B E T O N A R M E ve A. P E R R E T 'ijÃ®:

More documents

Recommendations

Info

le ilk olarak bina inşaatında çimentolu betonu kalıplara döken François Coignet olmuştur. 1840 tan beri bu icat orada idi, birbirlerini tanımadan bir çok Fransız ilim adamı, çimento istimalini tekemmül ettirmeyi, ve inşaatta kullanmayı düşünmüşlerdir. Umumî olarak, betonarme icadından beri 4 devir geçirmiştir : I. Devir 1820 den 1872 ye kadar icat ve hissiyat devridir. Vicat Coignet, Monier, Lambot devri. İlk betonarme kiriş ilk merdiven, ilk su haznesi bu devirde yapılmıştır. II. Devir 1880 den 1895 şe kadar yayılma ve nazariye devridir. Hennebique sisteminde Almanya, Avusturya ve İsviçre de inşaatlar başlamıştır. III. Devir 1897 den 1904 e kadar estetik ve tatbikat devri. İlk betonarme kubbe bu devirde François de Coeur tarafından dökülmüştür. Mektep ve üniversitelerde ilk betonarme dersleri bu tarihlerde ihdas edildi. 1903 de ilk olarak Perret kardeşler betonarmeyi mimariyeye tatbik ederek Franklin sokağındaki meşhur apartmanı inşa ettiler. IV. Devir, son tekâmül devridir. 1906 da ilk betonarme talimatnamesi hazırlandı, ayni sene Perret kardeşler Pariste ilk betonarme tiyatro binasını kurdular. , Diğer Avrupa devletleri uzun zaman bu brevetlerini işletmekle iktifa etmişlerdir. Fransız Almanya ve AvusturyacLa Monier usulünün tatbikini bir şirket üzerine almıştı. İngilterede ilk olarak Hampton dokları inşaatı 1904 te Hennebigue sistemi ile yapılmıştır. 1908 de 650 metrelik New Castle on Tyne tüneli, 31 kemerli Welwyn köprüsü, Liverpool'daki 17 katlı Royal Liver Building İngilterede ilk betonarme eserlerdir. Belçikada François Monier'nin kendisinin yaptığı Liege köprüsü, Brüksel Üniversitesi ve Bonmarşe binalarını sayabiliriz. îtalyada yine Fransız sistemleri ile yapılmış Millesimo köprüsü, Torino stadyomu, ve Venedikteki Yeni Kampanella'nın iskeleti ilk betonarme yapılardır. İsviçrede ilk betonarme demiryol köprüsü Wiggen de 1894 te yapılmıştır. Amerikada Monier sistemi Amerikalıların icat ettiği sistemlere galebe çalmış ve 1906 da Hennebique usulü ile ilk büyük bina yapılmıştır. Türkiyede betonarmenin ilk tatbiki başladığı tarihleri ve ilk misallerini öğrenmek için, bugün memleketimizin en eski inşaatçısı olan Profesör Fikri Santur'a müracaat ettik. Verdiği kıymetli malûmat için burada kendisine bilhassa teşekkür etmeyi vazife sayarım. Üstadın söylediğine göre, ilk betonarme eser Darıcadaki Arslan çimento fabrikasının kuruluşu ile başlamaktadır.. Bu fabrikanın bacasını bizzat Fikri Santur demirli betondan yapmıştır. Fabrikanın önündeki köprü de keza betonarmedir ve yapıldığı tarihi kafi olarak bilmemekle beraber 50 seneyi geçtiğini zannetmektedir. Profesör Fikri Santur 1912 de 4 üncü Vakıf Hanında ilk betonarme kubbeyi yapmıştır. Yine bu binanın döşeme inşatında kirişlerin bir çoğu, Şirkeci tarafındaki konsolları, ve radier temelleri ilk defa betonarmenin, Hennebique sistemine göre memleketimizde tatbik edildiği yerlerdir. Yine Prof. Fikri Santur'a göre Bandırma iskelesindeki camiin kubbesi ve Eskişehir Çarşı Camii, Meşrutiyet devrinde yapılmış ilk betonarme inşaatlardır. 