwerking met:
M
I
O
Z
E
A
K
MOZAIEK Tuin- en Landschapsontwerpers
Warmoezierskade 67
2805 PS Gouda
E. info@mozaiek-ontwerpers.nl
I. www.mozaiek-ontwerpers.nl
Datum: september 2008
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Schiedam
Basis voor een Gezonde Stad!
1. Bomenbeleidsplan
2. Bomenstructuurplan 3. Bomenbeheerplan
Basis voor een Gezonde Stad

Voor u ligt deel één van de Schiedamse BOMENNOTA, het bomenbeleidsplan.
De subtitel is niet voor niks “basis voor een gezonde stad”. Een stad als
Schiedam kan gewoonweg niet zonder bomen. Hoe zou een stad zonder
bomen er uit zien: veel steen en asfalt, weinig koelte en schaduw en geen
nestgelegenheid voor vogels.
En dan hebben we het nog niet over zaken als stofvang, economische
waarde en ruimtelijke kwaliteit. Bovenal is een boom ook emotie. Hoewel
we in Schiedam geen Anne Frankboom hebben, zijn veel burgers wel sterk
gehecht aan bomen omdat er vaak herinneringen aan vast zitten en omdat
ze de buurt een extra dimensie geven.
Toch worden bomen bedreigd. Allerlei ziektes rukken op vanwege de
klimaatverandering. Veel bomen verliezen de strijd om ruimte met de
groeiende infrastructuur en oprukkende bebouwing. Het lijkt er op dat het
aantal kapaanvragen sterk aan het groeien is. “Burgers houden van bomen,
maar niet voor hun deur” is helaas een vaak gehoorde uitspraak.
Redenen genoeg dus om een helder bomenbeleid te voeren in de stad met
sleutelwoorden als kwaliteit, behoud, verjonging en toezicht.
Na vaststelling van het beleid komt het vervolg in de volgende twee
onderdelen,:het bomenstructuurplan en het bomenbeheerplan. In die
praktische uitwerking komt het er op aan. Schiedam heeft tenslotte
een naam hoog te houden wat groen betreft. In de afgelopen decennia
werden enkel belangrijke mijlpalen gehaald zoals de vaststelling van het
Groenstructuurplan en bestemmingsplan Groene Long. Om deze ambities
voort te zetten in de vorm van de bomennota is politieke wilskracht nodig,
deskundig beheer en een gemotiveerde burgerij met oog voor bomen. Het
zal daarom niet bij een papieren nota blijven.
We zullen moeten streven naar een stadsbreed gedragen beleid waar
krachtig uitvoering aan wordt gegeven.
Ik zie uit naar een lommerrijke stad waar het gezond toeven is voor nu en
vele generaties na ons.
Yoric Haan
Wethouder gemeente Schiedam
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Basis voor een Gezonde Stad

Aanleiding
In 2007 heeft het college de wens uitgesproken voor het opstellen van
een beleidsstuk ten aanzien van bomen en boomstructuren in Schiedam.
Deze wens komt voort uit de toenemende druk op bomen in de stad die
de laatste jaren steeds sterker ervaren wordt. Bovendien is er vanuit de
raad de behoefte aan een beter kapvergunningsbeleid, mede door nieuwe
regelgeving die in de toekomst van kracht wordt. Minstens zo dringend is
echter de behoefte aan een goed bomenbeleid vanuit het vakgebied van
Groen en Ruimtelijke Ordening. Vanwege het toenemend aantal ziektes en
de steeds duidelijker waarneembare klimaatsverandering is het van het
grootste belang om een helder beleid te voeren aangaande de bomen in de
stad.
Veel bomen in Schiedam zijn de achterliggende jaren gesneuveld. De
compensatie blijft ver achter bij de voorgeschreven norm. Niet alleen
bovengronds neemt de ruimtelijke druk op bomen in de stad toe. Ook
ondergrondse infrastructuren leggen een steeds groter beslag op de
groeiruimte voor bomen. Wanneer de groeiruimte voor bomen echter teveel
wordt beperkt is wortelopdruk vaak het gevolg.
Gelukkig zijn er echter ook positieve redenen te noemen die pleiten voor
een goed bomenbeleid. Zo is er de laatste jaren een duidelijke trend
waarneembaar van een toenemende waardering voor bomen en groen in de
stad. De belevingswaarde van het straatbeeld en van onroerend goed wordt
immers vergroot door de aanwezigheid van bomen. Verder hebben bomen in
meerdere of mindere mate een ecologische waarde. De oudere bomen in de
stad hebben tevens een historische en soms ook emotionele waarde. Heel
belangrijk is dat bomen bijdragen aan een gezond leefmilieu in de stad.
Al deze zaken samengenomen kan de conclusie worden getrokken dat een
goed bomenbeleid niet slechts een wens is maar op zijn minst noodzakelijk
om de kwaliteit van het bomenbestand in de een stad als Schiedam te
handhaven en liefst zelfs te vergroten.
Reikwijdte
Deze nota heeft betrekking op alle bomen binnen de gemeentegrenzen,
waarvan de gemeente Schiedam eigenaar is.
In sommige gevallen heeft deze nota ook betrekking op bomen die op
particuliere grond staan. Het betreft dan bijvoorbeeld monumentale bomen.
Waarom deze Bomennota?
Als eigenaar en beheerder van de bomen in Schiedam is de gemeente
verantwoordelijk voor goed bomenbeleid. Dat beleid is gebaseerd op
een visie, waarin een toekomstige rol aan de bomen wordt toegekend;
welke betekenis hebben bomen voor Schiedam en hoe wil de gemeente
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

haar bomenbestand beheren? In Schiedam was die visie nog niet
uitgekristalliseerd en was het beleid voor een groot deel van het
bomenbestand nog niet geregeld.
Drieluik: Bomenbeleidsplan - Bomenstructuurplan - Bomenbeheerplan
De bomennota is een overkoepelende nota die is uitgesplitst in een drieluik:
Planhorizon
Voor deze Bomennota wordt het jaar 2020 als planhorizon gehanteerd.
Vijf jaar na vaststelling zal de nota worden geëvalueerd. Blijkt uit de
evaluatie dat enige aanpassingen nodig zijn, dan wordt dit in een aanvulling
opgenomen. Ook tussentijdse aanpassingen zijn mogelijk, de regie hierop
wordt gevoerd door de vakgroep Groen en Openbare Ruimte.
1. Bomenbeleidsplan 2. Bomenstructuurplan 3. Bomenbeheerplan
In het bomenbeleidsplan is het beleid ten aanzien van bomen in Schiedam
beschreven. Het bomenstructuurplan, behelst de concrete en fysieke
vertaling van dit beleid naar een definiëring van (gewenste) bomen en
boomstructuren in de stad. Het bomenbeheerplan vormt het laatste
onderdeel van de drieluik en beschrijft het beheer dat noodzakelijk is om
het beschreven beleid uit te voeren en de (gewenste) bomenstructuur te
handhaven of te creëren en te versterken.
Doelstelling
Doelstelling van de Bomennota is het formuleren van standpunten over hoe
de gemeente met haar bomenbestand om wil gaan. Deze doelstelling valt
uiteen in de volgende punten:
- Inzicht krijgen in de betekenis, waarden, sterke punten, zwakke
punten, kansen en bedreigingen van/voor bomen in Schiedam;
- Opstellen en actualiseren van richtlijnen met betrekking tot
ontwerp, aanleg en beheer;
- Directe kennis- en beleidsoverdracht naar college, bestuur, andere
diensten en, indirect, naar de burger als communicatiemiddel.
Basis voor een Gezonde Stad

BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Voorwoord 4
Toelichting op de bomennota 6
Samenvatting 10
1. Inleiding 12
1.1. Bomenbeleidsplan: “Basis voor een Beter Bomenbeleid” 12
1.2. Doelstelling van het bomenbeleidsplan 12
1.3. Opbouw en leeswijzer 12
2. Het belang van bomen 14
2.1. Algemene betekenis voor mens en milieu 14
2.2. Sociale waarde 14
2.2.1. Schoonheid 14
2.2.2. Identiteit en structuur 14
2.2.3. Gezonde leefomgeving 14
2.2.4. Cultuurhistorisch 14
2.3. Ecologische waarde 15
2.4. Economische waarde 15
3. Bomen in Schiedam 16
3.1. De betekenis van bomen in Schiedam 16
3.1.1. Waardering 16
3.1.2. Lusten en lasten 16
3.2. Ontwerpcultuur 17
3.3. Aanlegcultuur 18
3.3.1. Algemeen 18
3.3.2. Bomen in verhardingen 19
3.3.3. Bomen in groen 19
3.4. Beheer en budgetten 20
3.5. Bestaand beleid 21
3.6. Samenstelling huidig bomenbestand 22
3.6.1. Kwantiteit 22
3.6.2. Kwaliteit 23
3.7. Bomen in particuliere tuinen 24
4. Analyse
4.1. Inleiding 26
4.1.1. Sterke kanten van de bomen van Schiedam 27
4.1.2. Zwakke kanten van de bomen van Schiedam 27
4.1.3. Kansen voor de bomen van Schiedam 28
4.1.4. Bedreigingen voor de bomen van Schiedam 28
5. Visie en beleid 0
5.1. Algemeen 30
5.2. Bomenbestand 31
5.3. Vitaal 31
5.4. Aantrekkelijk voor de mens 32
5.5. Aantrekkelijk voor de natuur 32
5.6. Toekomstwaarde 33
Bronvermelding
Basis voor een Gezonde Stad

Het bomenbeleidsplan maakt onderdeel uit van de Bomennota Schiedam.
De Bomennota heeft als thema “Basis voor een Gezonde Stad” en bestaat
na afronding uit een drieluik: Bomenbeleidsplan, Bomenstructuurplan en
Bomenbeheerplan.
Schiedam telt ongeveer 30.000 bomen in de openbare ruimte. Daarnaast
staan er nog een onbekend aantal bomen op particuliere grond.
Bomen zijn van belang voor de stad. Bomen hebben een eigen schoonheid
en geven identiteit en structuur aan: de stad, wijken, buurten en straten.
Bomen hebben een positieve invloed op ons leefmilieu, ze leveren zuurstof,
vangen stof, zorgen voor schaduw en verkoeling, geven kleur aan de
omgeving en verhogen de economische waarde van ons vastgoed. Verder
zijn bomen van belang voor de stadsnatuur, met name in het wild levende
dieren gebruiken bomen op verschillende manieren en in het microklimaat
in en rond de bomen vinden verschillende planten en dieren hun plek.
Bomen worden door de burger over het algemeen hoog gewaardeerd.
Naast alle voordelen hebben bomen ook nadelen. Bomen “veroorzaken”
wortelopdruk en ongewenste schaduw, er valt van alles uit bomen zoals
blad, bloemen, pluizen, kleefstof en vogelpoep en bomen staan op
plekken waar we ook andere bestemmingen aan kunnen geven zoals een
parkeerplaats, een speelplaats of een mooie bouwlocatie.
Bomen horen al bij de stad sinds de eerste bewoning daarvan. In de
afgelopen eeuwen is er veel veranderd. De bebouwde stad is explosief
gegroeid en de druk op de openbare ruimte is enorm toegenomen. Dit
zorgt er voor dat de boom, zowel boven als onder de grond, steeds vaker
in de knel komt. De plaats van de boom in de stad heeft direct invloed
op onze ontwerp- en aanlegcultuur. De boom is noodzakelijk maar vaak
ook lastig. De keuze voor de juiste boom op de juiste plaats met de juiste
voorwaarden voor zijn leefomstandigheden en beheer is vaak een complexe
opgave. Het liefst zouden we alleen bomen in het groen zien staan maar
in de stenen stad is dit een onmogelijke opgave. Aangezien een boom een
levend object is en, nadat deze eenmaal is gerooid, niet zomaar terugkomt
en jaren nodig heeft om de bestaande kwaliteit te compenseren moet er
zorgvuldig omgegaan worden met bestaande bomen.
In het bomenbeleidsplan wordt een sterkte / zwakte (SWOT) analyse
uitgevoerd met betrekking tot bomen in Schiedam en worden kansen en
bedreigingen geformuleerd. Hieruit volgen de visie en beleidsvoorstellen
met betrekking tot de plaatselijke kapverordening, beheer en bescherming
van bomen en behoud van een gezond, vitaal en aantrekkelijk
bomenbestand met een goede toekomstwaarde. Het beleid moet voldoende
mogelijkheid bieden voor de burger om bezwaar te maken tegen het
rooien van bomen zonder dat dit gepaard gaat met onnodig ingewikkelde
10 BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

procedures. In de praktijk blijkt dat verschillend aangekeken dient te
worden tegen het beleid met betrekking tot de openbare boom en de
particuliere boom.
Waardevol voor de natuur:
• Leefruimte, vestigingsruimte, structuur en biodiversiteit en variatie
waarborgen.
Bomen stammen uit het verleden, hebben een plaats in het heden en
verdienen bescherming voor de toekomst.
De algemeen geformuleerde visie luidt dan ook als volgt;
Schiedam streeft naar een bomenbestand in het jaar 2020 dat vitaal en
waardevol is voor mens en natuur en toekomstwaarde heeft voor komende
generaties.
Naar aanleiding daarvan zijn de volgende actiepunten geformuleerd:
Bomenbestand:
• Opname en registratie van het openbaar en particulier bomenbestand.
Toekomstwaarde:
• Bescherming: juridisch, in Ruimtelijke Ontwikkeling, op bouwplaatsen en
bij werkzaamheden.
• Adequaat beleid inzake uitgifte kapvergunningen en handhaving herplant
verplichtingen, implementatie beleid in omgevingsvergunning.
Deze actiepunten worden verder uitgewerkt en geïmplementeerd in:
het bomenstructuurplan, bomenbeheerplan, APV / kapverordening,
handhavingsbeleid, Programma’s Van Eisen openbare ruimte, bestekken,
milieubeleidsplannen GIS en beheerplannen.
Vitaal:
• Onderhoud bovengronds en ondergronds.
• Voorkomen monoculturen en de juiste boom op de juiste plaats.
Waardevol voor de mens:
• Beeld in de stad.
• Waarborgen milieukwaliteit en Microklimaat.
• Waarborgen veiligheid.
• Beperken van overlast.
• Particuliere bomen, aanpassen APV.
Basis voor een Gezonde Stad 11

1.1. Het bomenbeleidsplan “Basis voor een gezonde stad”
Het bomenbeleidsplan is het eerste onderdeel van de Bomennota Schiedam
en moet gezien worden als de basis voor de andere twee onderdelen
van de nota, het bomenstructuurplan en het bomenbeheerplan. In het
bomenbeleidsplan is het beleid geformuleerd ten aanzien van bomen in
de stad voor de komende tien jaar. Samen met het bomenstructuurplan
en het bomenbeheerplan vormt het bomenbeleidsplan de Bomennota
Schiedam die, zoals de ‘slogan’ zegt, de basis moet vormen voor een beter
bomenbeleid dat uiteindelijke resulteert in een gezonde stad.
1.2. Doelstelling van het bomenbeleidsplan
Het hoofddoel van het bomenbeleidsplan is het vaststellen van een helder
en duurzaam bomenbeleid voor Schiedam. Dit hoofddoel kan nader vertaald
worden in de volgende ‘subdoelen’:
- Herziening van bestaand bomenbeleid op basis van de huidige stand van
de techniek en kennis;
- Bescherming van een duurzaam en gezond bomenbestand in de stad;
- Integreren van bomenbeleid in de omgevingsvergunning;
- Verwerking van dereguleringsregels;
- Een helder en begrijpelijk bomenbeleid voor de burger, zonder onnodig
lange procedures.
1.3. Opbouw en leeswijzer
Het bomenbeleidsplan heeft een heldere opbouw en is geschreven in
eenvoudige taal. Na deze inleiding wordt in hoofdstuk 2 allereerst ingegaan
op de algemene aspecten van bomen in de stad. In hoofdstuk 3 worden de
specifieke kenmerken van het bomenbestand van Schiedam beschreven.
Als vierde hoofdstuk is een SWOT-analyse opgenomen op basis waarvan de
visie en de daarvan afgeleide beleidsdoelstellingen en instrumenten zoals
beschreven in hoofdstuk 5 zijn gebaseerd.
Tot slot zijn in de bijlagen eisen, randvoorwaarden, omgangsregels en
procedures opgenomen die ertoe moeten leiden dat de visie in de toekomst
realiteit wordt.
12
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Basis voor een Gezonde Stad
13

