Haklarım Var Hikayeleri

KUŞLAR ADASI
Yazan
Nuran Turan
Resimleyen
Gökçe Akgül
Uluslararası Mavi Hilal
İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı

Bu kitap, “Haklarım da Var, Öykülerim de!”:
Çocuk Hakları için Öyküler ve TV Programı
Projesi kapsamında Avrupa Birliği mali katkısıyla
Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve
Kalkınma Vakfı tarafından hazırlanmıştır.
Haziran 2008, İstanbul.
Matbaa bilgileri bu
bölümde yer alacaktır.
Copyright © 2008
Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın hiçbir bölümü
Uluslararası Mavi Hilal İnsani Yardım ve
Kalkınma Vakfı’nın yazılı izni olmadan elektronik,
dijital veya mekanik olarak çoğaltılıp dağıtılamaz.
Bu kitap kar amaçlı kullanılamaz.

İçindekiler
Aç Kalan Ağaçkakanlar
Kanaryanın Başına Atılan Cevizler
Yaramaz Yarasa Okuldan Kaçarsa
Çocukların Pankartları
Kuşlar Adası
Savaşı Önleyen Yavru Kaz
Kanarya Yavrularını Çalıştıran Akbaba
Engel Tanımayan Ördek Yavrusu
Şirin Dil’in Adı Şirin Dil’dir
Kırlangıçlar Yuva Kurar
Yapma Çalıkuşu!

ÖNSÖZ;
Sevgili Çocuklar,
Siz çocukların haklarını koruyan Birleşmiş
Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, Birleşmiş
Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Kasım
1989 tarihinde kabul edilmiştir. Çocuk
Hakları Sözleşmesi, Türkiye’de TBMM’nin
sözleşmeyi 27 Ocak 1995’te Resmi Gazete’de
ilan ederek onaylamasıyla kabul edilmiştir.
Haklar, sadece insanlar onların farkında
oldukları, üzerinde durdukları ve
savundukları sürece etkilidirler. Siz çocuklar
kendinize ait hakların olduğunu ve bunların
neler olduklarını bilme hakkına sahipsiniz.
Bu kitap ‘Haklarım da Var, Öykülerim de!’:
Çocuk Hakları için Öyküler ve TV Programı
Projesi kapsamında hazırlanmıştır. Hepimiz
için daha iyi bir geleceğe giden en emin yolun
siz çocuklara yatırım yapmak olduğuna
inanıyoruz. Bu duyguyla, Çocuk Haklarını
5

ilen, konunun üzerinde duran ve haklarını
savunan bir nesli desteklemek, haklarınız
konusunda yararlı bilgiler edinmenizi
sağlamak en büyük dileğimiz.
Ayrıca, yaşadığınız ortamda haklarınızdan
ne kadar yararlanabildiğinizi sorgulamanızı
diliyoruz. Tabii, ailelerinizin de Çocuk Hakları
Sözleşmesi konusunda bilgi sahibi olmaları
çok önemli. Elinizde tutuğunuz bu kitap, işte
bu amaçla hazırlandı ve beğeninize sunuldu.
Haydi şimdi kuşların kanadına tutunun ve
Kuşlar Adası’nda minik seyahat yapın. Kuşlar
size haklarınızı fısıldayacaklar.
Uluslararası Mavi Hilal
İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı
6

Şölenden
sonra
bütün kuşlar
evlerine döndüler. Güneş
ufukta alçalmış, denizin gökyüzüne
kavuştuğu yerdeki çizgiye yaklaşmıştı.
Koskocaman kırmızı bir top oluvermişti.
Ortalığa yayılan çiçek kokularına bir de kuş
cıvıltıları eklenince, Kuşlar Adası gecenin
kanat çırpışlarını duymaya başladı. Bütün
yuvalarda akşam yemekleri yenmiş,
uyku zamanı gelmişti. Parlak mavi tüylü
papağanların yaşadığı ağacın derinlerinden
garip sesler gelmeye başladı. Ne oluyor diye
bakmaya giden baba kuş az sonra yuvaya
döndü.
– Alt yuvadaki ağaçkakanların yavruları aç
7

kalmış. Annelerini babalarını bekliyorlar. Bu
vakit olmuş, anneleri yuvalarına dönmemiş.
Yavrular aç, ne yapsak acaba
– Bizim kalan yemeklerden götürelim, sabaha
kadar gelir herhâlde anneleri, babaları.
O gece, komşularının getirdiği yiyeceklerle
karınlarını doyuran ağaçkakan yavruları,
sabah, güneşin ışıklarıyla uyandıklarında
hâlâ yalnız olduklarını gördüler. Yaşadıkları
ağaç kovuğundan başlarını çıkarıp cik
ciklemeye başladılar. Yavru kuşların açlıktan
ağladıklarını duyan komşuları yardıma
koştular. Bu sefer de kırmızı-sarı-yeşil renkli
papağan komşuları yiyecek getirdi onlara.
Komşuları kendi aralarında konuşup bu işe
bir çare bulmaya karar verdiler. Sonra da
gidip durumu Kuş Devleti’nin yetkililerine
haber verdiler. Yavru ağaçkakanları Yavru
Kuş Bakımevine götürmeye geldiklerinde
minik kuşlar çok şaşkındı. Annelerini,
babalarını sordular ama gelenlerin de
bir şey bilmediklerini öğrenince üzgün ve
çaresiz onların peşine takıldılar. Bakımevine
geldiklerinde orada her tür kuşun minik
8

yavrularıyla karşılaştılar. Öğretmenler de
değişik türden kuşlardı. Yuvanın müdürü
tombul bir güvercindi. Tombul müdire hanım
yavru ağaçkakanların başlarını kanadıyla
okşadı.
– Yuvamızı çok seveceksiniz. Hiç ağaçkakan
yavrumuz olmamıştı. Yuvamıza renk
katacaksınız. Her ne kadar yuvamızda
başka ağaçkakan yoksa da diğer türden
kuş yavruları size arkadaş olacak.
Öğretmenleriniz size çeşitli bilgiler verecek.
Arkadaşlarınızla oyunlar oynayacaksınız.
Büyüyünce de yuvamızdan uçup gidecek,
hayatınıza devam edeceksiniz.
O günden sonra yavru ağaçkakanlar
yeni hayatlarına başladılar. Sevgi dolu
arkadaşlarıyla oyunlar oynadılar, sevgi dolu
öğretmenleriyle yaşamlarının ilk yıllarını
paylaştılar. Çok şey öğrendiler. Aradan
günler, aylar geçti. Büyüyen yavru kuşlar
yuvadan ayrılıyordu. Yuvadan ayrılmadan
önce her biri gittikleri okulda yetenekleri
doğrultusunda aldıkları eğitimle birer meslek
ediniyordu.
10

