Sponsorbrochure 'Red de Seehund' - Bunker Museum IJmuiden

projectplan
red de seehund!

Samenvatting van het project
Sinds 2008 is WN2000 in het bezit van een uniek object, een tweepersoonsduikboot,
het laatste geheime wapen van de Duitsers in de strijd tegen de geallieerden.
Maar het liep anders. De kwetsbare en zeer moeilijk te besturen onderzeeërs
werden veelal beschadigd of raakten uit de koers zonder ooit een schip tot zinken
te hebben gebracht. Zo ook de boot waarvan Stichting WN2000 het wrak heeft
kunnen bemachtigen. Deze boot strandde op de kust bij Egmond en werd in 2002
geborgen. Het zijn de laatste in Nederland aanwezige overblijfselen van een Seehund
dwergonderzeeër. Deze onderzeeër verdient het dan ook om na zijn 65 jaar durende
strijd tegen de elementen behouden te blijven. Samen met ontwerpbureau Tekst &
Uitleg heeft WN2000 een plan ontwikkeld om de unieke onderzeeër in een prachtige
setting tentoon te stellen op het terrein van het Bunker Museum IJmuiden.

Beschrijving van het concept
Over de Stichting:
De volledige naam van stichting WN2000: Beheer en Behoud
Verdedigingswerken IJmuiden, geeft al aan waar de stichting
zich sterk voor maakt. Dit doet zij op verschillende gebieden:
zij beheert een expertisecentrum, beheert en exploiteert een
bunkermuseum, geeft rondleidingen en lezingen en beheert
één bunker buiten het museumterrein. WN2000 ontleent haar
naam aan het Duitse woord Widerstandsnest en werd in het jaar
2000 opgericht en met ‘WN2000’ kreeg zij dus een toepasselijke
naam. Met veel enthousiasme en dankzij de inzet van tientallen
vrijwilligers beheert WN2000 intussen diverse interessante
bunkers. Een aantal hiervan is ingericht als expositieruimte van
Bunker Museum IJmuiden, het paradepaardje van de stichting.
Begin 2010 zijn in het duinterrein achter het museum loopgraven
en infanteriehindernissen in ere hersteld. De loopgraven verbinden
ondergrondse bunkers met elkaar en hiermee is tegelijk een
openluchtmuseum ontstaan. Het geeft een goed beeld van de
oorspronkelijke situatie en bezoekers lopen nu door de loopgraven
naar een volgende bunker.
Deze bunkers deden in de oorlog dienst als manschappenbunkers,
luchtafweergeschut, keuken en gevechtsbunker. Tijdens de
bezetting boden deze bunkers plaats aan zo’n 12 manschappen. De
bunkers bevinden zich op het terrein van twee bunkercomplexen
uit de Duitse Atlantikwall. Dit zijn Marine Küsten Batterie
Heerenduin en Marine Flak Batterie Olmen. Langs deze batterijen,
waarvan de meeste bunkers nog aanwezig zijn, verzorgt WN2000
rondleidingen.
De stichting is zodanig georganiseerd, dat alle facetten die bij
de stichtingsactiviteiten een rol spelen, zijn ondergebracht in
verschillende commissies. Op deze manier wordt er optimaal
gebruik gemaakt van de uiteenlopende expertise van de
vrijwilligers en is er een constante monitor van de planning en
ontwikkelingen.
Missie
De missie is het vergroten van het cultuurhistorisch besef
middels het beheer en behoud van de verdedigingswerken
van Festung IJmuiden en het realiseren van een nationaal
kustverdedigingsmuseum voor culturele, educatieve en
toeristische doeleinden.
Samenstelling
De stichting bestaat uit ongeveer 35 vrijwilligers en telt 6
commissies met elk zijn eigen taken en verantwoordelijkheden.
Daarnaast beschikt zij over een aantal adviseurs; elke adviseur
heeft zijn eigen specialistische kennis die mede aangewend kan
worden om de doelstellingen van de stichting te bereiken.
Een van hen is Prof. Dr. Klaus Mattes, Seehund-specialist en auteur
van onder meer het boek, Die Seehunde. Klein-U-Boote: Letzte
deutsche Initiative im Seekrieg 1939-1945 *
Het bestuur bestaat uit 3 leden uit verschillende vakgebieden en
komt elke maand bijeen. Zij bestaat uit de volgende personen:
Ruud Veltmeijer, historicus, is de voorzitter van de stichting
en houdt zich naast deze functie bezig met het aanvragen van
vergunningen voor het verkrijgen van het beheer over diverse
verdedigingswerken.
Leo de Vries is penningmeester en webmaster. Daarnaast is
hij coördinator van de commissie rondleidingen, geeft hij
zelf rondleidingen en doet de coördinatie van de inzet van de
museumsuppoosten. Helga van der Woude houdt zich bezig met
de subsidieaanvragen, het bedrijfsplan, projectplanning en verdere
communicatie met verschillende instanties voor het verkrijgen van
sponsorgelden en andere hulp.
*
Verlag E.S. Mittler & Sohn GmbH Hamburg - Berlin - BonnISBN 3-8702-0484-7

