VRT presenteert Ethisch leiderschap

VRT PRESENTEERT
Ethisch leiderschap

Ethisch leiderschap

Ethische
leiders maken
het verschil
- Paul Lembrechts

Inhoud
Paul Lembrechts
Voorwoord
Diane Waumans
Wat zijn de kenmerken van een
ethische leidinggevende bij de VRT?
Een werkversie
Opiniestuk ‘Ethiek is geen rechtspraak’
Integriteitscharter van de VRT
De vier rollen van leidinggevenden bij de VRT
Fier op de VRT
Saskia Van Uffelen
Biografie
Opiniestuk
Interview
Experten aan ‘t woord
Luc Limère
Karine Moykens
Steven De Cauwer
Jonge VRT’ers aan ‘t woord
Arne De Jaegere
Leen De Ridder
#VRTFOCUS
Colofon
11
19
23
25
26
27
29
31
34
47
49
51
55
55
57
61
7

Paul Lembrechts,
gedelegeerd bestuurder van de VRT
Voorwoord
Leiderschap is een veelbesproken en uitdagend thema, ook
op de VRT. We verwachten dat leidinggevenden verschillende
rollen op zich nemen: die van leider, coach, manager en
ondernemer. Ook andere bedrijven, organisaties en de
overheid hanteren vaak diezelfde vier rollen.
Leiderschap is bij de VRT zelfs één van de essentiële
steunpilaren van een intern traject, dat ‘Fier op de VRT’
gedoopt werd. ‘Fier op de VRT’ dient een ambitieus doel:
een cultuur uitbouwen waarin medewerkers zich goed
voelen en waarin we hun talenten volop kunnen inzetten en
ontwikkelen. In zo’n werkomgeving wil de VRT investeren om
in vol vertrouwen efficiënt samen te werken en te innoveren.
We moeten even trots kunnen zijn op de bedrijfscultuur van
de VRT als op het aanbod van de VRT.
Zonder stevig en integer leiderschap kan je geen gezonde
bedrijfscultuur realiseren. Uit Nederlands onderzoek
kwam naar voren dat een ethisch handelende leider meer
effect heeft op de integriteit in een organisatie dan een
formeel integriteitsbeleid. Ook de link met het welzijn van de
medewerkers is al vaak onderzocht. Daaruit blijkt dat
ethisch leiderschap het risico op integriteitsschendingen
aanzienlijk doet dalen. Ook stress en burn-outs krijgen
minder kans. Ethische leidinggevenden moeten zich
dan ook bewust zijn van de impact van hun werkwijze,
hun beslissingen en hun voorbeeldgedrag.
Ethische leiders maken het verschil. Bij de VRT dragen we
beroepsethische principes hoog in het vaandel. Ze bezorgen
de openbare omroep legitimiteit en ze verschaffen ons
het vertrouwen van de Vlamingen. De VRT zet dan ook
volop in op een voortdurende ontwikkeling van een breed
integriteitsbeleid. Op 28 november 2017 had zo het VRT
FOCUS-evenement ‘Ethisch leiderschap’ plaats. Als manager
beroepsethiek en integriteit van de VRT ontving Diane
Waumans er een groep mensen die met integriteit op het werk
bezig zijn. Het doel was de mogelijkheid te creëren om wat
afstand te nemen, te luisteren en te reflecteren over het thema.
Deze publicatie is het onmiddellijke resultaat van die
collectieve oefening. Ze brengt stemmen bijeen uit
verschillende hoeken: de VRT zelf, het bedrijfsleven en de
Vlaamse en federale overheid. De VRT wil hiermee een
aanzet geven voor de verdere ontwikkeling van ethische
leiderschapsstijlen in Vlaanderen.
11

Enkel met stevig en
integer leiderschap
kan je een gezonde
bedrijfscultuur realiseren
- Paul Lembrechts

De VRT wil een
aanzet geven om
te reflecteren
over wat ethisch
leiderschap is
- Diane Waumans

Wat zijn de
kenmerken van
een ethische
leidinggevende?
Een werkversie
Deze werkversie is gebaseerd op
ons onderzoek en overleg rondom
integriteit en ethisch leiderschap.
Hecht veel belang aan waarden.
Stelt de waarden van de VRT voorop,
los van eigenbelang.
Is beschikbaar, benaderbaar en
luistert naar medewerkers.
Betrekt medewerkers bij besluitvorming,
overal waar dat kan.
Ontloopt geen moeilijke beslissingen
of lastige gesprekken.
Praat eerlijk over eigen keuzes, beslissingen,
morele dilemma’s en fouten.
Geeft geregeld feedback op een
constructieve en respectvolle manier.
Respecteert afspraken.
Doet wat ie zegt en zegt wat ie doet.
Beschermt medewerkers tegen externe druk.
Is zelf geen uitzondering op de regel.
Is zelf zuiver op de graat.
19

