HAAGSE VERDICHTING - Stroom Den Haag

HAAGSEVERDICHTINGOnderzoek naar typologieën en strategieënvoor binnenstedelijke verdichting, aan de hand vankarakteristieke Haagse voorbeelden.

HAAGSE VERDICHTINGAansluitend op de Nota Randstad 2040 heeft Den Haag de ambitie om te groeientot 505.000 inwoners, dit betekent dat er 30.000 extra woningen moeten wordengerealiseerd.Omdat deze groei zich voornamelijk zal afspelen binnen de stadsgrenzen iser onderzocht welke Haagse projecten tot op heden tot een binnenstedelijkeverdichting hebben geleid.Den Haag heeft een eigen verdichtings geschiedenis, er zijn veel Haagsevoorbeelden te vinden die op verschillende manieren leiden tot een verdichtingvan woningen, deze vinden met name plaats in de zone van het maaiveld tot 50meter.De verschillende bouwvormen met elk hun eigen kwaliteiten vormen gezamelijkeen toolbox waar informatie uit kan worden geput voor de toekomstigeverdichtingsopgave.In het onderzoek wordt een onderscheid gemaakt tussen verdichtingstypologieënen verdichtingsstrategieën.De typologieën zijn Haagse woningtypes die oorspronkelijk op deze manier zijngebouwd.Ze zijn voor dit onderzoek geselecteerd omdat ze geschikt zijn om in een hogedichtheid te bouwen.De strategieën zijn bewerkingen op bestaande binnenstedelijke gebieden die eenverdichting hebben ondergaan. Er is onderscheid gemaakt tussen: verdichten inhet stedelijk weefsel, het aanpassen van stedelijk weefsel en het vernieuwen vanstedelijk weefsel.Omdat verdichting meer inhoudt dan het toevoegen van woningen worden zowelde typologieën als de strategieën aan een aantal criteria onderworpen. Dezecriteria bepalen de leefbaarheid en de kwaliteit van het stedelijk leven. Dit zijn:de totale woonoppervlakte, de woninggrootte, het aantal woningen per hectare,parkeervoorziening, parkeren op eigen terrein, entree, lift, privé buitenruimte,groenvoorziening, differentiatie en voorzieningen in het bouwblok.Wanneer het aantal woningen wordt verhoogd dan heeft dat direct invloedop de parkeernorm en de stedelijke voorzieningen. Vandaar dat dit belangrijkecriteria vormen die de kwaliteit van de verdichting bepalen. Om dit te kunnenclassificeren is een puntensysteem ontwikkeld zodat de verschillende modellenmet elkaar kunnen worden vergeleken.Het project met de hoogste score voor een bepaald criterium is maatgevend voorde andere projecten. Iedere methode heeft op deze manier een aantal puntenvoor de onderdelen die in het plan aanwezig zijn. Dit betekent logischerwijs dathet project met de hoogste score de meeste ingrediënten in zich heeft voor eenstedelijke verdichting.Corine KeusNanne VerbruggenDit onderzoek sluit aan op het debat ‘Verdichten is meer dan bouwhoogte alleen’dat Stroom Den Haag in samenwerking met Monumentenplatform organiseert op14 januari 2009. Het is uitgevoerd door E19 architecten in opdracht van StroomDen Haag en wordt mede mogelijk gemaakt door Gemeente Den Haag (DSO),Stimuleringsfonds voor Architectuur en Staedion.

PUNTENTELLINGvoorzieningenin bouwblokdifferentiatie10groenvoorziening10liftentree 10parkeren opeigen terrein 5parkeren 10woningen / ha 10woninggrootte10privébuitenruimte 10510totaalwoonoppervlak 10 m2m2max 95

TYPOLOGIEËN

245 27644,4differentiatiewoninggrootte1privébuitenruimte 10entree 10parkeren 7,5woningen / ha 1,410260 m2totaalwoonoppervlak 4,5 12.504 m244% bebouwd56% onbebouwd48 woningen / ha woninggrootte:260 m260 pp:1,2 per woning100%privé entree100%tuinenSTEDELIJK WEEFSELBasistypologie Rijwoning Bouwjaar 1880 Bouwstijl Neorenaissance Bouwhoogte 3 lagen + kap Verkaveling Per woningHERENHUISZeeheldenkwartier