Opzet van het project Red de Seehund
Sinds 2008 is WN2000 in het bezit van de tweepersoonsduikboot,
het laatste geheime wapen van de Duitsers in de strijd tegen de
geallieerden. Maar het liep anders. De kwetsbare en zeer moeilijk
te besturen onderzeeërs werden veelal beschadigd of raakten uit
de koers zonder ooit een schip tot zinken te hebben gebracht. Zo
ook de boot waarvan Stichting WN2000 het wrak heeft kunnen
bemachtigen. Deze boot strandde op de kust bij Egmond en
werd jaren geleden geborgen. Het zijn de laatste in Nederland
aanwezige overblijfselen van de Seehund dwergonderzeeër. Deze
onderzeeër verdient het dan ook om na zijn 65 jaar durende
strijd tegen de elementen behouden te blijven. Samen met
ontwerpbureau Tekst & Uitleg heeft WN2000 een plan ontwikkeld
om de unieke onderzeeër in een prachtige setting tentoon te
stellen op het terrein van het Bunker Museum IJmuiden.
Tijdens de WOII maakten deze Duitse mini-onderzeeërs de
Noordzee onveilig. De Duitsers hoopten dat deze boot het
(oorlogs-) tij positief zou doen keren. De haven van IJmuiden werd
als basis gekozen en vele tientallen Seehund duikboten werden er
afgemeerd voor de eindstrijd.
Op 16 februari 1945 vaart aan het einde van de middag een eenzame
dwerg-onderzeeër de haven van IJmuiden uit. In de toren staat Hans
Wachsmuth, in de boot zit zijn tweede man Ehrhard Feine. Ze zijn
op weg naar de haven van Oostende met als missie voor de sluizen
een schip te torpederen waardoor sluis en haven maandenlang
buiten gebruik zullen blijven. Oostende wordt echter niet gehaald.
Buitengaats wordt het bootje opgewacht door Engelse kanonneer- en
motortorpedoboten, die, zodra ze de Seehund in hun zoeklichten
krijgen direct beginnen te schieten.... *
Zo begint het waargebeurde verhaal van de laatste missie van ‘de
Seehund’, een mini-onderzeeër. Het verhaal van deze Seehund is in
2002 ook uitgebreid aan bod gekomen in het televisieprogramma
Andere Tijden. ** Onder de titel ‘Alleen een Seehund kan het
vaderland nog redden’ werd in deze aflevering het bijzondere
verhaal van de Seehund welke in het bezit is van WN2000,
onder meer door de kommandant van deze onderzeeer, Hans
Wachsmuth, zelf verteld.
Het bombardement van waterbommen is heviger dan alle
voorgaande aanvallen en komt steeds dichterbij. Alles wat niet
gezekerd is wordt door de boot geslingerd. Wachsmuth en Feine
varen een dag en een nacht door navigerend op maan en sterren.
Het kompas is uitgevallen en ze hebben geen benul waar ze zich
bevinden. Ze passeren een pier - naar later blijkt, de pier van
IJmuiden. Kort daarop lopen ze aan de grond. Meer dood dan levend
weten ze het strand te bereiken. Daar schieten ze twee lichtkogels
af. Gehuld in donkere rubberpakken zonder onderscheidingstekens
worden ze nog even aangezien voor spionnen, maar uiteindelijk keren
ze vijf dagen na uitvaren terug op hun basis.
Zo eindigt het verhaal van de Seehund. De complete geschiedenis
wil WN2000 vertellen door het ontwerpen en realiseren van een
museumpaviljoen in de duinen bij het Bunker Museum. Waar de
bezoeker door middel van visuele toepassingen, film en natuurlijk
het echte wrak, de geschiedenis kan beleven, interpreteren en
ontdekken. In het paviljoen zal het complete verhaal verteld
worden. Door het persoonlijke verslag van Wachsmuth is er veel
informatie beschikbaar over de laatste dagen van het object, maar
ook over de context van de Seehund in de geschiedenis. Volgende
invalshoeken komen ook aan bod:
• Met welk doel lieten de Duitsers deze duikboten ontwikkelen?
• Hoe werkt een mini-onderzeeboot?
• Hoe waren de omstandigheden aan boord?
• En hoe kan het dat ondanks de Spartaanse omstandigheden
aan boord, de geringe kans op succes en de grote kans op een
vroegtijdig zeegraf jonge mannen zich lieten rekruteren om
opgeleid te worden?
*
Teksten zijn afkomstig uit Andere Tijden, afl. ‘Alleen een Seehund kan het vaderland
nog redden’, april 2002. Geraadpleegde bronnen door Andere tijden: Rob Leijen,
voorzitter van de stichting Historisch Egmond, Klaus Mattes, auteur van het
boek Die Seehunde (Hamburg, Berlijn en Bonn 1995) en Hans Wachsmuth, oudcommandant
van de U 5097
**
geschiedenis.vpro.nl/programmas/2899536/afleveringen/5681778/items/5826372/