Ethiek is geen
rechtspraak
Diane Waumans,
manager beroepsethiek en integriteit
Als adviseur integriteit
bij de VRT kijk ik
door een morele bril
De samenwerking stopzetten met Bart De Pauw? Welk
regeltje van de VRT heeft hij overtreden?’ Die vraag werd
me vanmorgen gesteld, schrijft Diane Waumans, manager
beroepsethiek & integriteit bij VRT, in een opiniestuk.
Over regeltjes gaat het hier niet, zei ik, het gaat over
waarden. Zelfs over één van de basiswaarden van
de VRT: integriteit.
‘Er valt niet af te dingen op de integriteit van elke medewerker.
De integriteit van onze medewerkers en van
iedereen die bij de VRT betrokken is, is bijzonder
belangrijk’ zei onze CEO vanmorgen.
Ik hoor het hem graag zeggen. Het past helemaal binnen
het beleid dat op poten gezet is. De VRT heeft al jaar en
dag een preventieadviseur en vertrouwenspersonen.
In 2015 kwam daar een integriteitscode bij. Die wordt levend
gehouden door interne campagnes, workshops en een
jaarlijks evenement met overheden en bedrijven. Dit jaar,
28 november is het thema, o ironie, ethisch leiderschap.
Terug naar de code. Ze zegt: ‘De VRT wijst seksuele
intimidatie en grensoverschrijdend gedrag af’.
Vanzelfsprekend, hoor ik u zeggen. Maar zo vanzelfsprekend
is het niet, als je de zaak van Bart De Pauw bekijkt. Heel wat
mensen die op het publieke forum reageren kijken door
een juridische bril. Ze spreken over bewijslast, rechten van
de verdediging, schadevergoeding, allemaal in termen van
rechtspraak. Maar dit is initieel geen juridisch dossier.
Als adviseur integriteit bij de VRT kijk ik door een morele bril.
Hoe hard meent de VRT het met haar mooie principes?
Wat doen we als het erop aan komt? Als de basiswaarden
van de omroep op het spel dreigen te staan? Als een
tv-boegbeeld onder vuur komt door sterke getuigenissen
i.v.m. grensoverschrijdend gedrag? Laten we begaan,
vegen we ze onder de mat?
De afgelopen dagen en weken waren uitdagend wat dat
betreft. Maar uiteindelijk, weloverwogen en in eer en
geweten is de harde, maar correcte beslissing gevallen.
Niet op basis van juridische argumenten, wel op morele
gronden. Een openbare omroep als de onze kan er niet
naast: integriteit is ons hoogste goed. Als we daar op
afdingen, doof en blind blijven voor mistoestanden, dan
verliezen we alle geloofwaardigheid. Mag ik daarom
nog eens een oproep doen, een oproep aan alle VRTmedewerkers,
ook aan mensen die werken via een
productiehuis: blijf niet rondlopen met nare ervaringen.
We hebben een preventieadviseur en vertrouwenspersonen
die professioneel en discreet handelen.
Schakel hen in. Want het werkt.
Dit opiniestuk verscheen eerder op Destandaard.be,
op 10 november 2017.
23

Integriteitscharter
10 basisprincipes
De leidinggevende geeft telkens
het goede voorbeeld.
De VRT neemt haar beslissingen onafhankelijk
en op basis van het maatschappelijk belang en
het belang van het bedrijf.
De VRT en haar medewerkers stellen zich professioneel
op. Ze beschouwen het als een gezamenlijke
opdracht om de verwachtingen inzake kwaliteit en
verantwoordelijkheid die de samenleving van de
openbare omroep heeft, waar te maken.
Ook in hun gedrag buiten het werk vermijden VRTmedewerkers
schade toe te brengen aan het vertrouwen
in de onpartijdige berichtgeving en de professionele
werking van de VRT.
De VRT en haar medewerkers gaan respectvol om
met externe partners, met mensen die een rol spelen
in onze programma’s en met de mediagebruikers.
Dat gebeurt in onze interne en externe handelingen
maar ook in onze programma’s en andere producten.
Leidinggevenden zien daarop toe.
De VRT en haar medewerkers investeren in een respectvolle
arbeidsrelatie. VRT-medewerkers gaan op een
collegiale en respectvolle manier met elkaar om.
De VRT en haar medewerkers gaan zorgzaam en
verantwoordelijk om met het geld en de middelen
die hen ter beschikking zijn gesteld.
VRT-medewerkers gaan zorgzaam en
verantwoordelijk om met strategisch
belangrijke of vertrouwelijke informatie.
De VRT en haar medewerkers respecteren
de wettelijke voorschriften.
De VRT en haar medewerkers werken transparant
en leggen verantwoording af.
De VRT en haar medewerkers beoordelen
integriteitsvraagstukken niet zwart-wit.
De VRT moedigt intern overleg over integriteit aan.
25