2.1. Algemene betekenis voor mens en milieu
Bomen zijn levende organismen die om diverse redenen belangrijk zijn
voor de mens. Bomen vertegenwoordigen grote sociale, ecologische en
economische waarden, afhankelijk van de schaal, mate en wijze waarop
men ze benut.
2.2. Sociale waarde
2.2.1. Schoonheid
Een kwaliteit van bomen vormt hun esthetiek, hun schoonheid. Bomen
op de voor- of achtergrond kunnen de aandacht trekken. Vaak wordt
bomen een architectonische functie toegekend vanwege die schoonheid,
bijvoorbeeld ter vervolmaking van een gebouw of kunstobject. Bomen met
een lange levensduur zijn hiervoor uitermate geschikt. Door hun vorm,
kleur en omvang voegen bomen een esthetische, decoratieve waarde toe
aan de stad, waardoor deze aantrekkelijker kan worden.
Een ander schoonheidsaspect van bomen is dat ze gedurende het verloop
van het jaar een wisselende verschijnigsvorm hebben. Ze dragen daardoor
in sterke mate bij aan het beleven van de seizoenen.
2.2.2. Identiteit en structuur
Bomen zijn onderdeel van het groene raamwerk en het
beeldbepalende groene aanzicht van de stad. In rijen of
groepen aangeplant kunnen ze worden gebruikt om ruimten te
structureren. Daarmee creëren ze een herkenbare samenhang tussen de
stedelijke ruimten waaruit de stad is opgebouwd. Ze bepalen in belangrijke
mate de identiteit en het imago van de stad.
2.2.3. Gezonde leefomgeving
Bomen dragen bij aan een gezond leefmilieu in de stad en dus het welzijn
van de mens. Ze zorgen voor een eigen microklimaat: ze breken de
wind, vangen fijn stof op en vooral grotere bomen en aaneengesloten
beplantingen matigen temperatuurextremen.
Door bomen wordt lawaaioverlast marginaal beperkt, maar ze hebben een
hoog psychologisch effect; wanneer een lawaaibron aan het oog onttrokken
wordt, wordt het lawaai als minder sterk ervaren.
2.2.4. Cultuurhistorisch
Van een cultuurhistorische waarde is sprake wanneer bomen een rol van
betekenis spelen in de geschiedenis van hun omgeving. Dergelijke bomen
herinneren aan een bepaalde culturele of historische gebeurtenis of
mijlpaal, ter gelegenheid waarvan of in welke nabijheid of tijd bewust
bomen zijn geplant.
14 BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

2.3. Ecologische waarde
In ecologisch opzicht spelen bomen een grote rol, een rol die veelzijdiger
en belangrijker wordt naarmate de grootte van het bomenbestand en
de diversiteit daarbinnen toeneemt. Groene kwaliteit draagt bij aan de
biodiversiteit.
Bomen kunnen kleine zoogdieren, vogels en insecten een schuil-, slaap,
foerageer - of broedplaats en oriënteringsmogelijkheid bieden. Voor
bepaalde planten, bijvoorbeeld mossen, kunnen bomen als groeiplaats
fungeren, evenals voor paddestoelen.
2.4. Economische waarde
Wat is een boom waard in geld uitgedrukt? De economische waarde die
bomen vertegenwoordigen is moeilijk te meten. We weten exact hoeveel
een boom kost bij de kweker. Een boom wordt per jaar groter en daarmee
meer waard. Door het wegvallen van bomen wordt er kapitaal vernietigd.
Bij kap levert een boom geen of nauwelijks geld op, maar het verwijderen
van een boom kost wel geld. Echter, de aanwezigheid van bomen kan voor
de directe omgeving positieve financiële consequenties hebben. Woningen
in een omgeving met bomen liggen vaak beter in de markt. Daarnaast heeft
een aantrekkelijke stad aantrekkingskracht voor dagbezoekers, winkelend
publiek, recreanten en toeristen, wat de economie weer stimuleert.
Omgekeerd wordt geschat, dat in de gezondheidszorg miljarden euro’s
worden bespaard, door de positieve gevolgen van groen in de nabije
leefomgeving op de gezondheid. De aanplant van bomen moet dus worden
gezien als een investering!
Basis voor een Gezonde Stad
15

3.1. De betekenis van bomen in Schiedam
3.1.1. Waardering
Bomen bepalen voor een belangrijk deel de kwaliteit en het uiterlijk van
onze stedelijke leefomgeving en leveren een aanzienlijke bijdrage aan de
leefbaarheid in Schiedam. Bomen in de stad zorgen voor groen en natuur
dicht bij huis, de burgers kunnen er direct van genieten. Bomen roepen
een sfeer van rust op, kleuren de omgeving, tonen seizoenswisselingen
en tonen de samenhang tussen flora en fauna. Bomen vormen één van de
belangrijkste raamwerken voor natuur in Schiedam. Bovendien zijn bomen
medebepalend voor herkenbaarheid en het imago van de stad en haar
wijken en parken. Bomen zijn sfeerbepalend en zorgen voor een gevoel van
welbehagen.
De inwoners van Schiedam waarderen groen, vragen om groen en zijn
betrokken op het groen in hun omgeving. Zonder bomen zou Schiedam
een grauwe, betonnen kolos zijn terwijl Schiedam nu is dooraderd met
een groen netwerk van bomen. Daarbij spelen wijk- en buurtgroen,
laanbeplantingen, plantsoenen, parken en de grotere structuur van de
Groene long hun eigen rol.
Bomen vertegenwoordigen kortweg samengevat een natuurwaarde,
landschappelijke waarde, waarde voor het stadsschoon, beeldbepalende
waarde, cultuurhistorische waarde en een waarde voor de leefbaarheid.
3.1.2. Lusten en lasten
Naast het belang en de betekenis van bomen staat de overlast die mensen
van bomen kunnen ondervinden. Bomen plakken en druipen er vallen
blaadjes, bloemen en takken uit. Honden gebruiken boomspiegels als
toilet en vogels laten van alles uit de boom vallen. Bomen beperken
het uitzicht en zorgen er voor dat er weinig licht in huis komt. Bomen
veroorzaken wortelopdruk of staan simpelweg op een plek waar ook een
auto geparkeerd had kunnen worden.
Dit is persoonsafhankelijk. De één ondervindt overlast van de boom, terwijl
de ander de boom ervaart als een verhoging van de leefbaarheid. Een goed
functionerend bomenbestand kan Schiedam, in economisch en ecologisch
opzicht verrijken en de leefbaarheid, het natuurbesef, de veiligheid en het
cultuurhistorisch besef bevorderen.
Een goed beheer van bomen kan de overlast tot een minimum beperken.
Als een nieuwe boom wordt geplant dan moeten de omstandigheden
geoptimaliseerd worden. Dat begint bij een goede voorbereiding, gevolgd
door een doordacht ontwerp, de inrichting van de standplaats moet goed
worden uitgewerkt. De keuze van de boomsoort moet op de standplaats
zijn aangepast en de boom moet worden beschermd tegen schade en
schadelijke invloeden. Een goede boom op een goede plek moet vervolgens
goed worden beheerd.
16 BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

