21. Yüzyılın Anahtarı Hızlandırıcılar - Doğuş Üniversitesi

TEKNOLOJİ
CERN bir parçacık fiziği
araştırma laboratuvarı
olduğu halde, üç konuda,
hem de 21. yüzyıl dünyasının
en kilit üç teknolojisi üzerine
geniş bir bilgi birikimine
sahiptir: Hızlandırıcı, algıç
(dedektör) ve bilişim.
CERN ve TOBB
© CERN
CERN, üye ülkelerle endüstriyel
ilişkileri, Endüstriyel İrtibat Ofisleri
(Industrial Liaison Office/ILO)
aracılığıyla gerçekleştiriyor. CERN
tarafından ILO’ların görev tanımı
şöyle yapılıyor:
“ILO’lar CERN üye ülkeleri
tarafından CERN ve tedarikçileri
arasında iletişim akışını
kolaylaştırmak, ihtiyaç halinde,
CERN’le iş yapmak isteyen yerel
firmalara mevcut iş olanakları
hakkında danışmanlık ve destek
vermek.”
CERN ihalelerine, çok istisnai
durumlar hariç, sadece üye ülkeler
girebiliyor. İhale duyuruları
düzenli olarak http://tinyurl.com/
cern-ihale adresinden yapılıyor.
CERN Teknoloji Transfer Ofisi ise
işbirlikleri ve/veya lisanslama
yöntemleriyle CERN’de geliştirilen
teknolojilerin transferine izin
veriyor. Mevcut teknolojilere
http://tinyurl.com/cern-tekno
adresinden ulaşılabilir.
Ülkemizde CERN Endüstriyel
İrtibat Ofisi, Türkiye Odalar
ve Borsalar Birliği (TOBB)
olarak belirlenmiştir. Üyeliğin
tamamlanmasından sonra, CERN’le
iş yapmak isteyen firmalar, TOBB
aracılığı ve desteğiyle CERN
tedarikçisi olarak yer alabilecektir.
TÜRKİYE’DE DURUM
Tarihsel olarak, parçacık hızlandırıcılarının doğuşuna
ve gelişimine fizikçilerin temel araştırmalarda
duydukları ihtiyaçlar neden olmuştur. Bu yolda
üretilen teknolojiler topluma, yukarıda sadece
bir kısmına değindiğimiz faydaları sağlıyor. Bu bilinçten
yola çıkarak, Türkiye’de parçacık hızlandırıcılarına
dayalı temel fizik araştırmalarının ve diğer
uygulamaların gerçekleştirilebileceği bir hızlandırıcı
kompleksi kurulması 1990’ların ortalarında
önerilmişti. O zamanlar başlayan fizibilite çalışmaları
bugün bu kompleksin, yani Türk Hızlandırıcı
Merkezi’nin (THM), teknik tasarımının yapıldığı
bir projeyle sürdürülüyor. Ankara Üniversitesi tarafından
koordine edilen ve 11 üniversitenin dahil olduğu
bu projede, THM’nin teknik tasarımına ek ola-
rak kızılaltı serbest elektron lazeri elde edilebilecek bir elektron hızlandırıcısı da kuruluyor.
Bu projede kurulması önerilen Hızlandırıcı Teknolojileri Enstitüsü de 2010’da Ankara
Üniversitesi’nde kuruldu. Bunun dışında Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun (TAEK), tıbbi
amaçlı kısa yarı ömürlü radyoizotop üretmek için kurduğu proton hızlandırıcı tesisi,
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından 30 Mayıs 2012 tarihinde açıldı. Tesis deneme
üretimi aşamasında çalışmalarını sürdürüyor. Ayrıca, TOBB Ekonomi ve Teknoloji
Üniversitesi’nde (ETÜ) kurulmakta olan Teknoloji ve Tasarım Laboratuvar Binası’ndaki laboratuvarlardan
bir tanesi, Endüstriyel Hızlandırıcı Teknolojileri Laboratuvarı olarak planlanmış
olup, altyapı çalışmaları devam etmektedir.
Türkiye’de hızlandırıcı teknolojilerinin yaygın kullanımı için bu teknolojilere hakim olmalı
ve gereken altyapının oluşmasını sağlamalıyız. Bu alanda yapılacak Ar-Ge’ye ayrılacak
kaynaklar, içinde bulunduğumuz yüzyılda önemli kapıları kendi anahtarlarımızla açmamızı
sağlayacak ve endüstrimize önemli bir ivme katacaktır.
Kaynakça:
1) http://www.interactions.org/beacons/tr/home | 2) http://www.acceleratorsamerica.org | 3) http://www.desy.de/
Temmuz 2012 k EKONOMİK FORUM 47