De vier rollen van een
leidinggevende bij VRT
leider
Fier op de VRT
ondernemer
people coach
We zijn fier op ons aanbod maar we willen ook fier zijn
op de VRT als organisatie.
Nu is het de bedoeling dat deze nota nog meer tot
leven komt.
Leider
Leidinggevenden geven richting en krijgen mensen
mee om de visie te realiseren.
People coach
Leidinggevenden doen individuen en teams groeien,
tonen menselijkheid en erkennen ieders bijdrage.
manager
Manager
Leidinggevenden zorgen ervoor dat de VRT
mensen en middelen slim inzet.
Ondernemer
Leidinggevenden stimuleren ondernemerschap,
innovatie en creativiteit.
Hoe maken we van de VRT een organisatie om fier op te
zijn? Hoe creëren we voor ons, mediamensen, de best
mogelijke cultuur om in te werken? Het doel is ambitieus:
een cultuur uitbouwen waarin we ons goed voelen en waarin
we onze talenten volop kunnen inzetten en ontwikkelen. Een
cultuur waarin we efficiënt samenwerken en ondernemen.
Een cultuur waarin we met al onze creativiteit, met al onze
zin voor kwaliteit en innovatie een relevant aanbod blijven
brengen voor ons publiek. Een cultuur met een uitgesproken
maatschappelijke meerwaarde.
Deze visietekst is het resultaat van tientallen participatiesessies
met VRT-medewerkers. Het resultaat van kilo’s
dialoog, stapels feedback en tonnen goesting.
Een eerste resultaat van veel onderling vertrouwen ook,
openheid, verticale en horizontale samenwerking.
In onze aanpak vertrekken we in de eerste plaats vanuit
het initiatief en engagement van leidinggevenden en
hun teams. Niet alle thema’s kunnen we op korte termijn
aanpakken. Met je team leg je dan ook zelf je prioriteiten.
Je kiest zelf waarop je het eerst gaat focussen, en hoe
dat past in jullie eigen context.
Ga je met je team werken rond een van die prioriteiten?
Dan kun je rekenen op de ondersteuning: op inspiratie,
een inhoudelijk kader, begeleiding, methodes, tools
en opleiding.
Dit is een ambitienota. En een uitnodiging aan iedereen
om je verantwoordelijkheid op te nemen om onze
organisatie in beweging te brengen en te houden.
We kunnen dat alleen maar samen doen.
26
27

Saskia Van Uffelen,
CEO Ericsson Belux en
Digital Champion België
Iedereen is
CEO van
zijn carrière
Saskia Van Uffelen werkt al meer dan 28 jaar in de sector
van de informatie- en communicatietechnologie. In 2008
werd ze CEO België en Luxemburg voor Bull en CSB
Consulting. Sinds 2014 is ze CEO van Ericsson Belux.
In 2014 verscheen haar boek ‘Iedereen Baas’ dat de
verschillen tussen Generatie X, Y, Z en de babyboomers op
de werkvloer bedoelt om te buigen tot een krachtig voordeel
voor organisaties en bedrijven. Behalve een concreet en
onmiddellijk toepasbaar stappenplan, bevat het boek
talrijke tips & tricks om dat waar te maken.
Als vrouwelijk rolmodel in de ICT-sector werd ze in 2011
benoemd tot ‘ICT Woman of the Year’ door Data News.
Ook Inspiring Wo-men bekroonde haar in 2013 tot
‘Inspiring Lady of the Year’ in Science, Technology,
& Research voor Luxemburg.