Ağaçkakanlar marangozluğu seçtiler.
Gagalarıyla çok güzel işler çıkarıyorlardı.
Onlarla aynı gün çocuk yuvasına gelen
iki martı, doktor oldu. Martı kardeşlerin
en büyük arzusu Yaralı ve Hasta Kuşlar
Hastanesi’nde çalışmaktı. Çocuk
Hastanesi’nde çalışmak isteyip istemedikleri
sorulduğunda ise seve seve görevi
kabul ettiler. Kuşlar Adası’ndaki Çocuk
Hastanesi’nde görev yapmak onların
rüyalarını süslerdi yıllardır. Hasta kuş
yavrularını sağlığa kavuşturmak için o
günden sonra canla başla çalıştı iki kardeş
martı. Onlarla birlikte yuvadan ayrılan iki
beyaz dişi güvercin de hemşire oldular. Onlar
da çocuk hastanesinde görev aldılar. Yaralı
ve hasta yavruları şefkatle, canla başla
çalışarak sağlıklarına kavuşturuyorlardı.
İyileşen yavruların hastaneden onları
bekleyen hayata doğru uçmaları en büyük
sevinç kaynaklarıydı.
Kimsesiz yavru kuşların sıcak bir yuvaya,
korunmaya ve eğitilmeye ihtiyaçları vardır.
Ağaçkakanlar bu şansı yakaladılar. Ama asıl
11

olan; bu şansı kimsesiz tüm yavru kuşların
yakalamasıdır.
12

– Hayır.
Artık okula
gitmeyeceksin
ve Kara Karga’yla
evleneceksin! Son sözüm budur,
dedi yavru beyaz güvercinin babası.
– Ama ben daha çok küçüğüm. Okula gitmek
istiyorum. Arkadaşlarım olsun istiyorum.
Okuma yazmayı öğrenmek, öğretmen olmak
istiyorum. O zaman sana da yardım ederim.
Kızının mutlu olmasını istemiyor musun
babacım, dedi. N’olur izin ver okuyayım, diye
yalvardı yavru beyaz güvercin.
– Seni ona sattım, dedi babası.
Yavru beyaz güvercin hıçkırarak yuvasına
uçtu ve çalılara başını dayayıp ağladı.
Sinemada bu sahneyi izleyen serçeler kendi
13

aralarında konuşuyorlardı.
– Olur mu canım, dedi birisi. Hiç yavrular
satılır mı Yavrular tarlada yetişen buğday
tanesi mi ki satılsın!
– Baba ya da anne olmak yavruyu satma
hakkını kimseye vermez, dedi bir başkası.
Yavrunun bedeni yavruya aittir.
– Oyun parkında çocuklar eğleniyorlardı.
Ördek, kaz, kuğu yavruları gölde
yüzüyorlardı. Baharın gelişi ile tepeden
tırnağa çiçeklerle donanmış, ağaçlarda çeşit
çeşit kuş yavruları sarmaşık dallarından
salıncaklarda sallanıyordu. Ağaçların
dallarından aşağıya kayan bir kumru
yavrusu dengesini kaybedip yuvarlandı, son
anda yere düşmeden havalanmayı becerdi.
Bu becerisi onu eğlendirdi, kahkahalarla
güldü. Salıncağında, yeni öğrendiği
bir okul şarkısını söyleyerek sallanan
minik kanaryanın keyfine diyecek yoktu.
Kanatlarını hafifçe çırparken yeni öğrendiği
bir şarkıyı söylüyordu.
– Becerilerini ortaya koyabildiklerinde
çocuklar nasıl da mutlu oluyorlar, dedi bir
anne.
14

– Ah, evet, dedi bir diğer anne. Keşke
çocuklarımızın bu becerilerini geliştirebileceği
başka okullar da açılsa.
– Yarınki Kuşlar Danışma Kurulu’nda bu
konuyu mutlaka konuşacağım, dedi bir
başka anne.
Annelerin konuşmasını duyan bir yavru
kuş, onların yavrularının hayatlarına nasıl
sahip çıktıklarını gördü ve mutlu oldu. Tam o
sırada babaları da geldi parka. Çocuklarının
mutluluğunu gören babalar, annelerin
söylediklerini can kulağıyla dinlediler ve onlar
da çocukları için beceri okulları açılması
konusunda çaba göstermeye karar verdiler.
Tam o sırada, kafasına düşen kocaman bir
taş yüzünden yavru kanaryalardan biri yere
yuvarlanıverdi. Yarı baygın, yerde yatan
kanarya yavrusunun yanına bir martı geldi.
Olayı gören başka kuşlar da geldiler, ne
olduğunu merakla birbirlerini sordular. O
sırada başka bir yavrunun daha düştüğü
haberi geldi.
Martı:
– Ben doktorum, izin verin de bir bakayım,
dedi.
16

– Minik bir bülbül yerde yatıyordu. Tam o
sırada, yukarıdan bir kahkaha sesi geldi.
Yukarı bakınca; kargaların birbirlerine ceviz
atarak eğlendiklerini gördüler. İşte yine
kocaman bir ceviz minik bir serçeye isabet
etmişti. Rasgele, etrafa ceviz atıyorlardı.
– Böyle sorumsuz kuşlara ceviz vermek
gerekiyor, dedi paçalı güvercin. Bunlar
ele geçirdikleri her şeyi kuşların zararına
kullanıyor. Bizlerin öncelikle çocuklarımızın
güvenliğini sağlamamız gerekiyor. Cevizler
yasaklansın!
Martı:
– Yaralıları hemen hastaneye götürmemiz
gerek. Kargayı da polise bildirelim, dedi.
Hastaneye götürülen yavru kuşların aileleri
haberi duymuş, hastaneye koşmuştu.
Anne bülbül:
– Ne olmuş, benim çocuğumun başına
ne düşmüş Anlatsanıza meraktan
çatlayacağım, diye yalvardı.
– Çocuklarımızın kafalarına kargaların attığı
cevizler çarpmış.
– Çocuğumun durumu nasıl doktor
İyileşecek mi
17

– Merak etmeyin, ilk tedavilerini yaptım.
Yarına bir şeyleri kalmaz.
Ertesi gün, başlarında kocaman şişlerle
okula giden kanarya ve bülbül yavrularını
arkadaşları soru yağmuruna tuttular.
– Ne oldu Kavga mı ettiniz
– Ayıp değil mi, birbirinizi yaralayacak kadar
ne kavgası ettiniz
Yavru bülbül:
– Ne kavgası, parkta güzel güzel salıncakta
sallanıyorduk. Kocaman bir karga hiç
utanmadan bizi oyununa alet etti. Bizi, attığı
cevizlerle yaraladı.
– Şansınız varmış, dedi bir arkadaşı.
– Ama artık bunu şansa bırakmamak
gerekir, dedi öğretmenleri.
18

Yarasa ailesi
endişeliydi.
Baba yarasa
okula uğramış ve hiç hoş
olmayan haberler almıştı.
– Oğlunuzla kızınız bugün okula gelmedi.
Herhâlde hastalandılar. Bu ara salgın
hastalıklar kol geziyor. Geçmiş olsun, diyen
öğretmenin sesi kulaklarında çınlıyordu.
– Yoo, hasta falan değiller. Bugün akşam
kahvaltıdan sonra güle oynaya evden okula
gitmek üzere çıktılar, demişti şaşkınlıkla ve
kekeleyerek.
İşte o zaman bir korku düşmüştü içine. Eve
geldiğinde durumu eşine anlatmış ve birlikte
düşünmeye başlamışlardı. “Nereye gitmiş
olabilirler ki Oysa ne iyi öğrencilerdi.
19