De handelswijze met bomen, boomstructuren en standplaatsen moeten
verankerd zijn in het beleid en instrumentarium zodat deze beschermd
kunnen worden tegen onwenselijke ontwikkeling. Een gezond, vitaal en
duurzaam bomenbestand is daarmee gefundeerd op heldere keuzes voor
het heden en de toekomst.
• Het centrum van Schiedam wat van oudsher vrij stenig is met enkele
beeldbepalende bomen, enkele groentjes en de laanbeplantingen langs de
havens.
• De Plantage, het oudste stadspark van Nederland, met een bijzonder en
duurzaam bomenbestand.
• De Rooms-katholieke begraafplaats met zijn oude beuken en kastanjes.
• Wijk West, zuidelijk van de Burg. Knappertlaan, met zijn ruimte voor
de gegoede burgerij die wordt gekenmerkt door statige laanbeplantingen,
grote particuliere tuinen en het Julianapark.
• De volksbuurten; Oost, de Gorzen en West, noordelijk van de Burg.
Knappertlaan, met hun veelal smalle straten en beperkte ruimtes voor
groen, de singels, pleintjes en hofjes die daarbij horen en niet te vergeten
het park aan de Maasboulevard en het Volkspark. Deze buurten worden van
oorsprong gekenmerkt door laanbeplantingen langs de belangrijkste wegen.
• De buitendijkse gebieden en havens met kenmerkende laanbeplantingen.
• De oude dorpskern van Kethel met zijn landelijke karakter
3.2. Ontwerpcultuur / historisch perspectief
Schiedam is sinds het haar stadsrechten heeft verkregen in 1275 aanzienlijk
veranderd. In de afgelopen 733 jaar is Schiedam van een kleine vestingstad
in het veen-weidelandschap uitgegroeid tot een complexe grote stad.
Met betrekking tot het bomenbestand en de structuren in de stad zijn
verschillende ontwikkelingsperioden herkenbaar. De ontwikkeling van de
stad in de vooroorlogse wijken is anders verlopen dan die in de naoorlogse
wijken.
De volgende vooroorlogse gebieden worden onderscheiden en hebben elk
hun eigen karakter:
Basis voor een Gezonde Stad 17

In de naoorlogse wijken vallen vooral de verschillende bouwperioden op.
Onderscheiden worden:
• De periode direct na de oorlog tot begin jaren tachtig, de wijken
Nieuwland en Groenoord met hun hoogbouw, gestempelde wijken met
ruime openbare groengebieden tussen de hoogbouw.
• De ontwikkelingsgebieden van de jaren tachtig en negentig;
Woudhoek, Spaland, Hargplein, Vogelbuurt, Vlinderhoven, de Gaarden,
Feministenbuurt, Verzetsheldenbuurt, Hargplein, Botenbuurt, de Velden, de
Akkers en Tuindorp met hun woonerven en (hoge gehalte) grondgebonden
woningen. Deze wijken zijn veelal dicht bebouwd, het groen wordt vooral
gevonden in de parkstroken, plantsoenen en laanbeplantingen. Omdat deze
wijken veelal gevoelig zijn voor zetting heeft zich hier nog nauwelijks een
duurzaam bomenbestand ontwikkeld.
• De nieuwe ontwikkelingsgebieden in de Sveaparken waar het
bomenbestand nog niet tot wasdom is gekomen en de grotere
reconstructiegebieden zoals Parkweg noord, voormalige Slachthuisbuurt,
De nieuwe tuinen en de ophogingsgebieden waar het bomenbestand veelal
totaal is gerooid om vervangen te worden door jonge bomen.
• Een speciale plaats neemt de naoorlogse wijk Kethel Oost in. Deze wijk
is opgezet met het thema wonen in het groen en heeft een bosachtig
karakter.
• De industriegebieden met hun laanbeplantingen.
Verder treft men verspreid over Schiedam grootschalige groengebieden
(zoals Beatrixpark, park Kethel, weidelinten), sportvelden,
volkstuincomplexen en begraafplaats Beukenhof die elk hun eigen groene
kenmerken en veelal diverse bomenbestand hebben. In het buitengebied
het, weidegebied Midden Delfland, treft men vooral knotbomen,
laanbeplantingen en enkel geriefhout bosjes
Bomen zijn in de stad veelal aangeplant als begeleiding van wegen,
fietspaden en historische havens in de vorm van laanbeplanting. Hierdoor
zijn lange groene linten gevormd die diverse wijken aan elkaar verbinden
en het geraamte vormen van de stedelijke ecologische structuur.
Bomen ondersteunen de ruimtelijke en functionele structuur van een
woonwijk/stadsdeel. Daarom staan de grootste bomen (van de 1e grootte)
langs de hoofdinfrastructuur en in de hoofd groenstructuur. Op deze
plekken is meestal voldoende bovengrondse en ondergrondse ruimte voor
grote bomen, waardoor er een duurzame structuur kan ontstaan. Hoe
smaller de profielen worden, hoe kleiner de bomen. In de woonstraten
worden vaak kleine bomen (van de 3e grootte) geplant. Dergelijke bomen
hebben over het algemeen geen lange levensduur, maar kunnen wel prima
hun functie vervullen.
De belangrijkste laanstructuren zijn vastgelegd in het groenstructuurplan
Schiedam.
3.3. Aanlegcultuur
3.3.1. Algemeen
Het stedelijk gebied van Schiedam is ontwikkeld op de oorspronkelijke
veenweidegebieden met een grondslag van veen, klei op veen en veen op
klei. Op deze ondergrond is afhankelijk, van de bouwperiode, een leeflaag
aangebracht met zand en havenslib. In de voor zetting gevoelige gebieden
18 BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

worden tegenwoordig bij ophogingen lichte materialen toegepast zoals EPS
(piepschuim) en verschillende granulaten. Verhardingen worden aangelegd
op zand en steengranulaten. De bodem in de bebouwde gebieden is in veel
gevallen slecht geschikt als groeiplaats voor bomen.
Op een goede groeiplaats kan een boom beschikken over voldoende
groeiruimte, water, lucht en nutriënten. Daarnaast is bacterie en
schimmelgroei noodzakelijk om de nutriënten vrij te maken voor de
boom. Om die reden is het vaak nodig om bij het planten van bomen
groeiplaatsverbetering toe te passen. In het plantgat wordt bomengrond
of bomenzand aangebracht en in veel gevallen wordt ook een
beluchtingssysteem aangelegd. De groeiomstandigheden voor bomen in
verharding zijn in ieder geval zelden optimaal.
Bomen in beplantingen en gras treffen het vaak beter omdat daar de
doorwortelbare ruimte groter is en de beschikbaarheid van nutriënten en
water meer optimaal zijn.
Bij het aanplanten van nieuwe bomen zal moeten worden voldaan aan een
uitgebreid programma van eisen (PM).
doorwortelbare ruimte en voeding lucht en water voor de boom. Ook bij
herstelwerkzaamheden aan verhardingen wordt steeds vaker overwogen
tijdens de werkzaamheden de bomen een extra pakket bomengrond of
bomengranulaat mee te geven. In een enkel geval wordt bij bestaande
bomen in verhardingen bemesting en beluchting toegepast
3.3.3. Bomen in groen
Een deel van de bomen wordt in het groen geplant. Dit kan variëren van
gras, lage beplantingen tot bomen die in bosplantsoen worden aangeplant.
Voor deze bomen worden geen specifieke maatregelen getroffen.
3.3.2. Bomen in verhardingen
Bij het aanplanten van bomen in verharding wordt meestal gebruik
gemaakt van bomenzand. Dit zandmengsel bevat voedingstoffen voor
de boom en heeft voldoende poriën om water en lucht bij de wortel te
laten komen. Bomenzand kan daarnaast civieltechnische belast worden
en is, mits goed toegepast weinig gevoelig voor inklinking. De laatste tijd
wordt bij het aanplanten van bomen in verharding steeds vaker overwogen
bomengranulaat toe te passen in plaats van bomenzand. Bomengranulaat
is grover heeft een betere draagkracht en biedt toch voldoende
Basis voor een Gezonde Stad
19

