Figuur 2. Adventieven <strong>van</strong> <strong>medit</strong>errane kuipplanten: A, Sonchus tenerrimus, deel bebladerde stengel; B, Bowlesia incana, m<strong>et</strong> vruchtjes; C, Gamocha<strong>et</strong>a pensyl<strong>van</strong>ica; D, Ox<strong>al</strong>is pes-caprae; E-G, vruchtjes <strong>van</strong> resp. Chamaesyce maculata, Ch. prostrata en Ch. serpens. (Scha<strong>al</strong> variabel; A-D: herbarium I.H.; E-G: tekeningen S. Bellanger, BR) 10 DUMORTIERA <strong>97</strong> – 31.10.2009
is sinds kort opgedoken in diverse steden in Nederland (o.a. Amsterdam, Nijmegen en Utrecht; med. Ton Denters), en is sinds 2007 ook waargenomen in Wilrijk (F.V.). De herkomst <strong>van</strong> deze urbane populaties is volkomen onbekend, maar een link m<strong>et</strong> <strong>medit</strong>errane containerplanten kan ni<strong>et</strong> uitgesloten worden. Gamocha<strong>et</strong>a pensyl<strong>van</strong>ica lijkt op sommige inheemse Gnaph<strong>al</strong>ium-soorten. De plant heeft echter opv<strong>al</strong>lend spatelvormige bladen en de pappus-haren zijn aan de vo<strong>et</strong> vergroeid, waardoor de pappus in zijn geheel afv<strong>al</strong>t. • Ox<strong>al</strong>is pes-caprae (Fig. 2D) Afkomstig uit Zuid-Afrika, heeft Ox<strong>al</strong>is pescaprae zich in Zuid-Europa ontpopt tot een zeer agressieve soort. H<strong>et</strong> succes <strong>van</strong> de plant, die omwille <strong>van</strong> de mooie bloemen ook gekweekt werd (en wordt?), berust op een overvloedige productie <strong>van</strong> ondergrondse boll<strong>et</strong>jes, die gemakkelijk loskomen en zo de verbreiding <strong>van</strong> de plant garanderen. In h<strong>et</strong> voorjaar domineren de gele bloemen vaak h<strong>et</strong> beeld <strong>van</strong> de veg<strong>et</strong>atie in olijfboomgaarden en wijngaarden, maar de soort gedijt ook in tuinen, op muurtjes, enz. In 2008 is ze voor h<strong>et</strong> eerst in België gevonden, en wel m<strong>et</strong>een in drie verschillende tuincentra: gel<strong>et</strong> op de zeer ruime verspreiding in Zuid-Europa ni<strong>et</strong> echt een verrassing. • Phyllanthus tenellus en P. urinaria Voor zover ons bekend, wordt h<strong>et</strong> genus Phyllanthus (Phyllanthaceae; Euphorbiaceae s.l.) nergens vermeld in de recente Franse, It<strong>al</strong>iaanse en Spaanse flora’s of standaardlijsten. Enkele soorten <strong>van</strong> dit soortenrijke, in hoofdzaak tropische genus, zijn gekend <strong>al</strong>s belangrijke onkruiden, voor<strong>al</strong> in kassen en in de containerteelt (Webster 1<strong>97</strong>0, Holm <strong>et</strong> <strong>al</strong>. 1<strong>97</strong>9, Ne<strong>al</strong> & Derr 2005). Dat dit genus in Zuid-Europa zou ontbreken, wordt onder meer weerlegd door een recente vondst <strong>van</strong> Phyllanthus tenellus <strong>al</strong>s onkruid in een private botanische collecti<strong>et</strong>uin in Corsica (Lambinon <strong>et</strong> <strong>al</strong>. 2004a). Vrijwel zeker leiden P. tenellus en P. urinaria in Zuidwest-Europa <strong>van</strong>daag in plantenkwekerijen een aan de aandacht <strong>van</strong> veldbotanici ontsnappend bestaan. In 2008 vonden wij de beide soorten uitsluitend in kassen in tuincentra, waar m<strong>et</strong> name de eerste soort ook uitgerijpte zaden produceerde. [P. tenellus is recent <strong>al</strong>s onkruid overigens ook verspreid aang<strong>et</strong>roffen in kassen in de Nation<strong>al</strong>e <strong>Plantentuin</strong> in Meise, zonder enige concr<strong>et</strong>e aanwijzing b<strong>et</strong>reffende de herkomst <strong>van</strong> dit onkruid (F.V. en I.H.).] • Polypogon viridis Hoewel <strong>al</strong> sinds lang gekend <strong>al</strong>s een (zeldzame) adventiefplant, werd Polypogon viridis pas recent beschreven <strong>al</strong>s een zich snel uitbreidend ‘stadsgras’ (Verloove 2006c). De soort is momenteel <strong>al</strong>s onkruid frequent te vinden in tuincentra, zowel in de <strong>containers</strong> <strong>van</strong> een brede waaier te koop aangeboden planten, <strong>al</strong>s in kieren tussen de stenen. De expansie in West-Europa lijkt duidelijk <strong>al</strong> enkele jaren eerder op gang te zijn gekomen, maar de sterk toegenomen import <strong>van</strong> <strong>medit</strong>errane kuipplanten zou een factor kunnen zijn die een definitief inburgeringsproces in een hogere versnelling helpt brengen. • S<strong>et</strong>aria adhaerens S<strong>et</strong>aria adhaerens, afkomstig uit de tropen en subtropen, is nauw verwant m<strong>et</strong> S. verticillata. H<strong>et</strong> is ni<strong>et</strong> helema<strong>al</strong> duidelijk of de soort er oorspronkelijk inheems is, maar in ieder gev<strong>al</strong> is er in Zuid-Europa sprake <strong>van</strong> een “invasion appréciable” (Amigo <strong>et</strong> <strong>al</strong>. 1991). Beh<strong>al</strong>ve door de k<strong>al</strong>e rand <strong>van</strong> de bladschede – maar l<strong>et</strong> op: beharing ni<strong>et</strong> <strong>al</strong>tijd evident bij S. verticillata! – onderscheiden typische planten zich door een kortere en duidelijk conische bloeiwijze (Amigo <strong>et</strong> <strong>al</strong>. 1991; zie tekening in Jauzein 1995); h<strong>et</strong> kenmerk <strong>van</strong> de kleinere aartjes lijkt ons daarentegen ni<strong>et</strong> <strong>al</strong>tijd even b<strong>et</strong>rouwbaar. Na revisie <strong>van</strong> h<strong>et</strong> materia<strong>al</strong> in BR en LG is gebleken dat de soort voordien in België <strong>al</strong>leen gekend was <strong>van</strong> de Vesderv<strong>al</strong>lei (1929-1948), plus misschien nog één twijfelachtig specimen, verzameld in een wegberm in Beernem (1982). Als containeradventief werden in 2008 zowel de klevende vorm (m<strong>et</strong> weerhaakjes op de borstels) <strong>al</strong>s de ni<strong>et</strong>klevende vorm (m<strong>et</strong> naar boven gerichte tandjes op de borstels) gevonden, resp. var. adhaerens en var. font-queri C<strong>al</strong>duch. Deze laatste variëteit was ni<strong>et</strong> eerder in België gevonden. Enkele ‘ontsnapte’ planten groeiden in de directe omgeving <strong>van</strong> <strong>medit</strong>errane kuipplan- DUMORTIERA <strong>97</strong> – 31.10.2009 11
Change language