Rondeel te koop

<strong>Rondeel</strong> <strong>te</strong> <strong>koop</strong><br />

Vijf jaar na de fees<strong>te</strong>lijke opening staat <strong>Rondeel</strong> Ewijk leeg.<br />

Pluimveehouder Willy Derks ver<strong>te</strong>lt zijn verhaal.

---

‘Het is een prachtig concept. Daarom ben ik al deze<br />

jaren het positieve verhaal blijven ver<strong>te</strong>llen.’<br />

Het is stil in het <strong>Rondeel</strong>. De geur van kippenmest hangt<br />

nog in de stal, maar de 30.000 bewoons<strong>te</strong>rs van <strong>Rondeel</strong><br />

Ewijk zijn al in oktober opgehaald om naar het slachthuis <strong>te</strong><br />

gaan. Tussen het strooisel in de stal ligt een verla<strong>te</strong>n eitje <strong>te</strong><br />

glanzen. ‘Die zou ik maar niet meer ope<strong>te</strong>n’, zegt staleigenaar<br />

Willy Derks. Wat is er gebeurd?<br />

door Marieke Creemers<br />

In de gangen van het bezoekersgedeel<strong>te</strong> hangen vrolijke, educatieve pla<strong>te</strong>n:<br />

gezonde eieren, gezellige kippen. Met eerlijke prijzen voor de boer wordt<br />

de schaalvergroting hier bui<strong>te</strong>n de deur gehouden, legt het welkomstbord<br />

uit. Willy knikt. ‘Het is een prachtig concept. Daarom ben ik al deze jaren<br />

het positieve verhaal blijven ver<strong>te</strong>llen.’ Nu de deuren van zijn <strong>Rondeel</strong><br />

ech<strong>te</strong>r geslo<strong>te</strong>n zijn, wil de pluimveehouder het eerlijke verhaal ver<strong>te</strong>llen<br />

– en de laats<strong>te</strong> kans op een oplossing grijpen.<br />

De pluimveehouderij zit de familie Derks in het bloed: <strong>te</strong>rwijl de<br />

moeder van Willy de stal van haar jong overleden man uitbreidde en tot<br />

bloei bracht, bouwden de schoonouders van Willy twee goedlopende<br />

bedrijven op. Van het opfokbedrijf in Beuningen en de volière-stal in<br />

Groesbeek konden Willy en zijn vrouw een ruim belegde bo<strong>te</strong>rham<br />

verdienen. De wijze van werken ging Willy ech<strong>te</strong>r <strong>te</strong>gen staan.<br />

‘De maatschappelijke vragen en de economische druk worden s<strong>te</strong>eds gro<strong>te</strong>r<br />

in de pluimveehouderij. We zagen dat s<strong>te</strong>eds meer collega’s om ons heen<br />

stop<strong>te</strong>n met hun bedrijf. Wij wilden geen deel uitmaken van deze afvalstrijd,’<br />

begint de ondernemer zijn verhaal. ‘Het belangrijks<strong>te</strong> was ech<strong>te</strong>r<br />

de manier waarop mijn kinderen thuis kwamen van school. Het was niet<br />

langer iets om trots op <strong>te</strong> zijn, dat je ouders pluimveehouder waren; ze<br />

verzwegen het liever. Het zou zoveel discussie oproepen.’ Het was de<br />

direc<strong>te</strong> aanleiding om op zoek <strong>te</strong> gaan naar andere manieren van kippen<br />

houden: vriendelijker voor mens, dier en milieu.

