Wonen met kwaliteit

Portretten
We hebben fotograaf Mischa Keijser gevraagd om het
Gelderse wonen in beeld te brengen. Hij heeft voor ons
twaalf heel verschillende inwoners van Gelderland in hun
woonomgeving geportretteerd. Deze portretten laten de diversiteit
en de kwaliteit van het wonen in Gelderland zien.
Randen
Speciale belangstelling hebben we voor de randen en
randzones van bestaand, bebouwd gebied. Randen bepalen
de visuele kwaliteiten van dorpen en steden. In negatieve
zin wordt al lang gesproken over ‘witte schimmel’. Het is
van belang om specifiek na te denken over randen, omdat
zij gevoelig zijn voor verrommeling. Over dit thema is een
essay geschreven en er is onderzoek gedaan naar bestaande
zoekzones wonen die in Gelderland in het kader van het
Streekplan Gelderland 2005 zijn aangewezen. Tot slot heeft
buro Lubbers ontwerpend onderzoek naar randen gedaan.
In het essay gaan we in op de veranderende ontwerpopgave
van dorps­ en stadsranden. De grote bouwopgave is voorbij
in Gelderland. Dit stelt ons voor de vraag of de randen die
nog ontstaan definitieve randen zijn. Hoe kunnen steden
en dorpen hun uiteindelijke vorm krijgen? En is hiervoor
alleen het landschap van belang of kan ook de laatste nog
aanwezige woningbehoefte gebruikt worden om te komen
tot randen waarin stedelijkheid en landschap elkaar
ontmoeten? Het essay geeft antwoorden die ingaan op de
tijdelijkheid die randen van oudsher zo karakteriseren
en op een combinatie van stedelijke en landschappelijke
functies, zodat de overgang van stad naar land geleidelijk
wordt ingezet. Tot slot wordt het belang van groenstructuren
aangehaald.
In het onderzoek naar bestaande zoekzones wonen is de
vraag die in het essay over randen wordt gesteld uitgewerkt
in drie schetsontwerpen. Bewust is ervoor gekozen drie
zoekzones uit te werken, die elk in één van de drie grote
landschappelijke structuren in Gelderland liggen, omdat
deze landschapsstructuren om andere oplossingsrichtingen
vragen.
Buro Lubbers heeft ook deze nieuwe ontwerpopgave onderzocht.
De casus bestaat uit de vijf dorpen van gemeente
Rijnwaarden. Allereerst zijn de randen van deze vijf dorpen
uitgebreid geanalyseerd. Kansen en knelpunten zijn in kaart
gebracht en vervolgens verklaard. Daarna heeft Buro Lubbers
een reeks landschappelijke instrumenten geformuleerd voor
de verbetering van de dorpsranden. Deze instrumenten, of
recepten, zijn getest op Pannerden en zo wordt zichtbaar
hoe dit dorp op een mooie manier kan overgaan in het
landschap.
Herstructurering en herbestemming
Een niet te onderschatten onderdeel van het thema wonen
is de noodzakelijke herstructurering van naoorlogse
woonwijken. Ook speelt de gewijzigde vraag naar woningen
en de gevolgen voor het aanbod van voorzieningen en
kantoor­ en bedrijfsgebouwen een belangrijke rol.
In dit ontwerpend onderzoek gaat Daad Architecten op zoek
naar ontwerpoplossingen voor de Gelderse situatie, hoewel
het altijd gaat om een combinatie van ontwikkelingen
waarvan het karakter verschilt per dorp, stad of regio.
Zo worden door Daad na­oorlogse rijwoningen bekeken.
Onderzocht wordt of het volume gelijk kan blijven, of
moet worden aangepast. Ook het bestaande programma
kan ongewijzigd blijven, worden herverdeeld, of worden
vervangen door een nieuw programma. Naast de directe
gevolgen voor het gebouw, verandert daarmee ook het
straatbeeld, de relatie tussen privé en openbaar en de
aansluiting op de omgeving. Hetzelfde geldt voor het
volume en het programma van bestaande kantoor­ en
bedrijfsgebouwen. Om in te kunnen spelen op de Gelderse
context is in het ontwerpend onderzoek gebruik gemaakt van
bestaande leegstaande Gelderse kantoor­ en bedrijfspanden.
Openbare ruimte
Wonen met kwaliteit heeft veel te maken met de
eigenschappen van de openbare ruimte. Openbare ruimte
is de plek waar mensen elkaar ontmoeten, waar stad of
dorp sterk wordt beleefd, ruimte die bijdraagt aan het
woongenot. De openbare ruimte verdient bijzondere zorg in
haar vormgeving en gebruik, en in het beheer. Het thema
openbare ruimte wordt door Rogier van den Berg, hoofd
Stedebouw van de Academie van Bouwkunst in Amsterdam
en bureau Zandbelt&VandenBerg besproken. Zij onderzoeken
hoe kwalitatieve openbare ruimte met succes in nieuwe
kleinschalige woonmilieus kan worden geïmplementeerd
en wat dit vraagt van het proces, van het plan en het beheer.
Ook biedt het essay over openbare ruimte een handvat
voor transformaties van het bestaande, stedelijke gebied.
Besef van de kwaliteit van de openbare ruimte speelt hierin
een cruciale rol. In het essay worden goede voorbeelden
behandeld om van te leren. Ze zijn besproken tegen de
achtergrond van het Gelderse (stads)landschap.