3.4. Beheer en budgetten
Beheer en onderhoud van het groen en de bomen in Schiedam zijn geregeld
via het groenbeheerplan en de jaarlijkse uitwerking daarvan in het jaarplan
groen.
In tabel I, onderdaan deze pagina, worden de activiteiten weergegeven die
zijn opgenomen in het groenbeheerplan.
De straatbomen worden jaarlijks geïnventariseerd en geïnspecteerd
op veiligheid, waarbij extra aandacht wordt besteed aan de risicovolle
bomen. Zonodig worden extra onderhoudsmaatregelen genomen aan deze
laatstgenoemde categorie.
Omdat bomen een bijzondere groencategorie vertegenwoordigen zijn
de onderhoudsmaatregelen die hier mee gemoeid zijn hiernaast nader
omschreven.
• Begeleidende snoei van snelgroeiende bomen en jeugdsnoei voor jonge
bomen, 1 keer per 4 jaar; dit is voor de helft van het aantal bomen
berekend. Hierbij worden bij te dichte takgroei takken weggesnoeid om de
boomvorm te verbeteren. Tevens worden gaffeltakken, die gevaar vormen
voor uitbreken, verwijderd. Voor een deel kan snoeiwerk nog worden
uitgevoerd zonder hoogwerker.
• Structurele snoei voor de oudere bomen 1 keer per 5 jaar. Deze snoei
wordt toegepast bij bomen waarvan de meer dan 50 % van de gangbare
omlooptijd is verstreken. Hierbij worden takken uit de kroon verwijderd
die kunnen uitbreken en de lichttoetreding belemmeren. Daarnaast is
het structureel noodzakelijk bij grote bomen, grenzend aan bebouwing,
periodiek de kroon te snoeien om takken in te korten. Voor deze snoei is
inzet van hoogwerker altijd noodzakelijk.
• Opkronen (de stam vrij zetten van wildgroei) van alle bomen, 1 keer per 4
jaar. Bij de knotbomen is uitgegaan van knotten van de bomen 1 keer per 3
jaar. Bij leibomen van jaarlijks snoeien.
Hoofdcategorie
Activiteiten
Bomen in verharding
Bomen in groen
Snoeiwerkzaamheden, inboeten en planten, water geven jonge bomen, boomkransen
aanpassen, herstel boompalen/beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen,
plantgaten maken, controle bomen
Snoeiwerkzaamheden, inboeten en planten, water geven jonge bomen, herstel boompalen/
beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen, plantgaten maken, controle bomen
Tabel I: Activiteiten volgens groenbeheerplan 2004
Hoofdcategorie Eenheid Centrum Groene Woon Industrie Grootschalig Buitenge Totaal
20
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan
parels gebieden gebieden groen bied

Hoofdcategorie Eenheid Centrum Groene
parels
Woon
gebieden
Industrie
gebieden
Grootschalig
groen
Buitenge
gebied
Totaal
Bomen in
verharding
Stuks 1034 0 6.254 458 190 7.936
Bomen in groen Stuks 0 173 10.624 680 1769 30 13.276
Knot- en
Leibomen
Stuks 80 226 250 235 791
Tabel II: Beheerareaal volgens jaarplan groen 2008
De bovenstaande beheerarealen zijn opgenomen in het jaarplan groen 2008
(tabel II).
INTERNE ANALYSE
EXTERNE ANALYSE
Binnen het jaarplan groen 2008 zijn voor het onderhoud van KANSEN bomen de
volgende budgetten opgenomen voor dagelijks beheer en onderhoud:
Stelt deze sterkte ons in staat om
STERKTEN
- Technische staat bomen in verharding deze kans te € benutten? 165.100,-
- Technische staat bomen in groen € 200.100,-
- Technische staat knot- en leibomen Verhindert
ZWAKTEN
€ deze 19.500,- zwakte ons om
deze kans te benutten?
Bij het ophogen en of herinrichting van gebieden, rioleringswerkzaamheden
en herbestratingwerkzaamheden en bij bestrijding van wortelopdruk
wordt projectmatig geïnvesteerd in het bomenbestand. Investeringen
kunnen bestaan uit het behouden van bomen en daarmee gepaard gaande
standplaatsverbeteringen en het rooien en herplanten van bomen.
3.5. Bestaand beleid
Het huidige bomenbeleid van de gemeente Schiedam is vastgelegd in de APV
en een aantal notities en is deels gebaseerd op ad hoc beleid. De volgende
notities en BEDREIGINGEN
documenten zijn binnen de gemeente Schiedam van belang:
• APV Schiedam artikel 4.4.2, kapverordening
Stelt deze sterkte ons in staat om
deze • Boswet, bedreiging kapverordening
af te weren?
• Groenstructuurplan Schiedam
Verhindert • Bestemmingsplan deze zwakte de ons Groene om deze Long
bedreiging af te weren?
• Beheerplan groen 2004
• Jaarplan groen
• Programma van eisen Projectontwikkeling binnen de gemeente Schiedam
• Leidraad boombescherming op bouwlocatie (vereniging stadswerk)
Indirect is ook de Flora- en Faunawet van toepassing op de Schiedamse
bomen.
Basis voor een Gezonde Stad 21

3.6. Samenstelling huidig bomenbestand
In Schiedam staan 22.000 bomen geregistreerd. Het betreft hier bomen die
als boom zijn aangepland langs straten en wegen, in wijken en buurten en
de solitaire bomen in parken en plantsoenen.
Door de jaren heen zijn veel bomen in bosplantsoen uitgegroeid tot
boomvormers. Deze bomen vormen een belangrijk deel van het
bomenbestand in Schiedam.
3.6.1. Kwantiteit
Het bomenbestand in Schiedam is onderverdeeld in:
• ca. 60 verschillende geslachten, bv. Populus - Populier;
• ca. 165 verschillende soorten, bv. Populus tremula - Ratelpopulier;
• ca. 290 verschillende cultivars, bv. Populus tremula “Erecta” -
Zuilvormige ratelpopulier.
Veertien geslachten komen algemeen voor in de stad, de overige
vierenveertig geslachten zijn zeldzaam en komen meer sporadisch voor. Het
voorkomen van geslachten is als volgt verdeeld.
Recent zijn inventarisaties van bomen in bosplantsoen in de parken en
grootschalige groen gebieden uitgevoerd. Hieruit blijkt dat er ca. 8.000
niet geregistreerde bomen in de parken en bosplantsoenen staan die niet
specifiek als boom worden beheerd. Het totale bomenbestand in Schiedam
beslaat dus ca. 30.000 bomen.
• 15,6 % Populier
• 4,1 % Els
• 11,2 % Iep
• 4,0 % Wilg
• 9,7 % Linde
• 3,9 % Sierappel
• 9,2 % Plataan
• 3,8 % Sierkers
• 7,7 % Es
• 3,4 % Valse acacia
• 5,7 % Esdoorn
• 2,7 % Kastanje
• 4,5 % Meidoorn
• 11,0 % Overig (ca. 44 geslachten)
• 3,5 % Lijsterbes
Een deel van deze bomen hebben in de Schiedamse situatie een korte
omlooptijd en zijn daarom gemiddeld na 40 jaar aan vervanging toe. Deze
korte omlooptijd is inherent aan de snelle, explosieve groei van deze
pioniersoorten waarvan Populier en Wilg de koplopers zijn.
Ruim 11 % van het bomenbestand bestaat uit iep, deze soort is gevoelig
22
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

3.6.2 Kwaliteit
Belevingskwaliteit
De belevingskwaliteit van het bomenbestand in Schiedam is over het
algemeen goed. Het bomenbestand is goed over de stad verspreid. Al
met al is de burger nooit ver van een boom verwijderd. Een uitzondering
hierop vormen de wijken Oost, de Gorzen en delen van West. In deze
oorspronkelijke arbeidersbuurten is de bebouwing dicht en bestaat er
weinig ruimte voor bomen in de straat. De verdeling van bomen over park
wijk en buurt alsmede de soortsamenstelling is sterk bepaald door de
periode van aanleg van het gebied.
voor iepziekte waardoor jaarlijks een schadepost ontstaat. Daarnaast
zijn tegenwoordig ook de Wilg, Paardenkastanje en de Plataan gevoelig
voor schadelijke ziektes. Respectievelijk zijn dit de Watermerkziekte,
Paardenkastanjebloedingsziekte en de Massaria.
Boomtechnische kwaliteit
De kwaliteit van een boom kan worden beoordeeld aan de hand van
gegevens over de conditie, beworteling, stam en kroon. De wettelijke
visuele controle op de veiligheid van bomen wordt jaarlijks uitgevoerd,
In Schiedam komen maar weinig echt oude bomen voor, het merendeel van
het bomenbestand bestaat uit de snelgroeiende zachthoutsoorten zoals
populier, wilg, els en es. De hardhoutsoorten zoals eik en beuk voelen
zich vooral thuis op een droge zandige bodem. Op de Schiedamse natte
klei- en veengronden is voor deze bomen daarom meestal geen geschikte
standplaats te creëren.
Vanuit de lucht gezien is Schiedam voor het randstedelijke gebied een
redelijk groene stad.
Basis voor een Gezonde Stad
23