Heel wat
managers
zitten vandaag
niet op
hun plaats
De VRT organiseert een interne dag rond integriteit
op de werklvoer. In de nasleep van de berichten over
grensoverschrijdend gedrag, ook binnen de muren van
de nationale omroep, is het een dag die extra aandacht
verdient. Ik kom er aan het woord over ethisch leiderschap.
Want ‘menselijk leidinggeven’ is belangrijker dan ooit,
nu de werkvloer niet meer alleen uit blanke mannen
bestaat. Heel wat huidige managers zitten daardoor
niet meer op hun plaats.
Een op de drie werknemers kreeg het voorbije jaar één
of meerdere keren te maken met ongepast gedrag zoals
pesten, agressie of seksuele intimidatie. Dat verkondigde
de externe preventiedienst Mensura onlangs. Het onderzoek
komt er natuurlijk niet zomaar. Er leeft wat in de
coulissen van de bedrijven - niet het minst in de cultuuren
mediasector - sinds Weinstein, Spacey, De Pauw en co.
de tongen losmaakten over grensoverschrijdend gedrag
door leidinggevenden.
Vlaams minister van Cultuur en Media Sven Gatz (Open
VLD) wil er alvast geen doekjes om winden. Hij is van plan
om tegen Pasen 2018 met een concreet actieplan op de
proppen te komen, dat nieuwe maatregelen zal bevatten
over procedures, integriteitscodes en de vorming van
leidinggevenden. Mooie initiatieven, alleen… plots is het
alle hens aan dek om het roer 180 graden om te gooien
met nieuwe procedures en regels, terwijl de integriteit
van werknemers al langer dan enkele maanden wordt
geschonden. Soms zonder dat hun werkgevers dat
beseften. Als het zo moeilijk was om het probleem te
benoemen en te begrijpen, kunnen we er dan in enkele
maanden tijd een kant-en-klare oplossing voor bedenken?
We zitten duidelijk op een kantelmoment. En ik geloof
dat er een diepgaande cultuurverandering nodig is.
Dat zal jaren in beslag nemen. Het werknemersbestand
van bedrijven is al lang geen ‘blanke-mannenclub’ meer.
Bestaat dat, de ideale universele leider die de waarden van
alle werknemers even sterk respecteert?
Een ethisch leider hoeft niet per se het grootste kantoor
met de grootste vensters te hebben. Hij is iemand die
tussen de mensen staat, en samen met zijn werknemers
creëert en innoveert. Ethisch denken betekent ook
streven naar duurzaamheid: die kwartaalbonussen
mogen dan wel lonken, de langetermijnstrategie zal
meer vruchten afwerpen. En bij dat langetermijndenken
speelt ‘menselijk kapitaal’ een belangrijke rol die naar
waarde moet worden geschat.
Het probleem met onze werkcultuur is dat het bureaucratische
principe nog te veel de overhand heeft. Een
heel aantal managers bekleden hun functie vandaag
dankzij hun realisaties van gisteren. Hun competenties
worden niet in real time gemeten aan wat het bedrijf en
de werknemers nodig hebben. Moeten we dan massaal
managers ontslaan? Neen, maar een ingenieur die
gepromoot werd tot People Manager en in die functie niet
het nodige empathische vermogen aan de dag legt, komt
misschien beter tot zijn recht in zijn oorspronkelijke functie
als ingenieur. En daar is ook niets mis mee. Het welzijn van
werknemers is belangrijker dan een individuele promotie.
Elke functie binnen een bedrijf is waardevol. Daarom geloof
ik ook meer in een vlakke bedrijfsstructuur.
Human resources is vandaag een van de belangrijkste
aspecten van een sterk beleid. Jammer genoeg trekken
onze managers nog te vaak streepjes en nulletjes,
terwijl werknemers meer nood hebben aan leiders met
emotionele competenties, die weliswaar moeilijker
meetbaar en erg omgevingsafhankelijk zijn. Het is niet
meer ‘one size fits all’. Onze bedrijven hoeven geen Club
Meds te worden waar alles kan en alles mag, maar we
kunnen maar beter de kop uit het zand halen. Want de
realiteit is: als onze werknemers zich niet goed voelen,
zijn ze weg. Dat het jobhoppen in stijgende lijn zit,
mag een waarschuwing zijn.
De grote cultuurverschillen tussen werknemers dwingen
ons om na te denken over een nieuw economisch model
met een andere vorm van leiderschap, waarbij integriteit en
ethiek centraal staan. Maar wat is dat, ‘ethisch leidinggeven’?
Dit opiniestuk verscheen eerder in De Tijd
op 28 november 2017.
31

Ik ben ervan overtuigd
dat we in deze tijden
enkel onze doelstellingen
kunnen behalen wanneer
leidinggevenden
managen met het hart
- Saskia Van Uffelen