13915037,3differentiatie18,6groenvoorzieningprivébuitenruimte 5entreewoningen / ha 1,5woninggrootte2parkeren opeigen terrein 1,9parkeren 8,95,6145 m2totaalwoonoppervlak 2,8 7.850 m232% bebouwd68% onbebouwd54 woningen / ha woninggrootte:145 m280 pp:1,5 per woning100% gedeeldeentree5.178 m2 groenSTEDELIJK WEEFSELMethode Clusteren Bouwjaar 1928 Bouwstijl Nieuwe Haagse school Bouwhoogte 3 lagen + kap Verkaveling Per 6 woningenSTADSVILLABenoordenhout

31730116929014023225030452,6voorzieningenin bouwblok 3,3differentiatiegroenvoorziening6,6liftentree 5parkeren opeigen terrein 2,5parkeren 10woningen / ha 0,9woninggrootte2privébuitenruimte 559,6250 m2totaalwoonoppervlak 2,7 7.500 m233% bebouwd67% onbebouwd30 woningen / ha woninggrootte:250 m235 pp:1,2 per woning100%gedeelde entree100% balkons2.224 m2 groenSTEDELIJK WEEFSELMethode Collectieve voorzieningen Bouwjaar 1920 Bouwstijl Nieuwe Haagse school Bouwhoogte 4 lagen Verkaveling Per gebouwWOONHOTELBoschzicht

15834,8voorzieningenin bouwblok 6,7differentiatieliftentree 2parkeren 6woningen / ha 0,8woninggrootte2privé buitenruimte555,8158 m2totaalwoonoppervlak 1,5 7.500 m246% bebouwd54% onbebouwd28 woningen / ha woninggrootte:158 m252 pp:1,9 per woning100%gedeelde entree100% balkonsSTEDELIJK WEEFSELMethode Laag stapelen Bouwjaar 1929 Bouwstijl Nieuwe Zakelijkheid Bouwhoogte 7 lagen Verkaveling Per gebouwFLATNirwana

STRATEGIEËN

91 9132voorzieningenin bouwblokdifferentiatie 310groenvoorziening5entree 2parkeren opeigen terrein 3,2parkeren 3,8woningen / ha 0,7woninggrootte3,591 m2totaalwoonoppervlak 0,8 2.275 m236% bebouwd64% onbebouwd25 woningen / ha woninggrootte:91m216 pp:0,6 per woning100% gedeeldeentree1.410 m2binnentuinIN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Functiewijziging Bouwjaar 1907 Bouwstijl Traditioneel Bouwhoogte 4 lagen + kap Verkaveling Per gebouwVAN SCHOOL NAAR WONINGENDe Grote Pyr

95 97 87280295 285102 102 91140 130 130400102 93 9098 92 8527528,3differentiatie 1privébuitenruimte 6,6entree 6parkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak33,43,9102 m24,4 12.240 m244% bebouwd56% onbebouwd120woningen / hawoninggrootte:102m260 pp:0,5 per woning33% privé entree67% gedeeld33% tuinen67% balkonsIN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Transformatie in typologie Bouwjaar 1912 Bouwstijl Art Nouveau Bouwhoogte 3 lagen Verkaveling Per 3 woningenHERENHUIZEN WORDEN APPARTEMENTEN Statenkwartier

28,7voorzieningenin bouwblok 6,7differentiatie 1privébuitenruimte 5parkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak61,26,3165 m22,5 6.930 m286% bebouwd14% onbebouwd42 woningen / ha woninggrootte:165 m20 pp 33% privé entree67% gedeeld100% balkons1.610 m2 daktuinIN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Leegstand opheffen Bouwjaar Vanaf 1750 Bouwstijl Traditioneel Bouwhoogte 3 lagen + kap Verkaveling Per winkelWONEN BOVEN WINKELSSpuistraat