1910 dan sonra tek tük betonarme yol köprüsü yapılmış ise de geniş açıklıklı ilk demiryol köprüsü Fırat üzerinde, bir İsveç grupu tarafından Cumhuriyet devrinde yapılmıştır. Memleketimizde çok yakın bir mazisi olan bu inşaat şeklinin ne kadar büyük inkişaflar gösterdiğini söylemeye bilmem lüzum var mı? Bugün Türkiyede demirli betonun girmediği kâgir inşaat pek az mevcuttur. Bugünkü toplantımızın esas mevzuunu teşkil eden büyük üstad Perret'ye geçmeden önce, dünya inşaatçılarını mühendis ve mimarlarını çok alâkadar eden yeni bir betonarme sistemden kısaca bahsetmek isterim. Bu da beton precontraint adı verilen ilk el sıkıştırılmış betondur . Bundan tam 20 sene evvel, yani 1930 da Freyssinet isminde bir Fransız mühendisi Le Havre'daki deniz garı inşaatında yepyeni bir sistem kullanarak beton precontraint'i icat etmiştir. O zamandan beri bu sistem fevkalâde revaç bulmuş ve muazzam bir tatbikat sahasına yayılarak belki betonarmeden daha büyük imkânlar yaratmıştır. M. Freyssinet'nin icadı betonarme gibi beton ve çelikten teşekkül eder. Fakat, prensip, şekil ve hassa itibariyle betonarmeden o kadar kadar farklıdır ki, betonarmenin tekemmülünden ziyade yepyeni bir malzeme olarak telâkki edilmiştir. Betonarmenin kusurlarından hiç biri onda mevcut olmadığı gibi ,gerek beton, gerek demir bakımından çok daha büyük kuvvetlere mütehammildir. Böylece ayni kuvvetlere maruz âdi betonarmeden çok daha küçük eba'ttadır. Ve daha az çelik istimal eder. Ufak bir misal ile anlatmak kolay olacaktır. Bir betonarme kiriş farzedelim. Bu kirişin üst kısmı maruz bulunduğu kuvvetlerin tesiri ile tazyike çalışmaktadır. Alt kısmı ise cerre maruzdur. Beton, cer gerilmelerine tahammülü az bir malzeme olduğu için kirişin alt kısmı demir ile teçhiz edilmiştir. Şimdi üstten tazyik gören bu kirişe eğer aksi istikamette, karşı gelecek bir kuvvet tatbik edersek, cer gerilmelerini yok etmiş olacağız. Bunun için de Fressinet'nin tatbik ettiği usulü en basit olarak şöyle izah edebiliriz. Betonu, tamamen donmamış bir kirişin demirlerini muayyen bir kuvvetle gerecek olursak, ve bir müddet sonra tekrar kendi
haline bırakırsak, demire iltisak etmiş betonda demirle beraber sıkışarak içinde bir tazyik kuvveti meydana getirir ki bu yeni malzemeye Freyssinet beton precontraint adı vermiştir. Bu kuvvet sayesinde, kirişin eb'adı, demirin miktarı, ve daha pek çok bakımdan büyük avantajlar elde edilmiş olunur. Bugün bu yeni malzemenin iktisadî ve gayet enteresan bir solüsyon meydana getirmediği inşaat sahası kalmamıştır. Fransada, İngilterede ve Belçikada fevkalâde revaçta olan bu sistemi, henüz tabike başlamamış memleketler gıpta ile bakmaktadır. Betonarmenin bu yeni şeklinden bahsettikten sonra yukarıda saydığım bütün kıymetli isimlerin enşında gelen ve kuvvetli şahsiyeti ile betonarmeyi bir disipline tâbi tutarak ona tam estatik ifadesini veren büyük üstadı, A. Perret'yi daha yakından tanıtmağa gayret edeceğim. * * * Onu zaman ve mekân mefhumundan uzak tutan beyaz başını fotoğrafta olsun görmiyen az meslekdaş tasavvur ediyorum. Haricî görünüşü ile Perret, modanın yarattığı esaretten tamamen uzak, nisbetlerin güzelliği önünde eb'at mefhumunu kaybeden bir Yunan mabedini andırır. Gayet sade mantıki ve rahat bir giyiniş tarzı ile üstadın her asra, her devre uyan ebedî bir çehresi vardır. Yakından temas etmiş olanlar bu çehrenin kuvvetli otoriter ifadesine, veciz sözlerine, kısa ve gayet iyi tertiplenmiş cümlelerine, dürüst ifadesine hayran olurlar. Auguste Perret 1874 de ailesinin sürgün bulunduğu Brüksel'de doğdu. Yani bugün tam 76 yaşındadır. Kendisine sorarsanız hayatında yapmak istediği şeylerin ancak yarısını yapabildiği için daha en aşağı 70 - 80 sene yaşamak niyetindedir. Kendisine daha uzun ömürler temenni ederim. Babası ve annesi tarafından bütün ailesi taşçı idi, ocak işletir ve taşçılık işleri taahhüt ederdi. Auguste Perret babasının mesleğinden her zaman iftiharla bahseder. Müşterek çalıştığı diğer iki kardeşi Claude ve Gustave ile birlikte babalarının şantiyesinde san'at öğrenerek mesleğe intisap etmişlerdir. Auguste Perret bu hususta her zaman diğer kardeşlerinden meraklı idi. Daha 10 yaşında iken meşhur Violet-le-Duc'ün yazdığı 20 ciltlik