DrieluikEnschede-losse pag 18-4-2017 def.

Hybride contractvorm:
de oplossing voor
aanbesteding
duurzame
rioolverbetering
Enschede verduurzaamt
‘werken in de openbare ruimte’

Verduurzaming staat hoog in het vaandel in Enschede.
Het huidige college van B&W heeft er bij haar aantreden
in 2014 in het coalitieakkoord een hele paragraaf aan
gewijd en het tot een van de speerpunten van beleid
gemaakt. De toekomst van generaties na ons vereist
immers dat we nadenken over duurzaamheid, ons bewust
worden van de gevolgen van ons handelen en dat
we deze gevolgen niet meer mogen doorschuiven naar
de toekomst. We willen immers een gezonde aarde door
kunnen geven.
Mooie woorden, maar belangrijker zijn de uiteindelijke resultaten.
En die zijn er in Enschede. Naast CO 2
reductie via
traditionele maatregelen, zoals spaarlampen, thuiswerken
en gebruik van elektrische auto’s, worden in Enschede via
een unieke werkwijze ook doelstellingen gerealiseerd met
verduurzamen van ‘werken in de openbare ruimte’.
Hybride contract
Waar traditioneel infra projecten vaak worden aanbesteed
met RAW contracten, heeft Enschede bij de
aanbesteding van rioleringswerkzaamheden in de wijk
Stroinkslanden bewust gekozen voor een hybride contractvorm.
Een relatief nieuwe contractvorm, bestaand
uit twee contract onderdelen. Een deel van het werk
dient te worden uitgevoerd conform de door de opdrachtgever
omschreven eisen in een ‘RAW-bestekdeel’.
Maar daarnaast bevat het contract werkzaamheden die
op basis van functionele eisen en een door de aannemer
te bepalen aanpak en werkwijze dienen te worden
uitgevoerd. Basiscriterium in dit geval: Duurzaamheid.
‘In plaats van voorschrijvend te zijn als gemeente, is ‘de
markt’ uitgedaagd om met ideeën en initiatieven te komen.
Een aanpak die mede is ontstaan door onze betrokkenheid
bij het expertnetwerk (community of practice)
‘Duurzaam GWW’ van de Rijksdienst voor Ondernemend
Nederland (RvO). Hun motto luidt: duurzaamheid is ‘business
as usual’ binnen GWW projecten in 2020’, aldus Sander
Baan, projectleider Assinklanden namens gemeente
Enschede en initiatiefnemer van deze focus op duurzaamheid
binnen dit project.
Duurzaamheid speerpunt bij
rioolverbetering Assinklanden
Doel van het project was om op een zo duurzaam mogelijke
wijze de continuïteit van afvoer van rioolwater te
garanderen voor de straat. Het bestaande pvc riool (ca 370
m1) in de Assinklanden was vervormd, waardoor de huisaansluitingen
los raakten. Aansluitend hierop moesten
bestaande problemen worden opgelost, zodat duurzaam
en efficiënt beheer voor de komende decennia is gegarandeerd.
In het programma van eisen is in overleg met
het projectteam ‘materiaalgebruik en energiegebruik tijdens
productie en transport’ vastgesteld als duurzaamheidsambitie
bij dit project.
Drie aannemers zijn gevraagd om ten aanzien van wegfundering,
bestrating, grondwerk en riolering, duurzame
suggesties te doen. Alternatieven, die verder gaan dan de
‘traditionele aanpak’. Ook de totale CO 2
-emissie van alle
transporten van en naar de projectlocatie was onderdeel
van de uitvraag.
Specifiek benoemde duurzaamheidsthema’s
binnen het project waren:
• CO 2
-emissie tijdens de productie van producten
en materialen
• Het aandeel ‘duurzaam’ van alle gebruikte energie
in de productieketen
• De aantasting van gezondheid (vooral fijnstof)
over de productieketen
• De aanleg en de transporten naar en van de
projectlocatie.

