Cevab Veremedi - Diyaul Kulub - Harputlu Ishak Efendi

herhangi birinde böyle bir teşvîk, böyle bir kolaylık var mıdır?
Bugünkü mekteb ve medreselerin niçin eski parlaklığı ve intizâmı
kalmamışdır denilirse, bunun sebebleri içerisinde dinle ilgili birşey
bulunamaz. İyilik ve hayr için kurulan vakfların, ehl olmıyan
din câhili, münâfık mason kimselerin emrlerine geçdiğinden beri,
güzel bir idâreye mazhar olamadıklarını üzülerek görüyoruz. Bununla
berâber, medreselerde yetişen talebeler, Avrupalı talebeler
gibi, yalnız fen ve matematik dersleri görmeyip, ayrıca ilm-i kelâm,
ilm-i fıkh, ilm-i tefsîr gibi din ilmlerini de tahsîl ederler. Bunun
için, bu talebeler arasında, Avrupada olduğu gibi, din düşmanı
kimseler bulunmaz. Çünki, fen ilmlerinin ilerlemesi, islâm dîninin
emrlerinin doğruluğunu anlamağa, dahâ açık bir şeklde hizmet
eder. Ya’nî bir kimse, fen bilgilerini ne kadar çok tahsîl ederse,
îmânı o kadar çok kuvvetli bir müslimân olur. Fekat hıristiyanlıkda
hâl bunun tam aksinedir. Bir kimse, hıristiyan akîdesinin temeli
olan (teslîs), ya’nî (üç birdir, bir üçdür), sözünü, hiç incelemeden
kabûl edecek kadar ahmak ve câhil olmadıkca, tam bir hıristiyan
olamaz.
Protestan papazın (Hıristiyanlar her yere hıristiyanlığı yaymak
için, misyonerler ve çeşidli kitâblar gönderdikleri hâlde ve
islâmiyyeti yok etmek için, ingilterede (Müstemlekeler nezâreti)
kurulduğu hâlde, müslimânlar, putperestleri ve hıristiyanları islâmiyyete
da’vet için, niçin gayret göstermiyorlar. Kur’ân-ı kerîm
tercemeleri dağıtmıyorlar ve islâma da’vet için çeşidli yerlere
âlimler göndermiyorlar) süâline gelince, yukarıda zikr etdiğimiz
gibi, bu mühim dînî hizmetin yerine getirilmesi, müslimânların
vazîfesidir. Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” zemânında,
bu vazîfeye çok ehemmiyyet verilmiş, bu hâle, asrlar boyunca devâm
edilmişdir. İslâmiyyetin çok kısa bir zemânda yeryüzünün
hemen hemen yarısına yayılması, adâlete, güzel ahlâka ve ilme,
fenne verdiği ehemmiyyet sebebi ile olmuşdur. Dahâ sonra,
bid’at ehli, sapık kimseler [ve masonlar ve ingiliz câsûsları] devlet
işlerinde söz sâhibi olunca, islâmiyyetin en mühim emri olan
emr-i ma’rûf, ya’nî iyiliği emr etmek vazîfesi gevşedi. İslâmiyyeti
dünyâya yaymak gayreti kalmadı. İslâmiyyetin bu gizli düşmanları,
(Bunca zemân içerisinde islâmiyyet pek çok memlekete yayılmışdır.
Bundan sonra, aklı olan, gözü gören, se’âdet, kurtuluş isteyen,
kendi arasın bulsun. İslâmiyyet güneş gibi meydândadır)
diyerek, sonraları, insanları islâma da’vet işine ehemmiyyet verilmedi.
(Bir tüccarın hâlis bir pırlantası olsa, onu dükkân dükkân
gezdirip, müşteri aramasına lüzûm yokdur. Fekat mal çürük
olur ise, onu elden çıkarmak için, kapı kapı dolaşdırıp “bu çok gü-
– 38 –