Nasıl böyle bir şey yaparlardı”
– Okula gitmediklerine göre başlarına birşey
gelmiş olmasın
– Evet. Nedense bugün aynı sınıftan okula
gelmeyen başka çocuklar da varmış. Onların
ailesine de ulaşalım bakalım neler oluyor.
Müdürden okula gelmeyen çocukların
listesine ulaşan baba yarasa, okula gelmeyen
çocukların ailelerine ulaştı. Onlar da
endişeliydiler. Gece yarısına doğru kızları
yorgun ve bitkin bir hâlde eve geldi.
– Anne baba sormayın bugün neler geldi
başımıza
– Okula da gitmemişsiniz, nerelerdeydiniz
Kardeşin nerede Çabuk anlat!
– Okula giderken yolda arkadaşlarımıza
rastladık. Tam okula yaklaşmıştık ki bir
yarasa amca bize nereye gittiğimizi sordu.
Biz de okula gittiğimizi söyledik. Bize şeker
verdi. Şekerler öyle güzeldi ki hemen kapıştık,
hepsini yedik. Sonra başımız dönmeye
başladı. Oracıktaki bir ağaca tünedik.
Uyandığımızda yanımızda başka biri vardı.
Bakışları, davranışları çok garipti. Ama
20

şekerlerden daha isteyip istemediğimizi
sorunca her şeyi unutup istediğimizi
söyledik. Sonra bizi o garip şekerlerin
yapıldığı dükkâna götürdü. Orada çuvallar
dolusu şeker vardı. Bunlardan, başka
çocuklara tattırırsak bize bedava vereceğini
söyledi. Herkese birer torba verdi. Herkes
torbasını alıp giderken, ben başım döndüğü
için mağaranın duvarına çarptım. Yere
düştüm. Bayılmışım. Kendime geldiğimde
çuvalı bırakıp mağaradan çıktım, doğru eve
geldim.
Kızlarının anlattıklarını şaşkınlıkla dinleyen
anne babanın ağzını bıçak açmaz olmuştu.
– Babacığım sen ne kadar haklısın. Hep
bize, yabancılardan sakın bir şey almayın
derdin. Bu yabancı yarasa amca bize
sanırım uyuşturan bir şey verdi. Abimi ve
arkadaşlarımızı da sanırım bunun dağıtımı
için kullanacaklar. N’olur onları kurtarın
baba!
Baba yarasa:
– Ben okula gidiyorum. Durumu haber
vereyim. Dükkân nerede, yerini hatırlıyor
22

musun
– Evet, hatırlıyorum. Yalnız çoktan oradan
ayrılmışlardır.
– Olsun. Anlaşılan orayı depo olarak
kullanıyorlar. Bütün malları boşaltmış
olamazlar. Oraya yapılacak bir baskınla her
şey ortaya çıkar.
Yavru kuşların bir kısmı okula dönmüştü.
Kendi aralarında bir kenarda toplanmış
konuşuyorlardı. Müdür onları odasına
çağırdı. Çocuklar çok korkmuşlardı. Önce
konuşmak istemediler. Onlara yardımcı
olunacağını, kaçakçıların yakalanıp
cezalandırılacağını öğrenince her şeyi
anlattılar.
Depoya yapılan baskınla gerçekten çok
miktarda uyuşturucu madde ele geçirildi.
Kaçakçılar da yakalanıp hapse atıldı.
– Bütün kuşlar yavrularını zararlı
alışkanlıklardan, onları buna alıştıranlardan
korumakla ve önlem almakla yükümlüdür,
dedi hâkim ve kötü yarasaları yakalayıp
getiren atmaca polisleri kutladı.
23

– Günaydın
komşu.
Duydun mu, göldeki
yavru kuşlar özgürlük
haklarını arıyorlarmış
– Nasıl yani, ne yapıyorlarmış
– Gösteri yapıyorlarmış. Hadi gidip bakalım
neler oluyor.
Parlak mavi tüylü anne papağanlar, kara
kargalar, beyaz güvercinler uçarak göl
kenarına gittiler. Haberi duyan başka kuşlar
da göl kenarına gelmişlerdi. Gölün durgun
suyunun üzerinde ördek, çulluk, martı,
kuğu, kaz yavrularının hepsi kanatlarının
altına saplı birer yaprak iliştirmiş, “cik cik”
diye dolaşıyorlardı. Penguen, flamingo,
25

karabatak, yalıçapkını, balıkçıl kuşları bir o
yana bir bu yana uçuşup dururken, onların
yavruları da kanatlarının altına soktukları
yapraklarla bir yandan cik cikliyor bir yandan
da diğer kanatlarını çırpıyorlardı. Mavi
papağan yanlarına gitti.
– Hayrola çocuklar, ne yapıyorsunuz böyle
– Gördüğünüz gibi gösteri yapıyoruz.
– Anladık, anladık da bu gösteriyi
düzenlemenizin sebebi ne acaba
– Biz yavru kuşların da kendilerini ilgilendiren
konularda görüşlerini açıklama hakkı varmış.
Biz de bu hakkımızı kullanıyoruz.
– Peki, görüşlerinizi bize de açıklar mısınız
– Biz bu gölün çocuklarıyız. Burada doğduk
burada büyüdük. Hayallerimiz hep burada
kuruldu. Büyüyünce de burada yaşamımızı
sürdüreceğiz. Gidecek başka gölümüz
yok. Onu temiz tutmak zorundayız. Oysa
gittikçe artan çevre kirliliği ilerde gölümüzü
yaşanmaz yapacak.
– Öte yandan biz savaş da istemiyoruz.
Çocukların savaş oyunlarında çocuklar
ölmez. Ama büyüklerin savaş oyunlarında
26

hep çocuklar ölüyor. Oysa biz yaşamak
istiyoruz. Büyüklerimiz kendi aralarında
oturup konuşsun, sorunlara çözüm bulsun.
Yoksa olan bize olacak. İşte bu yüzden
büyüklerimizi uyarıyoruz. Görüşlerimizi,
haklarımıza dayanarak serbestçe dile
getiriyoruz.
Bu konuşmayı dinleyen yetişkin kuşlar
başlarını salladılar. Kimileri homurdandı.
Çocuklar bu işe niye karışır, dercesine. Ama
sonra akıllı ve çocukları seven büyükler
aralarında konuşmaya başladılar.
– Çocuklar haklı.
– Evet, çok haklılar.
– Doğrusu ben kendi adıma utandım.
– Baksanıza ne kadar ciddiler.
– Bu uyarı, dilerim bizi doğru yola götürür.
Büyük kuşların aralarında konuştuğunu
gören bir balıkçıl yavrusu onlara yaklaştı:
– Akşamüstü yine burada toplanacağız.
Aramızdan seçtiğimiz konuşmacılarımız
savaşın olumsuzluğunu, çevre kirliliğinin
hayatımıza taşıdığı sonuçları anlatacak.
Lütfen bizi dinlemeye gelin.
28

Bu sözleri duyan yetişkin kuşlar, akşama
toplantıya katılmak üzere başları önlerinde
uçup gittiler.
29