‘Aardevol’-project na overleg
met Steggink Infra
Ivo Mollink van Steggink Infra is als projectpartner
nauw betrokken geweest bij dit aanbestedingsproject.
“We hebben de rol van procesbegeleider vervuld, een
basisontwerp gemaakt en het hybride contract geschreven.
Nadat Sander Baan van de gemeente Enschede
het initiatief had genomen om er vooral een
duurzaam pilot project van te maken, is op basis van
de gestelde duurzaamheidsambitie gezamenlijk voor
een innovatieve aanpak gekozen. Deze past ook binnen
onze filosofie ‘Aardevol’. ’Aardevol geeft een andere kijk
op infra door gebruik te maken van wat er al is. ‘Aardevol’
is een nieuwe manier van werken en biedt ondersteuning
aan duurzaamheid tijdens de processen in een project. Door
optimaal gebruik van mensen en middelen, gezond verstand
te gebruiken en een gestructureerde aanpak te kiezen, creëert
een ‘Aardevolle’ werkwijze duurzame toegevoegde waarde.’
Binnen het cluster Ruimtelijke Ontwikkeling en Beheer
van de gemeente Enschede hebben de afdelingen
Stadsdeelbeheer (SDB) en Stadsingenieurs en Ontwerp
(SIO) de handschoen opgepakt om Assinklanden tot een
‘Aardevol’ pilot project te bestempelen.
NTP, hier aan het werk met de riolering, heeft vooraf grondmetingen
gedaan om de bodemsamenstelling te bepalen.
‘DuboMat’ van Vroonhof Milieu
Advies bewijst: duurzaamheid
hoeft niet duur te zijn
Zoals vastgesteld maakt Enschede werk van verduurzamen
van aanbestedingen in de openbare ruimte. Enschede
gebruikt daarvoor ‘DuboMat’(Duurzame Bouw Materialen),
een soort ‘DuboCalc’ light. Relatief eenvoudig
kan hiermee een grote stap worden genomen in het
verduurzamen van de aanbestedingen in de openbare
ruimte. Vroonhof Milieu en Advies is de ontwikkelaar van
DuboMat, een rekentool om duurzaamheid te meten in vergelijking
met traditionele oplossingen. In dit geval de duurzaamheidswinst
van dit Hybride contract ten opzicht
van een traditioneel RAW contract. Jan Vroonhof: “Dit
was de eerste keer dat Enschede deze tool gebruikt bij
een project in de openbare ruimte.
Het vraagt wel wat van een opdrachtgever, je laat een
deel van de oplossingen en daarmee een deel van de
regie over aan de markt. Je vraagt ze met duurzame ideeën
te komen, dat is toch wat anders dan een contract
waarbij een aannemer moet doen wat gevraagd wordt.
Het kost iets meer tijd, maar het heeft bij dit project ook
veel opgeleverd aan ideeën en suggesties die Enschede
zelf nooit bedacht zou hebben. Dat is de grootste winst.
Dit pilot project is op de nieuwe manier uiteindelijk veel
goedkoper en 3 x duurzamer gerealiseerd dan via de
traditionele RAW weg zou zijn gebeurd. De belangrijkste
conclusie: duurzaamheid hoeft niet duur te zijn, het is
een kwestie van slim zijn en een beetje lef tonen.”

Werkwijze ‘DuboMat’ met RAW
als referentie
De inschrijvers zijn vooraf geïnformeerd over het
gebruik van DuboMat en de aan te leveren gegevens.
Als referentie is per inschrijver naast hun inschrijving
ook een ‘traditioneel’ RAW-bestek doorgerekend,
om de duurzaamheidscore per inschrijver te kunnen
vergelijken met de ‘traditionele aanpak’. Deze referentie
gold als minimum. Inschrijvingen hierboven zijn
beloond met duurzaamheidspunten en een fictieve
korting, deze korting kon oplopen tot E100.000. Met
‘Dubomat’ is de duurzaamheidscore per bestekspost
bepaald. De totale CO 2
-emissie wordt uitgerekend van
de productie van de materialen tot en met de end-oflife
fase en alle transporten en aanlegwerkzaamheden.
Zo kan Enschede haar beleid monitoren en biedt
het de mogelijkheid om maatregelen te treffen om het
energieverbruik en de CO 2
emissie bij de realisatie van
werken in de openbare ruimte terug te dringen.
De gerealiseerde duurzaamheidscore van NTP Infra in
vergelijking met uitvoering volgens RAW bestek.
Doorsnede van de straat met duidelijk aangegeven waar
de ontwerpvrijheid lag voor de aannemer.