omen die en veiligheidsrisico op kunnen leveren worden extra scherp in de
gaten gehouden en in sommige gevallen in verband daarmee gerooid.
Bomen hebben deels te leiden onder ziektes en deels onder de gevolgen
van veroudering. Vooral het bestand aan grote overjarige populieren in de
stad is vrij groot. De komende 10 jaar zal er vrij veel geïnvesteerd moeten
worden in het vervangen overjarige bomen en bomen die als gevolg van
ziektes sterk verzwakken.
Factoren die de groei en toekomstwaarde van bomen sterk negatief
beïnvloeden zijn:
• Ophogingen;
• Aanrijdschades;
• Onderhoud aan wegen;
• Onderhoud aan kabels en leidingen;
• Slecht ingerichte groei- en standplaatsen.
Daarnaast zijn er in het verleden veel boomsoorten gebruikt die geen hoge
leeftijd kunnen bereiken in verband met hun snelle groei en daarmee
gepaard gaand risico op takbreuk en windworp.
3.7. Bomen in particuliere tuinen
Naast de bomen in de openbare ruimte staan er in Schiedam verspreid over
de stad een onbekend aantal bomen in particuliere tuinen en op terreinen
behorend aan particuliere instellingen zoals woonplus, zorginstellingen
en bedrijven. Deze bomen zijn niet geregistreerd en vallen onder de
kapverordening zoals opgenomen in de APV Schiedam. Met betrekking
tot deze bomen bestaat er geen aanvullend beleid. Particuliere bomen
bepalen voor een belangrijk deel het groene aangezicht van Schiedam, de
wijk en de buurt. Afhankelijk van bouwperiode, bouwstijl en standplaats
vertegenwoordigen deze bomen een natuurwaarde, landschappelijke
waarde, waarde voor het stadsschoon, beeldbepalende waarde,
cultuurhistorische waarde en een waarde voor de leefbaarheid. Enkele
van deze bomen dienen te worden aangemerkt als monumentale boom en
dienen in verband daarmee extra beschermd te worden tegen kap, schade
en ongewenste ontwikkelingen.
Met name bomen in particuliere tuinen kunnen veel overlast en ongemak
veroorzaken. Wat ooit is aangeplant als een klein boompje is nu een
veel te grote boom in een kleine tuin. Dit kan leiden tot problemen met
schaduw en beperkte lichtinval, bomen die met hun takken tegen het
huis aan staan, wortelopdruk, droogte voor ander planten in de tuin en
in enkele gevallen tot burenruzies. Voor deze bomen geldt momenteel
een kapvergunningplicht, kapvergunning wordt echter zelden geweigerd
en tegen deze vergunning wordt zeer zelden bezwaar aangetekend. Door
middel van de beleidsparagraaf in deze bomennota kunnen monumentale
en bijzondere bomen in particuliere tuinen beter worden beschermd.
Hiertoe dienen deze bomen te worden aangewezen. Anderzijds kan een
versoepeling van de kapverordening worden doorgevoerd voor (niet
monumentale en bijzondere) bomen in particuliere tuinen.
De Bomenstichting heeft een model kapverordening ontwikkeld dat als
leidraad kan dienen bij het opstellen van het Schiedamse bomenbeleid.
24
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Basis voor een Gezonde Stad
25

aanpassen, herstel boompalen/beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen,
plantgaten maken, controle bomen
Bomen in groen
Snoeiwerkzaamheden, inboeten en planten, water geven jonge bomen, herstel boompalen/
beschermers, boomspiegels schoonmaken, rooien bomen, plantgaten maken, controle bomen
Hoofdcategorie Eenheid Centrum Groene
4.1. Toelichting op de SWOT-analyse parels
Woon
gebieden
Industrie
gebieden
Grootschalig Buitenge Totaal
groen Een SWOT-analyse bied confronteert externe kansen en bedreigingen met de
Om een goed beeld te krijgen van de situatie omtrent de Schiedamse
Bomen in Stuks 1034 0 6.254 458
interne sterkten en zwakten op de wijze die hieronder is afgebeeld.
190 7.936
bomen verharding is de zogenaamde ‘SWOT-analyse’ (SWOT: Strenght, Weakness,
Het resultaat van de SWOT-analyse leidt tot inzichten over welke sterke en
Opportunity en Threat: sterke kant, zwakke kant, kans en bedreiging)
Bomen in groen Stuks 0 173 10.624 680
zwakke kanten het Schiedamse bomenbestand heeft en welke kansen en
1769 30 13.276
gebruikt. Bij een SWOT-analyse worden de belangrijkste sterke en zwakke
bedreigingen aanwezig zijn. Deze resultaten met betrekking tot de bomen
punten van een product, in dit geval de Schiedamse bomen, benoemd,
in Schiedam worden in de hierna volgende (sub)paragrafen beschreven.
Knot- en Stuks 80 226 250 235 791
samen Leibomen met de belangrijkste kansen en bedreigingen.
EXTERNE ANALYSE
INTERNE ANALYSE
STERKTEN
ZWAKTEN
KANSEN
Stelt deze sterkte ons in staat om
deze kans te benutten?
Verhindert deze zwakte ons om
deze kans te benutten?
BEDREIGINGEN
Stelt deze sterkte ons in staat om
deze bedreiging af te weren?
Verhindert deze zwakte ons om deze
bedreiging af te weren?
26 BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

4.1.1. Sterke kanten van de bomen van Schiedam:
Groen imago, aangenaam woonklimaat, aanzienlijke hoeveelheid
natuur, economische meerwaarde:
4.1.2 Zwakke kanten van de bomen van Schiedam
Eenzijdigheid, verkeerde plek, overlast, onduidelijkheid beeld en eisen,
terugloop aantal bomen
• Voor een stad in de randstad heeft Schiedam een gemiddelde hoeveelheid • Het bomenbestand van Schiedam is redelijk gevarieerd in
groen. De landelijke norm van 75 m2 per inwoner wordt net niet gehaald.
soortensamenstelling en leeftijdsopbouw. Een groot deel van het
Indien het groen in het buitengebied en de aangrenzende gemeentes
bomenbestand bestaat echter uit snelgroeiende pioniersoorten die veelal
wordt meegenomen (afhankelijk van de meetmethode) wordt de landelijke hun maximale levensduur hebben bereikt. Een groot percentage van het
norm wel gehaald maar scoort Schiedam nog steeds beneden het landelijk
bomenbestand komt daardoor min of meer gelijktijdig in de aftakelingsfase,
gemiddelde (bron: groene meters). Opvallend is wel dat het stedelijk groen dit heeft grote consequenties voor de duurzaamheid het groenbeeld.
vooral bestaat uit plantsoen en parken en sportvelden. Desondanks wordt
• Veel bomen staan op een ongunstige plek, de groeiplaats is te klein, de
Schiedam veelal gezien en beschreven als een groene gemeente.
standplaats is verkeerd of de boomkeuze is niet juist. Vooral bij bomen in
• Schiedam heeft een redelijk bomenbestand, dit bomenbestand draagt bij verhardingen levert dit veel problemen op.
aan het groene karakter van de stad en een aangenaam woonklimaat.
• Bomen bezorgen bewoners overlast, zowel direct als indirect. Jaarlijks
• De bomen brengen een aanzienlijke hoeveelheid natuur in de stad.
leidt dit tot veel klachten. De afhandeling van die klachten is een taak die
Bomen fungeren als schuil-, slaap- of broedplaats (voor kleine zoogdieren,
de gemeente relatief veel geld kost.
vogels en insecten), als groeiplaats (voor bepaalde planten, bijvoorbeeld
• Ontwerp, aanleg en beheer worden vaak niet goed op elkaar afgestemd.
mossen en paddestoelen), als voedselbron (vruchten, stuifmeel, nectar) en Hierdoor is het moeilijk te bepalen wat het door ontwerper beoogde
in een aantal gevallen vervullen zij mogelijk een rol bij de oriëntering van
eindbeeld is, welke specifieke aanlegeisen de boom vraagt en welk beheer
vleermuizen en vlinders.
een boom vergt om tot het gewenste eindbeeld te komen. Er wordt geen
• Bomen verhogen de leefbaarheid in de stad door middel van stofvang,
tot weinig gebruik gemaakt van overdrachtsdocumenten.
zuurstofproductie en het bieden van schaduw en koelte bij warm weer.
• Als gevolg van een toenemende druk op de openbare ruimte (zowel
• Bij zowel bestaande als bij nieuwe woongebieden verhogen mooie en
bovengronds als ondergronds) inbreiding in het stedelijk gebied en een
gezonde bomen de economische waarde van de bebouwde omgeving.
toenemende vraag naar infrastructuren en parkeergelegenheid neemt
• Het Schiedamse bomenbestand is redelijk vitaal en redelijk gevarieerd,
de beschikbare ruimte voor bomen af. Een herplant van 100 % bij
op een aantal plaatsen kan zelfs worden gesproken over bijzonder bomen of ontwikkelingen en renovatie wordt slechts zeer zelden gehaald.
een bijzonder bomenbestand (de Plantage, Julianapark, RK Begraafplaats,
de Beukenhof en Centrum)
Basis voor een Gezonde Stad 27