Ik ben
niet geboren
als CEO
Saskia Van Uffelen is een autoriteit op het vlak van
ethisch leiderschap en integriteit op de werkvloer. Sinds
2014 is ze CEO van Ericsson Belux en sinds 2012 ‘Digital
Champion’ voor België bij de Europese Commissie.
Nadat ze lichamelijke opvoeding en pedagogische
wetenschappen studeerde, droomde ze ervan sportkampen
voor jongeren te organiseren. Ze besefte
nochtans snel dat ze eerst ervaring moest opdoen
binnen een bedrijf.
Krap 30 jaar werkt Saskia Van Uffelen ondertussen
in de ICT-sector. Wat begon met koffie zetten en
showrooms schilderen, ontwikkelde zich tot het bekleden
van topmanagementjobs. In een interview met Diane
Waumans, laat ze in haar kaarten kijken over wat ethisch
leiderschap is en wat het kan zijn.
“Ik ben ervan overtuigd dat
leidinggevenden moeten
managen met het hart.“
De aspecten van integriteit en ethisch leiderschap zijn daar
volgens mij cruciaal in. Iedere werknemer staat centraal in een
ethische leiderschapsbenadering. Het belangrijkste kapitaal
van een bedrijf is volgens mij dan ook het menselijk kapitaal.
Ik ga ervan uit dat wanneer ik als leider de mensen niet mee
heb in het verhaal, we onze objectieven vandaag nooit zullen
realiseren. De oude aanpak werkt niet meer. Daarom is een
verandering van leiderschaps-cultuur noodzakelijk. >>
Wat is er mis met de oude leiderschapscultuur vandaag?
>> In een klassieke hiërarchische organisatie werd vroeger
van boven naar beneden een opdracht gegeven, en iemand
diende die dan uit te voeren zonder al te veel vragen. De wereld
is veranderd op dat vlak. Veel bedrijven worden vandaag
geconfronteerd naar “met een groep diverse werknemers
die maar liefst uit vier generaties bestaat. Babyboomers die
langere jaren werken, zitten er naast de generaties X, Y en Z.
Dat brengt een zekere complexiteit met zich mee. >>
Is de hiërarchie zelf het probleem?
“ Vooral de jongere generaties
werknemers aanvaarden de blinde
hiërarchie van weleer niet meer. “
>> Zij willen weten op welke manier hun bijdrage aan de
organisatie of het bedrijf een meerwaarde betekent.
Bovendien kennen sommige bedrijven een diversiteit
aan culturen. Enerzijds betekent dat individuele culturele
verschillen tussen werknemers, maar anderzijds gaat
dat in grotere organisaties over hoe er anders wordt gewerkt
in de verschillende entiteiten van hetzelfde bedrijf. >>
Begripvolle communicatie is dus een belangrijke
uitdaging voor het welzijn op de werkvloer?
“Er moet meer appreciative
understanding komen op de
werkvloer, waarbij jij je eigenheid
behoudt en toch rekening houdt
met het anders zijn van de
mensen rondom je. “
>> Het impliceert een respect voor de ander. Integriteit
en ethisch leiderschap kunnen dat begrip faciliteren. >>
Is dat niet hét kenmerk van de kwetsbare leider?
>> Ja, dat is de kwetsbare leider. Ik noem dat invoelend
vermogen een ‘vrouwelijke competentie’. Hoewel het zeker
geen eigenschap is die uitsluitend bij vrouwen voorkomt.
In ieder geval, is het een competentie die vandaag veel
belangrijker is in de leefwereld van de mensen dan ze
voordien was. >>
Je gelooft dus in een soort dienstbaar leiderschap?
>> Dienstbaar leiderschap heeft vandaag voor velen
een melige bijklank. Maar het gaat mij om samenwerken
in een horizontale omgeving. >>
Ben je een geboren leider? Of waar haal je je
leiderschapsinspiratie vandaan?
>> Ik ben niet geboren als CEO. Ik ben zelf individual
contributor geweest. Ik was misschien wel één van de eerste
vrouwen in de ICT-sector in België. Daar leerde ik al snel dat
vechten geen oplossing is, maar proberen te begrijpen wel. >>
“Ik ga als leidinggevende niet
proberen iemand diets te maken: ik
ben zo en nu ga jij ook zo worden.”
Is Ericsson Belux eigenlijk een bedrijf dat veel
diversiteit kent?
>> Voor Ericsson werken wereldwijd meer dan 111.000
mensen in 180 landen. In België en Luxemburg zijn er
dat ongeveer 500. Samen toch goed voor ongeveer 12
nationaliteiten. Qua diversiteit op dat vlak kan dat dus tellen.
De voertaal op de vloer is dan ook het Engels. De meeste
medewerkers zijn technische specialisten, die jobs binnen
en buiten uitvoeren. >>
Allemaal mannen?
>> Jammer genoeg moet ik dus toegeven dat de genderdiversiteit
beter kan. Dat onevenwicht heeft trouwens veel
te maken met de activiteiten van Ericsson.
De realiteit is dat vooral mannen vandaag jobs willen doen
die van je vragen om te werken in weer en wind. >>
Is het intensief om van zo een bedrijf een vlakkere
organisatie te maken?
>> Dat vraagt durf en tijd. Je hoort vaak van managers dat
ze zich moeten houden aan een strikt kader met een beheersovereenkomst
en KPIs,… Maar zelfs binnen dat kader kan je veel
ondernemen om de manier waarop je de resultaten behaalt
zelf te bepalen. >>
“Een bedrijfscultuur verander je
ook niet zomaar.”
34
35