Bir varmış
bir yokmuş.
Zaman zaman içinde
Masal masal içinde
Dağlarında akbabaların yuva yaptığı
Ulu ağaçların dallarında
Bin bir çeşit kuşun öttüğü
Göllerinde ördeklerin, kuğuların gezindiği
Turkuvaz renkli bir okyanusun ortasında,
kuşların yaşadığı bir ada varmış.
Bu adada yaşayan kuşlar, kendi aralarında
yaşam koşullarını belirleyip mutluluk içinde
yaşıyorlarmış.
Bahar gelince bütün yuvalar yenilenip, büyük
şenlik kutlamalarına hazırlanılırmış. Bahar
büyük gösterilerle karşılanmazsa yazları
31

ereketsiz, kışları kötü geçermiş. İşte yine
bahar gelmiş bu adacığımıza. Okuyalım
bakalım neler olmuş.
Sarı gagalı, parlak mavi tüylü anne papağan:
– Hadi yavrularım, artık uçmayı öğrendiniz.
İkiniz de bana yardımcı olun, yuvamızı ve
yuvamızın önünü temizleyelim, diyerek işe
girişti.
Karşı dalda yuva kurmuş kırmızı, yeşil, sarı
tüylü papağan ailesi ise sabah erkenden
kalkmış, yuvalarını çoktan temizlemişlerdi.
Onlar şenlikte yapılacak gösteri
çalışmalarına katılmak üzere gitmişlerdi.
Bahar şenliklerinde kuşlar kendi becerilerini
sergiledikleri gösteriler yapıyorlardı. Mavi
tüylü papağan ailesi de evlerini düzene
soktuktan sonra gösteriye katılmak üzere
göl kenarına uçtu. Provalar başlamıştı. Önce,
havada gösteri yapacaklar başladı.
Kartallarla akbabalar gökyüzünde çeşitli
şekiller oluşturacak şekilde uçuyor,
birbirlerinin üzerinden taklalar atıyordu.
Daha sonra, leylekler bir aşağıdan bir
yukarıdan uçarak gösteriye katıldılar.
32

Kırlangıçların gösterisinde kırlangıçlar
gökyüzünde kanat kanada vererek bir
yıldız oluşturdu. Tavus kuşlarının attıkları
acayip çığlıklarla ortalık çınladı. Bembeyaz
bir tavus kuşu salınarak meydana geldi.
Görkemli kuyruklarını sonuna kadar açan
diğer tavus kuşlarının kuyruklarındaki
renk cümbüşü göz kamaştırıcıydı. Tavus
kuşlarının gösterisinden sonra papağanlar
çıktı ortaya. Bütün papağan türleri
meydanda kendi aralarında folk danslarını
yaptılar. Böylece her kuş türü, çeşitli
danslar yaparak gösteriye katıldılar. Göldeki
kuğuların, ördeklerin gösterisi ise bir başka
güzellikteydi. Derken, gözler denize çevrildi.
Martılar, karatavuklar, yelkovan kuşları
öylesine hoş bir gösteri yaptılar ki görülmeye
değerdi doğrusu. Bahar şenliğinin yapılacağı
gün yaklaştıkça heyecan arttı. Parlak, mavi
tüylü anne papağan yorgun argın yuvasına
dönerken telli turnaya rastladı. Telli turna
çok üzgündü.
– Hayrola kardeş neyin var
– Daha ne olsun. Oğullarımdan birinin bacağı
34

kırıldı. Şenliğe katılamayacak.
– Olur mu hiç, bu şenliğe katılmak her
çocuğun hakkı.
– Ama ben tek başıma bir şey yapamam ki.
Babamız da biliyorsun geçen haftadan beri
yok ortada.
– Üzülme sen, bir çaresine bakarız elbette.
Şenlik günü gelip çattığında herkes bir tarafı
göl, bir tarafı deniz olan meydana gelip yerini
aldı. Az sonra, muz yapraklarının üzerinde
ikişer kuşun taşıdığı engelli çocuklar getirilip
en ön sıraya yerleştirildi. Böylece adadaki
her türden kuşun katıldığı tören başladı.
Törenin sonunda bütün kuşlar ötmeye ve
dans etmeye başladı. Her kuş başka bir
dilde ötüyordu ama ezgi aynıydı. Gökyüzünü
dolduran melodiler sanki bir orkestradaki
çeşitli çalgılardan çıkan seslerin hoş bir
harmanıydı. Gösteriye katılan ve izleyen
bütün kuşlar mutluluktan uçuyordu.
Böylesine mutluluk şarkıları söyleyip
eğlenebilmeleri sonucu onları güzel,
bereketli, neşeli günlerin beklediğine
inançları tamdı artık. Şölen bitip de herkes
35

evinin yolunu tuttuğunda gönülleri iç
rahatlığıyla doluydu.
36

Kuş
cennetindeki
balıkçıllar, kazlar,
kuğular, ördekler ve diğer
kuşlar, cennet gölünün kendilerine
ait olduğunu iddia ediyorlardı. Bu nedenle
zaman zaman aralarında kavga çıkıyor
ama çok sürmeden ortalık yine sessizliğe
bürünüyordu. Ama bu sessizlik de çok
sürmedi. Bir sabah kazlar ve ördekler işbirliği
yapıp kuğulara ve balıkçıllara savaş ilan
ettiler. Üstelik küçücük yavruların ellerine
de silah vermişler ve savaşa göndermişlerdi.
Kuğular ve balıkçıllar kendi yavrularını
güvenli bir yere saklamışlar ve savaştan
etkilenmemeleri için ellerinden geleni
37

yapmışlardı. Aslında kuğular ve balıkçıllar
savaş istemiyorlardı. Görüşerek, konuşarak
sorunlarını halletmek istiyorlardı. Ama ne
çare ki savaş başlamıştı. Üstelik kural dışı
yaşanan bir savaştı bu. Kuşların geleceği
olan yavrular savaşa sokulmuştu.
Kuşlar Birliği bu durumu görünce ördek
ve kazları toplantıya çağırdı. Kuşlar Birliği
başkanı, yapılanın yanlış olduğunu ve tüm
kuş türlerinin bu duruma karşı çıktığını
söyledi. Eğer kazlar ve ördekler yavrularını
savaştırmaya devam ederse, birliğin duruma
müdahale edeceği konusunda uyardı. Yavru
kaz ve ördekleri savaşa sokarak kuğu ve
balıkçılları zayıf noktalarından vurmak
isteyen kazlar ve ördekler yeni taktikler
aramaya başladılar.
– Hayır. Mutlaka savaşmalıyız. Göldeki
balıklar bize ait olmalı. Her şeyi ele
geçirmeliyiz, diye bağırdı iri yarı kaz.
Çocuklar savaşa katılmayacaksa o zaman
silah fabrikalarında çalışsınlar.
Babasıyla birlikte toplantıda bulunan yavru
ördek, babasına:
38

– Baba ben okula gitmek istiyorum.
Arkadaşlarımı özledim, dedi. Hani çocuklar
savaşa katılmazdı, diye de ekledi.
– Evet, çocuklar savaştırılmaz. Bu, çocuk
haklarına aykırı. Ben de zaten bu savaş
fikrine hiç sıcak bakmıyorum. Dur bakalım,
sabah ola hayrola.
Küçük kaz babasından ayrıldı. Düşünceli
düşünceli dolaşmaya başladı. Sonra
akşamları çocukları toplayıp masallar
anlatan, sohbetler eden bilge baykuş
geldi aklına. Hemen onun yanına gitti,
kazlar ve ördeklerin aldığı savaş kararırını
anlattı. Üstelik bu savaşta çocukları da
savaştıracaklarını söyledi.
Baykuş bilgece başını salladı:
– Demek ki savaşların çözüm
getirmeyeceğini, acı ve ölüm getireceğini
daha öğrenememişler. Ne kadar kötü.
Üstelik de çocukları da savaşa sokacaklar
öyle mi Yazık. Yazık çok yazık. Yarın onların
toplantısına katılıp savaşın getireceği
acıları, yoklukları bir daha anlatırım onlara.
Bu savaşı önlemeye çalışırım. İyi ki gelip
40