• Het groen karakter van de stad wordt voor een deel bepaald door
particulier groen. Veel bomen in particuliere tuinen worden te groot en in
verband daarmee gerooid. herplant vindt slechts sporadisch plaats.
4.1.3 Kansen voor de bomen van Schiedam
Politieke aandacht, besparing beheerkosten, meeliften andere plannen.
• Schiedammers waarderen het groene karakter van de stad. Het
gemeentebestuur erkent dit en wil er ook naar handelen. Het
groenstructuurplan en bestemmingsplan de Groene Long zijn belangrijke
sturingsinstrumenten met betrekking tot het beheer en beleid rond groen
en bomen.
• Goede groei- en standplaatsen betekenen een besparing in de beheer- en
onderhoudskosten op lange termijn. Kansen liggen bij een verhoging van de
inspanningen aan de voorkant, dus bij de afstemming tussen de ontwerper,
uitvoerder en beheerder.
• Grootschalige ingrepen zoals het groot onderhoud, herstructurering,
ophogingen en renovatieplannen lenen zich uitstekend voor het aangrijpen
van de verbetering van de groei- en standplaatsen. Hier zouden tevens
nieuwe methoden uitgeprobeerd kunnen worden (bijv. gebruik van
kabelgoten, aanpassing profielen, speciale groeiplaatsoplossingen,
toepassing van nieuwe grondsoorten en granulaten ) ter bevordering van de
groeikansen van de bomen.
4.1.4 Bedreigingen voor de bomen van Schiedam
Beleid onvoldoende, trend minder bomen, pioniers binnenkort in
aftakelingsfase, gebrek aan draagvlak, ziektes.
• Structureel beleid handhaving en toezicht ontbreken op dit moment
vrijwel volledig. De huidige kapverordening bied onvoldoende handvaten
voor een duurzame bescherming van het Schiedamse bomenbestand.
28
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

• door een gebrek aan financiële middelen loopt de staat van onderhoud
van het bomenbestand terug. Beheer en onderhoud is vooral gericht op het
voorkomen van gevaarlijke en overlast situaties terwijl minder aandacht
wordt besteed aan structurele (vorm) snoei.
• De trend is om steeds minder bomen in de nieuwe en
herinrichtinggebieden te planten. Daarnaast neemt de druk op de openbare
ruimte toe waardoor regelmatig bomen moeten worden gerooid die daarna
niet herplant kunnen worden
• Een groot deel van het bomenbestand, de pionierssoorten, komen
gelijktijdig in de aftakelingsfase. Noodzakelijke vervanging van deze bomen
heeft een aanzienlijk effect op het groene aanzien van Schiedam.
• Bomen kunnen op verschillende manieren overlast veroorzaken. In
verband daarmee worden regelmatig verzoeken ingediend tot het rooien
van bomen. Overlast mag slechts in extreme gevallen leiden tot het
vroegtijdig rooien van bomen.
• Een deel van het bomenbestand wordt momenteel bedreigd door
(ernstige) ziektes. Veelal is niet bekend wat dit op langere termijn voor
gevolgen heeft op het huidige bomenbestand. Overhaaste reacties kunnen
onnodige grootschalige ingrepen als gevolg hebben. Zieke en zwakke bomen
vragen veel extra aandacht en onderhoud. Dit neemt vaak hoge kosten
met zich mee waardoor minder budget beschikbaar blijft voor het regulier
onderhoud.
Basis voor een Gezonde Stad 29

5.1. Algemeen
De visie voor het bomenbeleid in Schiedam in de breedste zin is samen te
vatten in het onderstaande motto:
“Schiedam streeft naar een bomenbestand in het jaar 2020 dat
vitaal is, waardevol voor mens en natuur en toekomstwaarde
heeft voor komende generaties…”
Waardevol voor mens: Dit begrip is onder te verdelen in:
- Milieukwaliteit voor de Schiedammer: zuurstofproducent, stofvanger,
verkoeling;
- Beeldwerking voor de stad en beleving in de woonomgeving, tegenhanger
van alles wat verstedelijkt is;
- Veiligheid voor mens en verkeer en voorkomen van overlast;
- De grootte van een boom is in balans met zijn omgeving.
De onderstreepte begrippen in het bovenstaande kader, kunnen als volgt
kort worden toegelicht:
Bomenbestand: Alle bomen in de gemeente, openbaar en privé, solitair, in
laanstructuren, groepen en parkbossen en uitgaande van een totale omvang
van minimaal het huidige bomenbestand.
2020: omdat bomen tijd nodig hebben om zich te ontwikkelen is voor
de horizon van 2020 gekozen met een monitoring in drie stappen: een
nulmeting, een tussenstand opname en het eindresultaat, gevolgd door een
update van het bomenbeleid.
Vitaal: Een gezond bomenbestand, goed onderhouden en met voldoende
ruimte, zowel ondergronds al bovengronds, het assortiment is gevarieerd
genoeg om weerstand te bieden aan ziektes en klimatologische
veranderingen. De juiste boom staat op de juiste plek.
Waardevol voor natuur: woonplaats voor de stadsnatuur en essentieel
onderdeel van de groene linten in de stad
Toekomstwaarde: zowel ondergronds als bovengronds zijn er
groeimogelijkheden, de bomen zijn beschermd tegen infrastructurele werken
en andere stedelijke ontwikkelingen en zijn beschermd binnen de APV.
Het beleid voor het Schiedamse bomenbestand is een afgeleide van de boven
staande visie en de kansen en bedreigingen die uit de SWOT gekomen zijn. In
de volgende paragrafen volgt een concrete uitwerking van vijf kernbegrippen
die genoemd worden in de visie: ‘bomenbestand’, ‘vitaal’, ‘aantrekkelijk
voor de mens’, ‘aantrekkelijk voor natuur’ en ‘toekomstwaarde’.
Deze uitwerking is puntsgewijs waarbij voor ieder punt tevens het
instrumentarium is omschreven met behulp waarvan het toekomstige beleid
daadwerkelijk kan worden gerealiseerd.
30 BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