1066210611937differentiatieliftentree3groenvoorziening10privébuitenruimte 6parkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak541,33,13,796 m20,8 2.208 m253% bebouwd47% onbebouwd109woningen / hawoninggrootte:96m254 pp:0,5 per woning29% privé entree71% gedeeld27% tuinen73% balkonsAANPASSEN VAN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Bouwen in restruimtes Bouwjaar 2004 Bouwstijl Recent Bouwhoogte 3 en 4 lagen Verkaveling Per woning / blokBOUWEN OP BINNENTERREINENReyniershof

127 11541,4differentiatiegroenvoorziening5,3privébuitenruimteliftentreeparkeren opeigen terreinparkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak15524,78,22,24,73,3121 m29.196 m211% bebouwd, 89% onbebouwdwoninggrootte: 121 m2100% gedeelde entree met lift76 woningen / ha108 pp: 1,4 per woning100% balkons, 4.483 m2 groenAANPASSEN VAN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Bouwen in restruimtes Bouwjaar 2003 Bouwstijl Recent Bouwhoogte 10 lagen Verkaveling Per gebouwBOUWEN IN HET GROENDedemsvaartweg

11515517811544,9differentiatiegroenvoorzieningprivébuitenruimteliftentreeparkeren opeigen terreinparkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak24,565457,42,35129 m23,7 10.320 m243% bebouwd57% onbebouwd80 woningen / ha woninggrootte:129 m299 pp:1,2 per woning25% privé entree75% gedeeld25% tuinen75% balkonsAANPASSEN VAN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Dubbel grondgebruik Bouwjaar 2003 Bouwstijl Recent Bouwhoogte 3 / 6 lagen Verkaveling Per woning / blokBOUWEN OP INFRASijtwende

779329,3differentiatiegroenvoorziening4,9privébuitenruimteliftentreeparkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak15522,22,83,33,185 m28.660 m221% bebouwd, 79% onbebouwdwoninggrootte: 85 m2100% gedeelde entree met lift100 woningen / ha36 pp: 0,4 per woning100% balkons, 5.531 m2 groenAANPASSEN VAN BESTAAND STEDELIJK WEEFSELStrategie Meer massa maken Bouwjaar 2001 Bouwstijl Wederopbouw Bouwhoogte 5 lagen Verkaveling Per blokOPTOPPENVrederust

11555voorzieningenin bouwblok 10differentiatie 3groenvoorziening0,9privébuitenruimte 5liftentreeparkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak563,774,4115 m210 28.060 m240% bebouwd60% onbebouwd244woningen / hawoninggrootte:115 m2149 pp:1,5 per woning33% privé entree67% gedeeld100% balkons2.458 m2 groenVERNIEUWEN VAN STEDELIJK WEEFSELStrategie Sloop - nieuwbouw Bouwjaar 2002 Bouwstijl Recent Bouwhoogte 6 en 7 lagen Verkaveling Per gebouwMIDDELHOOGBOUWDe Resident

3472 108 14428,5voorzieningenin bouwblokdifferentiatieliftentreewoninggrootte3,3152woningen / ha 101,744 m2totaalwoonoppervlak 5,5 15.444 m247% bebouwd53% onbebouwd351woningen / hawoninggrootte:44 m20 pp 100%gedeelde entreegeenbuitenruimteVERNIEUWEN VAN STEDELIJK WEEFSELStrategie Sloop - nieuwbouw Bouwjaar 2007 Bouwstijl Recent Bouwhoogte 42 lagen Verkaveling Per gebouwHOOGBOUWStrijkijzer

14516415412720416720016439,9voorzieningenin bouwblokdifferentiatiegroenvoorzieningprivébuitenruimteliftentreeparkerenwoningen / hawoninggroottetotaalwoonoppervlak6,720,95527,12,85,43140 m28.400 m257% bebouwd43% onbebouwd100woningen / hawoninggrootte:140 m2149 pp:1,5 per woning100%gedeelde entree100% balkons625 m2 daktuinVERNIEUWEN VAN STEDELIJK WEEFSELStrategie Bestemmingswijziging Bouwjaar 2003 Bouwstijl Recent Bouwhoogte 8 lagen Verkaveling Per gebouwVAN KANTOOR- NAAR WOONBESTEMMINGDe Driehoekjes