SCHIP

Recommendations

Info

34 TIJDSCHRIFT VAN DE RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED 2 2016 WOONTORENS IN NEDERLAND Bouwhistorische gids voor middeleeuwse woontorens Taco Hermans, NKS, Wijk bij Duurstede, 240 pag., € 14,95, ISBN 978 90 74205 04 7 Wie in de dertiende en veertiende eeuw een hoge ambtenaar of van lage adel was en er graag bij wilde horen, die liet eerst maar eens een minikasteel bouwen. De versie die deze mensen zich konden veroorloven was een vierkante toren van vijftien meter hoog, met muren van een meter dik, voorzien van schietspleten en bovenop kantelen voor een open weergang. Een gracht eromheen en een brug naar een hoog gelegen toegang maakten hem helemaal af. Deze zogenoemde ‘woontoren’ was een statussymbool, waarvan we eigenlijk niet weten of de eigenaar er permanent in woonde. De oudste van Nederland is het Gravensteen in Leiden, die rond 1200 gebouwd is. Er kwamen er in de volgende twee eeuwen nog een kleine duizend bij. Taco Hermans, specialist kastelen bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, onderzocht er voor zijn proefschrift zo veel mogelijk. Van 47 woontorens zijn nu nog resten te vinden, zo blijkt. Zeven daarvan bevinden zich nog min of meer in de oorspronkelijke toestand, er zijn er heel wat tot ruïne vervallen en meer dan de helft is uitgebreid tot een groter gebouw, zoals het Gravensteen. De gids geeft compacte informatie over deze resterende woontorens. ROMEINSE WEGEN IN NEDERLAND Xavier van Dijk, Maarten Dolmans e.a., Matrijs, Utrecht, 120 pag., € 19,95, ISBN 978 90 5345 419 0 Wat verkleuringen in de grond, een enkel laagje grind en in het beste geval nog een paar verrotte balken in een eindeloze hoeveelheid klei. Dat is wat er in Nederland archeologisch rest van de wegen waarover de Romeinen hun beschaving ons blubbermoeras binnenrolden. Toch weten de tien deskundigen in dit boek aan de hand van oude kaarten, toponiemen en negentiende-eeuwse beschrijvingen nog een behoorlijk goed beeld te schetsen. Zij reconstrueren het verloop van de belangrijkste wegen langs onder meer de Rijn, de Maas en de kust. Hoe de weg eruitzag, hing van de plaatselijke omstandigheden af. Het wegdek liep mooi afwaterend bol. Soms was er geen verharding nodig. In andere gevallen was het dek verstevigd met grind of schelpen. Indien noodzakelijk zat er een fundament onder van keien, aarde en houten balken. In zompige streken waren dat lage dammetjes, soms voorzien van zware beschoeiingen van eiken palen, die bekleed waren met basaltblokken. Hier en daar bouwden de Romeinen een houten moerasbrug, en bij Cuijk over de Maas zelfs een brug met enorme stenen pijlers op honderden heipalen. Waar mogelijk liep de weg kaarsrecht, met netjes om de mijl een paal waarop stond hoe ver het nog was naar de volgende plaats. Al aan het eind van de Romeinse tijd raakten veel wegen in onbruik. In de middeleeuwen was het niet meer veilig om te reizen. Pas halverwege de negentiende eeuw had het wegennet van Europa weer een vergelijkbare omvang als in de Romeinse tijd. JAN TOOROP Zang der tijden Gerard van Wezel, Wbooks, Zwolle, 280 pag., gebonden, € 29,95, ISBN 978 94 625 8131 9 Gerard van Wezel, oud-bouwhistorisch specialist van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, is een groot Jan Toorop-kenner. Hij heeft in het Gemeentemuseum van Den Haag een intrigerende overzichtsexpositie ingericht, die nog tot en met 29 mei te zien is. En in dit fraaie boek belicht hij de ontwikkeling van Toorops oeuvre aan de hand van de toenmalige kritiek. Zo valt van jaar tot jaar te zien hoe de vooraanstaande kunstenaar in de decennia rond 1900 bleef experimenteren met verschillende technieken en stijlen. Zijn sierlijke olieverven van dames uit de hogere standen werden steeds grover van vorm. Vervolgens zet hij het platteland pointillistisch