5.2. Bomenbestand
Een opname van het openbare én partiucliere bomenbestand in 2009
(nulmeting), 2015 (tussentijdse meting) en 2020 (eindmeting) waarbij
geïnventariseerd wordt op basis van soort, omvang, vitaliteit en
ondergrondse toestand.
REALISATIE: bomennota, deel 2 ‘Bomenstructuurplan’ (nulmeting) +
verfijning database bomen in GIS
5.3. Vitaal
• Onderhoud bovengronds: begeleiding jonge bomen, vormsnoei oudere
bomen, controle op ziektes en bestrijding daarvan bijv. iepziekte,
kastanjeziekte, platanenziekte, watermerkziekte en insectenplagen. Dit
betekent kwantificeren en de prijs verwerken in het beheerplan en de
volgende jaarplannen;
REALISATIE: beheer en onderhoud; bomennota deel 3
‘Bomenbeheerplan’
• Onderhoud ondergronds: gelegenheid van renovaties en reconstructies
aangrijpen om straatbomen in het geschikte substraat te planten en
voeding voor de komende decennia mee te geven;
REALISATIE: PVE openbaar gebied* + toepassing bestekken
• Voorkomen van monoculturen en streven naar variatie in soorten en
cultivars. Bij lanen wel 1 soort toepassen maar in de lanen onderling
variëren qua soort;
REALISATIE: PVE openbaar gebied + ontwerptoepassingen +
bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’
• Juiste boom op de juiste plek: bij de realisatie van nieuwe bomen wordt
kritisch gekeken naar boomsoort, eigenschappen en uiteindelijke grootte in
relatie tot de mogelijkheden die de groeiplaats biedt.
REALISATIE: PVE openbaar gebied + ontwerptoepassingen
bomennota deel 3 ‘Bomenbeheerplan’
5.4. Waardevol voor de mens
• Beeld in de stad: bomenstructuurplan op kaart uitwerken met
uitgangspunten aangaande uitstraling van de stad en de kleinschalige
woonomgeving;
REALISATIE: bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’
• Microklimaat: kritische benadering van het stedelijk milieu in relatie
tot bomen bij nieuwbouw en herstructurering (stofvang, schaduw,
geluidsbeleving, etc);
REALISATIE: PVE openbaar gebied en milieubeleidsplan
• Veiligheid: systematisch uitvoeren van VTA inspecties en ingrijpen indien
nodig;
REALISATIE: beheer en onderhoud, bomennota deel 3
‘Bomenbeheerplan’
• Overlast 1: het beleid inzake wortelopdruk onverminderd voortzetten
door middel van een integrale aanpak met de civiele afdeling en met
hantering van de “keuzematrix wortelopdruk”;
REALISATIE: voorjaarsnota 2009 en volgende
* PVE Openbaar gebied: Het programma van eisen voor openbaar gebied wordt in 2008 en 2009 ontwikkeld door de gemeente. Het
geeft de normen en randvoorwaarden aan die gehanteerd worden voor materieeltoepassing en constructies bij (her)inrichting van
het openbare gebied.
Basis voor een Gezonde Stad 31

• Overlast 2: klachten over bladval, luis, vruchten en zaadpluis eenduidig
afdoen door het schrijven van een protocol van handelen dat de beheerder
hanteert;
REALISATIE: bomennota deel 3 ‘Bomenbeheerplan’
• Particuliere bomen: eigenaren tegemoet komen door kapverordening te
versoepelen voor niet-monumentale, particuliere bomen met een diameter
tot 30 cm. (i.p.v. de huidige 15 cm) en binnen een straal van 10 meter
vanuit de gevel.
Weigeringsgronden voor een kapvergunning, herplantverplichting en
handhaving moeten vergaand geborgd zijn in het beleid en de APV.
REALISATIE: aanpassen kapverordening APV + inventariseren
monumentale bomen, bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’
5.5. Waardevol voor de natuur
• Bomen bieden in voldoende mate leefruimte, nestruimte, schuilgebied,
voedsel en foerageergelegenheid voor vogels, zoogdieren en ongewervelden
en overige fauna;
• Een deel van de bomen heeft holtes waarin holenbroeders en vleermuizen
een schuil en nestplaatsen kunnen vinden;
• Bomen en boomstructuren bieden voldoende mogelijkheden voor
oriëntatie en markeren trekroutes voor vogels, vleermuizen en
ongewervelden;
• Bomen bieden een vestigingsmogelijkheid voor mossen, korstmossen en
paddestoelen, waar mogelijk is in verband daarmee dood hout aanwezig en
worden dode bomen nier direct opgeruimd;
• Het bomenbestand is gevarieerd in soort en leeftijd. Een aanmerkelijk
deel van de bomen (met name in parken en bosplantsoenen) bestaat uit
inheemse soorten;
• Onder bomen wordt (met name in parken en bosplantsoenen) een
gevarieerde struik- en kruidlaag aangetroffen;
• In parken en bosplantsoenen wordt een deel van het snoeihout verwerkt
in takkenrillen;
• Bij het beheer en onderhoud en het rooien van bomen worden de wetten
en regels zoals beschreven in de Flora- en Faunawet nageleefd.
REALISATIE: implementatie van natuurwaarden in bomennota
deel 2 en 3 ‘Bomenstructuurplan’ en ‘Bomenbeheerplan’
5.6. Toekomstwaarde
• Groeiomstandigheden toekomst: zie vitaal;
• Juridische bescherming van bomen;
• Bescherming van monumentale bomen tegen bouwplannen en uitbreiding
infrastructuur door het inventariseren van de monumentale bomen, het
vastleggen op kaart en via de APV een beschermde status geven.
REALISATIE: inventariseren bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’
+ aanpassen kapverordening APV
• Bescherming van bomen vanuit RO door het vaststellen van een
bomenstructuurplan en toekomstige bouwplannen hierop laten anticiperen
REALISATIE: bomennota deel 2 ‘Bomenstructuurplan’
32
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

• Bescherming van bomen op bouwlocaties en bij graafwerkzaamheden,
zowel onder- als bovengronds, door de brochure “boombescherming op
bouwlocaties” van Vereniging Stadswerk van toepassing te verklaren.
Hierbij hoort het stringent toezien op naleving hiervan met inbegrip van
een heldere bepaling in geval van schades aan bomen en/of groeiplaats
REALISATIE: bestekken openbaar gebied
• Bescherming van bomen bij werkzaamheden: aanstellen van een
bomenwacht bij werken waar bomen kans lopen op schade.
• Adequaat beleid inzake de uitgifte van kapvergunningen en monitoring
van uitvoering van de vergunning en eventuele tot stand koming van
herplantplicht.
REALISATIE: bestekken openbaar gebied + aanscherpen
handhavingsbeleid + aanpassing kapverordening APV +
implementatie in de omgevingsvergunning
Basis voor een Gezonde Stad
33

Voor het opstellen van dit deel van de Bomennota, het Bomenbeleidsplan,
zijn de volgende bronnen gebruikt:
• Groenstructuurplan Schiedam
Gemeente Schiedam, Dienst Gemeentewerken, Afd.
Groenvoorziening en Natuur - September 1995
• Groenbeheerplan 2004
ONS Ingenieursbureau Schiedam - Juli 2003
• Groene meters, Analyse van het stedelijk groen in de G30 steden
Alterra Wageningen UR, Rapport 833 ISSN 1566-7197 (CD-rom)
V. Bezemer en P.A.M. Visschedijk - November 2003
• Ciborgids “Meetinstrument voor de kwaliteit van de openbare
ruimte” van Schiedam
Cyber BV, Adviseurs voor buitenruimte en organisatie te Bodegraven
September 2006
• Bomennota voor Almeerse bomen: ‘Visie op de toekomst en de
weg er naar toe...”
Gemeente Almere, Dienst Stadsbeheer, Advies- en ingenieursbureau,
Team Groen, Water en Natuur - November 2006
• Bestemmingsplan Groene Long 2007
Rothuizen Van Doorn ‘t Hoofd Architecten en Stedenbouwkundigen
te Middelburg in opdracht van de gemeente Schiedam - Mei 2007
• Evaluatie groenstructuurplan Schiedam
ONS Ingenieursbureau Schiedam i.s.m. MOZAIEK Tuin- en
Landschapsontwerpers te Gouda - Mei 2007
• Model Bomenverordening 2007
Vereniging Stadswerk Nederland / Bomenstichting
E. Koot en B. Visser - Juni 2007
• Jaarplan groen 2008
ONS Ingenieursbureau Schiedam - Juli 2007
34
BOMENNOTA Schiedam - Deel 1. Bomenbeleidsplan

Basis voor een Gezonde Stad
35

Gemeente Schiedam - Stedelijke Ontwikkeling
Afd. BOR - Team Kennis en Regie
p.a. Van Heekstraat 15
Postbus 79
3100 AB Schiedam
T. 010 2191625
E. info@schiedam.nl
I. www.schiedam.nl
In samenwerking met:
M
I
O
Z
E
A
K
MOZAIEK Tuin- en Landschapsontwerpers
Warmoezierskade 67
2805 PS Gouda
E. info@mozaiek-ontwerpers.nl
I. www.mozaiek-ontwerpers.nl
Datum: september 2008