---

‘<strong>Rondeel</strong> Barneveld was dé<br />

innovatieve stal van het moment.’<br />

Al snel komt de pluimveehouder uit bij het net geopende <strong>Rondeel</strong> Barneveld, dé<br />

innovatieve stal van het moment. Het <strong>Rondeel</strong> is in samenwerking met de Dierenbescherming<br />

ontwikkeld door de Universi<strong>te</strong>it van Wageningen en op de markt gebracht<br />

door stalsys<strong>te</strong>menproducent Vencomatic. Scharrelen, verkennen, stofbaden nemen: het<br />

<strong>Rondeel</strong> is ingericht naar de natuurlijke behoef<strong>te</strong>n van de kip. Het klimaat in de stal wordt<br />

met natuurlijke ventilatie geregeld, uitstoot wordt beperkt en de kwali<strong>te</strong>itsmest van de<br />

kippen wordt in de stal gedroogd. Door deze en andere maatregelen heeft het <strong>Rondeel</strong> niet<br />

alleen het 3-s<strong>te</strong>rren Be<strong>te</strong>r Leven-keurmerk van de Dierenbescherming, maar ook het<br />

keurmerk van Stichting Milieukeur.<br />

Bovendien werk<strong>te</strong> <strong>Rondeel</strong> B.V., de speciaal<br />

in het leven geroepen doch<strong>te</strong>ronderneming<br />

van Vencomatic, aan kor<strong>te</strong> lijnen tussen<br />

boer en consument: de eitjes werden op het<br />

<strong>Rondeel</strong> verpakt en direct aan de supermarkt<br />

geleverd. Van de bezoekersruim<strong>te</strong><br />

tot aan de afbreekbare eierdoosjes, alles in<br />

het <strong>Rondeel</strong> is doordacht. Willy lacht. ‘Een<br />

prachtige stal was het, maar duur! Dat kan<br />

financieel niet uit, dacht ik toen.’<br />

Het concept laat de ondernemer ech<strong>te</strong>r<br />

niet los, en na veel berekeningen besluit<br />

Willy als eers<strong>te</strong> franchisenemer een eigen<br />

<strong>Rondeel</strong> op <strong>te</strong> zet<strong>te</strong>n. De stal was weliswaar<br />

een flinke inves<strong>te</strong>ring, maar een bijzondere<br />

bijkomstigheid was dat <strong>Rondeel</strong> B.V. een<br />

voercorrectie han<strong>te</strong>erde bij het verkopen<br />

van de eieren. Dat is belangrijk voor de<br />

boer: zeventig procent van de productiekos<strong>te</strong>n<br />

van een eitje bestaat uit kos<strong>te</strong>n voor<br />

het voer voor de legkippen. Wanneer de<br />

voerprijzen stijgen <strong>te</strong>rwijl de eierprijzen<br />

gelijk blijven, wordt de winst per ei kleiner.<br />

<strong>Rondeel</strong> B.V. pak<strong>te</strong> dit probleem aan door<br />

de eierprijzen mee <strong>te</strong> la<strong>te</strong>n bewegen. Stijgen<br />

de voerprijzen? Dan stijgen ook de eierprijzen,<br />

en blijft de winstmarge voor de boer<br />

gelijk.<br />

Dat zorgt voor een stabieler<br />

boerenbedrijf en voorkomt schaalvergroting.<br />

Zo wordt de race to the<br />

bottom voorkomen, getuigt het<br />

welkomstbord in de stal.<br />

Slingers, ballonnen, traktaties: het is feest<br />

wanneer <strong>Rondeel</strong> Ewijk in maart 2012 open<br />

gaat. De moeder van Willy opent de nieuwe<br />

stal. ‘Zó leuk was het.’ Willy glundert. ‘Op<br />

de opening waren er al 5000 mensen in de<br />

stal. Af en aan liep het, en ook daarna: van<br />

toevallige bezoekers tot rondleidingen. Elke<br />

Pasen organiseerde ik een Kip en Ei-evenement,<br />

met allerlei activi<strong>te</strong>i<strong>te</strong>n in en rondom<br />

het <strong>Rondeel</strong>, zoals een kleine broedmachine.<br />

De kinderen za<strong>te</strong>n uren met hun<br />

neus <strong>te</strong>gen het glas <strong>te</strong> wach<strong>te</strong>n tot de eieren<br />