Doelstellingen
De volgende doelstellingen heeft WN2000 voor ogen:
• bezoekers informeren over geschiedenis van de WOII
• Belichten van niet alleen de Nederlandse, maar ook de Duitse
geschiedenis
• bezoekers informeren over het leven aan boord van een
onderzeeër
• bezoekers informeren over de werking van een minionderzeeboot
• lokale geschiedenis belichten
• plek van betekenis benadrukken
• lokale geschiedenis koppelen aan nationale/internationale
geschiedenis
• Geschiedenis in een context plaatsen
• beheer en behoud van een uniek object
• betekenis geven aan de regio teneinde aantrekkingskracht uit
te oefenen op verschillende doelgroepen
• besef creëren over de omstandigheden in de WOII, aan boord
van een onderzeeër
• in situ geschiedenis presenteren, waardoor het verhaal nog
meer kracht wordt bijgezet
Motivatie
Lange tijd was erfgoed afkomstig uit de WOII spannend, maar
ook taboe. Ze prikkelde de verbeeldingskracht, maar stond
natuurlijk ook model voor een periode vol verschrikkingen. Ze
herinnerden aan een ongenode bezoeker. Het belichten van het
bijzondere verhaal van de Seehund dient niet ter verheerlijking
van de gebeurtenissen die kleven aan het object. De Seehund
draagt bij aan het groeiende besef van de zeggingskracht
van dergelijk erfgoed over een belangrijke periode van onze
geschiedenis, hoe zwart die periode in veel opzichten ook is
geweest. Het verhaal van de onderzeeër kan de gebeurtenissen in
een context plaatsen teneinde een completer beeld te krijgen van
de gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden in de regio waar
het Bunker Museum is gesitueerd. Het gaat om militair historisch
erfgoed dat zijn stempel heeft gedrukt op de geschiedenis,
wederopbouw, vorming en toekomst van IJmuiden. Een reden
temeer om het behoud ook vanuit andere perspectieven te
bezien. Met het wrak van de Seehund in de hoofdrol kunnen
we de geschiedenis op een levendige, beeldende en realistische
manier vertellen.
Waarom is deze mini-onderzeeër de Seehund zo uniek?
• Het zijn de laatste in Nederland aanwezige overblijfselen van
een Seehund dwergonderzeeër;
• Er is een groeiende interesse voor Duits erfgoed, de Seehund
vertelt (juist) ook het verhaal van de Duitse zijde; plaatst de
gebeurtenissen in een context;
• het object is een aanknopingspunt om iets dat lokaal is
gebeurd -de U-boot acties vonden plaats voor de kust van
IJmuiden- te koppelen aan nationale en zelfs internationale
geschiedschrijving;
• De Seehund vertelt over gebeurtenissen die typerend zijn voor
de WOII geschiedschrijving aan de Noordzee kust.
• Het verhaal van de Seehund plaatst de gebeurtenissen aan de
kust van IJmuiden in de nadagen van de WOII in een bredere
context van de geschiedenis
Gezien de toenemende belangstelling voor de geschiedenis
van de Tweede Wereldoorlog (zowel bij het publiek als
bij de overheden) ziet WN2000 dit als een waardevolle
toevoeging voor het Bunker Museum. Op deze manier zullen
we nog meer bezoekers interesseren voor het museum. De
toenemende belangstelling voor de Tweede Wereldoorlog
uit zich in de groeiende vraag voor kinder-, volwassenen- en
schoolrondleidingen in het Bunker Museum;
Tevens haken we aan bij de:
• groeiende vraag naar beleving, naar activiteiten en het op een
intensere manier ervaren van verhalen;
• toenemende belangstelling tot het samengaan van cultuur en
natuur;
• ontwikkelingen binnen de Gemeente en Provincie om het
toeristisch product van IJmuiden aan Zee meer en meer te
positioneren en te verbeteren.
Tot slot, gezien de toestand waarin de overblijfselen van de
Seehund zich bevinden, door het jarenlange verblijf op de
zeebodem, is het van groot belang dat het object op korte
termijn geconserveerd dient te worden, zodat het in de nabije
maar ook in de verre toekomst mensen kan informeren over de
verhalen die (letterlijk) kleven aan dit object.