Het ethisch omgaan
met elkaar en het ethisch
werken in een organisatie
kan enkel groeien
wanneer dat ook vanuit
elk individu komt
- Saskia Van Uffelen

Dat vraagt tussen de drie en vijf jaar. Simpelweg omdat je
iedereen moet meekrijgen.
Maar ook omdat je als manager de cultuur moet creëren van
‘zelf willen ondernemen’ en dat je werknemers daarvoor weer
de moed moet geven.
Veel mensen hebben immers afgeleerd moedig te zijn op
het werk. Als je uiteindelijk dan daarin lukt, kan je van
een succes spreken. >>
Hoe ga je te werk om dan toch een cultuurwissel
te bereiken?
“Je moet proberen te begrijpen van
welke situatie je vertrekt.
Idealiter zou je de verschillende
stadia moeten doorlopen om een
bedrijfscultuur te begrijpen.”
>> In mijn geval, met helm en werkschoenen in een mast
kruipen, met mensen praten,… >>
Wat was de situatie bij Ericsson Belux toen je
er CEO werd?
>> Toen ik op mijn eerste dag aankwam op het Ericssonfiliaal
in Zaventem, zag ik een gebouw zonder ziel.
Mijn voorganger had de receptie laten afbreken
wegens te duur bevonden.
Ergens anders zaten medewerkers in een enorm open
office-kantoor op een scherm te staren en in stilte e-mails
te versturen. Allicht zelfs naar elkaar… want gesproken werd
er niet veel. Mijn communicatieve aanpak zorgde initieel wel
voor wat verbazing. >>
Je gebruikt graag de zachte hand. Wordt dat soms
ook de harde hand?
>> Ik denk niet dat ik een makkelijke tante ben.
Die reputatie heb ik overigens ook niet. >>
“Ik probeer eerlijk en rechtvaardig
te zijn, maar een bedrijf als Ericsson
is ook geen Club Med. Je moet ook
grenzen stellen.”
>> Die grenzen worden samen met de werknemers gesteld.
Daarvoor moeten we natuurlijk mensen een zekere moed
en fierheid verschaffen in hun werk.
Ericsson heeft om dat te faciliteren een intern programma
op poten gezet, ‘Be Proud’, gelijkaardig met het traject
‘Fier op de VRT’.
De centrale vraag was dan ook: hoe kunnen we werknemers
weer trots maken? >>
“Naast tijd, is er voor een cultuurwissel
een goede feeling voor timing
nodig. Als je het te snel doet, werkt
het niet… Als je het te traag doet,
haalt de realiteit je in.”
Is de rol van leidinggevende dan stilaan uitgespeeld?
>> Ook al krimpt het aantal leidinggevenden wanneer
er gestreefd wordt naar een vlakke organisatie, zijn die
absoluut nog nodig voor de koers van het bedrijf en de
sturing van de waarden. >>
Welk profiel met een hedendaagse
leidinggevende hebben?
“Het was lange tijd zo dat als je iets
goed deed je promotie maakte. De
enige richting was daarbij om de
ladder omhoog te klauteren.”
>> Wat dat vandaag met zich meebrengt voor Ericsson Belux
bijvoorbeeld is dat er heel wat leidinggevenden begaafde
ingenieurs zijn. Hoewel ze fantastische kwaliteiten hebben,
zijn ze niet noodzakelijk de beste leidinggevenden in een
hedendaagse, vlakke organisatie.
Vaak zijn die mensen al slechtgezind wanneer ’s ochtends de
wekker gaat. Simpel-weg omdat de cultuurwissel die moet
gebeuren hen niet goed valt. Die mensen zitten niet meer op
de juiste plaats. >>
Hoe kan je daarop anticiperen bij het rekruteren?
>> Bij het rekruteren, ga ik op zoek naar die mensen die zich
willen engageren voor de diversiteit in onze organisatie.
Maar die ook opgewassen zijn tegen de complexiteit aan
veranderingen waarmee een leidinggevende in een omgeving
van digitale transformatie geconfronteerd wordt. >>
Komt er dan niet te veel buikgevoel kijken bij het
selecteren van de juiste leidinggevenden?
>> Niet echt. Je gaat eerder selecties maken op
basis van andere criteria. De babyboomer ging studeren
voor een job die hij achteraf ging uitoefenen. Op een
bepaald moment werd die babyboomer 65 jaar en ging
die op pensioen. Dat was allemaal heel rechtlijnig.
Als we naar de jongere generaties kijken is hun
professionele pad heel anders opgevat. Ze studeren
verschillende richtingen, woonden een tijdlang in het
buitenland, reisden,... Hun vaardigheden zijn vaak niet
zomaar op papier te zetten. >>
“Het is problematisch om vast te
stellen dat vele bedrijven vandaag
nog steeds rekruteren op basis van
een papieren werkelijkheid.”
>> Dat houdt helemaal geen rekening met de veranderende
bedrijfscultuur. Waarom zou een Master in de Geschiedenis
met het juiste empathisch vermogen geen leidinggevende
kunnen zijn in de technologische sector? >>
Die van Ericsson Belux is alvast geen ingenieur.
>> Misschien was ik vijf jaar geleden niet de ideale persoon om
Ericsson Belux te leiden, en is dat over vijf jaar niet meer zo. >>
“Ik denk dat iedere leider zichzelf
in vraag moet durven stellen.”
>> Door zich enerzijds af te vragen: ben ik nog de juiste
persoon? En anderzijds, voel ik me nog op de juiste plaats? >>
Saskia Van Uffelen, bedankt!
38
39