neer en hardwerkende vissers in zacht krijt. Daarna maakt hij duistere tekeningen vol uitgemergelde lijven en spookachtig grote ogen. En plots stapt Toorop vrolijk over op een hoekige versie van de art nouveau. In die stijl maakt hij zijn beroemde poster voor de Delftsche slaolie en zijn vloeiende boekomslagen voor Louis Couperus. Maar dan volgen al weer snel felrealistische portretten in potlood, met doorgroefde koppen en opvallend heldere ogen. Zijn 24 tegeltableaus voor de Beurs van Berlage daarentegen staan dan weer strak van de gestileerd stijve kooplieden. Jan Toorop bleef zijn leven lang zoeken. En vinden. ATLAS VAN DE WATERSNOOD 1953 Waar de dijken braken Koos Hage, Thoth, Bussum, 192 pag., gebonden, € 39,90, ISBN 978 90 6868 653 1 De storm van 1 februari 1953 sloeg in Zeeland en Zuid-Holland op 96 plaatsen bressen in de dijken. Zo had de zee in de polders erachter vrij spel. Van die 96 stroomgaten maakte Rijkswaterstaat een week na de ramp luchtfoto’s. Die staan nu groot in dit boek, aangevuld met ooggetuigenverslagen en andere zaken. Op de foto’s zie je goed hoe het water door de gaten binnenstroomt en waar er nog huizen boven de grote watervlaktes uitsteken. MIDDELEEUWSE WOONTORENS IN NEDERLAND De bouwhistorische benadering van een kasteelvorm Taco Hermans, Verloren, Hilversum, 2 banden, 302 en 364 pag., € 69,- samen, ISBN 978 90 87045 86 9 Het bovengenoemde proefschrift over de middeleeuwse woontorens is zelf ook in druk verschenen. In twee delen. Deze bevatten een synthese van de onderzoeksresultaten en bieden nieuw inzicht in het verschijnsel woontoren. Hermans beschrijft en analyseert 155 bestaande en verdwenen exemplaren. Op basis van eigen bouwhistorisch onderzoek en ontrafeling van bronnen laat hij zien hoe de torens eruit zagen, wanneer ze zijn gebouwd en door wie, en wat hun primaire functie was.
35 VAKWERKBOUW 600 jaar bouwen met hout en leem in Zuid-Limburg en omstreken Coen Eggen, Vantilt, Nijmegen, 263 pag., gebonden, € 24,50, ISBN 978 94 6004 248 5 Bouwhistoricus Coen Eggen heeft zich de afgelopen veertig jaar intensief in de vakwerkhuizen van zijn geliefde Zuid-Limburg verdiept. In dit boek legt hij zijn rijke kennis vast. Aan de hand van honderden foto’s en tekeningen wijst hij de lezers de weg tussen leem, hout, stronaalden en stakengutsen en gaat dieper in op de juiste restauratiemethoden. ’T GOET TE ARLE De Aarlese Hoeve, de Armenhoef, de Amelrijck Booth Hoeve, meer dan zeven eeuwen een boerderij Otto Brinkkemper, Ton van den Hurk e.a., Pictures, Woudrichem, 182 pag., gebonden, € 29,50, ISBN 978 90 73187 92 4 Dat was een mooie vondst, in 2010. Een stukje houten constructie uit de stal van de Aarlese Hoeve bleek al uit 1263 te stammen. De boerderij bij het dorp Best, in de buurt van Eindhoven, werd meteen beschermd als rijksmonument, onderzocht en gerestaureerd. Een boer genaamd Herman bouwde haar in de dertiende eeuw met goede balken, die 750 jaar later nog steeds vee een dak boven het hoofd bieden. Twee specialisten van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed schrijven in een hoofdstuk van deze uitgave hoe de dienst onderzocht of boer Herman zijn gebintstijlen al op gemetselde poeren plaatste en of hij er al meteen een zogenoemde potstal van had gemaakt. ATLAS OF THE DUTCH URBAN LANDSCAPE A millennium of spatial development Jaap Evert Abrahamse en Reinout Rutte, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort, Technische Universiteit Delft & Thoth, Bussum, 304 pag., gebonden, € 69,50, ISBN 978 90 6868 690 6 In 2014 verscheen de Atlas van de verstedelijking in Nederland. Aan de hand van de 35 grootste steden geven de Technische Universiteit Delft en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed daarin een overzicht van duizend jaar stedenbouw in ons land. Het is het eerste nationale overzicht van de