ana haber verdin. Bu savaşın önlenmesini
becerebilirsek senin de adın tarihe
geçer. Barışın başmimarı olmak onuruna
kavuşursun.
Ertesi gün bilge baykuş, kazlar ve ördeklerin
toplandığı meydana gitti. Onlara barış
elçisi olarak geldiğini, gölün onları da
barındıracak kadar büyük olduğunu söyledi.
Doğal kaynakların bütün kuşlara yeteceğini,
savaşın acı, ölüm, üzüntüden başka bir şey
getirmeyeceğini uzun uzun anlattı. Kazlar ve
ördekler onun dediklerine bir türlü inanmak
istemiyorlardı.
– Biz savaştan yanayız. Savaş olmadan hiçbir
şey elde edemeyiz. Gölün hepsine sahip
olmalıyız.
– Yerli kuşlar göldeki tehlikeleri iyi biliyorlardı.
Savaşta siz de çok kayıp verirsiniz. Çoğunuz
ölür. İyisi mi gelin, aranızda konuşup anlaşın,
ben size yardımcı olayım.
Bilge baykuş pek çok dil döktü, savaşın
kötülüklerini anlattı. Sonunda kazlarla
ördekleri savaştan vazgeçirmeyi başardı.
İki taraf baykuşun başkanlığında günlerce
41

oturup konuştular, ortak kararlar aldılar.
Böylece savaş olmadan da barışın
olabileceğini herkes öğrenmiş oldu.
Küçük kaz, barışı sağlamanın sevincini
yüreğinde duyuyordu. Herkes onun çabasını
övüyordu. Kuşlar adasında ise o günden
beri bütün kuşlar bir arada yaşamaya
devam ediyorlar. Kazlar ve ördekler, kuğu ve
balıkçıllarla gayet iyi anlaşıyorlar. Çocukları
birlikte okula gidiyor, oyunlar oynuyor.
Bayramlarda hep birlikte kutlamalara
katılıyorlar.
42

– Ben evimi
özledim,
akbabanın bizi
gece gündüz çalıştırmasına
dayanamıyorum artık.
– Ben de evimi, annemi, babamı, kardeşlerimi
özledim. Neredeyiz, evimizden ne kadar
uzaktayız acaba Buradan kurtulmanın bir
çaresi yok mudur
Akbaba, kanarya yavrularını “Sizinle orkestra
kuracağım.” diyerek kandırmış ve onları alıp
yüksek bir dağın yamaçlarına götürmüştü.
Kendi aralarında konuşuyorlardı. Kocaman
bir kayanın kovuğunda, akbabanın yuvasında
geçiyordu bu konuşma. Daha önceden
43

akbabanın kaçırdığı başka bir kanarya
yavrusu söze karıştı.
– Nasıl kurtulacağımızı ben de bilemiyorum.
Bu akbaba çok güçlü, bizden de büyük. Ne
yapsak, buradan nasıl kurtulsak diye ben de
düşünüyorum. Bizi çalıştırıyor, taş taşıtıyor.
Gagam daha şimdiden çatlaklarla doldu.
Kanatlarımsa beni uçuramayacak kadar
güçsüz. Ayrıca yolunan tüylerimiz yüzünden
uçabilmemiz imkânsız. Ben taş taşımak
istemiyorum, yuvamı istiyorum, annemi
babamı istiyorum. Bizi duyabilen var mı
– Hani çocukları kaçırmak suçtu Hani
çocukları çalıştırmak yasaktı Hani bizim
okula gitme, eğitilme hakkımız vardı
– İyi de kanun kaçakları yine bildiklerini
okuyorlar baksana. Biz aklımızı kullanıp
nerede olduğumuzu duyurabilmeliyiz.
Belki bizi anlayan, bizi kurtarmak için
çabalayanlar vardır.
O sırada yuvaya gelen akbaba çocukların
kendi aralarında konuştuklarını görünce:
– Sizi tembeller sizi. Hemen iş başına! Herkes
işini bitirdi mi Bu inşaat hafta sonuna kadar
44

itecek. Yoksa ekmek yok size.
Akbaba kanaryaları zorla inşaat alanına
götürdü. Gece yarılarına kadar çalıştılar.
Tesadüfen oradan geçen atmaca polis,
evlere hayranlıkla baktı ama bakarken başka
bir şey gördü. İnşaatta kanarya yavruları
çalışıyordu. Çocukların zorla çalıştırıldığının
farkına varınca karakola döndü. Diğer
polislerle geri geldiğinde, gece yarısına
kadar çalıştırılan çocuklar yorgunluktan,
uykusuzluktan bitkin bir halde yerlere
serilmişlerdi. Akbaba bir kenarda kazandığı
paraları sayıyordu. Polislerin geldiğini
görünce kanatlarını açtı, oradan sıvıştı. Her
bir polis, bir kanaryayı usulcacık pençelerinin
içine alıp yuvalarına götürdü. Anne ve
babalarına teslim ettiler.
Çocuk kaçıran akbaba da cezasız kalamazdı
elbette. Ertesi gün polislerin onu arayıp
bulacağı korkusuyla gece kaçmaya kalkıştı.
O telaşla karanlıkta uçarken kocaman
bir kayaya çarptı. Akbaba, yaralı hâlde
uçurumun dibinde bir çuval parayla bulundu.
Çocukları kaçırmak, onları fiziksel olarak
46

zarar verecek işlerde çalıştırmak suçtur.
Onlara bedensel ve ruhsal olarak zarar
vermek insanlık suçudur, demişti bilge
baykuş. Haklıydı.
47

Anne ördek,
kuluçka
zamanının sonuna
yaklaştığını hissediyordu.
– Kalkıp şöyle bir gezineyim ayaklarım
uyuştu, dedi.
Onun kalkmasıyla baba ördek nöbeti
devraldı. Hemen yumurtaların üzerine
oturdu. Yumurtaları soğutmak olmazdı.
“Şunun şurasında ne kaldı ki; bir kaç güne
kadar yavrularımızı peşimize takıp gölde
yüzeriz” diye de düşünüyordu bir yandan.
Sonunda beklenen gün geldi. Yumurtalar
birer birer çatlayıp, şirin mi şirin yavrular
önce başlarını, ardından gövdelerini
49

çıkardılar kabuklarından. Yalnız bir yumurta
çatlamamıştı, içindeki yavru bir türlü dışarı
çıkamıyordu. Baba ördek gelip gagasıyla
yumurta kabuğuna vurdu. Çatlak büyüdü.
Kabuktan dışarı çıkan baş, pek şirindi.
Yumurtadan tamamen çıkar çıkmaz şöyle
bir silkindi. Bir sağa bir sola döndü, hemen
yürüme denemesine girişti. Bir kaç adım
attıktan sonra da gitti, hemen yanı başındaki
kardeşine tosladı. Baktı ilerleyemiyor,
öbür tarafa döndü, bu sefer de babasına
tosladı. Yavrunun davranışlarındaki gariplik
annesiyle babasının dikkatini çekti. Neden
böyle yürüyordu ki Sanki önünü görmüyor
gibiydi. Doktor baykuşa gittiler. Baykuş bir
baktı iki baktı. Sonunda dedi ki:
– Sizin yavru kuşun gözleri görmüyor.
Anne baba çaresizdi. Ne yapacaklarını
bilemiyorlardı. Aradan günler geçti. Yavru,
anne babasının ve kardeşlerinin yardımıyla
yaşamını sürdürmeye başladı. Yemeğini
yiyebiliyor, annesinin peşinde kardeşlerinin
seslerini ve kokularını izleyerek gezmelere
katılabiliyordu. Ama bu böyle gitmezdi. Yavru
50