uitkwamen.’<br />

Terwijl de slingers nog hangen, zijn de problemen<br />

ech<strong>te</strong>r al begonnen. De sor<strong>te</strong>er- en<br />

inpakmachine, nodig om de <strong>Rondeel</strong>eitjes<br />

<strong>te</strong> verpakken in de herkenbare ronde doosjes,<br />

wordt niet geplaatst. De eieren worden<br />

in plaats daarvan op treetjes geplaatst en<br />

bij een reguliere eierhandelaar ingepakt.<br />

Lastig, verzucht Willy. ‘De buren hadden<br />

hun eendenstal opgegeven – het zou slecht<br />

zijn voor mijn kippen. In ruil hiervoor kon<br />

ik ze werk aanbieden bij het inpakken.’ De<br />

beloofde uren zijn ech<strong>te</strong>r overbodig nu<br />

het werk wordt uitbes<strong>te</strong>ed. <strong>Rondeel</strong> B.V.<br />

sluit bovendien een overeenkomst met een<br />

gro<strong>te</strong> horeca-ke<strong>te</strong>n. De voercorrectie, het<br />

prijsparadepaardje van het <strong>Rondeel</strong>, wordt<br />

hier niet doorgevoerd. Niet veel la<strong>te</strong>r na de<br />

eers<strong>te</strong> afspraken wordt de afgesproken prijs<br />

bovendien aangepast naar de landelijke,<br />

lagere eierprijs. ‘Voor die prijs kon mijn<br />

<strong>Rondeel</strong> niet produceren, zeker niet met de<br />

hoge prijzen van het voorgeschreven voer.’<br />

Na veel gesprekken wordt een hogere prijs<br />

afgesproken. Ondertussen gaat het verpakken<br />

van de eieren bij de eierhandel ech<strong>te</strong>r<br />

niet zoals gewenst. Het verpakken van de<br />

eitjes in de ronde doosjes wordt daarom<br />

verplaatst naar het <strong>Rondeel</strong> <strong>te</strong> Barneveld.<br />

De treetjes waarop de eieren van <strong>Rondeel</strong><br />

naar <strong>Rondeel</strong> worden verplaatst worden<br />

tussen de vervoersbeur<strong>te</strong>n door niet<br />

schoongemaakt.

---

‘Vencomatic, het moederbedrijf van <strong>Rondeel</strong> B.V.,<br />

is een stallenbouwer; wij zijn kippenboeren,<br />

we kennen de sector van binnen en bui<strong>te</strong>n.’<br />

In 2014 wordt <strong>Rondeel</strong> Ewijk getroffen<br />

door een salmonellabesmetting. De besmetting<br />

is een financiële slag: de eieren<br />

mogen enkel nog worden verkocht aan de<br />

verwerkingsindustrie. De opbrengs<strong>te</strong>n van<br />

de eieren zijn hierdoor veel lager en de afgesproken<br />

hogere prijs vervalt. Het vervoer<br />

tussen de Rondelen gaat ondertussen door.<br />

Niet veel la<strong>te</strong>r heeft ook <strong>Rondeel</strong> Barneveld<br />

met een salmonellabesmetting <strong>te</strong> kampen.<br />

‘Waar dat door komt? Dat kunnen we nooit<br />

met zekerheid zeggen,’ zegt Willy.<br />

‘Als pluimveehouder wil je ech<strong>te</strong>r het gesleep<br />

van stal naar stal beperken. Dat was<br />

eigenlijk een <strong>te</strong>rugkerend probleem.<br />

Vencomatic, het moederbedrijf van <strong>Rondeel</strong><br />

B.V., is een stallenbouwer; wij zijn<br />

kippenboeren, we kennen de sector van<br />

binnen en bui<strong>te</strong>n.’<br />

Willy wilde verbe<strong>te</strong>ren; out of the box<br />

denken. Plannen zijn er genoeg. Het ontwerp<br />

voor een <strong>Rondeel</strong>-opfokbedrijf, op<br />

Willy’s stal <strong>te</strong> Groesbeek, lag klaar: hier<br />

zouden de kippen voor de Rondelen dicht<br />

in de buurt kunnen worden grootgebracht.<br />

Het project vond ech<strong>te</strong>r geen<br />

doorgang, net zomin als de rechtstreekse<br />

afzet in de regio voor een be<strong>te</strong>r verdienmodel,<br />

de stal voor de leghaantjes en de<br />

sociale werkplaats in het hart van het<br />

<strong>Rondeel</strong>.<br />

‘<strong>Rondeel</strong> B.V. keerde s<strong>te</strong>eds meer <strong>te</strong>rug<br />

