Zandcourant | Theater op 't Zand

35
Reconstructie
Middeleeuws dorpje:
Bob Brobbel
Foto: Geurt
Besselink
Foto: Geurt
Besselink
te zien is, lag toen een klein dorpje met houten
boerderijen. Er stonden 10 tot 20 boerderijen tegelijk,
bewoond door 50 tot 150 mensen. De boerderijen waren
17 tot 23 meter lang en ‘bootvormig’, dat wil zeggen de
lange wanden waren gebogen en waarschijnlijk was
de daklijn dat ook. Binnen in de woning was zowel een
woon- als een staldeel en soms nog een aparte (werk)
ruimte. Elk huis stond op een met vlechtwerk omheind
erf, met bijgebouwen. Rondom het dorp lagen de
akkers.
Vijftig waterputten
Aan de oostzijde van het dorpje bevond zich een ven,
dat een belangrijke waterbron vormde voor mens en
dier. Het regenwater bleef op deze lage plek staan,
doordat er zich een leemhoudende laag in de bodem
bevond. Aan de rand van het ven zijn de resten van
meer dan 50 waterputten teruggevonden! Een van
deze waterputten is geconserveerd en te zien in ons
museum. De leefomstandigheden werden slechter in
de 10e eeuw. Ook toen waren er al klimaatzorgen; het
klimaat werd droger. Het maken van de waterputten
heeft mogelijk te maken met het steeds kleiner worden
van het vennetje. Ook menselijke activiteiten hadden
invloed op de leefomstandigheden. De mensen hadden
hout nodig, niet alleen voor het bouwen van huizen,
maar ook om houtskool van te maken. In deze periode
was er een grote ijzerproductie op de Veluwe, veel
meer dan voor eigen gebruik. Om de lemen ijzerovens
te laten branden, was er behalve ijzererts ook heel veel
houtskool nodig. Door het kappen van bomen en het
afplaggen van heide kwam het dekzand, dat zich in de
bodem bevond, weer vrij te liggen. Behalve dat het ven
droogviel ging ook het zand steeds erger stuiven… In
de loop van de 10e eeuw moesten de bewoners door dit
alles hun dorpje verlaten. Het akkerland bleef nog enige
tijd in gebruik, maar uiteindelijk werd dit ook verlaten
en werd het stuifzand de baas over dit gebied.
Luxe
De archeologen concludeerden uit allerlei vondsten
dat de bewoners van het Middeleeuwse dorpje niet
arm zijn geweest. Zij hadden namelijk behalve het
handgemaakte aardewerk ook de beschikking over luxe,
op de draaischijf gemaakte potten uit Duitsland. Deze
moeten ze hebben geruild tegen een materiaal, dat
ze zelf in overvloed hadden, zoals het op grote schaal
gewonnen ijzer. Tijdens de opgravingen zijn ook ijzeren
voorwerpen teruggevonden, zoals een ploegblad en
ijzeren zaagjes uit een spanzaag.
Alle in dit artikel genoemde vondsten zijn met het
interessante, bijbehorende archeologische verhaal te
bekijken in Museum Nairac.
Elly van der Velde
Archeoloog/ educator
Museum Nairac, Barneveld