mimarî lügati heyecanla okurdu. Ailesinin Parise dönüşünde babası, 17 yaşında gayet istidatlı ve hevesli olan Auguste, Bonaparte sokağındaki Güzel Sanatlar Akademisine girmesine müsaade etti. Orada okuduğu 3 sene içinde Auguste bütün mükâfatları almıştır. Akademi derslerini gayet ciddî takip ettiği halde, babasının şantiyesinde daha çok tecrübe elde ediyordu. Auguste Perret mektepten bütün madalyaları kazanmış fakat diplomasını hiçbir zaman a- lamamıştır. Babalarının ölümünden sonra 3 kardeş müşterek firma halinde pek çok eser yaratmışlardır. Ayrıca Perret kardeşler inşaat ve taahhüt şirketi kurdukları için tatbikat sahasında gayet mükemmel ve tek elden çıkmış binalar kurmuşlardır. Auguste Perret zemin katını hususî atölyesi olarak kullandığı Raynouard sokağındaki binayı 1929 da inşa etti. Buradaki sütunların ahenktar nizamı zeminin meylinden istifade edilerek yapılmış kademeler, alçak korkuluklu böcek kabuğu şeklinde merdiveni bu yere güzel ve müstesna bir hava vermekle muhteşem bir çalışma yeri haline getirilmiştir. Buradaki çalışmalarda heyeti umumiye hiçbir zaman gözden çıkarılmadan en ufak detay ihmal edilmez. Üç kardeş mütemadiyen konuşur, fikir teati ve münakaşa ederler, bilgilerini daima yükseltmek gayesiyle her an her yerde birşey öğrenmeğe çalışırlar. Bazan atölyedeki masaların arasmdan geçerek desinatörlerin çalışmalarını takip ederler. Perret damgasiyle çalıştıkları halde her milletten ve ekseriyeti mimar olan bu desinatörlere fikir olarak bütün serbesti verilmiştir. Auguste Perret masa başında ilk bakışta kararını verdiği halde verilen izahatı sonuna kadar dinler. Bir kelime ile kabul eder, yahut kısa ve ikna edici bir izahatla düzeltir. Bu da, projenin nihayette kendi damgasını taşımasına yeter. Teknik ve tatbikata ait izahatı şantiyede daimî şekilde kontrole memur edilmiş kimselerden ister. Şimdi bu atölyeden yukarı, yedinci kata, üstadın kendi evine çıkalım. Pazar günleri üstadı ve Madam Perret'yi ziyarete gidenler Paris ufuklarına, geniş manzaraya açılan büyük salonda genç ihtiyar Fransanın ve dünyanın en meşhur simaları ile tanışabilir. O- rada her milletten fikir ve sanat adamı, mimar, ressam, âlim, muharrir, musikişinas, çeşitli mevzular ü- zerinde münakaşa ederler. Dünyanın her köşesinden Parise gelmiş mimarlar üstadı bir defa olsun ziyaret etmeden geçip gitmezler. O herkesle ayrı ayrı konuşur. Suallere cevap verir, Madam Perret'nin hazırladığı çay ve pastayı kendi eliyle nazikâne ikram eder. Perret ziyaretine ilk defa gelenlere evinin her tarafını gezdirmeyi ihmal etmez. Sıvasız betondan yapılmış sütunlar salona fon teşkil eden eski vekıymetli şark halıları üzerinde, üstadın tabirince âdeta bir musiki parçası çalmaktadır. Duvarlarda köşeleri bakırla takviye edilmiş meşe lambriler vardır, şekilleri gayet iyi etüd edilmiş birkaç modern mobilya yanında Direktuar üslûbunda koltuk ve masalar, dört köşede Bourdelle, Rodin ve Wlerick'e ait büst ve heykelcikler. Çalışma masası üzerinde Roman mimarisina ait gravürler yanında bir Mısır mumyası eli ve biraz ötede bir devekuşu yumurtası .Perret her zaman bu yumurtanın ona ilham veren mükemmel bir şekil olduğunu söyler. Ilık günlerde Perret balkon kapılarını açıp terasasına çıkar. Oradan Paris üzerinde güzel manzarayı seyrederek binaları birer birer sayar, etrafında olan misafirlerine bir çok izahat verir, ayrıca sualler sorar. Meselâ Champs Elyases caddesinin genişliği ve uzunluğu ne kadardır. Par iste Napoleon'a ait kaç heykel vardır.
Page 1: BETON ARME ve A. PERRET Söyleyen:
Page 5: dir. Anadolunun en eski bir medeniy

B E T O N A R M E ve A. P E R R E T 'ijÃ®:

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?