ontwikkeling van het stedenpatroon en de stedenbouwkundige praktijk. Er is nu een Engelse versie. In een nieuw hoofdstuk plaatsen de auteurs de verstedelijking van Nederland in Europees perspectief. Daarmee verklaren zij voor een internationaal publiek de unieke positie van Nederland als meest verstedelijkte land in Europa. DIRK SNOODIJK, eindredacteur bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, d.snoodijk@cultureelerfgoed.nl. Tenzij anders vermeld zijn alle boeken verkrijgbaar via de boekhandel. Zie voor meer publicaties van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed www.cultureelerfgoed.nl. Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Verschijnt drie maal per jaar. Jaargang 8, nummer 2, april 2016 Eindredactie Dirk Snoodijk Redactie Paul Schaap en Cees van ’t Veen Redactieraad Ruben Abeling, Mieke van Bers, Peter Don, Marije de Heer Kloots, Menno van der Heiden, Geertje Huisman, Esther Jansma, Daphne Nieuwenhuijse, Ben Kooij, Birgit Reissland, Kris Roderburg, José Schreurs, Jinna Smit, Marike Snoek, Benno van Tilburg en Huub van de Ven Teksten Vrijwel alle artikelen zijn geschreven door medewerkers van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Afbeeldingen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Elise Andersson pag. 31, Guido Bogers 24, Frank Buchner 28, Muriël Geldof 31, Ton Hendriks 1, 2, 4, 6, 7, 8 & 9, Taco Hermans 22, Caren Huygelen 25, Nanette de Jong 15, Wendy Oakes 10, 18 & 36, Ton Penders 3, Wouter van der Sar 2, 12 & 14, Marc Stappers 9, Rudi van Straten 16 & 17, Sergé Technau 25, Marie Cécile Thijs 2, Henry van der Wal 3, Paul van Wel 36 en Josien van der Werf 8), tenzij anders vermeld Vormgeving uNiek-Design, Almere Druk Xerox/OBT, Den Haag Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. ISSN 1878-7827 Gratis abonnement op het Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: info@cultureelerfgoed.nl of 033 – 421 7 456. De InfoDesk is er ook voor adreswijzigingen, bestellingen van meerdere exemplaren en al uw vakinhoudelijke vragen. Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Smallepad 5 | 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 | 3800 BP Amersfoort 033 – 421 7 421 | fax 033 – 421 7 799 info@cultureelerfgoed.nl www.cultureelerfgoed.nl (met routebeschrijving) Archief, bibliotheek en collecties Open ma t/m vr 9-17 uur bibliotheek@cultureelerfgoed.nl Vestiging Lelystad Oostvaardersdijk 01-04 | 8244 PA Lelystad Vestiging Amsterdam Hobbemastraat 22 | 1071 ZC Amsterdam Vestiging Rijswijk Visseringlaan 3 | 2288 ER Rijswijk De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed adviseert en inspireert bij het behoud, de duurzame ontwikkeling en de toegankelijkheid van het meest waardevolle erfgoed van Nederland. Op het gebied van monumentenzorg, archeologie, historisch landschap en museale collecties voert de Rijksdienst de weten regelgeving uit. Het Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is gedrukt op PEFC-gecertificeerd papier. Het hout dat dient als grondstof voor het papier komt uit verantwoord beheerde bossen. Het blad is gedrukt onder certificering van de Stichting Interne Milieuzorg. De bio folie waar het in wordt verstuurd is biologisch afbreekbaar.
Page 1 and 2: Naar de school in HET SCHIP 2 2016
Page 3 and 4: TIJDSCHRIFT VAN DE RIJKSDIENST VOOR
Page 5 and 6: sterdamse School In de punt van Het
Page 7 and 8: 7 100 JAAR Precies honderd jaar gel
Page 13 and 14: 13 RUÏNE Medewerkers van het Water
Page 17 and 18: 17 Soms ging het mis. Specialist Ca
Page 19 and 20: 19 POLYURETHAAN - POMPOENEN Een wee
Page 21 and 22: 21 Het gebouw huisvest tegenwoordig
Page 27 and 28: 27 Bloemenbedrijf van de familie Va
Page 29 and 30: en aankomen. Maar verder is het een
Page 33: 33 Op creatieve werken rust auteurs

SCHIP

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?