ördek de büyüyecek ve bir gün yaşama
katılacaktı. İşlerini kendi yapabilmeli, hatta
beceriler kazanmalı, bir işe yaradığına
inanmalıydı. Nasıl olacaktı ki bu Böyle
yavrular için bir şey yapılmalıydı. Kim yapardı
ki
– Yapılıyor, dediler. Bir Engelliler Okulu
var. O okulda yavrular bilgiler, beceriler
öğreniyorlar. Hatta uçmayı bile öğrenenler
var içlerinde. Oraya gitsin.
Ertesi gün engelliler okuluna götürdüler
minik ördek yavrusunu. Orada gözleri
görmeyen başka yavru kuşlarla karşılaştılar.
Yavru ördek, diğer yavruların seslerini
duyunca karışıverdi aralarına. Yavrularının
oyunlar oynayıp şarkılar söylemesine çok
şaştılar annesiyle babası.
– İşte, dediler. Çocuğumuz burada geleceğe
güvenle hazırlanacak.
Çocuklarını gönül rahatlığıyla okula bırakan
ördekler, yuvalarına dönerken yolda leylek
ailesiyle karşılaştılar. Baba ve anne leylek çok
mutlu gözüküyorlardı. Yanlarında bir ayağını
52

kurda kaptırmış takma bacağıyla sekerek
yürüyen oğulları vardı.
– İyi günler. Sabah sabah nereden gelip
nereye gidiyorsunuz böyle
– Biliyorsunuz yavrumuzun biri görmüyor.
Onu görme engelliler okuluna götürdük.
Leylek yavrusu söze karıştı.
– Ne güzel. Orada mutlu olacaktır, inanın
bana. Ben de engelliler okulu öğrencisiydim.
Neler öğrendim neler. Bir zamanlar sporcu
olmak istiyordum, olamadım. Ama spordan
da uzak kalmadım. Şimdi antrenörlük
yapacağım.
Leylek ailesinden ayrılıp yollarına devam eden
ördekler aralarında konuşmaya başladılar.
– Ne dersin hanım, oğlumuz da bu çocuk gibi
başarıyı yakalayıp mutlu olabilecek mi
– Neden olmasın Elbette oğlumuzun
geleceği güzel olacak.
Gerçekten de güzel oldu. Minik görme
engelli ördek yavrusu görme engelliler
okulunda onlar için hazırlanan alfabeyi çok
çabuk öğrendi. Okumayı öyle çok sevdi ki
kütüphaneden çıkmaz oldu. Sonunda iyi bir
53

yazar olan ördek yavrusu büyüdü. Evlendi.
Çocukları oldu. Şimdi okula giden çocuklara
masallar yazıp okuyor.
Biliyorsunuz; engelli çocuklar kendilerine
sahip çıkıldığında neler başarır neler.
54

Kanarya
ailesi
Çokşakıyanlar’da
bu sabah, başka bir
sabahtı. Kargaların saldırısından
kurtarabildikleri son yumurtadan, bugün
bir yavru dünyaya gelecekti. Yumurtanın
kabuğunda tık tık sesleri duyuluyordu artık.
Hah işte ilk delik de göründü. Gaganın ucu
da çıkıverdi bu delikten. Gaga daha da
büyüttü deliği. O da ne Kabuk bu darbelere
dayanamadı ve çatlayıverdi. Aman da aman!
Ne şirin bir yavruymuş bu Islak tüyleriyle
pek de güzel görünürmüş.
Anne ve babası gururla seyrediyorlardı
55

yavrularını. Sarı tüyleri pırıl pırıl parlıyordu.
Gözleri çok sevimli bakıyordu. Ama asıl
merak ettikleri; yavrunun sesiydi. Minik
yavru etrafına bakındı ve her bebeğin yaptığı
gibi ciyaklamaya başladı. Bu yavrunun
ciyaklaması şakımaydı, ötmeydi. Sesiyle
etrafa mutluluk saçıyordu.
– Adını ne koyalım, diye sordu baba.
– Şirin Dil olsun kızımızın adı, dedi anne.
Baba hemen nüfus memuru ağaçkakana
gitti ve,
– Bir kızımız oldu. Adını Şirin Dil koyduk, dedi.
Ağaçkakan hemen ağacı gagalamaya
başladı. Şirin Dil’in adını ağaca yazdıktan
sonra da bülbüle, bu ismi herkese
duyurmasını söyledi. Böylece Şirin Dil’e ad
koyma işlemi sona ermişti.
Ermişti ama daha babası eve varmadan
Şirin Dillerin yuvasına kargalar saldırdılar
ve yavruyu alıp kaçırdılar. Anne ve baba
kanarya çok mutsuzdu.
Kargalar ülkesine götürülen Şirin Dil’e
başka isim koydular. Ama Şirin Dil bu ismi
hiç sevmedi. Hep anne babasını özledi
56

ve gerçek adını içinden hep tekrar etti.
Annesinin sesiyle adı hep kulaklarında
çınladı. Günlerden bir gün, kargalardan bir
anne karga, kendilerinin yavrularını ne kadar
çok sevdiklerini anladı ve Şirin Dil’in de anne
babasının yanında mutlu olacağının farkına
vardı. Yaptıklarından çok utanmış bir hâlde
Şirin Dil’i yanına alarak kanaryaların ülkesine
gitti. Anne ve babası, yavrularını görünce
çok mutlu oldular. Uzun uzun yavrularına
sarıldılar. Anne karga yaptıklarından hem
utanç duyuyor hem de yavruyu ailesine
teslim ettiği için mutluluk hissediyordu.
Şirin Dil hemen okula başladı. Okulda
neredeyse unuttuğu kanarya dilini ve
kanaryaların yaşam biçimini öğrenmeye
başladı. Arada bir “gaklasa” da öğretmenleri
onun iki dilli kanarya olarak büyüyeceğini
söyleyerek güç verdiler. Şirin Dil çok
mutluydu.
58

Kırlangıç
ailesi, akşam
yemeğinden sonra
yuvalarında oturmuş sohbet
ediyorlardı. Kırlangıç ailesinin o yılki
yumurtalarından, biri kız biri erkek iki
yavruları olmuştu. Akşamları yemekten
sonra oturup sohbet etmek hepsine keyif
veriyordu. Baba kırlangıç:
– Bu yıl küresel ısınma nedeniyle sıcak
havalar devam edecek diyorlar. Bizim göç
günümüz değişmeyecek tabii. Ona göre
tedbirimizi almalıyız, değil mi canım
– Herkes üzerine düşen görevi yerine
getirirse sorun yaşamadan yola koyulabiliriz,
59

dedi anne kırlangıç.
– Yuvamızı bu yıl yeniden yapmamız iyi oldu.
Gelecek seneye geldiğimizde iyi bir durumda
bulacağımıza eminim. Sağlam olması için ne
kadar çaba harcadık, değil mi Umarım bu
binayı da yıkmazlar.
– Haklısın sevgilim. Gelecek yıl ufak bir
onarımla yuvamıza rahatça yerleşiriz. Eh,
hadi çocuklar anlatın bakalım, bugün okulda
neler oldu Gününüz nasıl geçti
– Sorma baba, bugün neler oldu neler.
Korkudan ödümüz patladı!
– Anlat oğlum, anlat bakalım, bayağı
meraklandım.
– Evet oğlum seni dinliyoruz, dedi anne
kırlangıç da.
– Sabah okula gittiğimizde iki arkadaşımızı
kapının önünde ağlar bulduk. Yolda giderken
de bizim sınıftaki serçeyi görmüştük.
Önümüzden gidiyordu. Kardeşim ona
seslendi. Serçecik döndü, tam bize cevap
vermek üzere gagasını açtı, ama tek kelime
söylemeden ağlayarak yoluna devam etti.
Şaşırmıştık. Sınıfa girdiğimizde kimsenin
60

