Phaselis'li EntelektÃ¼eller I - Akdeniz Ãniversitesi

More documents

Recommendations

Info

138 Nihal Tüner ÖNEN gedyasında böyle bir çobandan bahsedip aynı ismi bir harf oyunu ile vermiştir 113 . Tragedya yazarı Agathon’un da Telephos adlı oyununda bu harf bulmacasına değindiği görülür 114 . Bundan dolayı da Theodektes’in Theseus isimli bir tragedya yazmış olabileceği düşünülür 115 . M.S. V. yüzyılda yaşamış olan ve oğlu Septimius için antik metinlerin özetlerini toplayan Iohannes Stobaios’un Anthologium isimli çalışmasından Theodektes’in Thyestes adında bir tragedya yazdığı öğrenilir. Yazar burada zamanın varlığı hakkında Theodektes’in Thyestes’inde aktarılanlara değinir: Ey zavallı Thyestes, öfkenin dizginini dişleyerek sabretmelisin; şu an tahrik edilmiş olsan da sana bu tavsiyede bulunuyorum; zira sonsuz zaman her şeyin üstünü örter ve boyunduruğu altına alır 116 . Agamemnon’un babası Atreus ile kardeşi Thyestes arasında iktidar mücadelesi için çıkan düşmanlık ve Atreus’un, karısı Aerope ile arasındaki ilişki dolayısıyla Thyestes’e kendi çocuklarını yedirmesini konu edinen söylence pek çok tragedyaya konu olmuştur. Theodektes dışında Sophokles, Euripides, Karkinos, Agathon, Khairemon, Sinoplu Diogenes, Kleophon ve Apollodoros da bu temayı işleyen birer tragedya yazmışlardır 117 . Stobaios’un aktardığı pasaj muhtemelen Thyestes’e kendi çocuklarını yediğini öğrendikten sonra söylenmiştir 118 . Theodektes’in Artemisia tarafından Maussollos onuruna düzenlenen yarışmaya katıldığından yukarıda bahsedilmişti. M.S. II. yüzyıl yazarlarından Aulus Gellius, Theodektes’in bu yarışmaya katıldığı eseri olan Maussollos adlı tragedyasının kendi zamanına kadar korunduğunu kaydeder 119 . F. G. Welcker, Ioannes Stobaios’un, yazarların haksızlık üzerine (ΠΕΡΙ ΑΔΙΚΙΑΣ) söylediklerini alıntıladığı bölümde Theodektes’ten verdiği pasajda aktarılanlardan dolayı - Ey alevin parlak ışığını çevreleyen güneş, bütün insanlar için arzulanan parıltı. Herhangi bir zamanda böylesi önemli hale gelen başka bir dava ve kurtuluşu zor olan bir yargılama gördün mü Burada bir kadın, kendisinin bana söylediği sözler yüzünden benden davacı oluyor. Kocası da onu izliyor ve şimdi bunlar beni yargılayıp da davacı mı oluyorlar 120 - yazarın Bellerophontes adında da bir tragedya yazdığını düşünür 121 . Bilindiği üzere Bellerophontes, Belleros’u öldürdüğü için yurdundan ayrıldıktan sonra suçundan arınmak üzere Tiryns Kralı Proitos’un yanına gelir. Fakat orada kralın karısı Anteia ona aşık olur ve hislerine karşılık bulamayınca da Bellerophontes’i kendisine sarkıntılık etmekle suçlar. Konuğunu kendi eliyle cezalandırmaktan çekinen Proitos, Bellerophontes’i, eline kendi cezasını içeren bir tablet vererek Lykia kralı olan kayınpederi Iobates’in yanına gönderir. Iobates, Bellerophontes’i burada zorlu işlere sürer, fakat kanatlı at Pegasos ile her türlü işin üstesinden gelen Bellerophontes sonunda Anteia’dan intikamını alır. Bunların yanında Pegasos ile Olympos’a çıkma girişimi tanrılar tarafından hoş karşılanmaz. Theodektes’in kendi yurduna komşu olan bölgede geçen böylesi bir konu hakkında bir eser yazması da şaşırtıcı değildir. Bellerophontes efsanesi 113 TrGF 477-480. 114 TrGF 764. 115 Welcker 1841, 1072; Schult 1920, 111; Diehl 1934, 1726, 1728. 116 Ioann. Stob. Anthol. I. 8. 6. 117 TrGF 184-188; 481 vd.; 763; 784; 798; 808; TrGF I 39 F 3; 71 F 8; 88 F 1d; Suda, α. 3406 s.v. Ἀπολλόδωρος; κ. 1730 s.v. Κλεοφῶν. 118 Krş. Belfiore 2000, 210 vd. 119 Gell. Noct. Attic. X. 18. 120 Ioann. Stob. Anthol. III. 10.8. 121 Welcker 1841, 1078.