naar de traditionele eierhandel: voor zo<br />

laag mogelijke kos<strong>te</strong>n produceren. Natuurlijk<br />

is het ook voor hen heel belangrijk<br />

dat het <strong>Rondeel</strong> wérkt,’ legt Willy uit.<br />

‘De stal werd al in 2004 bedacht door de<br />

Universi<strong>te</strong>it van Wageningen, maar de<br />

plannen hebben tot 2010 op de plank gelegen.<br />

Niemand wilde zijn vingers branden<br />

aan zo’n nieuw project. Vencomatic<br />

wel, en heeft daar veel eigen geld in gestoken.<br />

Dat hebben ze echt goed gedaan. Nu<br />

wordt het ech<strong>te</strong>r een heilloze weg, omdat<br />

het concept s<strong>te</strong>eds verder wordt uitgehold.’<br />

‘Wij zijn bang voor de toekomst,<br />

bang dat het <strong>Rondeel</strong> zijn unieke<br />

eigenschappen verliest en een<br />

standaardbedrijf wordt. <strong>Rondeel</strong> is<br />

ook het visi<strong>te</strong>kaartje van de pluimveehouderij.<br />

Als dit omvalt, is dat<br />

niet goed voor de sector.’<br />

Ondertussen denkt ook het moederbedrijf<br />

van de Rondelen na over be<strong>te</strong>re opbrengs<strong>te</strong>n.<br />

Met meer <strong>Rondeel</strong>stallen kan de<br />

logistiek efficiën<strong>te</strong>r worden ingericht en<br />

zijn de kos<strong>te</strong>n voor de ver<strong>koop</strong> en marketing<br />

van de <strong>Rondeel</strong>eieren relatief minder<br />

groot. Willy is daarom blij als er in 2016<br />

een tweede franchisenemer bij komt en<br />

een vierde <strong>Rondeel</strong> wordt gebouwd. ‘Tot<br />

mijn schrik en verbazing werd dit <strong>Rondeel</strong><br />

ech<strong>te</strong>r anders gebouwd,’ ver<strong>te</strong>lt de pluimveehouder.<br />

‘In plaats van 30.000 dieren,<br />

zoals in mijn stal, werden er 36.000 dieren<br />

gehuisvest.<br />

Om voor meer vierkan<strong>te</strong> me<strong>te</strong>rs per kip <strong>te</strong><br />

zorgen werden er s<strong>te</strong>llages gebouwd in de<br />

dagverblijven - maar de bosrand werd niet<br />

uitgebreid en bovendien overkapt.’<br />

Ook bleef de dure mestdrogingsinstallatie<br />

bleef ach<strong>te</strong>rwege. ‘Dat waren niet de regels<br />

waar ik aan moest voldoen en voor betaalde<br />

– en het is niet hoe ik het concept voor<br />

me zie,’ ver<strong>te</strong>lt Willy. De vierde stal kan zo<br />

ech<strong>te</strong>r wel een stuk goedkoper dan <strong>Rondeel</strong><br />

Ewijk produceren. De oorspronkelijke, eerlijke<br />

prijs wordt ondertussen enkel voor de<br />

<strong>Rondeel</strong>eieren die in de supermarkt <strong>te</strong>recht<br />

komen gehan<strong>te</strong>erd.<br />

‘Op geen enkel moment heeft mijn stal geld<br />

opgeleverd’, zegt Willy. In oktober 2016<br />

kiest de pluimveehouder er daarom voor<br />

geen kippen meer <strong>te</strong> nemen. Vijf jaar na de<br />

opening, de slingers en de ballonnen, staat<br />

de stal leeg.<br />

“De stal werd al in 2004 bedacht door de<br />

Universi<strong>te</strong>it van Wageningen, maar de plannen<br />

hebben tot 2010 op de plank gelegen. Niemand wil<br />

de zijn vingers branden aan zo’n nieuw project. ”

