1. Reproductie en druk - Kadaster

2. Lithostenen
Het woord lithografie is afgeleid van de Griekse woorden lithos = steen en grafein =tekenen/schrijven en betekent
steendruk. Lithografie of steendruk maakt gebruik van de wederzijdse afstoting van vocht en vet (drukinkt).
Als drager van het te drukken kaartbeeld gebruikte men de zogenaamde Solnhofer kalksteen, die vooraf geslepen en
gepolijst werd. In de gepolijste steen werd het kaartbeeld gegraveerd. Vervolgens werd de steen ingesmeerd met olie
die zich in het gegraveerde beeld hechtte. De overtollige olie werd weggewassen. Daarna werd de steen met water
bevochtigd en vervolgens werd (vette) drukinkt over het oppervlak gewreven. De inkt hechtte zich niet aan het vocht,
maar wel aan het gegraveerde beeld. Via een drukpers werd het kaartbeeld op het papier overgebracht.
De steendruktechniek werd uitgevonden door Alois Senefelder (1771-1834) in 1798. Rond 1818 werden bij het
Topographisch Bureau de eerste stappen gezet op het terrein van de steendruk. Karl Senefelder, de broer van Alois
kwam naar Den Haag om graveurs op te leiden. Dit leidde niet tot resultaat.
Vanaf 1825 heeft Van Gorkum, directeur van de Militaire Verkenningen, zich zeer ingezet voor de ontwikkeling van
de steengravure en steendruk. Er werd een steendrukpers aangeschaft. In 1827 kwam het tot een uitbreiding door
de aankoop van de steendrukkerij Paulmiers te Brussel. Deze drukkerij werd met personeel en al overgebracht
naar Gent, de toenmalige vestigingsplaats van de Militaire Verkenningen. In 1828 werd J.M.J. Kierdorf aangesteld
als eerste steendrukker, een deskundige en inventieve man. Door zijn inzet ontwikkelde zich een gerenommeerde
steendrukkerij. De rivierkaart 1:10000 (in opdracht van Rijkswaterstaat) en de stafkaart 1:50000 werden de eerste
grote opdrachten voor de steendrukkerij.
Deze steendrukkerij van de Militaire Verkenningen werd in 1848 een zelfstandig onderdeel van het Ministerie van
Orlog met de naam Topographisch Bureau. Vanaf 1878 ging dit bedrijf Topographische Inrichting heten.
De steendruk werd vanaf 1932 vervangen door een moderne vorm van vlakdruk, de offsetdruk.
N.B. TMK staat voor Topographische en Militaire Kaart van het Koningrijk der Nederlanden op de schaal 1:50000,
de eerste stafkaart.
Lithosteen
104