2 Beschrijving <strong>wortelknobbelaaltjes</strong>2.1 WortelknobbelaaltjesWortelknobbelaaltjes (Meloidogyne soorten)veroorzaken vooral problemen op zand-, dal-, zavelen lichtere kleigronden. Ze kunnen zich snel en opveel gewassen vermeerderen. In Nederland zijn demeest belangrijke soorten Meloidogyne chitwoodi,M. fallax, M. hapla en M. naasi. Daarnaast komtM. minor incidenteel voor. M. naasi is voor delandbouw het minst schadelijk en kan vooralschade geven bij grassen, zomertarwe, uien ensuikerbieten. De andere <strong>wortelknobbelaaltjes</strong> zoalsM. chitwoodi, M. fallax en M. hapla kunnen bij veelakkerbouw-, vollegrondsgroententeeltgewassenen een aantal bolgewassen voor grote problemenzorgen. In de teelt van vaste planten worden deproblemen vooral veroorzaakt door M. hapla.Mede door het grote aantal waardplanten zijn zemoeilijk te beheersen. Van M. minor is nog weinigbekend over de waardplanten. M. chitwoodi enM. fallax zijn quarantaine organismen waarvoorspeciale fytosanitaire regels gelden. In hoofdstuk4.1 wordt in het kort iets over de fytosanitaireregelgeving geschreven. Vermeerderingsmateriaalmoet vrij zijn van M. chitwoodi en M. fallax. Dezeaaltjes veroorzaken grote economische schadedoor afkeuring van met deze aaltjes besmetvermeerderingsmateriaal zoals pootaardappelen,aardbeiplanten en aspergeplanten, vaste planten,dahlia en gladiool. Ook veroorzaken deze aaltjeseen verminderde kwaliteit en opbrengst bij o.a.aardappel, peen, erwten en schorseneer. Dit kaneveneens leiden tot afkeuringen.2.2 Levenswijze <strong>wortelknobbelaaltjes</strong>De levenscyclus van <strong>wortelknobbelaaltjes</strong> isvergelijkbaar met die van de cysteaaltjes, metdit verschil dat de eieren (300-500) door hetvrouwtje buiten het lichaam worden afgezet ineen gelatinepakket in en op de knobbels. In eendergelijk pakket zitten de eieren wel enigszinsbeschermd, maar lang niet zo goed als in eencyste. Omdat de <strong>wortelknobbelaaltjes</strong> een zeerbrede waardplantenreeks hebben, kan eenpopulatie zich eenvoudig uitbreiden. Net als bijcysteaaltjes hebben <strong>wortelknobbelaaltjes</strong> eengroot effect op de fysiologie van het wortelstelsel.Er worden reuzencellen gevormd op de plaatsvan binnendringen en de wortels zwellen op dezeplaats op tot knobbels. Lokstoffen spelen bij<strong>wortelknobbelaaltjes</strong> geen rol. De jonge aaltjes(juvenielen) komen spontaan uit de eieren zodra debodemtemperatuur boven een bepaald minimum(5-10°C) uitkomt. De natuurlijke sterfte onder zwartebraak of een niet-waardplant is daarom bijzondergroot. Behalve bij het graswortelknobbelaaltjeM. naasi, die 1 generatie per jaar heeft, hebbende meeste soorten meerdere generaties (2 à 3)per groeiseizoen. Door meerdere generaties perseizoen, in combinatie met het hoge aantal eierendat geproduceerd kan worden, leidt dit tot eensterke toename van de populatie in één jaar.2.3 <strong>Beheersing</strong> (algemeen)De beheersing van <strong>wortelknobbelaaltjes</strong> kan opdiverse manieren:• het opnemen van niet, of slechtewaardplantgewassen in de gewasrotatie. Doorde teelt van een niet-waardplant voorafgaandaan de teelt van een schadegevoelig gewaswordt de schade sterk beperkt.• In het geval van een besmetting met eenquarantaine organisme (M. chitwoodiof M. fallax) geldt voor de teelt vanvermeerderingsmateriaal een nultolerantie. Datwil zeggen dat het vermeerderingsmateriaal vrijmoet zijn van deze aaltjes. Zie de website www.VWA.<strong>nl</strong> voor meer informatie.• Een volledig teeltjaar toepassen vanzwarte braak biedt goede mogelijkhedenbesmettingen sterk af te bouwen. Dit isechter lang niet op alle percelen uitvoerbaarvanwege stuiven, slempgevoeligheid en zwareonkruiddruk. Bovendien is dit in veel gevallenbedrijfseconomisch niet interessant.• Naast braak werken korte teelten, zoalsbijvoorbeeld spinazie of sla, populatieverlagend.Korte teelten werken dan als een soortvanggewas. De jonge aaltjes (juvenielen) dringende wortel binnen, maar door de korte teeltduurkunnen ze hun levenscyclus niet voltooien.Belangrijk is wel om de “stoppel” direct goedonder te werken of dood te spuiten en het landvervolgens zwart te houden.• Door oplopende bodemtemperaturen incombinatie met het zwart houden van de gronden het laat zaaien van het gewas ontstaat er eennatuurlijke sterfte van de aaltjes. Dit verkleint hetrisico op schade bij schadegevoelige gewassenals bijvoorbeeld (was)peen.• Alleen als aanvullende maatregel kan eennatte grondontsmetting onder gunstigeomstandigheden de besmetting in debouwvoor met 60% - 90% reduceren. Eengrondontsmetting kan een verkeerde gewas- ofrassenkeuze nooit compenseren.• Binnen de bollensector is inundatie voorsommige regio’s een oplossing. Bij inundatie2<strong>Beheersing</strong> Wortelknobbelaaltjes
wordt het perceel gedurende een periodevan 6-18 weken onder water gezet. Hierdoorontstaat zuurstofloosheid waardoor aaltjes,maar ook sommige andere ziekten en plagendood gaan. De dodende werking gaat snellerbij hogere bodemtemperaturen (ca. 20°C)waarbij het bodemleven actiever is en dezuurstof eerder opraakt. Met inundatie zijn bijde beheersing van M.hapla positieve ervaringenbekend. Voor de beheersing van M. chitwoodizijn hiermee geen ervaringen.Het onder water zetten van een perceel• Biologische grondontsmetting staat nogin de kinderschoenen en is (nog) nietrendabel te maken. Bij deze methode wordtzuurstofloosheid in de bodem gecreëerd doorgrote hoeveelheden organisch materiaal onderte werken en af te dekken met plastic.Op www.kennisakker.<strong>nl</strong> staat nog meer informatieover aaltjesbeheersing. Met behulp van www.disvruchtwisseling.<strong>nl</strong> kunnen zomerbloemenen vaste planten op geslachts- en soortnaamworden ingevoerd waarna een overzicht wordtverkregen van het risico op besmetting. In hetaaltjeswaardplantschema op pagina 4 is na te gaanhoe de schadegevoeligheid en aaltjesvermeerderingvan verschillende gewassen is. Het aantal stippenstaat voor vermeerdering van het aaltje, de kleurstaat voor de schadegevoeligheid. Houd bij hetinvullen van het bouwplan ook rekening metandere aaltjessoorten die (mogelijk) voorkomenop het perceel. Op www.aaltjesschema.<strong>nl</strong> staat demeest actuele informatie en kunt u met uw eigenbouwplan een aaltjesschema maken. Door in ditdigitale schema dubbel te klikken op een vakje krijgtu meer achtergrondinformatie over die specifiekecombinatie van aaltje en gewas.<strong>Beheersing</strong> Wortelknobbelaaltjes 3