---

“Het speelt in je gezin door, het speelt in<br />

alles door. Eigenlijk had ik de hoop dat we<br />

er toch nog uit zouden komen.”<br />

Vanaf dat moment is het stil in het<br />

<strong>Rondeel</strong> – en al snel klop<strong>te</strong> de bank aan<br />

bij Willy. Vencomatic heeft recht op de<br />

eers<strong>te</strong> <strong>koop</strong> en biedt ver onder de waarde<br />

van de stal. Instappen is moeilijk: om de<br />

eieren als <strong>Rondeel</strong>ei <strong>te</strong> mogen verkopen,<br />

zijn geïn<strong>te</strong>resseerden afhankelijk van het<br />

moederbedrijf. Wanneer de miljoenen<br />

kos<strong>te</strong>nde stal veel minder oplevert blijft<br />

Willy met een enorm gat in de financiering<br />

ach<strong>te</strong>r en trekt de bank ook voor de<br />

stal in Beuningen de financiering <strong>te</strong>rug.<br />

Het einde van het <strong>Rondeel</strong> zou daardoor<br />

zo maar het einde van Willy’s pluimveehouderij<br />

kunnen zijn.<br />

Willy kijkt naar zijn handen. ‘Het is<br />

zwaar,’ zegt de pluimveehouder. ‘Het<br />

speelt in je gezin door, het speelt in alles<br />

door. Eigenlijk had ik de hoop dat we<br />

er toch nog uit zouden komen. Tja. Die<br />

hoop is wel weg – maar niet alle hoop.’<br />

Even zwijgt de pluimveehouder, dan staat<br />

hij op om zijn trots – de lich<strong>te</strong> dagverblijven<br />

met de bezoekersgang ertussen,<br />

de bosrand en de strooiselvloer – <strong>te</strong> la<strong>te</strong>n<br />

zien. Daar, de voersys<strong>te</strong>men, de doorgang<br />

naar de nachtverblijven. De ach<strong>te</strong>rgebleven<br />

veertjes dwarrelen nog even op.<br />

‘Ik heb nergens spijt van,’ zegt Willy.<br />

‘Als ik het ach<strong>te</strong>raf bekijk, hadden we de<br />

afspraken be<strong>te</strong>r vast moe<strong>te</strong>n leggen: op<br />

papier, niet op basis van vertrouwen. Misschien<br />

had ik harder moe<strong>te</strong>n zijn. Toch<br />

zou ik er zo weer instappen.’<br />

‘Ik heb vijf jaar ontzet<strong>te</strong>nd geno<strong>te</strong>n van<br />

deze manier van werken, de mensen<br />

over de vloer; dat ga ik missen. Daarom<br />

zijn we nog s<strong>te</strong>eds aan het kijken of we<br />

een oplossing kunnen vinden. Als ik het<br />

geld had, zou ik er vandaag nog verder<br />

mee gaan. Misschien moet ik een crowdfunding<br />

star<strong>te</strong>n. Tóch verder kunnen. Ik<br />

vraag me af of we de tijd nog hebben.’ De<br />

pluimveehouder recht trots zijn rug voor<br />

de laats<strong>te</strong> foto’s voor de stal. In de ver<strong>te</strong><br />

raast de weg, Willy zwaait. De stil<strong>te</strong> keert<br />

weer <strong>te</strong>rug in het <strong>Rondeel</strong> – maar hopelijk<br />

niet voor lang.<br />

Door Marieke Creemers (<strong>te</strong>kst)<br />

en Hilde Segond von Banchet<br />

(fotografie & vormgeving)<br />

Is er nog tijd?<br />

Willy wil graag met een gro<strong>te</strong>, betrokken ach<strong>te</strong>rban zijn <strong>Rondeel</strong> vrij kopen en<br />

omvormen tot een bedrijf waar aandeelhouders inspraak hebben en waar nieuwe<br />

plannen, zoals de inzet van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, verder<br />

worden ontwikkeld. Heb jij een idee, een plan of de wil om <strong>te</strong> helpen?<br />

Neem dan contact op via rondeel<strong>te</strong><strong>koop</strong>@gmail.com