Phaselis’li Entelektüeller I: THEODEKTES 139 hakkında Euripides ve Astydamas da birer tragedya yazmışlardır 122 . Theodektes’in farklı kaynaklarda adları anılan söz konusu eserlerinin yanı sıra, Stobaios tarafından alıntılanan, fakat hangi eserine dâhil oldukları tespit edilemeyen pasajlar bulunmaktadır. Stobaios, tanrının var olanların yaratıcısı olduğu ve her şeyi onun yönettiğini vurgulamak için eserine Theodektes’ten “Tanrılardan başlanması uygundur” alıntısıyla başlar 123 . Tanrı katında yer alan adalet üzerine bir araya getirdiği atıflar arasında uzun bir Theodektes alıntısı yapar: Ölümlülerden her kim tanrısal şeylere zarar verirse, hemen olmasa da zaman içinde cezasını bulur; eğer cezalar hemen olsaydı, o zaman pek çokları dindarlıkları dolayısıyla değil de korkudan tanrılara saygı gösterirlerdi. Şimdi ise ceza uzak olduğu için ölümlüler doğaya riayet ediyorlar. Kötü olarak görülenler her ne zaman ortaya çıkarılırsa, daha sonraki zaman içinde cezalarının bedelini öderler 124 . Çaba ve gayret hakkında Theodektes’in “ünlü bir şekilde övülmek isteyen kişinin pek çok şeye katlanması gerekir; laubalilik o anki zevki alıp acıları zaman içinde ortaya çıkarmaktan hoşlanır” yönünde aktardıklarına değinilir 125 . Küstahlık ve yüzsüzlük konusu işlenen kısımda da Theodektes’in “görüldüğü gibi insanlar arasında sadece küstahlık dışında her şeyin yaşlanması doğaldır ve belirlenmiş zamanın sonu gelir. Küstahlık ise ölümlülerin soyunu ne kadar çoğaltırsa, günden güne o kadar büyür” sözlerine yer verilir 126 . Kadının kimileri için yararlı, kimileri için zararlı olduğu hususunda Theodektes’in “bir erkek eve bir eş getirirse, görüldüğü gibi sadece bir kadın getirmez, bununla birlikte iyi ya da kötü bir ruhu da alıp eve getirir” yönündeki görüşü alıntılanır 127 . Babaların çocukları için yapması gerekenler hakkında atıfta bulunduğu yazarlar arasında Theodektes de yer alır: Aile kurumu çocukları korur 128 . Soyluluk hakkındaki yazıları ele alan bölümde ise yazardan şu alıntı yapılır: Ben layık olmayan üst tabakaya hizmet eden asil bir soyu asla methetmem 129 . İnsanların çabuk değişen mutluluklarını açıklamak için Theodektes’in “Ey yaşlı, Hellas’ta yaygın olan ‘ölümlülerin yazgısının belirsiz’ olduğu yönündeki söylenti şüphelidir ve çok öncesinden bilinir” yönündeki görüşü kaydedilir 130 . Aristoteles Rhetorica adlı eserinde geçen iki pasajda Theodektes’in Nomos’undan örnekler aktarır. Fakat burada adı geçen Nomos’un yazınsal bir eser mi, yoksa Atina’nın kamu yaşamını ilgilendiren bir davaya yönelik yasa teklifi mi olduğu net değildir 131 . Her iki pasaj da antitez ve kıyaslama içerir. İlk pasaj, tümevarım yöntemine ilişkin verilen örnekler arasında yer alır: Theodektes’in Nomos’unda da buna başka bir örnek bulunmaktadır: Nasıl ki, başkalarının atlarına yeterince özen göstermeyenlere kendi atlarımızı; ya da başkalarının gemilerini batıranlara kendi gemilerimizi emanet etmiyorsak ve diğer bütün durumlarda da bu şekilde oluyorsa, başkalarının güvenliğini korumayanlara da kendi güvenliğimizi emanet etmememiz yerinde olur 132 . Diğer pasaj ise M.Ö. IV. yüzyılın başlarından itibaren Hellen kentleri için sorun olmuş paralı askerlerle ilgilidir: 122 TrGF 443-452; 777; Suda, α. 4265 s.v. Αστυδάμας. 123 Ioann. Stob. Anthol. I. 1. 124 Ioann. Stob. Anthol. I. 3. 22. 125 Ioann. Stob. Anthol. III. 29. 35. 126 Ioann. Stob. Anthol. III. 32. 14. 127 Ioann. Stob. Anthol. IV. 22c 67. 128 Ioann. Stob. Anthol. IV. 26. 8. 129 Ioann. Stob. Anthol. IV. 29a 5. 130 Ioann. Stob. Anthol. IV. 41. 25. 131 Solmsen 1934, 1734. 132 Arist. Rhet. II. 10. 1398b.
Page 1 and 2: CEDRUS The Journal of MCRI cedrus.a
Page 3 and 4: Phaselis’li Entelektüeller I: TH
Page 13: Phaselis’li Entelektüeller I: TH

Phaselis'li EntelektÃ¼eller I - Akdeniz Ãniversitesi

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Phaselis'li EntelektÃ¼eller I - Akdeniz Ãniversitesi