Ik probeer een
organisatie te bouwen,
waarvan iedereen
ambassadeur is
- Saskia Van Uffelen 41

Experten
aan ‘t woord

Luc Limère is een coach in integer leiderschap.
Hij is tevens oprichter van Limère & Partners,
een consultancybureau dat mensen en organisaties
bijstaat met navigators en coaches.
Ethisch leiderschap is een containerbegrip. Het is maar wanneer
men het toepast dat het echt wordt. Verder heeft het te maken
met drie zaken. Bewustzijn. Bijdragen. Leren.
Ethisch leiderschap spreekt een team aan op het collectief
geweten. Een eerste stap is het team en dat geweten betrekken in
wat ethisch leiderschap is. Het is door hiërarchisch leiderschap
te implementeren dat mensen afstand nemen van hun eigen
eigenaarschap. Ethiek heeft vooral te maken met eigenaar
worden van je eigen rol.
Nog te vaak wordt leiderschap gezien als iets voor mensen met
sterren en strepen. Daar moeten we van af. Het oude systeem
werkt niet meer.

Karine Moykens werd in 2014 benoemd tot secretaris-generaal
van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
door de Vlaamse Regering. Voordien was ze 10 jaar lang de
kabinetschef van minister van Welzijn Jo Vandeurzen.
Karine Moykens gelooft sterk in een warm leiderschap.
De Vlaamse overheid – en dus ook de VRT - mag naast de privésector
staan inzake integriteit en ethisch leiderschap. Wij hebben als civil
servants identiek dezelfde stappen gezet. Draag dat mee uit,
communicatie is jullie core business.
Mijn departement heeft als baseline ‘Zorgzaam samenleven’. Het is
een vlag waar je veel zaken onder kunt zien. We voeren een beleid
opdat burgers zorgzaam, geïntegreerd en integer met elkaar kunnen
samenleven. Dat geldt ook voor onze medewerkers.
Oog hebben voor het fysisch en psychisch welzijn van medewerkers
helpt stress en burn-outs te vermijden. Ze krijgen weer goesting om
naar het werk te komen. Daar doen we het voor.