Doelgroepen en communicatie
Voor de communicatie van dit project is € 10.000 euro begroot,
een groot bedrag voor een museum als het Bunker Museum. Maar
het museum acht een goede communicatie van grote waarde om
de nieuwe presentatie onder de aandacht te brengen.
Er worden verschillende doelgroepen aangesproken, zowel in de
cultureel-educatieve als in de toeristisch-recreatieve markt en de
stichting zal ook middels samenwerkingen en arrangementen met
andere aanbieders (VVV-kantoren,musea, hotels, evenementenbureaus
en gemeente) een professioneel product kunnen
aanbieden en de promotie gericht en effectief kunnen maken.
Het Bunker Museum is een toeristisch-recreatieve bestemming.
Door heel IJmuiden, tot Wijk aan Zee toe, zijn de verspreid
gelegen bunkers van de voormalige Atlantikwall te vinden.
Het Bunkermuseum ligt aan de Badweg, aan het einde van de
toegangsweg naar IJmuiden aan Zee. Vooral in de zomermaanden
passeren veel toeristen/dagrecreanten het museum, daar IJmuiden
aan Zee over een marine beschikt, strand, een pier, strandhuisjes,
diverse horecagelegenheden, een camping en een hotel. Op nog
geen 1,5 kilometer van het museumterrein ligt de terminal en
haven van DFDS Seaways, de bootverbinding naar Newcastle,
Engeland, waar passagiers vaak moeten wachten tot de boot
vertrekt. Daarnaast maakt het gebied van en rondom het Bunker
Museum deel uit van een toeristisch netwerk, waarin fietsroutes
zijn opgenomen langs de bunkers (bunkerroute) en is er sinds
de zomer van 2008 een bootverbinding tussen Wijk aan Zee
en IJmuiden, waardoor er een grotere stroom van bezoekers in
IJmuiden aan Zee is.
Als laatste ligt het museumterrein vlakbij Forteiland, waar
sinds 2008 een actief commercieel beleid wordt gevoerd om het
cultureel erfgoed als evenementenlocatie te verkopen.
De presentatie van de Seehund, spreekt samen met de
verdedigingswerken verschillende doelgroepen aan: toeristen
en recreanten, die een dagdeel vermaakt willen worden in een
cultuurhistorische en/of landschappelijk aantrekkelijke omgeving.
Verder onderwijsinstellingen, die hun leerlingen op interessante en
effectieve wijze een stukje WOII-geschiedenis willen overbrengen.
Bedrijven zijn ook een toenemende doelgroep, in de vorm van
een uitje of team building. Als laatste is er een kleine doelgroep
die zich kenmerkt als specifiek vakinhoudelijk in militair erfgoed
geïnteresseerd.

Een veilige haven in het Bunker Museum
Het plan omvat de verbouwing van een bestaande
bunker op het museumterrein tot een expositieruimte
en een filmzaaltje. Naast deze bunker zullen een drietal
zeecontainers in het duin worden ingegraven. In deze
containers zullen de geconserveerde resten van de
Seehund tentoongesteld worden. Door de bunker en
de containers met elkaar te verbinden ontstaat een
tentoonstellingsruimte van circa 300 m 3 .
Door toepassing van audiovisuele effecten (bijvoorbeeld
waterspiegelingen en het geluid van sonar en dieptebommen)
ontstaat een dramatische setting waarin de
bezoeker de geschiedenis van De Seehund beleeft.

Planning
augustus-september 2010:
september 2010-juni 2011:
juli-september 2011:
oktober 2011:
schrijven projectplan,
aanvragen subsidies
inzichtelijk maken verworven
gelden
realisatie project
Begroting
Wordt apart bijgevoegd
Vormgeving: Tekst & Uitleg, Haarlem