ağzını bıçak açmıyordu. En sonunda, önde
oturan saka kuşu her şeyi anlattı.
– Ne olmuş Neler anlattı
– Biliyorsunuz serçe ailesi geçen yıl kötü
şeyler yaşamıştı. Şavaştan kaçıp bizim göle
sığınmışlardı. Aile yoksulluk içindeydi. Küçük
kardeşleri savaş esnasında hastalanmış.
Burada da tedavi ettirecek paraları yokmuş.
Her şeylerini harcamışlar. Paraları kalmamış.
– Sonra ne olmuş
– Sonrası belli. Artık serçecik ve küçük
kardeşi okula gelemeyecekmiş.
– Ayrıca serçecik çalışıp ailesine yardım
etmek zorundaymış.
– Olur mu hiç öyle şey, dedi anne kırlangıç.
Hasta çocukları Kuşlar Birliği tedavi
ettirmekle görevli.
– Ayrıca her yavru kuş, kız olsun erkek olsun
okula gitme hakkına sahiptir ve ihtiyaçlarını
da Kuşlar Birliği karşılar. Durun bakalım,
bir yarın olsun okula gidip öğretmeninizle
konuşalım, dedi baba kırlangıç.
Ertesi sabah anne ve baba kırlangıç okula
gittiler, öğretmenle konuştular. Dedikleri gibi
62

oldu. Küçük serçe hastaneye yatırıldı. Abla
serçecik ise okula döndü. Kuşlar birliği de
evlerine ilaç gönderdi, yiyecek yardımı yaptı.
Güneş yuvalarına yeniden doğmuştu.
63

İki
muhabbet kuşu
aralarında hararetli
hararetli konuşuyorlardı.
– Duydun mu kardeş, duydun mu
– Ne oldu ki Neyi duymam gerekiyordu Bir
şey mi oldu
– Daha ne olsun kardeş, çalıkuşunun yavrusu
hırsız martının tekine uymuş, bülbül kardeşin
yumurtasını çalmış.
– Aaa! Deme yahu! Peki ne olmuş sonra,
yakalanmış mı Yumurta çalmanın cezası
çok ağırdır. Zavallı çalıkuşları ne durumdalar
acaba Çocuklarının böyle bir hırsızlığa
65

karışması çok üzücü.
– Haklısın. Martıya uymuş işte çocuk, değil
mi, bilememiş.
– Eeee, anlat bakalım. Nasıl olmuş, neler
olmuş
Mavi renkli muhabbet kuşu, konduğu
pembe çiçekler açmış şeftali ağacının bir
dalından öbür dalına gitti. Böylece yeşil
renkli muhabbet kuşunun konduğu dala
daha yaklaşmış oldu. Bu önemli haberin bir
kelimesini bile kaçırmak istemiyordu.
– Hırsız martı, nereden duymuşsa duymuş,
sözde, bülbül yumurtası yerse sesi bülbül
sesi gibi olurmuş.
– Ayol, bir yaşıma daha girdim. Hiç öyle şey
olur mu
– Ben de hiç duymadım. Anlaşılan, martı
inanmış gibi… Gitmiş, çalıkuşunun
yavrusunu da kandırmış.
Birlikte, dün bülbül hanım üzerine yattığı
yumurtalardan bir ara kalkmış onlar da
usulcacık yuvaya yaklaşmış, iki yumurta
çalmış.
– Eee, sonra ne olmuş Nasıl anlaşılmış
66

– Yuvaya dönen bülbül kardeş hemen
kocasına seslenmiş. O da hiç durmadan
uçmuş gitmiş, polise haber vermiş. Atmaca
polisler suçüstü çalıkuşu yavrusunu
yakalamışlar. Martıyı hapse atmışlar.
– Çalıkuşuna ne ceza vermişler
– Biliyorsun; çocuklar neyin suç olduğunu
bilmez, onları eğitmek gerek.
– Doğru söylüyorsun. Onu bu suça itildiği
ortamdan koparmak gerek. O zaman daha
iyi eğitilebilir ve hayata yeniden sağlıklı bir
şekilde dönebilir.
– Dilerim martı da akıllanır.
– Ben de.
– Ayrıca çocuklarımıza kendi güzelliklerinin
farkına varıp, kendi yeteneklerini geliştirmeyi
öğretmeliyiz. Başkasının elindeki güzellikleri
çalmak bize mutluluk getirmez ki.
O sırada gök gürledi.
– Yağmur geliyor, hadi yuvamıza dönelim.
– Hadi hoşça kal.
– Hoşça kal, görüşürüz.
68

Sizlere çocukların sahip olduğu hakları
hatırlatmak istedik. Siz çocuklara, daha iyi ve
daha güvenli bir yaşam sunulabilmesi için önce
sizlerin sahip olduğunuz hakları öğrenmeniz
gerekli. Büyüklerinizden de sizlerin bu haklarına
sonuna kadar saygı göstermelerini istemelisiniz.
UNICEF Kaynaklarından alınan Çocuk Hakları
Sözleşmesi’nin Kısaltılmış ve Çocukların Diliyle
İfade Edilmiş Özetini sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Madde 1: Ben çocuğum. On sekiz yaşına kadar
bir çocuk olarak vazgeçilmez haklara sahibim.
Madde 2: Bu sözleşmedeki haklar bütün çocuklar
içindir; beyaz çocuk, kara çocuk, kız çocuk,
erkek çocuk fark etmez. Doğduğumuz yer,
konuştuğumuz dil de fark etmez. Büyüklerimizin
inançlarının, görüşlerinin farklı olması yüzünden
çocuklara ayrım yapılmaz. Bu haklara sahip
olmak için çocuk olmak yeterlidir.
Madde 3: Büyükler, çocuklarla ilgili bütün
yasalarda, bütün girişimlerde önce çocukların
yararlarını düşünürler. Büyüklerimiz bu
ödevlerini yapamıyorsa devlet çocuklara bakar
ve korur.
Madde 4: Haklarımızın uygulanması için
gereken her türlü çaba gösterilir. Haklarımdan
yararlanmam bütün devletlerin güvencesi
altındadır.
70

Madde 5: Bizi büyüten, yol gösteren büyüklere
bizi daha iyi yetiştirsinler diye yardım edilir.
Madde 6: Çocukların yaşamını korumak herkesin
ilk görevidir.Yaşamak her çocuğun en temel
hakkıdır.
Madde 7: Her çocuğa doğduğunda bir isim
konur. Devlet bu ismi kaydeder. Çocuğa kimlik
verir. Artık çocuk o devletin vatandaşı olur.
Madde 8: Konan ismim, kazandığım vatandaşlık
hakkım ve aile bağlarım korunur. Bunları
değiştirmek için baskı uygulanmaz. Bunlar
benden alınırsa bütün devletler ona karşı çıkar.
Madde 9: Çocuğu ailesinden kimse koparıp
alamaz. Ama bazen de anne baba çocuğa
bakamaz durumda olabilir. Çocuk bu durumdan
zarar görebilir. Çocuk zarar görmesin diye
çocuğa başka bir bakım sağlanır.Bu bakım
sırasında çocuk anne babasıyla düzenli
görüşebilir.
Madde 10: Ayrı ülkelerde yaşayan anne baba
ve çocukların birlikte yaşamaları için her türlü
kolaylık gösterilir.
Madde 11: Çocuklar anne babalarının birlikte izni
ve haberi olmadan başka ülkelere götürülmezler,
oralarda bırakılmazlar. Bunu yapanlara karşı
mücadele edilir.
71