Steven De Cauwer is expert bedrijfsethiek en integriteitscoördinator
bij de Federale Politie. Sinds 2003 is hij senior
adviseur & coach in bedrijfsethiek, -cultuur en leiderschap
bij Nexus, een consultancy bedrijf dat wil bijdragen aan de
werking van non-profit organisaties, de overheid en bedrijven.
Wat is ethisch leiderschap? Je kan het vertalen als menselijk
leiderschap. Het is een noodzakelijk onderdeel van een
vertrouwensvol integriteitsmanagement.
In de eerste plaats heeft het te maken met de voorbeeldfunctie van
elke leidinggevende op de werkvloer. Maar het betekent ook dat je
integriteit specifiek dient te vertalen naar de context en de uitdagingen
van een organisatie. Elke organisatie heeft immers zijn eigen ethische
risico’s en die moet je als leidinggevende samen met de medewerkers
ontdekken. Het wil alleszins niet zeggen dat je na gelijk welk incident
tabula rasa maakt. Ethiek betekent dat je altijd aandacht hebt voor
reflectie en dialoog.
Ethisch leiderschap houdt in dat je een breuk maakt met wanpraktijken
uit het verleden. Het wil zeggen dat je dienstbaar leiderschap toont
en jezelf in vraag laat stellen in je besluitvorming. Het betekent
bescheidenheid, authentiek zijn en de aandacht richten naar
professionele waarden. Integriteit komt vaak negatief onder de
aandacht en dan veroorzaakt het een verkeerd effect voor de
organisatie. Daarom moet je investeren in een klimaat van vertrouwen.
En daar werk je best samen aan.

Arne De Jaegere en Leen de Ridder zijn allebei journalist bij VRT NWS.
Ze zijn beide twintigers die meedenken over ethisch leiderschap.
Arne
Leen
“Een ethische leider moet een visie hebben
en kunnen inspireren. Op die manier neemt
hij of zij mensen mee in een verhaal.”
“Wanneer je op de arbeidsmarkt terechtkomt,
staren recruiters naar je CV. Vaak denk je dan:
dit is maar een papieren werkelijkheid, ik heb
nog zoveel andere kwaliteiten.”
“Als ik vraag waarom, verwacht ik niet als
antwoord daarom.”
“Ik zie mijn leidinggevende als iemand
die de rol van coach op zich neemt.”
Jonge VRT’ers
aan ‘t woord
“Het is de kunst om de ideeën over ethisch
leiderschap die vandaag geuit zijn te
implementeren op de vloer. Je kan wel kaders
bedenken maar ze moeten doorleefd zijn.”
“De woorden vertrouwen, menselijk leiderschap
en samenwerken heb ik vaak gehoord tijdens
dit evenement. Het geeft me de indruk dat we
over de sectoren heen hetzelfde willen
met ethisch leiderschap.”
55

#VRTFocus
Hans Depuydt
@depuydth Nov 28
“Iedereen is ceo van zijn of haar carrière.”
@VUSaskia #VRTFocus
Ruth Degraeve
@graever_ Nov 28
Bijzonder sterke en herkenbare
Saskia Van Uffelen op #vrtfocus!
Bob Vermeir
@bobvermeir Nov 28
De schaduw van de leider is groot.
VRT
@VRT Nov 28
@VUSaskia: “We rekruteren nog altijd
zoals we dat altijd gedaan hebben.”
#VRTFocus
57

Werkten mee aan dit boek:
Advies vormgeving: Yves Podevyn
Coördinatie: Daphne Carolus & Noëlla Goossens
Eindredactie: Daphne Carolus
Fotografie: Danny Van der Elst & Geert Van Hoeymissen
Ontwerp & opmaak: Mathildestudios
Projectleiding: Bob Vermeir
ISBN: 9789082606713
© VRT NV van publiek recht, 2017
Verantwoordelijk uitgever: Bob Vermeir
Auguste Reyerslaan 52
1043 Brussel
info@vrt.be
Alle rechten voorbehouden. Behalve in geval van wettelijke
uitzondering is elke reproductie, publieke mededeling,
beschikbaarstelling of verspreiding van dit boek,
in papieren en digitale vorm, voor commerciële doeleinden
verboden zonder de voorafgaande en uitdrukkelijke
toestemming van de rechtenhouders.
Behalve in geval van wettelijke uitzondering is elke
reproductie, publieke mededeling, beschikbaarstelling
of verspreiding van dit boek, in papieren vorm, voor
particuliere doeleinden verboden zonder de voorafgaande
en uitdrukkelijke toestemming van de rechtenhouders.
De reproductie, publieke mededeling, beschikbaarstelling
of verspreiding van dit boek in digitale vorm is toegelaten
voor particuliere doeleinden mits bronvermelding.
60 61

Op 28 november 2017 vond ‘VRT FOCUS Ethisch leiderschap’ plaats.
Het doel van dat evenement was om wat afstand te nemen, te luisteren
en te reflecteren over het thema. Deze publicatie is het onmiddellijke
resultaat van die oefening. Ze verzamelt stemmen uit verschillende
hoeken: de VRT zelf, het bedrijfsleven en de Vlaamse en federale overheid.
De VRT wil hiermee een aanzet geven voor de verdere ontwikkeling van
ethische leiderschapsstijlen in Vlaanderen.