Beschrijvinge van de Steeden, Dorpen, Adellijke Huizen enz. in ...

733 [SB] het dorp Nieuwbroek en 't huijs francenbrug: teek. naar C. Pronk, 1732
't huys brantzeburg: teek. naar C. Pronk, 1732. h.i.
{is ook Frankenburg}
734 [SB] .........daar is ook een kasteel of heerenhuys francenburg genaampt en dus bijde na 't leven
afgeteken{t} door C.Pronk, hetselve behoort aan de kinderen van den heere van Isselmuyden
commandeur van Doornik, de goederen worden door den heer Schattelen voor de kinderen geregeert.-
735 [SB] blank.
736 [SB] Niuwbroek: g.a. onbel. tekst.
[vW 7-210] Is een Gelders dorp en onder het landdrostschap van de Veluwe gelegen, hadde een kerk dewelke
aan Gregorius was toegewijt, welke kerk soo lang onder die van ter Wolde had gestaan. Is den 2 July des
jaars 1339 tot een parochiekerk opgerecht en kreeg een pastoor op de benoeming van den hartog van
Gelderland. In 't jaar 1571 was eenen Rijnier van Keppel pastoor van Niuwbroek.
De kerk had ook twee vicaryen, de eerste was die van Agatha, dewelke door den pastoor begeven
wierd. De besitter deser vicarye moest Dingsdags, s'Vrijdags en des Saterdags de dienst aan 't outaar
doen; de andere vicary was aan Cathryn aanbevolen, wiens bedinaar die door pastoor en den prior der
Carthuysers van Monnikhuysen (bij Arnhem) aangestelt werd, verplicht was, alle Maandagen,
Woensdagen en Saterdagen de mis te doen. Hier houdt de beschrijving op.
Elders staat nog: Nibroek is een dorp in Gelderland, ontrent twee uuren van Koningsloo na de
Isselkant, het is een klijn dorpje met wijnig huysen, het kerkje is vrij out, wij reden van 't Loo daarna toe
over de Grift, synde een lopent watertje door het "broek" een seer quade wegh en temet tot de asse toe in
't water, schoon het een droge Somer was. In dit dorp vint rnen geen roomsgesinden; dit dorp schoon 't
klyn is heeft voor heur in- en omgelegen boeren een Koornmolen. Daar is ook een kasteel of heerenhuijs
Francenburg genaampt en dus bijde (n.l. 'in 't H. S. waar dorp en kasteel afgebeeld zijn) na 't leven
getekent door C. Pronk, hetzelve behoort aan de kinderen van den heer van Isselmuyden commandeur
31
van Doornik . De goederen worden door de heer Schaffelen 'voor de kinderen "geregeert."
737 [SB] Niuwenbeek of Nibeek: g.a. {Nijenbeek}
[vW 7-209] NIUWENBEEK OF NIBEEK.
Een out adelijk slodt gelegen aan den Isselboort, want de revier loopt daar digt aan de muur
langs. Den tegenwoordigen eygenaar van dit adelyk slot is den heer Van Doddendal, heer van
Loendersloot. Het is meest geruïneert. Het aankomen is over een lage vaste brugh, die gans niet sterk en
is. De graght is droog en sonder water.
Hierna doet de schrijver mededeelingen uit de middeleeuwsche geschiedenis, uit het bekende
werk van Slichtenhorst, in 't byzonder over de broeders Reinald en Eduard van Gelre in den tijd der
twisten tusschen de Heeckerens en Bronkhorsten in de 14e eeuw, vooral in 't jaar 1361. Reinoud werd op
dit slot door zijn broeder gevangen gezet (De dikke Hertog!) Daarna vervolgt hij:
"In den jaare 1672 wanneer de france de geunieerde proventien met haar maght overstroomde,
meende men de vyand te verhinderen, alsoo syn Hooghyt (prins Willem III) met zyn leger ontrent
Voorst lag, tusschen Zutphen en Arnhem, daar wierd op den 17 Mei l672 een vry leger afgekondigt, dat
een ieder daar vry mocht komen soetelen.
De prins van Oranje was gelogeert op het huijs te Lunteren, de veldmaarschalk vorst Maurits
(van Nassau) op het huys te Nibeek en de veltmaarschalk Paulus Wurtz op het huys van den heer
32
Huygens alle in Vorst gelegen, de graaf Willem van Hoorn, als meester van 't geschut op het huys te
Mars (zie hieronder) dichtbij Zutphen, voor welk huys op de wijde, Ossenweert genaampt, de gehele
artillery gecampeert stond, doch het leger, dat daar lagh, wiert te swack bevonden tegen de opkomende
maght der vi,janden, als synde maar 17 of 1800 man.
738 [SB] het oude kasteel Nibeek: teek. naar C. Pronk, 1730.
739 [SB] Nieuwe en oude Poll: teek. naar C. Pronk, 1730. h.i.
met tekst.
[vW 7-208] Hier (in 't H. S.) dus na 't leven afgetekent door den veelmaal gemelden C. Pronk als wij daar
waren (1730). Het oude huys staat op den Isseldyk, een scheut weegs van de niwe Poll; dat oude gebouw
is een sleght huys, doch het niwe is een deftig modern huys hebbende een groote bassecourt en
ongemene heerlyke visrijke vijvers, 't heeft een vaste brugh, rondom is het voorste met vrughtbare
landsdouwen van graangewas en hout om te hacken. De aankompst van dat huijs is seer deftig door een
lange laan met hoge boomen beset; aan den ingang is een grote stal met koetshuys, in welke stal veel
paarden geplaatst kunnen worden.
Den tegenwoordigen besitter van deze plaas is de heer baron van Wynbergen, gedeputeerde
wegens Gelderland in 't collegie der Staten-Generaal in s'Gravenhage. Dese heer op de plaas synde, als
wij daarwaren, deed ons alle beleefthyt aan.
(De Wynbergens zijn een Harderwijksch geslacht, bekend is o. a. Johan van Wynbergen in de 17e
eeuw, eerste curator der Geldersche Hoogeschool voor 't kwartier der Veluwe. De hier bedoelde heeren
behooren tot de Protestantsche tak der familie, Katholieken waren zooals bekend van hooge
staatsampten uitgesloten).
740 [SB] Niewstad, Niestadt, Nystadt: g.a.
[vW 7-209] NIEUWSTADT.
Een vleck in Gelderland in 't Roermondse quartier (het z.g. Overkwartier, dus nu Limburg). Het
is voortijts een steedje geweest met muuren en bolwerken voorsien; het leght seer vermakelyk en is
waterrijk. Hertog Willem van Gelder en Gulik, grave van Zutphen, in den jaare 1496 (lees 1396)
daarbinnen synde, en beschroompt voor de starcke maght der brabanders, stack het steedje in de brant
omdat het soo onsterck was. Het is daarna wel weer opgebout, maar int jaar 1557 (of '37, dit is niet
precies te lezen) van muuren en wallen ontbloot. In de schatting van 1547 moest het 342 - 10 - 12
opbrengen.