Hybride aanbesteding daagt
aannemers weer uit
NTP Infra uit Enschede bleek de beste aanbieder.
Sander Heitbaum, projectleider bij NTP is enthousiast
over deze hybride aanbestedingsvorm. “Deze nieuwe
manier van aanbesteden was voor ons inspirerend en
betekende dat we vanaf het eerste moment werden
uitgedaagd om creatief te zijn en met vernieuwende
oplossingen en duurzame ideeën te komen. We
hebben vooraf zelf metingen gedaan in de grond, om
de bodemsamenstelling te bepalen. Door hergebruik
van bestaande grond als fundering onder de nieuwe
bestrating (minder afvoer, minder transportbewegingen)
te gebruiken, de aanleg van beduidend minder
inspectieputten in de riolering (om de 100 meter i.p.v.
om de 40 meter) en het gebruik van PVC rioleringsbuizen
(nooit eerder toegepast in Enschede) hebben
we uiteindelijk de beste aanbieding gedaan. Bij NTP
hebben we onze eigen visie op duurzaamheid en wij
zijn dan ook blij met deze nieuwe contractvorm. We
kunnen zo beter meedenken, adviseren en onze toegevoegde
waarde laten zien en niet alleen uitvoeren wat
de klant wil. Zo maakte onze bodemanalyse duidelijk
dat het onwenselijk was om de uitkomende grond te
vervangen door nieuw zand en menggranulaat, waar
in het standaard RAW-bestek wel van uitgegaan was.
Met andere woorden; soms moet je het lef hebben om
dingen niet doen. Wat ons betreft is deze pilot geslaagd.
Kennis van duurzaamheid
“Aannemers, maar ook andere marktpartijen staan
dicht op de praktijk en hebben dagelijks te maken met
nieuwe ontwikkelingen en toepassingsmogelijkheden
op gebied van duurzaamheid. Met deze ‘hybride’ aanpak
zijn ze in staat deze kennis door te geven aan de
klant. Zonder dat ze het zich realiseren zijn de bewoners
van de Assinklanden onderdeel van een stukje geschiedenis
in onderhoud van riolering en bestrating in Enschede.”
Aldus Sander Baan, projectleider bij de gemeente
Enschede en een van de initiatiefnemers van deze
hybride aanbestedingsvorm. “Vlak voor de kerstdagen
hebben we dit project af kunnen ronden. NTP heeft
dan een prima klus gedaan. Ze staan open voor vernieuwing
en dat is precies wat we nodig hebben bij dit
soort werkzaamheden in Enschede. Maar ook Steggink
Infra en Vroonhof Milieu Advies hebben aan het succes
van deze pilot een belangrijke bijdrage geleverd.
Voor mij is dit de bevestiging dat anno 2016/2017 samenwerking
en respect voor elkaars kennis en competenties,
ook in de traditioneel nog wat voorzichtige
infrawereld tot de noodzakelijke duurzaamheidsoplossingen
leidt.”
Bovenaanzicht Assinklanden met het onderscheid tussen
het RAW bestekdeel (blauw) en het vrije ontwerp deel (geel).

Dit is een uitgave van Gemeente Enschede
Stadsingenieurs en Ontwerp
Postbus 20
7500 AA Enschede
www.enschede.nl
GROEP
Voor meer informatie over dit project:
Sander Baan, projectleider Stadsingenieurs en
Ontwerp
t 06-51552232
e s.baan@enschede.nl