Madde 12: Beni ilgilendiren konularda benim
de görüşlerim alınır. Büyükler beni dinlerler.
Düşüncemi öğrenmeye özen gösterirler. Çok
küçüksem bir büyük de benim adıma konuşabilir.
Madde 13: İsteklerimi ve düşüncelerimi seçtiğim
bir yolla açıklayabilirim, resmini çizebilirim ya da
yazabilirim. Ama bazı konularda başka kişiler ve
toplum zarar görecekse o konudaki kurallara da
uymam gerekir.
Madde 14: Biz çocukların düşüncelerini
geliştirmeleri ve istedikleri dini seçmeleri hakkına
saygı gösterilir. Bu konuda bizi yetiştirmekle
yükümlü olan büyüklerimizin de bize yol
gösterme hakları ve görevleri vardır. Onlara da
saygı gösterilir.
Madde 15: Arkadaşlarımla barış içinde
toplanabilirim. Dernekler kurabilirim. Kurulu
derneklere üye olabilirim.
Madde 16: Çocuklar onurlu ve saygın birer
insandır. Hiç kimse onların onurlarını kıramaz,
onları küçük düşüremez, yaşadığı konut ve
kurumdaki özel yaşantısına karışamaz. Bu
haklarımız yasalarla korunur.
Madde 18: Yetiştirilmemizden en başta anne
babamız ya da onların görevini üstlenmiş
büyüklerimiz sorumludur. Onların bu görevlerini
en iyi biçimde yapabilmeleri için her türlü kolaylık
72

sağlanır, gerekiyorsa yardım edilir.
Madde 19: Yetişmemizden sorumlu olanlar
bu haklarını çocuklara zarar verecek şekilde
kullanmazlar. Çocukların bu tür zararlara
uğramaması için her türlü önlemi almak devletin
görevidir.
Madde 20: Çocuklar ailelerinden yoksun
kalabilirler. Bazı aile ortamları ise çocuklar için
yararlı olmayabilir. İşte o zaman çocukların
devletten özel koruma ve yardım alma hakları
vardır. Devlet bu görevini çocuk için uygun
aile bularak ya da onlara bakacak kuruluşlara
yerleştirerek yapar.
Madde 21: Anne babasıyla olamayacak
çocukların aile yoksunluğu çekmemesi için
onlara iyi aileler bulunur. Bunun için çok dikkatli
bir araştırma yapılır.
Madde 22: Çocuklar başka ülkeye gitmek
zorunda kalırlarsa o ülke de çocukları
korur. Birbirinden ayrı kalan anne ve baba
birleştirilmeye çalışılır.
Madde 23: Özürlü çocuklar özel olarak
korunurlar. Kendilerine yeten saygın birer insan
olmaları sağlanır. Devlet onların bakımları,
eğitimleri ve iş sahibi olmaları için gerekli
kurumları oluşturur. Ailelerine her türlü yardımı
yapar.
73

Madde 24: Sağlığım ve hastalıklardan
korunmam, devletin ve toplumun güvencesi
altındadır. Bunun için beslenmeme, aşılarımın
yapılmasına, çevrenin temizliğine dikkat edilir.
Hastalanırsam tedavi edilirim.
Madde 25: Kreşler, çocuk yuvaları, yurtlar,
okullar, çocuk hastaneleri çocukların haklarına
uygun olarak, çocuklara daha iyi bakmak için
yeniden düzenlenirler.
Madde 26: Bütün çocukların sağlıkları, eğitim
hakları, beslenme ve bakımları güvence altına
alınır.
Madde 27: Bana bakmakla yükümlü olanlara
bana daha iyi bir yaşam sağlamaları için
gerekirse giyim, barınma ve beslenme
konularında yardım edilir, destek olunur.
Madde 28: Eğitimimi eksiksiz yapabilmem için
desteklenir ve korunurum. İlköğretim herkes için
parasızdır, kız olsun erkek olsun her çocuk için
zorunludur.
Madde 31: Boş zamanlarımı değerlendirmem,
oynamam, eğlenmem için çocuk bahçeleri, çocuk
kulüpleri, kitaplıklar, spor okulları açılır. Her
çocuk böyle faaliyetlere özendirilir. Bunlardan
yararlanmak hepimizin hakkıdır.
Madde 32: Ben çocuğum. Büyükler gibi bir
74

işte çalışamam. Ben okula gider ve oynarım.
Eğer çalışmak zorunda kalırsam yapacağım iş
eğitimime engel olmamalı, sağlığımı bozmamalı,
bende zararlı alışkanlıklar yaratmamalıdır.
Madde 33: Çocuklar zararlı maddelere karşı
korunurlar. Bunları üretenler ve çocuklara
verenlere cezalandırılırlar.
Madde 34: Bedenim bana aittir. Beni bedensel ve
ruhsal yönden örseleyecek hiçbir yaklaşıma izin
verilmez.
Madde 35: Çocukları kaçırıp kötü kişilere satan,
onları uygunsuz şekilde çalıştırmak isteyenlerle
tüm devletler mücadele ederler. Çocukları
korurlar.
Madde 36: Büyükler kendi çıkarları için çocukları
kullanamazlar.
Madde 37: Hiçbir çocuk insanlık dışı yöntemlerle
ya da aşağılanarak cezalandırılamaz. Çocuklar
suç işlemişse uygulanacak cezalar yaşına uygun
gelişmelerini engellemeyecek şekilde ve eğitsel
olmalıdır.
Madde 38: İnsanların birbirlerini öldürmesi
kötüdür. Savaş insanların birbirlerini
öldürmesidir. Çocuklar savaştan korunmalıdır.
On beş yaşından küçük hiçbir çocuk askere
alınmaz.
75

Madde 39: Eğer çocuklar çeşitli nedenlerle zarar
görmüşlerse bedensel ve ruhsal sağlıklarına
yeniden kavuşmaları için tüm önlemler alınır.
Yeniden topluma kazandırılırlar.
Madde 40: Çocuklar suçun ne olduğunu
bilmezler. Bilerek ve isteyerek kimseye zarar
vermezler. Suç işleyen çocukların yeniden
topluma kazandırılması için özel yasalar çıkarılır,
özel kuruluşlar oluşturulur.
Madde 41: Eğer bir ülkenin yasaları bu çocuk
hakları sözleşmesine uygunsa değiştirilmez.
Değilse değiştirilir.
Madde 42: Çocukların haklarına ilişkin tüm bu
ilkeleri hem çocuklar hem de büyükler öğrenmeli
ve öğretmelidir.
76

Teşekkürler

“Bu yayın Avrupa Birliği’nin mali katkısı ile hazırlanmıştır.
Bu yayının içeriğinden sadece Uluslararası Mavi Hilal
İnsani Yardım ve Kalkınma Vakfı sorumludur ve bu
içerik herhangi bir şekilde Avrupa Birliği’nin görüş veya
tutumunu yansıtmaz.”